Atayi, Mohammad et al. (JOSIA 2016, vol.1, no.1) Archaeological Survey at Tappe-ye Qasrdasht, Kamin Plain-Fars: First Report

Journal of the Society for Iranian Archaeology

Vol. 1, No. 1, February 2016

مجله جامعه باستان شناسی اریانسال یکم، شماره 1، بهمن 1394

شهرسوخته•و•سرزمین•های•متأثر•و•مؤثر•در•آن••مطالعات•“مرز”:•رویکردی•انسان•شناختی•برای•پژوهش•های•باستان•شناختی•در•ایران••مغان•مهر•در•اوستا••استقراری•از•دوره•هخامنشي•در•ناحیه•تخت•جمشید:•گزارشی•از•کاوش•در•محوطه•دولت•آباد•مرودشت••بررسی•باستان•شناختی•در•تپۀ•قصردشت،•دشت•کمین-•فارس؛•گزارش•یکم••کاوش•الیه•نگاری•در•گمانۀ•پلکانی•)گمانۀ•الف(،•تپۀ•قصردشت•-•فارس؛•گزارش•دوم••کاوش•الیه•نگاری•در•گمانۀ•پیشرو•)گمانۀب(،•تپۀ•قصردشت•-•فارس؛•گزارش•سوم••

مجله جامعه باستان شناسی ایرانJournal of the Society for Iranian Archaeology

اهداف و گستره

مجله جامعه باستان شناسی ایران هر سال و بصورتساالنه منتشر می شود و هدف آن ارتقاي رویکردهاي انسان شناختی در

باستان شناسی ایران است. این مجله بر انتشار مقاالت تحلیلی، معرفی و نقدکتاب، مصاحبه هاي ژرفکاوانه تاکید می کند و مشوق مباحثات و تحلیل هاينقادانه در باستان شناسی است. حوزه فعالیت هاي مجله شامل همه مناطق ودوره هاي باستان شناختی است، با تاکید ویژه بر رویکردهاي انسان شناختی.

افزون بر این، مجله جامعه باستان شناسی ایران مقاالت پژوهشی درباره تجزیه و تحلیل داده هاي باستان شناختی برگرفته از کاوش ها، بررسی ها،

مطالعات آزمایشگاهی و روش شناختی را نیز دربر خواهد گرفت. دامنهفعالیت هاي مجله محدود به ایران و دوره تاریخی خاصی نخواهد بود، بلکه

از مقاالت فارسی و انگلیسی درباره و از کشورهاي دیگر نیز استقبال می کند.

AIMS AND SCOPE

Journal of the Society for Iranian Archaeology (JSIA) is published annually and is a peer reviewed journal aiming at the promotion of anthropologically oriented approaches in the Iranian archaeology. It fea-tures discussion articles, book reviews, and in-depth interviews, that favor debate and critical analysis. It covers all areas and periods of archaeology, with a particular focus on anthropological approaches. JSIA is also comprised of analyses of archaeological data from excavations, surveys, laboratory research, as well as technical and methodological studies. Its scope is not confined to Iran or any particular time period, rather it welcomes contributions in Persian and English from all other countries.

حق نشرهمه حقوق چاپ و نشر مطالب این مجله برای »جامعه باستان شناسی

ایران« محفوظ است. هرگونه بازنشر یا تولید مطالب مجله به هر شکلی از جمله: چاپ، انتشار الکترونیکی، فیلم یا صدا، بی اجازه قبلی و مکتوب از

سوی »مجله جامعه باستان شناسی ایران« مجاز نیست. جامعه باستان شناسی ایران بهره گیری از مقاالت و مطالب این مجله را برای افراد به منظور انجام

پژوهش ها و مطالعات فردی مجاز می داند. این مجله بر روی وبگاه آن به نشانی https://sites.google.com/site/journalsocietyarchaeology در

دسترس است.

CopyrightExcept as otherwise permitted under the Copyright, this publication may only be reproduced, stored ortransmitted, in any form or by any other means, with the prior permission in writing of the publisher. In particular, the Society for Iranian Archaeology permits the making of a single photocopy of an article from this issue for an individual for the purposes of re-search or private study. The journal is accessible on its webpage at https://sites.google.com/site/journalsocietyarchaeology.

Copyright © 2016 Society for Iranian Archaeology

برای نویسندگان مایل به انتشار مقالهپیش از ارسال مقاله برای انتشار، لطفا از پیش بررسی کنید و مطمئن شوید که حقوق نشر و اصول اخالقی جامعه باستان شناسی ایران در آن مورد توجه قرار گرفته، به درستی آماده سازی شده، از شیوه نامه مجله به خوبی پیروی می کند، مجوزهای الزم را برای انتشار داده ها دریافت کرده، و رضایت همه نویسندگان

مقاله را از پیش دریافت کرده است. پیشنهاد می کنیم که نویسندگان گرامی شیوه نامه آماده سازی مقاالت را از پیش و به دقت بخوانند. این شیوه نامه در https://drive.google.com/file/d/0B9bfG� یوبگاه مجله به نشان

vA-E2TMNEN4TEs1MXYwRW8/view?usp=sharing در دسترس است. خاطر نشان می کنیم که مقاالت تنها بصورت آنالین منتشر می شوند.

برای ارسال یا تحویل مقاله به منظور انتشار، از نشانی زیر استفاده کنید: [email protected]

Contribution of authrosBefore submitting, authors should check that their manuscript, adheres to the Society of Iranian Archae-ology’s copyright and ethics policies, has been pre-pared correctly, conforms to the journal’s guidelines, correctly attributes all sources and that permission has been obtained for reuse of published material, and has received the consent of all authors before submission. Authors are strongly advised to read the instructions at (https://drive.google.com/file/d/0B9bfG-vA-E2TMV2cwTmdfRTZVU0E/view?usp=sharing) before submitting a manuscript. Articles are published online only.

Submissions should be emailed to the following email address: [email protected]

مجله جامعه باستان شناسی ایرانJournal of the Society for Iranian Archaeology

Copyright © 2016 Society for Iranian Archaeology

مدیرمسئول و سردبیرکریم علیزاده

دپارتمان انسان شناسی، دانشگاه هاروارد، امریکا[email protected]

Editor in ChiefKarim Alizadeh

Department of Anthropology, Harvard University, [email protected]

Editorial Board/هیئت مشاوران

فریدون بیگلري موزه ملی ایران، ایران

Fereidoun Biglari National Museum of Iran, Iran

سامان حیدري-گوران دانشگاه ابرهارد-کارلس توبینگن، آلمان

Saman Heydari-Guran Eberhard-Karls-Universität Tübingen, Germany

سیدمنصور سیدسجادي موسسه ایزمئو، ایتالیا

Seyed Mansour Seyed Sajjadi IsMEO, Italy

کامیار عبدي مجله باستان شناسی و تاریخ

Kamyar Abdi Iranian Journal of Archaeology and History

علیرضا عسگري چاوردي دانشگاه شیراز، ایران

Alireza Asgari Chaverdi University of Shiraz, Iran

محمدتقی عطاییدانشگاه لودویک ماکسیمیلیانوس مونیخ، آلمان

Mohammad T. AtayiLudwig-Maximillans-Universität München, Germany

حمید فهیمی دانشگاه آزاد برلین، آلمان

Hamid Fahimi Freie Universität Berlin, Germany

عمران گاراژیان دانشگاه نیشابور، ایران

Omran Garazhian University of Neyshabour, Iran

یوسف مجیدزاده دانشگاه تهران، ایران

Yousef Majidzadeh University of Tehran, Iran

یوسف مرادي دانشگاه آزاد برلین، آلمان

Yousef Moradi Freie Universität Berlin, Germany

مرجان مشکور موسسه ملی مطالعات علمی فرانسه، فرانسه

Marjan Mashkour Centre National de Recherche Scientifique, France

بهزاد مفیدي نصرآبادي دانشگاه یوهانس گوتنبرگ ماینز، آلمان

Behzad Mofidi Nasrabadi Johannes Gutenberg-Universität Mainz, Germany

حکمت اهلل مالصالحی دانشگاه تهران، ایران

Hekmatollah Mollasalehi University of Tehran, Iran

نگین میري دانشگاه شهید بهشتی، ایران

Negin Miri University of Shahid Beheshti, Iran

جبرئیل نوکنده موزه ملی ایران

Jebrael Nokandeh National Museum of Iran

a /الف

Journal of the Society for Iranian Archaeology 2016 (1) مجله جامعه باستان شناسی ایران 1394 )1(

Contents / فهرست مطالب

ب

B

پیشگفتارکریم علیزاده )مدیرمسئول و سردبیر(

PrefaceKarim Alizadeh

1-30

1-30

شهرسوخته و سرزمین های متأثر و مؤثر در آنسیدمنصور سیدسجادی

Shahr-i Sokhta and Impacts on and from Its Neighboring LandsSeyyed Mansour Seyyed Sajjadi

31-42

31-42

مطالعات “مرز”: رویکردی انسان شناختی برای پژوهش های باستان شناختی در ایرانکریم علیزاده

Border Studies: An Anthropological Perspective for Archaeological Researches in IranKarim Alizadeh

43-69

43-69

مغان مهر در اوستاعلی هژبری

Moghan (Clerics) of Mihr (Mithra) in AvestaAli Hozhabri

70-86

70-86

استقراری از دوره هخامنشي در ناحیه تخت جمشید: گزارشی از کاوش در محوطه دولت آباد مرودشتاحمدعلی اسدی

A Settlement from the Achaemenid Period in Persepolis Region: A Report of Excavation at the Site of Dulatabad

Ahmadali Asadi87-131

87-131

بررسی باستان شناختی در تپۀ قصردشت، دشت کمین- فارس؛ گزارش یکممحمدتقی عطائی، آریوبرزن توکلی، اکبر عزیزی، حمیدرضا کرمی، فرهاد زارع کردشولی، محسن موسوی و ابراهیم قزلباش

Archaeological Survey at Tappe-ye Qasrdasht, Kamin Plain-Fars: First ReportMohammad.T. Atāyi, A� riobarzan Tavakoli, Akbar Azizi, Hamidrezā Karami,

Farhād Zāre Kordshuli, Mohsen Mosavi and Ebrāhim Ghezelbāsh132-158

132-158

کاوش الیه نگاری در گمانۀ پلکانی )گمانۀ الف(، تپۀ قصردشت - فارس؛ گزارش دوممحمدتقی عطائی، ابراهیم قزلباش، یونس زارع، آریوبرزن توکلی، ابراهیم روستا فارسی، غالمرضا فاتحی، حمیدرضا کرمی و

فرهاد زارع کردشولیExcavation in Step Trench A, Qasrdasht-Fars; Second Report

Mohammad.T. Atāyi, Ebrāhim Ghezelbāsh, Yones Zāre, A� riobarzan Tavakoli, Ebrāhim Rostā Fārsi, Gholamrezā Fātehi, Hamidrezā Karami, and Farhād Zāre Kordshuli

159-180

159-180

کاوش الیه نگاری در گمانۀ پیشرو )گمانۀب(، تپۀ قصردشت - فارس؛ گزارش سوممحمدتقی عطائی، کامیار عبدی، ابراهیم قزلباش، یونس زارع، آریوبرزن توکلی، ابراهیم روستا فارسی، غالمرضا فاتحی، حمیدرضا کرمی،

میثم شکری پور و فرهاد زارع کردشولیExcavation in Deep Trench B, Qasrdasht-Fars; Third Report

Mohammad.T. Atāyi, Kāmyār Abdi, Ebrāhim Ghezelbāsh, Yones Zāre, A� riobarzan Tavakoli, Ebrāhim Rostā Fārsi, Gholamrezā Fātehi, Hamidrezā Karami,

Meysam Shokripur, and Farhād Zāre Kordshuli

بررسی باستان شناختی در تپۀ قصردشت، دشت کمین- فارس؛ گزارش یکم

محمدتقی عطائی*، آریوبرزن توکلی، اکبر عزیزی، حمیدرضا کرمی، فرهاد زارع کردشولی، محسن موسوی و ابراهیم قزلباش

*موسسۀ باستان شناسی خاورنزدیک، دانشگاه لودویک ماکسیمیلیانوس مونیخ[email protected]

ــفال های ــادآور س ــز ی ــاد” نی ــگ “جلآب ــن 2 و فرهن ــر آه ــا عص ــان ب ــوران ب” همزم ــگ “تیم ــرگ، فرهن ــد واندنب ــده: از دی چکیعصــر آهــن 3 اســت. همزمــان بــا ابطــال فرضیــۀ گیرشــمن توســط اســتروناخ، ســامنر در بررســی خــود در حوضــۀ رود کــر بــه یــک وقفــۀ فرهنگــی بیــن مرحلــۀ تیمــوران ب و آغــاز دورۀ هخامنشــی )حــدود 900 تــا 600 پ.م.( پــی بــرد. کمــی بعــد او نظریــۀ حضــور پارســیان نخســتین در فــارس را طرح ریــزی نمــود. بــر پایــه نظریــۀ او، پارســیان نخســتین بــا ســفال های ســبک “شــغا” و “تیمــوران” مرتبــط هســتند و الگــوی اســتقراری ایــن فرهنگ هــا نشــان از آن دارد کــه مردمانــی رمــه دار بوده انــد. امــا نظریــۀ او بــه دلیــل وجــود ــگ ــط یان ــن 3 توس ــر آه ــته های عص ــده از نهش ــت آم ــه دس ــفال های ب ــا س ــر” ب ــادۀ متاخ ــفال های س ــی از “س ــن برخ ــباهت بی شبــا چالــش روبــرو شــد. برخــی از ســفال های منقــوش از بــارو و از آبروهــای زیرزمینــی تخت جمشــید تاییدکننــده فرضیــۀ یانــگ بــود. مشــکل اساســی یافته هــای بررســی ســامنر و آنهاییکــه از تخت جمشــید معرفــی شــده اند ایــن اســت کــه ســطحی بــوده یــا از نهشــتی دســت دوم بــه دســت آمده انــد، بنابرایــن بایــد تــلش می شــد تــا چنیــن مــوادی از نهشــتی دســت اول کشــف شــوند. بعــد از بازدیــد از محوطه هــای هخامنشــی منطقــه، از ســطح ســه محوطــه ســفال های منقــوش عصــر آهــن 3 شناســایی گردیــد. از ایــن ســه محوطــه، تپــۀ قصردشــت را بــرای کاوش برگزیدیــم کــه توالــی ســکونتی آن بیشــتر فرهنگ هــای فــارس و بــه خصــوص فرهنگ هــای اواخــر هــزارۀ دوم و اوایــل هــزارۀ اول پ.م. را در بــر می گیــرد. تپــۀ مخروطــی شــکل قصردشــت بــا حــدود 2.3 هکتــار مســاحت در دشــت کمیــن قــرار دارد. بــرای تعییــن حــدود اســتقرار عصــر آهــن 3، تمــام مــواد فرهنگــی تپــه )حــدود 85000 قطعــه( مطالعــه شــد و ضمــن

نیــل بــه ایــن هــدف، تعــدادی ســفال های عصــر آهــن 2 و دورۀ عیــلم میانــه نیــز کشــف شــد.

کلیدواژه ها: فارس، حوضۀ رود کر، بررسی باستان شناختی، پارسیان نخستین، عصر آهن 3.

Archaeological Survey at Tappe-ye Qasrdasht, Kamin Plain-Fars: First Report

Mohammad.T. Atāyi*, A� riobarzan Tavakoli, Akbar Azizi, Hamidrezā Karami, Farhād Zāre Kordshuli, Mohsen Mosavi and Ebrāhim Ghezelbāsh.*Institut für Vorderasiatische Archäologie, Ludwig-Maximillans-Universität München,

Geschwister-Scholl-Platz 1, D-80539 Mü[email protected]

Abstract: To Louis Vanden Berghe, Taimurān B culture is equivalent to the gray Iron Age II pottery from north-western Iran and Jalāābād culture and similar to Sialk VI period pottery respectively. Roman Ghirshman’s theory –migration of early Persian tribes from northwest to south of Iran and then to Fars—was disproved by results from Stronach’s investigations. Based on the archaeological evidence, Sumner considered a hiatus (c. 300 years long, 900-600 B.C.) between the Taimurān A Phase and the beginning of the Achaemenid Period. In 1994 he outlined his theory about the early presence of Persians in Fars. He attributed the Shoghā/Taimurān potteries to early Persians and argued that they were pastoralists. T. Cuyler Young disagreed with Sumner’s theory and argued that there are evidence of settled occupations of early Persian in Fars since there are simi-larities between Sumner’s survey material (Late Plain Ware) and Iron age III contexts shards. This hypothesis is consistent with some painted shards from the Persepolis For-tifications, as well as a buff painted shards with the painted bull’s head found from the sub-surface drain in the Persepolis platform. Our investigations at Qasrdasth in the Kur River Basin also may shed some light on Iron Age III in the region. Tappe-ye Qasrdasht is located in the Kamin plain and covers an area of only 2.3 hectares. Its summit stands about 16 m above the surrounding plain level. All surface materials (ca. 85000 pieces) were collected and examined. Except for local cultural material of Fars, Iron Age III, Iron Age II and low land Middle Elamite shards were identified.

Keywords: Fars, Kur River Basin, Archaeological Survey, Early Persians, Iron Age III.

اطلعات مقالهتاریخ دریافت 1394/01/12

تاریخ بازنگری 1394/07/24تاریخ دسترسی آنلین 1395/01/01

Article InformationReceived 01/04/2015Revision received 10/16/2015Available online 21/03/2016


Journal homepage/وبگاه مجلهhttps://sites.google.com/site/journalsocietyarchaeology

88

1. طرح مساله1در آغــاز دهــۀ 1950 میــلدی آنــدره گــدار و ســیدمحمدتقی مصطفــوی، لوییــس واندنبــرگ، باستان شــناس بلژیکــی )1923-1993 م.( را مامــور انجــام ــر ــرگ در اواخ ــد. واندنب ــارس کردن ــتان ف ــی در اس ــی های باستان شناس بررســش ــود را در بخ ــی خ ــال 1951م./1330خ. بررس ــتان س ــل تابس ــار و اوای بهــن بررســی هایش، در تپه هــای جــری، ــی مرودشــت آغــاز کــرد و در حی جنوبــتان ــود. در تابس ــر نم ــی آزمایشــی حف ــز گمانه های ــغا نی ــپ و ش ــکی، گ موشــن فصــل، او ــد. در ای ــی ش ــز بررس ــمالی مرودشــت نی ــد بخــش ش ــال بع ســود. ــر نم ــان حف ــن و تیموری ــه، کمی ــای دروازه، قلع ــی را در تپه ه گمانه هایســپس کارش را ناتمــام گذاشــت و بــرای کاوش در گورســتان خورویــن ــاره ــتان 55/1954م./1333خ. دوب ــد. در زمس ــران ش ــلت ای ــمال ف ــی ش راهــه جــز دروازه ــه ب ــه مرودشــت بازگشــت و در محوطه هــای پیشــگفته - البت ب .)Overlaet 2007:61( ــود ــی نم ــای تکمیل ــه کاوش ه ــدام ب ــه - اق تپمقدماتــی نتایــج واندنبــرگ گمانه زنی هایــش، و بررســی ها پایــان بــا ــران باســتان منتشــر نمــود. ــاب باستان شناســی ای فعالیت هــای خــود را در کتاو در همیــن کتــاب، اســاس گاهنــگاری منطقــه ای فــارس را طرح ریــزی کــرد. ــه ــی قلع ــۀ فرهنگ ــری، مرحل ــۀ کفت ــان مرحل ــس از پای ــرگ، پ ــر واندنب از نظــغا، ــای ش ــب مرحله ه ــه ترتی ــم ب ــه ه ــن دو مرحل ــس از ای ــود. پ ــاز می ش آغــاد، ــۀ جلآب ــس از مرحل ــرار دارد. پ ــاد ق ــوران ب و جلآب ــف، تیم ــوران ال تیمVanden Berghe 1966:41-( می شــود آغــاز هخامنشــی دورۀ

45(. ایــن دورۀ زمانــی تقریبــا از میانــۀ هــزارۀ دوم قبــل از میــلد تــا میانــۀ ــای ــگاری مبن ــن گاهن ــرد. ای ــلد را در برمی گی ــل از می ــت قب ــزارۀ نخس هفعالیت هــای پژوهشــی دیگــر باستان شناســان شــد. از مهمتریــن آنهــا، Sumner 1972:28-( بررســی ویلیــام ســامنر در حوضــۀ رود کــر اســت

ــوط می شــود، بررســی او ــتار مرب ــن نوش ــه موضــوع ای ــه ب ــا آنجــا ک 64(. تــه همــراه داشــت: نخســت آنکــه او در تمــام محــدودۀ ــزرگ ب دو دســتاورد بــفال ــوران ب )س ــۀ تیم ــفال مرحل ــابه س ــفالی مش ــه س ــچ قطع ــی هی بررســوش ــفال منق ــاد )س ــۀ جلآب ــفال مرحل ــز س ــن( و نی ــر آه ــتری عص خاکس .)Sumner 1972:31( ــت ــرگ( را نیاف ــه گمــان واندنب عصــر آهــن 3 بافــزون بــر آن، موفــق بــه کشــف انشــان پایتخــت کوهســتانی اتحادیــه عیــلم ــه ــود ک ــان ب ــای ملی ــد )Sumner 1988; 1986:11(. در کاوش ه شــا ــزۀ کاه ب ــا آمی ــه )ســفال نخــودی ســاده ب ــلم میان ــای فرهنگــی عی داده ه Carter( ــد ــف ش ــار کش ــتین ب ــرای نخس ــتانی( ب ــژۀ دشتس ــکل های وی ش1996(، امــا علیرغــم ایــن، چنیــن داده هایــی از ســطح دیگــر اســتقرارهای

.)Sumner 1994:99( ــد ــت نیام ــه دس ــه ب ــن منطق ایــی ــای بوم ــی فرهنگ ه ــوع توال ــد، موض ــۀ جدی ــک مرحل ــف ی ــا کش بحوضــۀ رود کــر بــار دیگــر مــورد بحــث قــرار گرفــت. پژوهش هــای ــه ــۀ قلع ــا مرحل ــی ب ــل پایان ــری در مراح ــۀ کفت ــه مرحل ــان داد ک ــتر نش بیشهمپوشــانی داشــته اســت )Sumner 1974, 1977(. همچنیــن مســالۀ حضــور اشــکال ســفالی غیربومــی عیــلم میانــۀ خوزســتان در ملیــان و ارتبــاط گاهشــناختی دقیــق آن بــا مرحلــۀ قلعــه مبهــم بــود. مقــارن همــان ســال ها و بــا کاوش هــای دروازه تپــه، تردیــد دیگــری در گاهنــگاری منطقــه ای واندنبرگ مطــرح شــد. دروازه تپــه در انتهــای جنــوب شــرقی کــوه رحمــت )مهــر( قــرار دارد و در ســال 1968م./1347خ. و 1970 م./1349خ. بــه مــدت دو فصــل ــۀ ــت الی ــت. او هف ــرار گرف ــترده ق ــورد کاوش گس ــکل م ــوری نی ــط م توســای ــان الیه ه ــاري می ــرات معم ــاس تغیی ــر اس ــاری را تشــخیص داد و ب معمــاي 4-1 ــامل الیه ه ــک ش ــود: دورۀ ی ــه دو دوره تقســیم نم ــا را ب 4 و 5، آنهــدود ــاي 7-5 )در ح ــامل الیه ه ــدود 2100-1000 پ.م.( و دورۀ دوم ش )در ح900-650 پ.م.(. برخــلف تغییــرات معمــاری، نیــکل تغییــری در ســفال هاي ــر دو دوره، ــفال های ه ــه س ــد ک ــر ش ــداد و متذک ــخیص ن ــن دو دوره تش ایمشــابه ظــروف شــغا و تیمــوران الــف بودنــد. از دیــد نیــکل، وقفــۀ روی داده بــه حــدود 1000 پ.م. تاریخ گــذاری می شــود و اســکان در دروازه تپــه ــه ــد. ب ــیم می کن ــی” تقس ــاز هخامنش ــی« و “آغ ــتقرار »عیلم ــه دو اس را بعبــارت دیگــر، تغییــرات معمــاری در دروازه تپــه از دیــد نیــکل، انعــکاس نفــوذ ــکل 1349، ــت )نی ــوده اس ــن دوره ب ــارس در ای ــه ف ــی ب ــی هندوایران مردمان

.)Nicol 1969, 1970, 1971, Wynen 1972-74لینــدا جیکوبــس بــا بازنگــری داده هــای دروازه تپــه بــه عنــوان پایان نامــۀ دکتــری خویــش، ســه دوره را تشــخیص داد و پایــان اســتقرار در ایــن

Jacobs 1980:39-( ســکونتگاه را بــه 1000-900 پ.م. بــه عقــب بــرد56(. بنابرایــن در کنــار ابهامــات مربــوط بــه ســفال های مرحلــۀ تیمــوران ب ــان ــتان در ملی ــه خوزس ــلم میان ــای فرهنگــی عی ــاد و کشــف داده ه و جلآب)Carter 1996(، موضــوع توالــی دقیــق دو گونــه ســفالی شــغا و تیمــوران الــف نیــز مطــرح اســت. زیــرا نیــکل ایــن دو گونــه را در الیه هــای دروازه تپــه ــک ــن ی ــه اســت. بنابرای ــم یافت ــا ه ــغا- ب ــۀ ش ــفال گون ــۀ س ــا غلب ــه ب -البتوقفــۀ حــدودا 300 ســاله میــان مرحلــۀ شــغا/تیموران الــف و دورۀ هخامنشــی

وجــود دارد.ســامنر در تحلیــل نبــود مــدارک باستان شــناختی از ســکونتگاه های را پیشــنهاد دو کــر، رود در حوضــۀ 600 پ.م. تــا 900 حــدود میــان ــایی ــه شناس ــد ک ــی بودن ــتین، رمه داران ــیان نخس ــا پارس ــود: ی ــرح نم مطباستان شــناختی رایــج بررســی های بــا عشایری شــان اســتقرارگاه های ممکــن نیســت )Sumner 1986:7(. یــا اینکــه در مرحلــۀ شــغا/تیموران ــن دورۀ ــتقرارگاه های ای ــود داشــت و اس ــه داری وج ــه رم ــیاری ب ــش بس گرایهمپوشــانی قابــل توجهــی بــا ســکونتگاه هایی بــا ســفال دورۀ هخامنشــی دارد )Sumner 1994(. او در تبییــن ایــن پیشــنهاد، الگویــي چهــار مرحلــه ای ــر ــي در نظ ــاهی هخامنش ــه شاهنش ــی ب ــی عیلم ــال از حکومت ــراي انتق را بــي ــب عیلم ــت غال ــت و جمعی ــک حکوم ــا ی ــه، ب ــن مرحل ــرد. اولی می گیتعریــف می شــود. در عیــن حــال، در حــدود 1000 پ.م.، یــک جمعیــت ــدري ــه ق ــن مرحل ــود. دومی ــر ظاهــر شــده ب ــز در دره هــای رود ک پارســي نیپــس از 646 پ.م. - زمــان تهاجــم خانمــان برانــداز آشــور بــه عیــلم- شــروع ــه ــارس ب ــي در ف ــار پارس ــت خودمخت ــک حکوم ــا ی ــن دوره، ب ــود. ای مي شتصویــر کشــیده شــده اســت. در ایــن زمــان جمعیت هــاي عیلمــي و پارســي درگیــر رونــد آمیــزش قومــي بودنــد. مرحله هــاي ســوم و چهــارم بــه ترتیــب بــا فرمانروایــی کــورش دوم و داریــوش اول برابــر اســت )بــرای تشــریح ایــن ــی ــی توال ــریح چگونگ ــرای تش ــامنر ب ــوي 1373(. س ــک. موس ــه ن دو مرحلفرهنگــي در مرودشــت از پایــان مرحلــۀ کفتــري تــا اولیــن نشــانه هاي ــته ــواهد وابس ــه ش ــه گون ــتین، س ــیان نخس ــناختي پارس ــن و باستان ش روشبــه هــم را در دســترس مي دانــد: 1( سبک شــناختي گروه هــاي ســفالي، 2( تاریخ گــذاري بــه روش رادیوکربــن و ســایر معیارهــاي گاهشــناختی بــراي ــع الگــوي مجموعه هــای ســفالي در ســکونتگاه گروه هــاي ســفالي، و 3( توزیــس از ــر، پ ــۀ رود ک ــناختی در حوض ــی های باستان ش ــاس بررس ــر اس ــا. ب همرحلــۀ کفتــري بــه تدریــج تغییــرات مختصــري بــا ظهــور ســفال هاي مرحلــۀ ــغا/تیموران در ــۀ ش ــفال هاي مرحل ــرب و س ــه در غ ــلم میان ــه و دورۀ عی قلع

ــر روي داد. ــۀ رود ک ــرقي حوض ــاي ش انتهبــه گمــان ســامنر در ایــن جغرافیــای فرهنگــی، پنــج ســبک کامــل متمایز ســفالی مشــاهده می شــود. ایــن پنــج گــروه ســفالی عبارتنــد از: ســفال مرحلــۀ قلعــه، ســفال دورۀ عیــلم میانــه، ســفال مرحلــۀ شــغا، ســفال مرحلــۀ تیمــوران ــفال های ــان س ــای ملی ــی. در کاوش ه ــی دورۀ هخامنش ــفال محل ــف و س الــه در ــه در چندیــن الی ــه همــراه ســفال های دورۀ عیــلم میان ــۀ قلعــه ب مرحلکارگاه EDD پیــدا شــده اســت. الیــۀ 4 کارگاه EDD بــر اســاس داده هــای ســفالی، مــدارک الیه شــناختی و آزمایش هــای ســال یابــی حــدودا بــه میــان Carter 1984:172-( تاریخ گــذاری می شــود تــا 1000 پ.م. 1300

1996:16 ;73(. امــا جالــب توجــه اســت کــه ســفال های مرحلــۀ شــغا و تیمــوران الــف در کاوش هــای ملیــان یافــت نشــده اند. از ســوی دیگــر مرحلــۀ شــغا قــدری پــس از 1600 امــا قبــل از 1300 پ.م. آغــاز شــده و دســت کــم تا 900 پ.م. ادامــه یافتــه اســت. دو ســبک متمایــز ســفالی درهــم در الیه هــای ــغا/ ــبک ش ــفال های س ــان س ــور همزم ــان و حض ــه در ملی ــلم میان قلعه-عی

ــده در ــوع قومــی پیچی ــف در مجموعه هــای ســطحی، احتمــال تن تیمــوران الهــر دو بخــش شــرقی و غربــی حوضــۀ رود کــر را پیــش می کشــد. ســامنر بــر اســاس تحلیــل الگوهــای اســتقراری بــه خصــوص از پایــان مرحلــۀ کفتــری ــد: احتمــال نخســت ــن احتمــال را پیشــنهاد می کن ــا دورۀ هخامنشــی چندی تــزارۀ دوم ــی در ه ــغا/تیموران زمان ــه و ش ــای قلع اینکــه اســتقرارهای مرحله هپ.م. توســط مردمــان بومــی - شــاید عیلمیــان - ایجــاد شــده باشــد. گزینــش ــاکنان ــان س ــاس می ــه تم ــر ب ــت منج ــن اس ــتاها ممک ــن روس ــت در ای اقامایــن روســتاها و بدنــه اصلــی پارســیان کــه رمــه دار بودنــد، شــده باشــد. ایــن ــه ــان ســبک های ســفالی قلع ــان تفاوت هــای سبک شــناختی می تفســیر در بیو شــغا/تیموران ناتــوان اســت. دومیــن احتمــال اینکــه، اســتقرارهای قلعــه مبین آخریــن تجلــی جمعیــت عیلمــی انشــان باســتان بــوده باشــد. ایــن جمعیــت


89

ــه شــوش ــه( و ســپس ب ــا ســفال های ســبک عیــلم میان ــه ملیــان )ب ابتــدا بــازی، عقب نشــینی ــن بازس ــب نشســت. در ای ــتان عق ــۀ پســت خوزس در جلگعیلمیــان را می تــوان بــه ورود مردمانــی تــازه بــه جنــوب زاگــرس نســبت داد کــه شــامل رمــه داران کوچــرو )تولیدکننــدگان ســفال ســبک تیمــوران الــف( و دیگــر مردمــان رمــه داری بــود کــه بیشــتر یکجانشــین بودنــد )تولیدکننــدگان ســفال ســبک شــغا(. بــه ســخن ســاده، ســامنر دو گــروه مــردم را فــرض کــرده اســت. اگــر چنانکــه ایــن تفســیر پذیرفتــه شــود، تلویحــا بــه آن معنــی اســت ــبک های ــا س ــیان ب ــی، پارس ــفال دورۀ هخامنش ــبک س ــل از رواج س ــه قب کــتر در دره رود ــن پیش ــده و بنابرای ــایی ش ــغا/تیموران شناس ــۀ ش ــفالی مرحل س

.)Sumner 1994:100-101( ــته اند ــور داش ــر حض کســامنر پیشــتر )1986:4( بحــث کــرده بــود کــه بهتــر اســت گاهنــگاری مجموعه هــای ســطحی دورۀ هخامنشــی از حوضــۀ رود کــر ــفال های ــه س ــود ک ــاور ب ــن ب ــر ای ــود. او ب ــرده ش ــب ب ــدۀ 6 پ.م. عق ــا س تســبک دورۀ هخامنشــی کــه از کاوش هــای تخت جمشــید و پاســارگاد یافــت ــوده و پارســیان نخســتین در ــن ســبک ب ــی ای ــۀ نهای شــده در حقیقــت مرحلحوضــۀ رود کــر بایــد بــا ســبک های ســفالی مرحلــۀ شــغا/تیموران شناســایی شــوند. او بــرای توجیــه ایــن فرضیــه بــه تحلیــل الگوهــای اســتقراری مرحلــۀ ــد ــل ش ــی متوس ــتقرارهای دورۀ هخامنش ــا اس ــش ب ــغا/تیموران و ارتباط ش)Sumner 1994:103(. ســامنر بــر پایــۀ الگــوی پراکندگی اســتقرارهای مرحلــۀ کفتــری در مرودشــت چنیــن نتیجــه می گیــرد کــه پراکندگــی وســیع اســتقرارهای ایــن مرحلــه بــه واســطۀ ایجــاد شــبکه ای از مجراهــای آبیــاری بــوده، امــا ایــن نظــام آبیــاری مــدت زیــادی دوام نیــاورده اســت. در نتیجــه، ــه کمــک ــم، کشــاورزی ب ــه کشــاورزی دی ــۀ کفتــری، مــردم ب پــس از مرحلچشــمه ها و تولیــدات شــبانی روی آورده انــد. زمانــی در میانــۀ هــزارۀ دوم پ.م. دارنــدگان ســفال ســبک شــغا/تیموران و نخســتین پارســیان فرضــی، ورود بــه ــای ــوب شــرق حوضــه، در پ ــدا در انتهــای جن ــاز و ابت ــر را آغ حوضــۀ رود کــه کشــمکش ــال هســت ک ــن احتم ــا ای ــدند. ام ــه مســتقر ش ــتاهای قلع روســه ــه ب ــبک قلع ــفال س ــدگان س ــی تولیدکنن ــینی کل ــث عقب نش ــی باع قومشــمال غــرب در حومــۀ ملیــان )انشــان باســتانی( - جائــی کــه باقــی مانــده ی

ــود- شــده باشــد. قــدرت عیلمــی هنــوز برقــرار بــرقی ــوب ش ــای جن ــغا/تیموران در انته ــدۀ ش ــتقرارهای عم ــت اس موقعیحوضــۀ رود کــر، جایــی کــه بــه طــور چشــمگیر از بارندگــی ســالیانۀ کمتــری نســبت بــه انتهــای شــمال غربــی همیــن حوضــه برخــوردار اســت، تلویحــا بــه ــی، ــن ملحظات ــل کشــت اســت. چنی ــای قاب ــل زمین ه ــود حداق ــای وج معنایــن تصــور را کــه تولیدکننــدگان ســفال ســبک شــغا/تیموران رمــه دار بودنــد، ــی ــیار کم ــداد بس ــا تع ــا ب ــغا/تیموران تنه ــای ش ــد. محوطه ه ــت می کن تقویــفال ها از ــون س ــل باک ــورد ت ــد م ــه همانن ــا اینک ــده و ی ــناخته ش ــفال ش ســه طــور ــت نشــان می دهــد کــه ب ــن وضعی ــده اســت. ای ــه دســت آم ــور ب قبخلصــه اردوگاه هــا و یــا محوطه هــای تدفینــی در مرحلــۀ شــغا/تیموران مســکونی نبــوده اســت. بــا ایــن تفاســیر، ســامنر در نهایــت پیشــنهاد می کنــد کــه پارســیان نخســتین نــه از خوزســتان، بلکــه از شــمال و شــرق وارد منطقــه اشــتراکاتی فرضیــه ایــن .)Sumner 1994:104-105( شــده اند ــمند، ــن دو دانش ــر ای ــتروناخ دارد )Stronach 1974(. نظ ــگارۀ اس ــا ان بــه ــت )Ghirshman 1964:129( ک ــمن اس ــۀ گیرش ــلف فرضی برخ

ــود. ــارس ترســیم کــرده ب ــه ف مســیر مهاجــرت پارســیان را از خوزســتان بــوع ــن موض ــا ای ــط ب ــای مرتب ــا انگاره ه ــاال تنه ــای ب ــه فرضیه ه البتــه ــا ب ــت. بن ــم نگریس ــری ه ــۀ دیگ ــاله از دریچ ــه مس ــوان ب ــتند و می ت نیسنظــر یانــگ )T. Cuyler Young(، مشــکل اساســی دربــارۀ باستان شناســی ــان حــدود 900 ــه ای در ســکونت، می ــارس، وجــود وقف اواخــر عصــر آهــن فــی در ــیان هخامنش ــود پارس ــناختی وج ــدارک باستان ش ــن م پ.م. و متقدم تریمنطقــه اســت. یانــگ چنیــن بحــث می کنــد کــه 1( مقــدار قابــل توجهــی از داده هــای بررســی ســامنر تشــابهی بــا یافته هــای پاســارگاد ندارنــد و بنابرایــن احتمــاال از آن محوطــه قدیمی تــر اســت و 2( برخــی از ایــن ســفال ها ــت و ــنجش اس ــل س ــن 3 قاب ــر آه ــته های عص ــای نهش ــا یافته ه ــا ب تنهــۀ ــس از مقایس ــت او پ ــتند. در نهای ــی هس ــش از هخامنش ــان پی بسیاری شــن 2 و ــارگاد، گودی ــفالی از پاس ــای س ــا یافته ه ــامنر ب ــی س ــفال های بررس ســن ــه ای ــن نتیجــه رســیده ک ــه ای محوطه هــای دورۀ هخامنشــی خوزســتان بــارس ــی در ف ــتقر پیشاهخامنش ــت مس ــک جمعی ــا ی ــوان ب ــا را می ت داده ه

.)Young 2003:246-247( مرتبــط دانســتبــا انتشــار نتایــج بررســی های عبــاس علیــزاده در درۀ رود کــر، کورســویی ــۀ ــدود 20 محوط ــطح ح ــزارش او از س ــق گ ــرا طب ــد. زی ــد آم ــد پدی از امیباســتانی در ایــن منطقــه، ســفال های خاکســتری مشــابه “ســفال خاکســتری دورۀ آهــن 3 در کوه هــای زاگــرس” شناســایی شــده بــود )علیــزاده 1376: 71 ــری ــرا در بازنگ ــد زی ــدان نپایی ــد چن ــن امی و Alizadeh 2003:88(. ایداده هــای بررســی، وجــود چنیــن شــواهدی تاییــد نشــد )زیــدی 1383 و زیــدی

1386 و گفتگــوی شــخصی بــا محســن زیــدی(. چنیــن بــه نظــر می رســید کــه بــا شــواهد موجــود امــکان تعمــق بیشــتر در ایــن بــاره وجــود نــدارد. امــا شــواهد باستان شــناختی از بــاروی تخت جمشــید پیشــرفتی جزیــی را ممکــن کــرد. تحلیــل نقــوش ســفال های منقــوش ــای ــف: لوحه ه ــی 1383ال ــید )عطائ ــاروی تخت جمش ــده از ب ــردآوری ش گ92 تــا 99(، نشــان داد کــه حــدود 61 % از نقــوش ســفال های منقــوش ــۀ ــژه مرحل ــه وی ــاروی تخت جمشــید از فرهنگ هــای بومــی و ب هخامنشــی بتیمــوران الــف مشــتق شــده اند، حــال آنکــه درصــد ناچیــزی )حــدود 4 %( از ــلت ــمال ف ــرب و ش ــن 3 غ ــر آه ــوش عص ــفال های منق ــادآور س ــوش ی نقــاروی ــای ب ــد داده ه ــر می رس ــه نظ ــاپ(. ب ــر چ ــی زی ــت )عطائ ــران اس ایــه ــت آنک ــد: نخس ــان می ده ــنی نش ــه روش ــوع را ب ــید دو موض تخت جمشــفالگری ــنت س ــه از س ــای برگرفت ــش مایه ه ــتفاده از نق ــی اس ــۀ زمان دامنــان ــه همزم ــا دورۀ هخامنشــی دوام آورده اســت و دوم اینک ــف ت ــوران ال تیمــن ــر آه ــفالگری عص ــنت س ــی س ــی و واردات ــگ غیربوم ــوذ فرهن ــاهد نف شــرگ ــط واندنب ــتر توس ــا پیش ــر گوی ــورد اخی ــن م ــتیم. ای ــارس هس 3 در فــان ــتر نش ــت بیش ــا دق ــود. ام ــده ب ــت ش ــاد ثب ــۀ جلآب ــوان مرحل ــت عن تحــزارش ــاد گ ــه جلآب ــرگ از تپ ــه واندنب ــی ک ــفال منقوش ــه س ــد قطع می دهکــرده از گونــۀ ســفال بــا نقــش دالبــر اســت کــه بــه فراوانــی از نهشــته های پساهخامنشــی معرفــی شــده اســت )Haerinck 1983(. بنابرایــن آنچــه ــه اواخــر دورۀ هخامنشــی و ــوان ب ــع می ت ــی کــرده را در واق ــرگ معرف واندبنــۀ ــرو، مرحل ــرد )Atayi in press(. از این ــذاری ک ــی تاریخ گ پساهخامنشــای ــه معن ــن ب ــا ای ــود، ام ــذف می ش ــارس ح ــی ف ــی فرهنگ ــاد از توال جلآبنبــود داده هــای عصــر آهــن 3 در فــارس نیســت. یافتــه ای جالــب توجــه کــه از نهشــتی دســت دوم از آب روهــای زیرزمینــی تخت جمشــید بــه دســت آمــده ــا ســنت ســفالگری عصــر آهــن 3 شــمال و شــباهت بی چــون و چــرای آن بــر ــی 1387(، مــدرک متقنــی مبنــی ب ــران را نشــان می دهــد )عطائ فــلت ایوجــود ایــن فرهنــگ در فــارس را در اختیــار قــرار می دهــد. امــا کشــف ایــن مــدارک در بافــت اصلــی خــود چنــدان ســاده نیســت. تــلش بــرای بازنگــری ــود ــه دســت داده ب ــی ب ــرزن جنوب ــای ب ــدی در کاوش ه ــه تجوی ــرنخی ک س)تجویــدی 1355: 67(، بــه نتیجــه ناامیدکننــده ای انجامیــد )عبــدی و عطائــی 1385 و Abdi and Atayi 2014(. بــا توجــه بــه پژوهش هــای پیشــین،

ــود: ــن طــرح نم ــه طــور خلصــه چنی ــوان ب صــورت مســالۀ را می تــک ــوز در ی ــی هن ــا دورۀ هخامنش ــه ت ــۀ قلع ــی مرحل ــی فرهنگ - توالمحوطــۀ شــاخص و بــر اســاس کاوش الیه نــگاری بــه تاییــد نهایــی نرســیده

اســت.ــتان در نهشــتی دســت اول ــه خوزس ــلم میان ــی عی ــفال های واردات - ساز ســاختمان ســوختۀ محوطــۀ ملیــان )انشــان باســتانی( گــزارش شــده اســت. دورۀ عیــلم میانــه مکشــوفه در ملیــان از نظــر گاهنــگاری در دل مرحلــۀ قلعــه

ــرد. ــای می گی جــق ــور دقی ــه ط ــف ب ــغا/تیموران ال ــه و ش ــۀ قلع ــان مرحل ــاط می - ارتبمشــخص نیســت. از طرفــی، توالــی دو مرحلــۀ شــغا و تیمــوران نیــز مشــخص ــگ همپوشــان ــن دو فرهن ــا ای ــه دیگــر ســخن، روشــن نیســت آی نیســت. بــت دوم درســت ــر حال ــر دیگــری پیشــی دارد. اگ ــه یکــی ب ــا اینک هســتند ی

ــر کــدام مقــدم اســت؟ باشــد، کــدام بــط ــرگ فق ــای واندنب ــن در کاوش ه ــر آه ــتری عص ــفال های خاکس - ساز تــل تیموریــان و از درون یــک گــور کشــف شــده و در فعالیت هــای بعــدی ــد ــر می رس ــه نظ ــال ب ــن ح ــا ای ــت. ب ــده اس ــزارش نش ــناختی گ باستان ش

ــی اســت. ــارس قطع ــن فرهنگــی در ف وجــود چنیــود ــی وج ــگ پیشاهخامنش ــک فرهن ــوان ی ــه عن ــاد ب ــۀ جلآب - مرحل


90

ــدارد. ــی ن خارج- مدارکــی دال بــر وجــود ســنت ســفال منقــوش عصــر آهــن 3 در فــارس از بــاروی تخت جمشــید و نیــز از آب روهــای زیرزمینــی آنجــا بــه دســت آمــده اســت. چنیــن مدارکــی هنــوز از یــک محوطــه و از بافــت دســت اول گــزارش

نشــده اســت. - طبــق نظــر واندنبــرگ، گاهنــگاری فرهنگــی فــارس در هــزارۀ اول پ.م. کامــل و بــدون نقــص اســت؛ امــا ســامنر، جیکوبــس، کارتــر و یانــگ اعتقــاد دارنــد کــه یــک وقفــۀ 300 ســاله میــان پایــان مرحلــۀ تیمــوران الــف و شــروع

دورۀ هخامنشــی وجــود دارد. - بــر اســاس مــدارک بــه دســت آمــده از بــاروی تخــت جمشــید چنیــن ــا دورۀ ــه نحــوی ت ــف ب ــه نظــر می رســد کــه ســنت فرهنگــی تیمــوران ال ب

هخامنشــی دوام آورده اســت. چگونگــی ایــن تــداوم هنــوز روشــن نیســت. ــی دقیــق گاهنــگاری مقطــع زمانــی ــاال، توال ــه ملحظــات ب ــا توجــه ب بــچ ــن روی هی ــت و از ای ــام اس ــرده ابه ــان در پ ــا 500 پ.م. همچن 1500 تتوافقــی در تاریــخ و نحــوۀ ورود پارســیان نخســتین بــه فــارس وجــود نــدارد. بــدون وجــود شــواهد باستان شــناختی متقاعدکننــده در ارتبــاط بــا ورود ــارس در طــول نیمــۀ نخســت هــزارۀ اول پ.م.، بحــث ــه ف ــازه ب فرهنگــی تــر ــی شاهنشــاهی هخامنشــی از حــدس و گمــان فرات ــارۀ چگونگــی برپای درب

ــه ــتر و توج ــتجوی بیش ــش رو جس ــه پی ــا گزین ــن تنه ــت. بنابرای ــد رف نخواهبــه کوچکتریــن ســرنخ های موجــود اســت. تپه هــای باســتانی حوضــۀ ــا گــردآوری ــف بارهــا بررســی شــده اســت. ب ــه منظورهــای مختل ــر ب رود کــه ــی قلع ــای فرهنگ ــای دارای داده ه ــی، محوطه ه ــی قبل ــای میدان گزارش ه Atayi( تــا دورۀ هخامنشــی مشــخص و ســپس مــورد بازدیــد قــرار گرفتنــدــود. ــد ب ــا اطلعــات جدی ــی ب in press(. هــدف ســنجش آگاهی هــای قبلــا موضــوع در جریــان ایــن بازدیدهــا ســرنخ های جالــب توجهــی در ارتبــاط بمــورد علقــه مــا از چنــد مــکان باســتانی بــه دســت آمــد. امــا بی شــک تپــۀ

ــود. ــه ب ــن گزین ــا بهتری ــان آنه قصردشــت در میتوصیــف محوطــه: تپــۀ قصردشــت تقریبــا در مرکــز انتهــای غربــی دشــت ــوب آن و ــیوند در جن ــوه س ــته ک ــر 1(. رش ــت )تصوی ــده اس ــع ش ــن واق کمیکــوه بلغــی کوچــک در شــمال غــرب و کــوه کوچــکک در شــمال شــرق ــه ــن تپ ــد. ای ــور می کن ــری شــمال آن عب ــوار از 600 مت ــرار دارد. رود پل آن قدر 1 کیلومتــری شــرق روســتای وکیــل آبــاد قــرار دارد. تپــه مخروطــی شــکل اســت و بلندایــی در حــدود 16 متــر دارد. محیــط تپــه دایــره ای شــکل اســت و در حــدود 170 متــر قطــر آن و در حــدود 2/3 هکتــار مســاحت آن اســت. شــیب تپــه در دامنــۀ جنوبــی ملیــم امــا در دامنــۀ شــمالی، تنــد اســت. زمین هــای اطــراف بــه طــور کامــل زیــر کشــت آبــی اســت و محصوالتــی همچــون گندم،

ــار، یونجــه و چغنــدر قنــد در آن کشــت می شــود )تصویــر 2(. خی


0 5 km.

N

2000

1800

2200

24002600

1600

TB-82

TB-50

TB-85

TB-84

TB-46

TB-64

تصویر 1. نقشۀ دشت کمین و موقعیت تپۀ قصردشت و دیگر محوطه های ذکرشده در مقالۀ حاضرFig. 1. Map of Kamin plain and locations of Tappeh-ye Qasrdasht and other sites mentioned in the article

تصویر 2. تپۀ قصردشت: دید از جنوبFig. 2. The site of Qasrdasht: view from the south

91

ــاره هایی ــت اش ــۀ قصردش ــه تپ ــا ب ــتین ارجاع ه ــش: نخس ــینۀ پژوه پیشــگ ــارگاد و تن ــف پاس ــس از توصی ــفلد پ ــت هرتس ــت. ارنس ــتقیم اس غیرمسبلغــی می نویســد: “از ایــن گذشــته، در ]دشــت[ کمیــن نزدیــک ]روســتای[ قصردشــت ]کرشــت دشــت Karsht i dasht[ ســه تپــۀ کوچــک وجــود Her- ــردم” ــدا ک ــوش پی ــفال های منق ــاره س ــن دوب ــا م ــه روی آنه )دارد ک

ــته ــه ای برجس ــه تپ ــتاین ب ــد، اورل اش ــال بع zfeld 1926:243(. ده سو مخروطــی شــکلی در دشــت کمیــن حوالــی روســتای قصردشــت و Stein( ــد ســفال های منقــوش و ابزارهــای ســنگی ســطح آن اشــاره می کنــوی ــود راد از س ــیدی، محم ــر 1326 خورش ــپس در مه 1936:221(. ســوده و ــه کاوش نم ــن تپ ــج روز در ای ــرای پن ــی تخــت جمشــید ب ــگاه علم بنــت ــت نیس ــه در دس ــن زمین ــی در ای ــد. از او گزارش ــاز می کن ــه ب ــه گمان سامــا علــی ســامی )1330: 128( و محمدتقــی مصطفــوی )1343: 17( شــرحی ــات ــه قطع ــده اند ک ــر ش ــت داده و متذک ــه دس ــا ب ــج کاوش ه ــاه از نتای کوتســفال های مربــوط بــه هــزارۀ ســوم و چهــارم پیــش از میــلد از تپــه کشــف شــده اســت. امــا بــه واقــع در اولیــن گمانــه کــه در راس تپــه بــود، ســفال های ــۀ شــغا و ــه ســفال های مرحل ــه دســت آمــد. در دومیــن گمان دورۀ ساســانی بدر ســومین گمانــه کــه در دامنــۀ تپــه قــرار داشــت ســفال های مرحلــۀ باکــون کشــف شــد )بنگریــد بــه ترجمــه فارســی گــزارش واندنبــرگ در کتــاب ســامی 1330: 280 و 281 و نقــل قولــی از واندنبــرگ در پایان نامــه لینــدا جیکوبــس

Jacobs 1980: 156(. بعــد از یــک وقفــۀ طوالنــی، تپــه، توســط ســامنر بررســی شــده و شــواهد ســفالی مرحله هــای باکــون، لپویــی، کفتــری، ــد ــد گردی ــلمی در آن تایی ــی و اس ــوران و دوران هخامنش ــغا، تیم ــه، ش قلع)Sumner n.d(. ســپس جیکوبــس از تپــه بازدیــد نمــود و %100 داده هــای یــک مربــع 10 در 10 متــر -کــه در دامنــۀ شــمالی تپــه ایجــاد کــرده بــود- را ــان ــع نش ــن مرب ــده از ای ــردآوری ش ــای گ ــل یافته ه ــود. تحلی ــردآوری نم گداد کــه ایــن تپــه از مرحلــۀ باکــون تــا دورۀ اســلمی بــدون وقفــه مســکونی بــوده اســت )Jacobs 1980:155-157(. تپــه همچنیــن توســط عبــاس

ــغا، ــری، ش ــی، کفت ــای لپوی ــاری از مرحله ه ــد و آث ــی ش ــز بررس ــزاده نی علیــزاده 1376: عصــر آهــن و دوران هخامنشــی و اســلمی شناســایی شــد )علیــای ــه دوره ه ــز ب ــوران را نی ــۀ تیم ــزاده مرحل ــزارش انگلیســی، علی 75(. در گاســتقراری تپــه افــزود و یافته هــای عصــر آهــن ایــن تپــه را بــه عصــر آهــن ــای ــری یافته ه ــود )Alizadeh 2003:94(. در بازنگ ــذاری نم 3 تاریخ گــون ــرد: باک ــر ک ــدری تغیی ــه ق ــود در تپ ــتقراری موج ــای اس ــی، دوره ه بررســدی 1383: 137(. ــلمی )زی ــی و اس ــغا، هخامنش ــش؟، ش ــی، بان ــف، لپوی الــی، ــف، لپوی ــون ال ــای باک ــفال های مرحله ه ــه، س ــا از محوط ــد م در بازدیبانــش، قلعــه، تیمــوران، عصــر آهــن 2، عصــر آهــن 3؟، هخامنشــی، ساســانی

ــر 3(. ــه مشــاهده شــد )تصوی و اســلمی در ســطح تپبایــد متذکــر شــد کــه در میــان تمــام مکان هــای باســتانی بررســی شــده در حوضــۀ رود کــر تنهــا در ایــن تپــه دو گونــه نــادر ســفال خاکســتری عصــر ــا هــم گــزارش می شــود. از ایــن آهــن 2 و ســفال منقــوش عصــر آهــن 3 بگذشــته، از تمــام ســفال های مرحله هــای فرهنگــی هــزارۀ دوم پ.م. تــا دورۀ هخامنشــی در ســطح تپــه وجــود دارد. ســومین امتیــاز منحصــر بــه فــرد ایــن تپــه بلنــدای حــدود 16 متــری تپــه اســت کــه بــه احتمــال زیــاد نشــانگر یــک ــدواری ــا، امی ــن ویژگی ه ــه ای ــه ب ــا توج ــت. ب ــودی اس ــذاری عم ــته گ نهشــتار ــن نوش ــث در ای ــورد بح ــناختی م ــل باستان ش ــل معض ــرای ح ــادی ب زیایجــاد شــد و باعــث گزینــش تپــه بــرای پژوهــش بیشــتر و دقیق تــر گردیــد.

2. عملیات میدانیچینی هــای زمینــه اعمــال باعــث زمــان و بودجــه محدودیــت ــر آن ــم ب ــت، تصمی ــۀ نخس ــد. در مرحل ــرای کاوش گردی ــخت گیرانه ای ب ســده ــدف عم ــم. ه ــی کنی ــه را بررس ــطحی تپ ــای س ــا 100 % یافته ه ــد ت شــا عصــر ــۀ شــغا ت ــی ســکونتی مرحل ــن کار شناســایی محدوده هــای اصل از ایآهــن 3 بــود. هــدف دیگــر مــا کــه شناســایی نمونه هــای شــاخص بیشــتری از

ــد. ــر ش ــن روش میس ــال ای ــا اعم ــز ب ــود نی ــث ب ــورد بح ــای م فرهنگ هپیــش از آغــاز بررســی، نقشــۀ توپوگرافــی دقیقــی از تپــه توســط ــه ــطح تپ ــپس س ــد. س ــه گردی ــوی تهی ــی تق ــری و عل ــد نصی ــان محم آقایــا ــر تقســیم بندی شــد. محــور شــمالی-جنوبی ب ــه شــبکه های 10 × 10 مت بــد. 117 ــا حــروف انگلیســی نام گــذاری گردی اعــداد و محــور شــرقی-غربی بــای ــر یافته ه ــه ســفال و دیگ ــوع 85064 قطع ــع بررســی شــد و در مجم مربکوچــک گــردآوری و مطالعــه شــد. الزم بــه ذکــر اســت کــه مــواد هــر مربــع در مرکــز همــان مربــع گــردآوری می شــد و پــس از آمارگیــری و ثبــت ــع پخــش می شــد. چنانکــه در ــان مرب ــاره در ســطح هم ــات الزم، دوب اطلعــۀ ــرای مطالع ــۀ شــاخصی وجــود داشــت، ب ــع، نمون ــان داده هــای هــر مرب میــه دلیــل ــا ایــن توضیــح کــه ب ــه پایــگاه هیــات انتقــال می یافــت. ب بیشــتر بعلقــه مــا بــه فرهنگ هــای نیمــۀ دوم هــزارۀ دوم و نیمــۀ اول هــزارۀ نخســت

ــود. ــا ب ــن دوره ه ــطحی ای ــای س ــۀ یافته ه ــان روی مطالع پ.م.، تمرکزم

3. نتایج بررسی یافته های سطحی تپۀ قصردشتــه )77 ــر از %1 مجموع ــنگی: کمت ــادۀ دورۀ نوس ــت س ــفال های زمخ سقطعــه( متعلــق بــه ایــن گــروه اســت. بافــت نــرم، خمیــرۀ نخــودی بــا آمیــزۀ ــوع ــن ن ــازبودن، مشــخصه های ای ــز خاکســتری و دست س ــی )کاه؟(، مغ گیاهســفال اســت. تخلخــل ناشــی از ســوختن مــواد گیاهــی، باعــث زمختــی ســطح ــدارد. ــود ن ــی وج ــۀ منقوش ــچ نمون ــت. هی ــده اس ــفال ها ش ــروه از س ــن گ ایــتقرارگاهی از دورۀ ــود اس ــانگر وج ــه نش ــطح تپ ــفال ها در س ــن س ــور ای حضنوســنگی اســت. بــا در نظــر گرفتــن تمــام جنبه هــا، ایــن گــروه ســفالی شــبیه Sumner 1972:34, Aliza-( ــت 1 اس ــون ــگ باک ــای فرهن بداده ه

.)deh 2006:10-11ــن گــروه از ســفال ها، ســفال های نخــودی ظریــف پیــش از تاریخــی: ایدارای بافــت ظریــف تــا معمولــی، بــا پخــت خــوب و ســطحی همــوار هســتند. آمیــزۀ کانــی شــامل شــن ریــز تــا معمولــی اســت. رنــگ خمیــره از نخــودی کــرم تــا نخــودی تــا نخــودی متمایــل بــه ســبز متغیــر اســت و شــامل هــر ــوع ســاده و منقــوش می شــود. صرفــه نظــر از تزییــن، خصوصیــات هــر دو نــات ــا دارای تزیین ــوش غالب ــه مشــابه یکدیگــر اســت. ســفال های منق دو گون


تصویر 3. نمونه سفال های سطحی از تپۀ قصردشت: قطعات 1، 2 و 5، هخامنشی/ قطعۀ 4، عصر آهن 3/ قطعات 3، 6 و 7، عصر آهن 2/ قطعۀ 8، بانش یا هزاره دوم

پ،م/ قطعۀ 9، قلعه/ قطعۀ10، تیمورانFig. 3. Diagnostic surface sherds from Qasrdasht: 1, 2 & 5, Achaemenid; 4, Iron Age III; 3, 6 & 7, Iron Age II; 8, Banesh or Second millennium BC; 9, Qal’eh; 10,

Taimuran

92

ــر ــی ســفال ها ظاه ــی و بیرون ــر دو ســطح درون ــر ه ــه ب هندســی هســتند کمی شــوند و رنگریــزه از ســیاه تــا قهــوه ای ســوخته، زیتونــی تیــره تــا قهــوه ای تیــره متمایــل بــه ســرخ در نوســان اســت. تعــداد ایــن گونــه 558 قطعــه اســت کــه کمتــر از %1 )%0.56( از مجموعــه را شــامل می شــود. ایــن گونــۀ ســفالی Langsdorff and McCown( مشــابه ســفال باکــون الــف اســت

.)1942, Sumner 1972:39, Alizadeh 2006:67-71ســفال ظریــف لپویــی: دیگــر گــروه ســفالی مکشــوفه از تپــۀ قصردشــت دارای پوشــش گلــی ســرخ رنگ اســت. ایــن گــروه دارای خمیــرۀ معمولــی بــه ــفید رنگ ــز س ــای ری ــزوده دانه ه ــا اف ــه نارنجــی ب ــل ب ــگ نخــودی متمای رن)آهــک؟( در آمیــزه اســت. ایــن گونــه در ابتــدا از الیــۀ 5 باکــون الــف گــزارش ــط ــپس توس ــد )Langsdorff and McCown 1942:32( و س شســامنر تحــت عنــوان لپویــی نامگــذاری شــد )Sumner 1972:41(. ایــن ــکیل ــت را تش ــۀ قصردش ــطحی تپ ــۀ س ــفال های مجموع ــروه 2.66 % س گ

می دهــد. ســفال نخــودی زمخــت بانــش و دیگــر گونه هــای ســفالی ایــن مرحلــه: ــۀ ــت و بدن ــطحی زمخ ــفال دارای س ــد( س ــم درص ــر از نی ــه )کمت 145 قطعــه و معمــوال دارای مغــزی ــکار رفت ــزه ب ــوان آمی ــه عن ــم هســتند. کاه ب ضخیخاکســتری هســتند. چنیــن ســفال هایی غالبــا تحــت عنــوان ســفال نخــودی زمخــت بانــش طبقه بنــدی می شــوند )Sumner 1972:42(. بیشــتر ســفال های ایــن مجموعــه از قصردشــت قطعــات ســفال لبه واریختــه هســتند.

ــت ــری در قصردش ــۀ کفت ــفال های مرحل ــایی س ــری: شناس ــفال کفت سراحــت نیســت. مطابــق نظــر جیکوبــس “ســفال های کفتــری از تپــه ]قصردشــت[ نشــانگر تنــوع جالــب توجــه ای اســت کــه در گونه هــای کفتــری ــه ــدارد” )Jacobs 1980:156(. او ســه زیرگون ــر وجــود ن حوضــۀ رود کــۀ قصردشــت تشــخیص داده اســت: ســفال نخــودی ــه را در تپ ــن مرحل از ایمنقــوش کفتــری، ســفال قرمــز کفتــری و “اشــکال ســفالی قرمــز رنــگ کــه ــای کاه دارای ــه ج ــا ب ــایی نشــده و برخــی از اینه ــا شناس از دیگــر محوطه هآمیــزۀ شــن بودنــد” )Jacobs 1980:159(. ســومین زیرگونــۀ جیکوبــس ــه ــت ک ــۀ قصردش ــطحی تپ ــفال های س ــادی از س ــداد زی ــا تع ــد ب می تواندارای آمیــزۀ شــن و بافــت متراکــم هســتند، مطابقــت داشــته باشــند. خمیــرۀ ــز ــا قرم ــز ت ــا قرم ــوه ای ت ــز قه ــا قرم ــز ت ــر از نخــودی قرم ــۀ اخی ــن گون ایــه ــفال هایی ب ــن س ــام چنی ــت. تم ــان اس ــتری در نوس ــه خاکس ــل ب متمایsequen- ــه ای” ــا “روش چین ــز ب ــی نی ــند. برخ ــاز می رس ــر دست س )نظ

هــر شــده اند. ســاخته )tial slab construction techniqueــی ــه گاه ــت ک ــظ اس ــی غلی ــش گل ــی دارای پوش ــی و بیرون ــدارۀ درون دو جــر روی ــی و کمت ــدارۀ بیرون ــر ج ــا ب ــده اند. غالب ــز ش ــی نی ــر صیقل ــه نظ بــل ــاال حاص ــه احتم ــود ک ــده می ش ــگ دی ــی دو رن ــی، لکه های ــدارۀ درون جــن روی ــت. از ای ــفال اس ــت س ــان پخ ــوره در زم ــرارت ک ــۀ ح ــان درج نوس Mottled Hand-made( ”ایــن گونــه “ســفال لکــه دار دست ســازــن ــدون تزیی ــفال هایی ب ــن س ــب چنی ــه غال ــد. اگرچ ــذاری ش Ware( نام گــه خصــوص روی شــانۀ هســتند، امــا روی تعــداد انگشــت شــماری از آنهــا بــوع ــن ن ــر 4: 2 و 3(. ای ــود )تصوی ــده می ش ــته دی ــای برجس ــرف قرص ه ظــری ــای کفت ــر مجموعه ه ــا در دیگ ــاص آنه ــات خ ــز تزیین ــفال ها و نی از سدر حوضــۀ رود کــر ناشــناخته اســت )جــان آلــدن؛ مکاتبــۀ شــخصی(. برپایــۀ توصیــف جیکوبــس، بزرگتریــن گــروه ســفالی تپــۀ قصردشــت در بررســی مــا ــود )%42.71 = 36336 #(. از ــوب ش ــری منس ــۀ کفت ــه مرحل ــت ب می بایسایــن میــان فقــط حــدود 1700 قطعــه شــامل ســفال نخــودی منقــوش کفتــری ــا حــدود ــدار تنه ــن مق ــری هســتند و ای ــز کفت ــا ســفال قرم ــر 4: 1( ی )تصویــا پیــش از اتمــام %2 ســفال های ســطحی قصردشــت را تشــکیل می دهــد. تــروه از ــن گ ــناختی ای ــت گاهش ــت موقعی ــۀ قصردش ــا در تپ ــای م گمانه زنی ه

ــود. ــن ب ــفال ها نامطمئ ســروه از ــن گ ــس، ای ــف جیکوب ــۀ توصی ــر پای ــه، ب ــی تپ ــان بررس در زمــدی ــری طبقه بن ــۀ کفت ــای مرحل ــی از زیرگونه ه ــوان یک ــه عن ــفال ها ب سشــد. امــا بــه نظــر می رســد کــه ایــن گونــه در واقــع بایــد بــه تاریــخ بســیار ــف و ب در ــای ال ــزارش گمانه ه ــه گ ــد ب ــود )بنگری ــوب ش ــری منس متاخرتتپــۀ قصردشــت(. بــا شــناخت کنونــی فقــط حــدود %2 از ســفال های ســطحی قصردشــت بــه طــور قطــع بــه مرحلــۀ کفتــری تاریخ گــذاری می شــود. تحــت چنیــن شــرایطی تعییــن دقیــق تعــداد و درصــد هــر کــدام از زیــر گونه هــای

ــی ثبــت ــا تعــداد و درصــد کل ــع ناممکــن اســت و م ــرای هــر مرب کفتــری بــطحی، ــۀ س ــم. در مجموع ــر می کنی ــا ذک ــی را در اینج ــان بررس ــده در زم شــد ســفال شــمارۀ 4 در ــداد کمــی از ســفال ها همانن ــت گاهشــناختی تع وضعیتصویــر 4 نامشــخص اســت. طبــق نظــر آلــدن “رنــگ قرمــز ایــن نمونــه بــه ــرۀ ــه نقــش ســفال و شــکل آن. خمی ــا ن ــۀ بانــش می خــورد، ام ســفال مرحلســفال بــه نظــر کمــی عجیــب می رســد، امــا می تــوان آن را بــه ســادگی در مجموعه هــای کفتــری حوضــۀ رود کــر جــای داد. بــه هــر حــال رنــگ قرمــز و ]ایــن[ نقــش بــرای مرحلــۀ کفتــری در ایــن ناحیــه نامعمــول اســت” )جــان

آلــدن، مکاتبــۀ شــخصی(.

ــفال ها 0.02 % )22 ــروه از س ــن گ ــه: ای ــوش قلع ــودی منق ــفال نخ ســفال ــخیص س ــع تش ــد. در واق ــکیل می ده ــه را تش ــه( از کل مجموع قطعــا روی ــا تنه ــز م ــه بســیار دشــوار اســت و در اینجــا تمرک ــۀ قلع ســاده مرحلــایی ــل شناس ــع قاب ــور قط ــه ط ــه ب ــن دوره اســت ک ــوش ای ــفال های منق سهســتند. ســفال ها بافتــی معمولــی دارنــد و بــه خوبــی پختــه شــده اند. آمیــزۀ ســفال ها بیشــتر کانــی اســت، امــا گاهــی در تعــداد کمــی از ســفال ها آمیــزۀ ترکیبــی )کانــی و گیاهــی( نیــز دیــده می شــود. ســفال ها چرخ ســازند ــودی ــبز، نخ ــه س ــل ب ــودی متمای ــودی، نخ ــامل نخ ــره ش ــگ خمی و رننارنجــی، نخــودی قرمــز و صورتــی روشــن اســت. تعــداد کمــی نیــز بــه دلیــل ــال ــا روم ــا ب ــفال ها غالب ــده اند. س ــبز ش ــه س ــل ب ــاد متمای ــی زی حرارت دیدگگلــی غلیــظ کــرم، نخــودی، نخــودی نارنجــی یــا نخــودی قرمــز پوشــش داده شــده اند. ســفال صیقلــی وجــود نــدارد. ســفال ها بــا رنــگ ســیاه، قهــوه ای یــا ــط در ــا فق ــده اند. طرح ه ــن ش ــای هندســی تزیی ــا طرح ه ــوه ای و ب ــز قه قرمقســمت بــاالی ظــروف )بیشــتر روی شــانه و گــردن( اجــرا شــده اند. نقــوش شــامل زیگزاگی هــای محصــور در میــان نوارهــای افقــی )تصویــر 5: 6 و 7( و گاهــی در میــان هاشــورها )تصویــر 5: 8 و 9(، ردیفــی از لوزی هــای توپــر در


0 5cm

1

2

3

4

تصویر 4. نمونه سفال های منسوب به مرحلۀ کفتری از سطح تپۀ قصردشت )پس از کاوش تپه، تاریخ گذاری نمونه های 2 و 3 تغییر کرد(

Fig. 4. Kaftari ascribed sherds from the surface of Qas-rdasht (The chronology of samples 2 & 3 changed after

excavations)

93

میــان نوارهــای افقــی )تصویــر 5: 10(، خطــی مــواج در میــان نوارهــای افقــی ــر 5: ــی )تصوی ــان نوارهــای افق ــا 15(، طــرح شــطرنجی می ــر 5: 11 ت )تصویــر 5: 5( ــا )تصوی ــان نواره ــور در می ــر محص ــای توپ ــف مثلث ه 1 و 2( و ردیهســتند. نقــوش بــه نــدرت روی لبــۀ ظــرف اجــرا شــده اند، طــرح شــطرنجی ــن ــر 5: 4( از ای ــی )تصوی ــواری افق ــه از ن ــای آویخت ــر 5: 1( و مثلث ه )تصوی

قبیــل هســتند. ــۀ ــفال های ســطحی تپ ــی از س ــه: گروه ــلم میان ــتانی عی ــفال دشتس ســش ــه نمای ــتان را ب ــارس و خوزس ــان ف ــنی می ــای روش ــت پیونده قصردشــره ــد. رنــگ خمی ــی دارن ــر 6(. ایــن ســفال ها بافتــی معمول ــد )تصوی می گذارناز نخــودی تــا نخــودی نارنجــی متغیــر اســت و اغلــب بــا مغــزی خاکســتری ــی ــه خوب ــم ب ــفال ها ه ــن س ــی از ای ــال برخ ــن ح ــا ای ــوند. ب ــز می ش متمایپختــه شــده اند. آمیــزۀ گیاهــی )شــاید کاه( همیشــه دیــده می شــوند. تخلخــل ــه چشــم می خــورد. ــی در هــر دو ســطح ســفال ب ناشــی از ســوختن مــواد آلــده ــا ناخالصــی دیگــری دی ــا شــن اســت ام ــراه ب ــب هم ــی اغل ــزۀ گیاه آمیــه کار ــزه ب ــوان آمی ــه عن ــن ب ــط ش ــم فق ــا ه ــی نمونه ه ــود. در برخ نمی شرفتــه اســت. درحالــی کــه جــدارۀ بیرونــی بســیاری از نمونه هــا دارای پوشــش ــود. ــده نمی ش ــی دی ــدارۀ درون ــش در ج ــن پوش ــا ای ــت، ام ــظ اس ــی غلی گلرنــگ پوشــش از نخــودی، نخــودی قهــوه ای و نخــودی قرمــز تشــکیل شــده ــر ــم هســتند )تصوی اســت. بســیاری از نمونه هــا دارای لبه هــای گــرد و ضخیــم ــا ه ــی از نمونه ه ــۀ برخ ــطح لب ــر 8: 1، 2، 3، 5 و 6(. س 7: 1 و 2 و تصویــده ــه دی ــطح لب ــیاری در س ــی ش ــر 7: 3، 4 و 6(. گاه ــتند )تصوی ــت هس تخمی شــود )تصویــر 7: 3( کــه ممکــن اســت جــای قرارگیــری درپــوش ظــرف ــت ــه، ریخ ــک لب ــا نزدی ــانه ی ــی روی ش ــزودۀ افق ــای اف ــد. نواره ــوده باش بســاده ظــروف را از حالــت یکنواختــی خــارج می کنــد. در یــک نمونــه، نــواری ــا ــۀ لبه ه ــر 7: 6(. هم ــود )تصوی ــده می ش ــتی دی ــات انگش ــا تزیین ــزوده ب افــای ــه خمره ه ــوط ب ــن روی مرب ــد و از ای ــانتیمتر دارن ــش از 24 س قطــری بی

Carter( ذخیــره هســتند. هماننــد خمره هــای گــردن دار مکشــوفه از ملیــان1996:24(، در تپــۀ قصردشــت نیــز دو زیرگونــه بــر اســاس زاویــه قســمت ــردن دار ــای گ ــتند: 1. خمره ه ــخیص هس ــل تش ــروف قاب ــۀ ظ ــاالی بدن بــا 6( و 2. ــر 8: 1 ت ــکل )تصوی ــروی ش ــا ک ــتوانه ای ی ــۀ اس ــا بدن ــودی ب عمــر 7: 1 ــزی ظــرف )تصوی ــه ســمت محــور مرک ــل ب ــردن مای ــا گ ــی ب ظروف

تــا 6(.ــر 8: 7 ــکل )تصوی ــی ش ــای قرص ــتند: کف ه ــه هس ــه دو گون ــا ب پایه هــابه ــکل مش ــی ش ــای قرص ــر 8: 9(. کف ه ــوی )تصوی ــای حلق و 8( و کف هــت ــتان اس ــۀ خوزس ــلم میان ــای عی ــده از محوطه ه ــزارش ش ــای گ نمونه هــی ــودی نارنج ــرۀ نخ ــی و خمی ــت معمول ــا باف ــی ب ــزۀ گیاه ــه دارای آمی کــر 8: 8(. ــت )تصوی ــده اس ــخ بری ــکل ن ــی ش ــف قرص ــی از دو ک ــت. یک اســدن؛ البتــه چنیــن کف هایــی در مرحلــۀ بانــش و کفتــری هــم وجــود دارد )آلمکاتبــۀ شــخصی(، امــا بافــت ایــن دو کــف از قصردشــت شــاخص دورۀ عیــلم

ــه اســت. میانکــف حلقــوی )تصویــر 8: 9( نیــز چرخ ســاز بــوده و دارای بافــت معمولــی ــدارۀ ــده اســت. ج ــه ش ــوب پخت ــی خ ــوده و خیل ــی ب ــزه آن گیاه اســت. آمیبیرونــی همــوار شــده در حالــی کــه جــدارۀ درونــی بــه همــان حالــت زمخــت رهــا شــده اســت. در هــر حــال ایــن نمونــه قــدری جدیدتــر از مرحلــۀ کفتــری یــا قلعــه بــه نظــر می رســد )آلــدن؛ مکاتبــۀ شــخصی(. ایــن گــروه از ســفال ها کمتــر از نیــم درصــد )129 قطعــه( از مجموعــۀ ســطحی قصردشــت ــوند ــذاری می ش ــه تاریخ گ ــلم میان ــه دورۀ عی ــا ب ــد. اینه ــکیل می ده را تشزیــرا نمونه هــای مشــابه آنهــا از شــوش، چغازنبیــل، هفت تپــه و کارگاه ــا حــدی ــد ت ــذاری می توان ــن تاریخ گ ــزارش شــده اســت. ای ــان گ EDD ملیــز ــت شــده نی ــه یاف ــن تپ ــه از ســطح همی ــی ک ــک پیکــرۀ قالب ــا کشــف ی ب

ــر 30: 5 و 31: 1(. ــود )تصوی ــد ش تایی


0 5cm

Qasrdasht Surface Survey: Selected Qal’eh Painted Ware Figure 3

12

3

4

56

78

9

21011

12

13

1415

16

?

?

تصویر 5. سفال های شاخص مرحلۀ قلعه از سطح تپۀ قصردشتFig. 5. Diagnostic sherds of Qal’eh Phase from the sur-

face of Qasrdasht

تصویر 6. سفال های عیلم میانه از سطح تپۀ قصردشتFig. 6. Diagnostic sherds of Middle Elamite period from

the surface of Qasrdasht

94

ــی را ــروه همگن ــوش، گ ــه ســفال منق ــۀ شــغا: 58 قطع ســفال های مرحلــودن ــاز ب ــت. دست س ــغا اس ــۀ ش ــه مرحل ــوط ب ــه مرب ــد ک ــکیل می دهن تشــب ــت. اغل ــروه اس ــن گ ــی ای ــاخصه اصل ــوش دو ش ــیانه نق ــی ناش و طراحــی ــب کان ــزۀ غال ــتند. آمی ــت هس ــا زمخ ــی ت ــت معمول ــفال ها دارای باف س)ســنگ ریزه های گــرد یــا شــن( اســت. رنــگ خمیــره از نخــودی تــا نخــودی ــدارۀ ــده اند. ج ــه ش ــی پخت ــه خوب ــفال ها ب ــتر س ــت. بیش ــر اس ــی متغی نارنجــا دســت ــا رومــال گلــی رقیــق ی بیرونــی همیشــه و جــدارۀ درونــی گاهــی بمرطــوب پوشــش داده شــده اســت. رنــگ ایــن پوشــش از کــرم تــا نخــودی تــا نخــودی نارنجــی تــا نخــودی قرمــز متغیــر اســت. نقــش بــه طــور ناشــیانه روی جــدارۀ بیرونــی ظــروف اجــرا شــده اســت. گاهــی نیــز یــک نــوار باریــک روی جــدارۀ درونــی لبــه دیــده می شــود. اگرچــه نقــوش معمــوال روی شــانه و گــردن ظــروف اجــرا شــده، امــا گاهــی تمــام ســطح ظــرف از لبــه تــا کــف ــز ــوه ای، قرم ــیاه، قه ــوش شــامل س ــگ نق ــوش می شــده اســت. رن ــز منق نیــامل ــت و ش ــی اس ــرا هندس ــوش منحص ــرح نق ــت. ط ــز اس ــوه ای و قرم قهنوارهــای ناصــاف، نامنظــم و مــواج )تصویــر 9: 1 تــا 4؛ 10: 3، 8 و 9؛ 11: 1 تــا 5(، دالبرهــا )تصویــر 9: 5 و 6(، مثلث هــای توپــر )تصویــر 10: 1 تــا3( و خالــی ــر 11: ــر 10: 4 و 5(، لوزی هــای هاشــورخورده )تصوی ــا هاشــور خورده )تصوی یــا 9(، هاشــورهای ــر 14: 1 ت ــا 10؛ 12: 1(، نوارهــای هاشــورخورده )تصوی 6 تمتقاطــع )تصویــر 14: 10( و نوارهــای مــوازی روی لبــه )تصویــر 9: 1( اســت. ــه معمــوال ــده می شــود ک ــی دی ــی فضاهــای خال ــان نوارهــای افق گاهــی میبــا قاب هــای خالــی یــا هاشــورخورده پــر شــده اســت )تصویــر 13: 6(. گاهــی ــا ــی از لوزی ه ــای فشــرده، ردیف ــی، زیگزاگ ه ــای خال ــای قاب ه ــه ج ــز ب نیرا شــکل می دهنــد کــه خطــی نــوک تیــز و کوتــاه از راس یــا کــف لوزی هــا بــه بیــرون کشــیده شــده اســت )تصویــر 13: 1تــا 6(. قاب هــای خالــی ممکــن اســت بــا اشــکال W ماننــد معکــوس کــه روی هــم اجــرا شــده )تصویــر 12: 11( و یــا بــا اشــکال X ماننــد کــه ســر و تــه آنهــا بــه درون برگشــته پــر شــده

باشــند )تصویــر 12: 5، 12 تــا 14(.

برخــی از نقــوش بســیار جالــب توجه انــد. ماننــد مــوردی کــه مثلث هــای ــوط ــه خط ــد ک ــان می ده ــری را نش ــث توپ ــا مثل ــر 9: 7( و ی ــو )تصوی تودرتکوتــاه عمــودی روی آنهــا کار شــده اســت. ایــن نقــوش ممکــن اســت نشــان دهنــده کوه هــای پردرخــت باشــد، زیــرا روی تعــداد قابــل توجهــی از ظــروف ســالم ایــن دوره، بزهایــی روی مثلث هــای توپــر یــا هاشــورخورده نمایــش داده شــده اســت. در مــوارد دیگــر نیــز پرندگانــی را می تــوان دیــد کــه روی چنیــن Overlaet( ــتند ــرواز هس ــال پ ــا در ح ــاالی آنه ــا ب ــته ی ــی نشس مثلث هایــی در ــا حیوان ــوری ی ــش جان ــچ نق fig. 21.2 and 25.4 :1997(. هینقــوش مجموعــۀ قصردشــت از ایــن مرحلــه دیــده نمی شــود و ایــن مهمتریــن ــۀ قصردشــت و دیگــر ــان مجموعــۀ ســفال های شــغا از تپ وجــه اختــلف میــت ــه دس ــروف ب ــد ظ ــه مانن ــن مرحل ــده از ای ــزارش ش ــای گ مجموعه ه Vanden Berghe 1966: fig. 54( ــرگ ــای واندنب ــده از کاوش ه آم ،)Sumner 1972: Pl. XL( یافته هــای بررســی ســامنر ،)and 58تــل ســفال های ،)Jacobs 1980: fig 30( دروازه تپــه ســفال های ــه ــل قلع ــفال های ت ــان )Overlaet 1997: figs 20-25(، س تیموریHaerinck and Overlaet 2003: figs 16.5-( حســن آباد

ــن )Overlaet 2007: pls. 7-18( از ــل کمی ــفال های ت 16.7( و سحوضــۀ رود کــر اســت.

ــر اســاس شــکل ایــن لبه هــا در مجموعــۀ حاضــر 13 لبــه وجــود دارد. بمی تــوان ظــروف را بــه دو گونــه اصلــی و یــک گونــه میانجــی تقســیم نمــود: ــاز و دهانــه بســته. ظــروف دهانــه بســته شــامل کاســه ها و ــه ب ظــروف دهانــر 9: 1، 5؛ ــزرگ )تصوی ــه های ب ــامل کاس ــه ها ش ــتند. کاس ــا” هس “دیگچه ه10: 7؛ 11: 6 و 7؛ 12: 2 و 13: 9(، کاســه های گــود معمولــی )تصویــر 10: 8(

و کاســه هــای کوچــک )تصویــر 9: 3( اســت. ــت ــف تخ ــاف و ک ــه ص ــا بدن ــی” ب ــامل “لیوان های ــی ش ــۀ میانج گون)تصویــر 10: 1( اســت. بــر اســاس طبقه بنــدی جیکوبــس ایــن گونــه، لبــه ای ســاده دارد و در میــان مجموعــه ســفال های شــغا تنهــا گونــه ای اســت کــه از


1

2

3

4

5

6

0 10cm

0 5cm

تصویر 7. سفال های شاخص عیلم میانه از سطح تپۀ قصردشتFig. 7. Diagnostic sherds of Middle Elamite period from


1

2

3

4

5

7

8

9

6

0 5cm

تصویر 8. سفال های شاخص عیلم میانه از سطح تپۀ قصردشتFig. 8. Diagnostic sherds of Middle Elamite period from


95

.)Jacobs 1980:71( بــاال تــا پاییــن بــه طــور کامــل منقــوش می شــودظــروف دهانــه بســته: از ایــن گونــه تنهــا دو نمونــه بــه دســت آمــد: یکــی ــر 13: 7(. ــره )تصوی ــر 9: 4( و دیگــری خمــرۀ ذخی کــوزه ای گــردن دار )تصوییــک حقــۀ بــدون نقــش بــا دو دماغــه در نزدیکــی لبــه کــه احتمــاال یکــی از آنهــا دارای ســوارخ اســت نیــز در مجموعــه وجــود دارد )تصویــر 14: 11( کــه

ــۀ شــخصی(. ــدن، مکاتب ــذاری شــود )آل ــه دورۀ شــغا تاریخ گ ــد ب می توانــه ــت، ن ــاز اس ــوران” مساله س ــوان “تیم ــف: عن ــوران ال ــفال های تیم سفقــط بخاطــر اینکــه نــام واقعــی ایــن مــکان، تپــه تیموریــان اســت، بلکــه بــه خاطــر اینکــه ایــن عنــوان بــه دو فرهنــگ ســفالی بــا خصلت هــای ناهمگــن و متفــاوت داده شــده اســت. واندنبــرگ عنــوان “تیمــوران الــف” را بــه گروهــی از Vanden Berghe 1966:( ــت ــاز داده اس ــوش چرخ س ــفال های منق ســداد 57 ــه تع ــن ســفال هایی از قصردشــت ب pl. 59-60 ,44(. مشــابه چنیقطعــه )0.06 %( گــردآوری شــده اســت. ایــن گــروه از ســفال ها دارای بافتــی ــره ــا شــن اســت. رنــگ خمی ــزۀ ســنگ ریزه هــای مــدور و ی ــا آمی متراکــم بــب ــت. اغل ــر اس ــوه ای متغی ــودی قه ــا نخ ــز ت ــودی قرم ــا نخ ــودی ت از نخســفال ها بــه خوبــی پخته انــد. جــدارۀ بیرونــی آنهــا بــا رومــال گلــی رقیــق یــا غلیــظ در رنگ هــای کــرم تــا نخــودی تــا نخــودی نارنجــی تــا نخــودی قرمــز ــی ــز صیقل ــفال ها نی ــی از س ــدارۀ برخ ــر دو ج ــت. ه ــده اس ــش داده ش پوشــت. ــته اس ــه بس ــاز و دهان ــه ب ــۀ دهان ــر دو گون ــامل ه ــروف ش ــده اند. ظ شــر 15 و ــی )تصوی ــا معمول ــزرگ ت ــه های ب ــامل کاس ــاز ش ــه ب ــروف دهان ظــر 16: ــدور )تصوی ــم م ــای ضخی ــروه دارای لبه ه ــن گ ــود. ای 16: 1و 2( می شــز ــوک تی ــای ن ــا لبه ه ــر 15: 2 و 4 و 16: 1( و ی ــت )تصوی ــای تخ 2(، لبه ه)تصویــر 15: 1 و 3( هســتند. ظــروف دهانــه بســته بــه “دیگچه هــای” بــدون گــردن معمولــی تــا بــزرگ بــا لبه هــای ضخیــم )تصویــر 16: 5 و 17: 1 و 2(

ــود. ــدود می ش محــی اجــرا شــده اند، امــا گاهــی نقــوش نقــوش معمــوال روی جــدارۀ بیرون

روی لبــه و نیــز جــدارۀ درونــی نیــز دیــده می شــود. در هــر حــال امــا اغلــب، ــز ــوه ای، قرم ــیاه، قه ــه س ــا ب ــگ ریزه ه ــرا شــده اند. رن ــت اج ــه دق ــوش ب نقــی ــن افق ــای په ــامل نواره ــا ش ــتند. طرح ه ــدود هس ــز مح ــوه ای و قرم قهمجــزا از هــم، نوارهــای افقــی چندگانــه، ترکیبــی از نوارهــای افقــی و ردیفــی ــر ــر 18: 2(، نردبانی هــای عمــودی )تصوی ــه )تصوی ــر آویخت از مثلث هــای توپــاال خطــوط اریبــی از آن منشــعب می شــود 18: 4(، خطــی عمــودی کــه در بVan-( و بــه “درخــت مســبک” معــروف شــده اســت )18: 8 تــا 13 )تصویــر

den Berghe 1966:44, pl. 60 a-e; Overlaet 1997:11,figs 5: 1, 6: 1, 7: 1-2, 8: 1, 10(، ترکیبــی از نوارهــای افقــی و خطــوط موجــی )تصویــر 18: 7(، خطــوط روی لبــه )تصویــر 15: 4 و 5؛ 16: 1 تــا 2( و نــوار عمــودی پهــن روی جــدارۀ درونــی )تصویــر 15: 4( هســتند. الزم بــه ذکــر اســت کــه نــوار پهــن افقــی زیــر لبــه )بــه پهنــای 1 تــا 2 ســانتیمتر( ــر 15: 4 و 5( و ــاز )تصوی ــه ب ــروف دهان ــی از ظ ــدارۀ برخ ــر دو ج ــر ه ــه ب کــت ــۀ قصردش ــر 16: 4 و 5 و 17: 1 و 2( در تپ ــته )تصوی ــه بس ــروف دهان ظــای ــتر از محوطه ه ــه پیش ــت ک ــزی اس ــه متمای ــش مای ــود، نق ــده می ش دیایــن مرحلــه چــه از ســطح و چــه از کاوش در حوضــۀ رود کــر گــزارش نشــده بــود. چنیــن نقــش مایــه ای قبــل فقــط از خــود تپــۀ قصردشــت گــزارش شــده

.)Jacobs 1980: fig. 48: 6( ــت اسســفال صیقلــی خاکســتری عصــر آهــن: مجموعــۀ کوچکــی از 21 قطعــه ســفال خاکســتری نشــان از نفــوذ فرهنگــی شــمالی، بــه فــارس در اواخــر هزارۀ دوم و اوایــل هــزارۀ نخســت پ.م. دارد. ایــن ســفال ها دارای بافــت ظریــف تــا معمولــی بــوده و آمیــزۀ آنهــا در قطعاتــی بــا بافــت ظریــف غیرقابــل تشــخیص اســت، در حالــی کــه در نمونه هایــی بــا بافــت معمولــی ناخالصی هایــی دیــده ــی از ــت: نیم ــتری اس ــن خاکس ــت همگ ــا دارای باف ــه نمونه ه ــود. هم می شآنهــا دارای بافــت خاکســتری ســیاه و نیــم دیگــر خاکســتری روشــن هســتند. ایــن گــروه از ســفال ها بــا رومــال گلــی رقیــق پوشــش داده شــده اند. برخــی ــناخت ــا ش ــده اند. ام ــرخ شــکل داده ش ــا چ ــه ب ــاخته اند و بقی ــا دســت س را ب


5

4

6

?

78

0 5cm

1

3

2

?

تصویر 9. سفال های شاخص مرحلۀ شغا از سطح تپۀ قصردشتFig. 9. Diagnostic sherds of Shoghā Phase from the

surface of Qasrdasht

80 5cm

1

54

3

2

7

9

6



96

ــا ایــن موضــوع ســاده نیســت زیــرا بیشــتر ســفال ها بطــور کامــل صیقلــی یهمــوار شــده اند )تصویــر 19(. برخــلف تعــداد انــدک، مجموعــه شــامل تنــوع ــا ــی ب ــۀ معمول ــامل کاس ــاز ش ــه ب ــروف دهان ــت. ظ ــکل ها اس ــی از ش خوبــر 20: 3( ــا لبــۀ ســاده )تصوی ــزرگ ب ــر 20: 1( و کاســۀ ب لبــۀ ضخیــم )تصویــر ــواری )تصوی ــۀ ن ــا لب ــه بســته شــامل یــک کــوزه ب می شــود. ظــروف دهانــک ــوزۀ کوچ ــک ک ــر 20: 5( و ی ــی )تصوی ــه قیف ــوزۀ دهان ــک ک 20: 4(، یــته ــه از دس ــک قطع ــت. ی ــر 20: 6( اس ــودی )تصوی ــتۀ عم ــا دس ــردن دار ب گــز در مجموعــه وجــود دارد ــی اســت نی ــن ظرف ــه چنی ــق ب کــه احتمــاال متعلــر 20: 8( ــکل )تصوی ــی ش ــای قرص ــامل کف ه ــا ش ــر 20: 7(. پایه ه )تصویــابه ــفال ها مش ــن س ــتند. ای ــر 20: 9 و 10( هس ــت )تصوی ــادۀ تخ ــف س و کــل ــزارۀ دوم و اوای ــر ه ــای اواخ ــده از محوطه ه ــت ش ــدار یاف ــفال های داغ ســن ــه همی ــتند. ب ــران هس ــلت ای ــرب ف ــز و غ ــت پ.م. در مرک ــزارۀ نخس هــتری ــاخص خاکس ــفال های ش ــب توجــه از س ــۀ جال ــن مجموع ــل، ای دلیــا ــارس تنه ــوند. در ف ــذاری ش ــن 2 تاریخ گ ــر آه ــه عص ــد ب ــدار می توانن داغــوری از ــر دو از گ ــه ه ــده ک ــزارش ش ــدار گ ــفال خاکســتری داغ ــدد س دو ع Vanden Berghe 1966:44, pl. 60f;( تــل تیموریــان می آینــدOverlaet 1997:9, fig. 4(. ســفال های خاکســتری تــل کبــود دشــت ــۀ ــتری تپ ــفال های خاکس ــیراز )Kleiss 1995( و س ــوب ش ــوار در جن کــس ــط کلی ــه توس ــر ک ــۀ رود ک ــر )Kleiss 1981:50( در حوض جلوگیــد. ــق ندارن ــن دوران تعل ــه ای ــع ب ــه عصــر آهــن تاریخ گــذاری شــده، در واق بــود ــل کب ــتری از ت ــفال خاکس ــه س ــان داد ک ــاال نش ــه ب ــد از دو محوط بازدیــاروی ــابه آن از ب ــای مش ــه نمونه ه ــت ک ــی اس ــه دورۀ هخامنش ــوط ب مربتخت جمشــید بــه فراوانــی گــزارش شــده و دیگــری بــه دورۀ ساســانی تعلــق

.)Atayi in press( دارد واضــح اســت کــه تــل تیموریــان هنــوز محوطــۀ شــاخص بــرای آن دســتۀ ــه ــا عنــوان “تیمــوران الــف” شــناخته می شــود. ب از ســفال هایی اســت کــه ب

ــروه از ــه آن گ ــوران” را ب ــوان “تیم ــتفاده از عن ــا اس ــه، م ــش گفت ــل پی دالیــه ــم. اگرچ ــر می کنی ــف” منحص ــوران ال ــوش “تیم ــاز منق ــفال های چرخ س سواندنبــرگ ســفال خاکســتری از تــل تیموریــان را تحــت عنــوان “تیمــوران ب” ــان ــل تیموری ــفال ها از ت ــن س ــه از ای ــط دو نمون ــا فق ــوده، ام ــدی نم طبقه بنیافتــه شــده و از ایــن نظــر تــل تیموریــان محوطــه ای شــاخص بــرای مطالعــۀ ایــن فرهنــگ در حوضــۀ رود کــر محســوب نمی شــود. تــا زمانــی کــه محوطــۀ شــاخصی بــرای ایــن فرهنــگ در فــارس کشــف شــود، مــا از عنــوان کلــی “ســفال خاکســتری عصــر آهــن” بــه جــای “تیمــوران ب” بــرای ایــن

فرهنــگ اســتفاده خواهیــم کــرد. ــی از ــل توجه ــدار قاب ــه، مق ــی تپ ــی بررس ــن 3: ط ــر آه ــفال عص سســفال هایی گــردآوری شــد کــه مشــابه ســفال عصــر آهــن 3 غــرب، شــمال ــه ــران هســتند. ایــن مجموعــه شــامل هــر دو گون غــرب و شــمال فــلت ایــه )0.06 %( از کل مجموعــه ســاده و منقــوش می شــود. در مجمــوع 52 قطعــر اســت. ــی متغی ــا معمول ــف ت ــره از ظری ــن گــروه اســت. خمی ــه ای ــق ب متعلــی ــا در گونه های ــت ام ــخیص نیس ــل تش ــزه قاب ــف، آمی ــای ظری در گونه هــز ناخالصــی ســفید رنگــی ــزه شــن اســت. گاهــی نی ــی آمی ــت معمول ــا باف بــد و ــوب پخته ان ــی خ ــفال ها خیل ــتر س ــت. بیش ــه اس ــه کار رفت ــزه ب در آمیــده اند ــاخته ش ــرخ س ــا چ ــا ب ــته ها و لوله ه ــر از دس ــه غی ــفال ها ب ــه س همبــه طــوری کــه رد چــرخ بــه وضــوح روی جــدارۀ درونــی و بیرونــی ســفال ها آشــکار اســت. جــدارۀ بیرونــی بیشــتر بــا رومــال گلــی رقیــق و یــا غلیــظ و یــا دســت مرطــوب پوشــش داده شــده اســت. همچنیــن جــدارۀ بیرونــی تعــدادی ــا ــودی ت ــره از نخ ــگ خمی ــت. رن ــده اس ــوار ش ــا هم ــدار ی ــفال ها داغ از س

ــر اســت. نخــودی نارنجــی متغیشــکل ســفال ها شــامل هــر دو گــروه دهانــه بــاز و دهانــه بســته می شــود. ظــروف دهانــه بــاز شــامل کاســه های ســاده کوچــک )تصویــر 21: 3(، معمولــی )تصویــر 21: 1(، یــک نمونــه کاســۀ اللــه ای شــکل )تصویــر 22:


1

9

2

3

6

7

8

1011

4

0 5cm

5



3

12

4

6

5

7

8

11

10

9

12

131514

?

0 5cm



97

ــر 22: 2 و 3(، یــک کاســۀ مخروطــی 1(، یــک کاســۀ زورقــی شــکل )تصویــر 22: 6(، ــۀ صــاف )تصوی ــا بدن ــود ب ــک کاســۀ گ ــر 22: 5(، ی شــکل )تصویــا ــر 22: 7 و 8( و کاســه هایی ب ــه درون برگشــته )تصوی ــۀ ب ــا لب کاســه هایی بــا 25( می شــود. همچنیــن ــا بــزرگ )تصاویــر 23 ت دســتۀ افقــی از کوچــک تــه نظــر می رســد دو لبــۀ منقــوش نیــز وجــود دارد )تصویــر 21: 4 و 5( کــه بــه دســت آمــده ــۀ داده هــای ب ــر پای ــرا ب ــق داشــته باشــند، زی ــه جام هــا تعل بــک. ــام هســتند )ن ــه ج ــق ب ــی متعل ــن لبه های ــۀ قصردشــت، چنی از کاوش تپ

ــۀ الــف، واحــد 73(. گــزارش گمانــر 21: 13 ــکل )تصاوی ــی ش ــای ناودان ــامل لوله ه ــاز ش ــات دست س قطعــه ــودی دوگان ــی و عم ــوع افق ــته در دو ن ــته ها اســت. دس و 27: 3 و 4( و دس)تصویــر 27: 6( هســتند. دســته های عمــودی دوگانــه در دورۀ هخامنشــی هــم Schmidt 1957: Pl. 72:10, Stronach( ــت ــده اس ــد می ش تولی

.)1978: fig. 113:2, Sumner 1986:Ill.1: Vــر 26: 1 و2(، ــردن دار )تصوی ــوزه ای گ ــامل ک ــته ش ــه بس ــروف دهان ظکوزه هــای دهانــۀ قیفــی )تصویــر 26: 5 و 6( و “دیگچه هــای” کــروی

)تصویــر 27: 1 و 2( اســت.نقــوش: رنگ ریزهــا از ســیاه تــا زیتونــی متمایــل بــه قهــوه ای تــا قرمــز قهــوه ای تــا زرشــکی تــا نارنجــی روشــن تــا قرمــز متغیــر اســت. در دو نمونــه، ــر 21: 4 و 5(. ــت )تصوی ــم اس ــول ضخی ــرزی غیرمعم ــه ط ــوش ب ــگ نق رنــا ــش مایه ه ــوند. نق ــر می ش ــی ظاه ــدارۀ بیرون ــر ج ــط ب ــا فق نقش مایه هــۀ افقــی )تصویــر 21: 11 ــا دقــت طراحــی شــده و شــامل نوارهــای چندگان بو 12(، نــواری متشــکل از هاشــورهای متقاطــع میــان خطــوط افقــی )تصویــر 21: 1(، ردیفــی از مثلث هــای توپــر آویختــه )شــکل 21: 2(، مثلث هــای هاشــورخورده میــان نوارهــای افقــی )تصویــر 21: 3 و4(، تورهــا )تصویــر 21: 5(، لوزی هایــی بــا هاشــور متقاطــع میــان نوارهــای افقــی )تصویــر 21: 6(، یک

ــا هاشــور ــی ب ــر 21: 8(، مثلث های ــان نوارهــای افقــی )تصوی خــط موجــی میــا هاشــور متقاطــع ــا ب ــر ی ــای توپ ــا لوزی ه ــا ی ــی از مثلث ه متقاطــع و ترکیبــن ــر آه ــفال های عص ــرگ س ــر واندنب ــۀ نظ ــر پای ــت. ب ــر 21: 10( اس )تصویــوش ــفال منق ــود. س ــاد مشــخص می ش ــۀ جلآب ــا مرحل ــر ب 3 حوضــۀ رود کــود ــذاری ش ــن 3 تاریخ گ ــر آه ــه عص ــد ب ــاد نمی توان ــۀ جلآب ــوفه از تپ مکشزیــرا ایــن نمونــه آشــکارا ذیــل عنــوان “ســفال بــا نقــش دالبــر” طبقه بنــدی ــه اواخــر دورۀ هخامنشــی و دورۀ پساهخامنشــی تاریخ گــذاری می شــود کــه بــدارک ــتین م ــت نخس ــۀ قصردش ــن 3 از تپ ــر آه ــای عص ــود. داده ه می شــه ــا ک ــن داده ه ــتند. ای ــارس هس ــن دوره در ف ــناختی از ای ــن باستان ش همگدر میــان آنهــا ســفال های منقــوش و کاســه هایی بــا دســتۀ افقــی - کــه بــه ــا داده هــای عصــر ــد نزدیکــی ب “کاســه های مــادی” معــروف هســتند - پیونــران را نشــان می دهــد. آهــن 3 از مرکــز، غــرب، شــمال غــرب و شــمال ایــرای ــا ب ــش م ــر دان ــال حاض ــی: در ح ــی و پساهخامنش دورۀ هخامنشتفکیــک ســفال های ســادۀ هخامنشــی از دورۀ پساهخامنشــی در فــارس ــۀ ــچ محوط ــت هی ــود نتوانس ــی های خ ــز در بررس ــامنر نی ــت. س ــی اس ناکافــک ــی تفکی ــطحی از دورۀ هخامنش ــفال س ــاس س ــر اس ــی را ب پساهخامنشکنــد )Sumner 1972:51(. بــا ایــن حــال تعــداد زیــادی از ســفال های ــودی ــرۀ نخ ــا خمی ــاده ب ــفال های س ــامل س ــت ش ــۀ قصردش ــطحی تپ ســا ــف ت ــفال ها از ظری ــن س ــت ای ــتند. باف ــوه ای هس ــودی قه ــا نخ ــی ت نارنجنخــودی متغیــر اســت و جــدارۀ بیرونــی غالبــا بــا رومــال گلــی رقیــق یــا غلیــظ نخــودی تــا نخــودی نارنجــی پوشــش داده شــده اســت. تعــداد کمــی از ســفال بــا نوارهــای افقــی بــه رنــگ قهــوه ای تیــره متمایــل بــه ســرخ تزییــن شــده ــفال ها ــت و س ــول اس ــفال ها معم ــته از س ــن دس ــی در ای ــزۀ کان ــد. آمی انــابه ــیار مش ــفال ها بس ــته از س ــن دس ــده اند. ای ــه ش ــی پخت ــه خوب ــا ب غالبــده ــزارش ش ــید گ ــاروی تخت جمش ــه از ب ــت ک ــفال هایی اس ــروه از س آن گاســت )عطائــی 1383 الــف و ب(. در کل 34399 قطعــه از چنیــن ســفال هایی


3

1

2

4 65

7

10

8

9

?

0 5cm



3

1 2

4

6

5

8

9

7

0 5cm

1011



98

ــکیل ــه را تش ــه 40.43 % از مجموع ــده ک ــردآوری ش ــه گ ــطح محوط از سمی دهــد.

ــی در ــای نجات بخش ــش از کاوش ه ــا پی ــانی: ت ــفال های دورۀ ساس ســات ــن(، اطلع ــمال دشــت کمی ــی )درۀ کوچکــی در نزدیکــی ش ــگ بلغ تنــت ــمیت فرص ــک اش ــود. اری ــدک ب ــیار ان ــن دوره بس ــفال های ای ــا از س مــا یافته هــای خــود از دورۀ ساســانی شــهر اســتخر و نقــش رســتم را نکــرد تمنتشــر کنــد. ســامنر گــزارش داده کــه در حوضــۀ رود کــر تنهــا از ســطح 21 محوطــه، ســفال ایــن دوره کشــف شــده اســت. امــا ســفال های ســطحی ایــن محوطه هــا توصیــف نشــده اند. تنهــا از تخــت ابونصــر در نزدیکــی شــیراز یــک مجموعــۀ خــوب ســفالی از ایــن دوره توســط ویتکامــب منتشــر شــده اســت )Whitcomb 1985(. امــا طــی کاوش هــای تنــگ بلغــی چنــد محوطــه Kaim et( ــد ــن دوره کاوش ش ــه 64 و 85 و 82( از ای ــتان )محوط و گورســانی ــفال های دورۀ ساس ــاپ(. س ــر چ ــکاران زی ــی و هم al. 2007 و عطائمعمــوال دارای خمیــرۀ متراکــم بــه رنــگ نخــودی تیــره تا خاکســتری هســتند. آمیــزه شــامل شــن و یــا ترکیبــی از مــواد کانــی و آلــی اســت. بافــت ســفال از معمولــی تــا زمخــت متغیــر اســت و جــدارۀ بیرونــی معمــوال بــا رومــال گلــی غلیــظ پوشــش داده شــده اســت. بیشــتر ســفال های دورۀ ساســانی مربــوط بــه ــده اند. در کل 5425 ــن ش ــزوده تزیی ــش اف ــا نق ــه ب ــزرگ اســت ک ــروف ب ظقطعــه از چنیــن ســفال هایی از تپــۀ قصردشــت گــردآوری شــده کــه 6.37 %

ــد. ــکل می ده ــه را ش کل مجموعســفال های دورۀ اســلمی: ســفال های دورۀ اســلمی شــامل ســفال کــرم رنــگ ســاده، ســفال بــا لعــاب آبــی یــا ســبز، ســفال قالبــی بــا تزیینــات ــای ــن زیرگونه ه ــتند. ای ــفید هس ــی و س ــاب آب ــا لع ــفال هایی ب ــی و س گیاهســفالی حاکــی از وجــود یــک اســتقرارگاه از دورۀ اســلمی از ســده های اولیــه تــا دورۀ صفــوی در تپــۀ قصردشــت اســت. یــک کــوزۀ تقریبــا ســالم بــا لعــاب

ــه ــن تپ ــده، یکــی از شــاخص ترین ظــروف دورۀ اســلمی از ای ــی رنگ پری آباســت )تصویــر 28(.

اشیاء متفرقه از سطح تپۀ قصردشت و دشت کمینآجرهــا: در کل 265 قطعــه آجــر از ســطح تپــه گــردآوری شــده کــه بــه دو ــرۀ نخــودی ــزۀ کاه و خمی ــۀ نخســت دارای آمی ــه تقســیم می شــوند: گون گونــر 29: 9(. از ــانتیمتر دارد )تصوی ــا 10 س ــدود 8 ت ــتبرایی در ح ــه س ــت ک اســه ــای G10، J9، K8، L14 و O9 ب ــه از مربع ه ــا 7 قطع ــه تنه ــن گون ایــی ــا هخامنش ــی ی ــه دورۀ عیلم ــا ب ــا غالب ــه از آجره ــن گون ــد. ای ــت آم دس

می شــوند. تاریخ گــذاری ــی و رنــگ خمیــره اش ــزۀ آن کان ــۀ دوم 5 ســانتیمتر ســتبرا دارد. آمی گونســرخ اســت. ایــن گونــه می بایســت متعلــق بــه دورۀ اســلمی باشــد. در کل 258 قطعــه از ایــن گونــه بــه دســت آمــده اســت. از آنجایــی کــه آجــر کاملــی نیافتیــم، درازا و پهنــای دقیــق هیــچ کــدام از ایــن دو گونــه مشــخص نیســت. ســنگ ســاب ها و مشــته ها: در کل 371 قطعــه ســنگ ســاب و 41 عــدد مشــتۀ ســنگی یافــت شــد. برخــی از مشــته هــا کامــل هســتند. چنیــن اشــیایی

همــه از ســنگ آهــک یــا ماســه ســنگ ســاخته شــده اند )تصویــر 33: 6(.جــوش کــوره و قطعــات بدنــۀ کــوره: 3 قطعــه جــوش کــوره و 65 قطعــه از بدنــه گداختــه شــده )شیشــه ای شــده( آتــش خانــۀ کــوره بــه دســت آمــد. ــی ــود کارگاه ــی از وج ــتند حاک ــبز هس ــگ س ــه دارای ته رن ــات ک ــن قطع ای

صنعتــی بــرای پخــت ســفال یــا مــوارد مشــابه در محوطــه اســت.ســرباره: 7 قطعــه ســرباره کشــف شــد کــه بــه دلیــل وجــود زنــگ قرمــز ــت ــادآوری اس ــه ی ــند. الزم ب ــن باش ــرباره آه ــت س ــان، می بایس ــر سطح ش بــاد از چهــار محوطــه در تنــگ ــه مقــدار زی کــه مشــابه چنیــن ســرباره هایی ب


5

1

2

3

4

0 5cm

تصویر 15. سفال های شاخص مرحلۀ تیموران از سطح تپۀ قصردشتFig. 15. Diagnostic sherds of Taimurān Phase from the


0 5cm

1

2

3

4

5



99

ــدد از ــه دو ع ــده ک ــزارش ش ــای 46، 50، 82 و 84( گ ــه ه ــی )محوط بلغــده ــی کاوش ش ــترک ایرانی-آلمان ــات مش ــک هی ــط ی ــا )82 و 84( توس آنهــل دورۀ ــه اوای ــوط ب ــه مرب ــن دو محوط ــه ای ــان داد ک ــا نش ــد. کاوش ه اناســلمی )حــدود ســدۀ 4 هجــری( هســتند )عطائــی و پرنیســکا 1384(. در تپــۀ ــرای ســرباره ها پیشــنهاد ــی را ب ــخ دقیق ــوان تاری ــل نمی ت ــا فع قصردشــت ام

نمــود.مصنوعــات ســنگی: در کل 357 قطعــه از مصنوعــات ســنگی گــردآوری ــزارش ــق گ ــگ هســتند. طب ــا از ســنگ چــرت ســبز رن ــب آنه ــه غال شــد کجیکوبــس دو رخســارۀ معــروف چــرت ســبز رنــگ وجــود دارد کــه یکــی در کوهــی در شــمال دریاچــۀ نیریــز و دیگــری روی ســمت غربــی کــوه کــوم یــا Jacobs( ــده اند ــایی ش ــت شناس ــۀ قصردش ــی تپ ــکک در نزدیک ــوه کوچ کــع ــه منب ــود دارد ک ــادی وج ــال زی ــن احتم fig. 3 ,137 :1980(. بنابرایاصلــی مصنوعــات ســنگی قصردشــت، از معــدن کــوه کوچــکک بــوده باشــد.

ــا ــه ب ــفالی ســوراخ شــده کشــف شــد ک ــرص س ــدد ق ســردوک ها: 3 عــر 29: ــده اند )تصوی ــاخته ش ــت س ــفال های تخ ــۀ س ــای قطع ــت لبه ه پرداخ1 و2؛ 30: 1 و 2(. همچنیــن یــک ســنگ تخــت بیضــی شــکل ســوراخ شــده

)تصویــر 29: 3؛ 30: 4( نیــز احتمــاال کارکــرد مشــابهی داشــته اســت.ظروف سنگی: در کل 16 قطعه از ظروف سنگی گردآوری شد.

ــع G8 دارای خمیــرۀ ــار؟” از مرب ظــروف ســفالین: 1 قطعــه از “طبــق نثنخــودی نارنجــی بــا آمیــزۀ کانــی و پوشــش گلــی قرمــز اســت )تصویــر 31: ــا ایــن خصوصیــات قابــل تاریخ گــذاری بــه مرحلــۀ شــغا اســت 3(. شــی ای ب)آلــدن، مکاتبــۀ شــخصی(. یــک ظــرف تقریبــا ســالم بــه بلنــدای 22.5 و قطــر دهانــۀ 14.5 ســانتیمتر، بــا خمیــرۀ نارنجــی، آمیــزۀ کانــی و دست ســاز از دامنــۀ کــوه کوچــکک، طــی عملیــات ســاخت راه آهــن در دشــت کمیــن کشــف شــده

اســت. ایــن ظــرف دارای پوشــش گلــی رقیــق نخــودی بــا نقوشــی بــه رنــگ قرمــز قهــوه ای اســت کــه بــه طــرز ناشــیانه ای اجــرا شــده اســت )تصویــر 31: 4(. ایــن ویژگی هــا شــاخصه ظــروف مرحلــۀ شــغا اســت. همچنیــن بایــد بــه یــک ظــرف منقــوش کامــل دیگــر کــه بــه تازگــی از دربنــد علمــداری واقــع ــات ــک عملی ــهر طــی ی ــعادت ش ــی س ــرد در نزدیک ــتای نایگ ــرق روس در شــه نظــر می رســد ــر 31: 5(. ب ــم )تصوی ــز اشــاره کنی ــت شــده نی ــی یاف عمرانایــن ظــرف در اصــل از محتویــات گــور بــوده اســت. ظــرف چرخ ســاز اســت ــای ــامل نواره ــوش آن ش ــن و نق ــزۀ ش ــی و آمی ــودی نارنج ــرۀ نخ ــا خمی بــه رنــگ قرمــز نارنجــی اســت کــه روی یــک رومــال رقیــق افقــی منظــم بنخــودی اجــرا شــده اســت. ســفال هایی بــا همیــن آمیــزه و نقــش مشــابه در ــن در ــل کمی ــری از ت ــۀ کفت ــردآوری شــده مرحل ــان خــرده ســفال های گ میدشــت خفــرک بــاال، در مجموعــۀ گــردآوری شــده توســط ســامنر وجــود دارد. بــه نظــر می رســد کــه ایــن ظــرف متعلــق بــه مرحلــۀ کفتــری قدیــم باشــد. بــا ایــن حــال شــکل ظــرف شــاخص مرحلــۀ کفتــری نیســت )آلــدن، مکاتبــۀ ــود ــای وج ــن گوی ــت کمی ــالم از دش ــرف س ــن دو ظ ــف ای ــخصی(. کش شــت. ــت اس ــن دش ــغا در ای ــری و ش ــۀ کفت ــا مرحل ــان ب ــتان هایی همزم گورســی پاســارگاد نگهــداری ــراث جهان ــگاه می ــر پای ایــن دو ظــرف اکنــون در دفت

می شــود.پیکرک هــا: دو قطعــه پیکــرک از روی محوطــه بــه دســت آمــد: 1( پیکــرۀ قالبــی زن از مربــع I14 )تصویــر 30: 5؛ 31: 1(. پیکــره از گل پختــه بــا خمیــرۀ کــرم و آمیــزه کاه ســاخته شــده و شــامل شــکم و ران هــای برهنــه زن ــتان ــی از خوزس ــور از نهشــته های عیلم ــه وف ــی ب ــن پیکرک های اســت. چنیــه ــلم میان ــه دورۀ عی ــت ب ــر می بایس ــن نظ ــده و از ای ــزارش ش ــان گ و ملی J9 تاریخ گــذاری شــود. 2( یــک قطعــه از پیکــرک منقــوش جانــوری از مربــعیافــت شــد کــه دارای خمیــرۀ نخــودی نارنجــی و آمیــزه کانــی اســت )تصویــر 30: 6؛ 31: 2(. ســطح آن بــا رومــال گلــی غلیــظ قرمــز نارنجــی پوشــش داده


4

1

2

3

50 5cm

?



12

13

1 2

4

5

3

67

9

1110

8

0 5cm



100

ــی ــن پیکرک های ــت. چنی ــده اس ــن ش ــگ تزیی ــیاه رن ــوش س ــا نق ــده و ب شــت ــده اس ــزارش ش ــارس گ ــل دروازه در ف ــغا در ت ــۀ ش ــته های مرحل از نهش

.)Jacobs 1980: fig. 32(اشــیاء گلــی پختــه شــده: 4 شــی ســاخته شــده از گل پختــه یافــت شــد: 1( مهــره از گل پختــۀ کــرم رنــگ از مربــع M3. تاریــخ شــی نامعلــوم )تصویــر 29: 4؛ 30: 3(. 2( شــی ای ســاخته شــده از گل پختــه بــا کارکــرد نامشــخص ــگ قرمــز مشــخص اســت. ــا رن ــع I8. روی یــک طــرف آن نقشــی ب از مربتاریــخ شــی نامعلــوم )تصویــر 29: 5(. 3( شــی ای ســاخته شــده از گل پختــه از مربــع O12 کــه احتمــاال لــوح تزیینــی بــوده اســت )آلــدن، مکاتبۀ شــخصی(. نقشــی بــه رنــگ قهــوه ای روی یــک طــرف شــی مشــخص اســت )تصویــر 29: 7(. چنــد قطعــۀ لعــاب دار مشــابه ایــن شــی از کارگاه EDD ملیــان از دورۀ Carter 1996:fig. 30:1-4 and( عیــلم میانــه گــزارش شــده اســتpla. 18: 1-3b). 4( شــی ای بــا کاربــری نامشــخص ســاخته شــده از گل پختــه از مربــع P10. خطــوط کنــده روی یــک طــرف شــی قابــل مشــاهده

اســت )تصویــر 29: 8(.اشــیاء فلــزی: دو شــی مفرغیــن: 1( قــلب یــا ســگک مفرغــی از مربــع ــی ــرف ش ــک ط ــع روی ی ــورهای متقاط ــامل هاش ــی ش ــن ظریف K6. تزییــهریار ــر ش ــه نظ ــا ب ــی. بن ــد مفرغ ــر 32: 1(، 2( کلی ــود )تصوی ــده می ش دیعــدل احتمــاال صفــوی )تصویــر 31: 4آ و ب( و 2 شــی آهنــی: 1( میــخ آهنــی از مربــع L6. تاریــخ شــی نامعلــوم )تصویــر 32: 2( و 2( ســرپیکان ســه پــره )تصویــر 32: 3(. مشــابه چنیــن ســرتیرهای ســه پــره دراز از کاوش هــای قصــر ابونصــر گــزارش شــده اســت )Whitcomb 1985: fig. 63:X( کــه بــه

دورۀ ساســانی تاریخ گــذاری می شــود.ــت ــوم اس ــنگی موس ــل س ــج بی ــه ک ــه ب ــه از آنچ ــنگی: 2 قطع ــی س شــخ ــش از تاری ــیایی در دوران پی ــن اش ــد. از چنی ــت آم ــه دس ــه ب ــطح تپ از ســا از ســنگ ــه ســنگ پ ــن اســتفاده می شــده اســت. 1 قطع ــرای شــخم زمی ب

آتشفشــانی متخلخــل از مربــع P10 )تصویــر 33: 3(. 1 ســنگ ســوراخ شــده ــر 33: 4(. 1 ســنگ ــع M3 )تصوی ــیاه از مرب از ســنگ آهــک خاکســتری ســر ــع O11 )تصوی ــن از مرب ــتری روش ــک خاکس ــنگ آه ــده از س ــوراخ ش ســرای ــیایی ب ــن اش ــت از چنی ــد اس ــس معتق ــر 36: 2(. جیکوب 33: 5 و تصویــغا ــه دورۀ ش ــیایی را ب ــن اش ــت. او چنی ــده اس ــتفاده می ش ــن اس ــدن زمی کن

.)Jacobs 1980:90-91( می کنــد تاریخ گــذاری 1 قطعــه از شــالی ســتون )بــه قطر 35 و ســتبرای 7.5 ســانتیمتر( تراشــیده L4 شــده بــا ابــزاری نــوک تیــز از ســنگ آهــک خاکســتری روشــن از مربــع)تصویــر 33: 1 و 2 و تصویــر 36: 1(. ایــن قطعــه جالــب توجــه ممکــن اســت دال بــر وجــود فضایــی ســتون دار همچــون تــاالر یــا ایــوان در محوطــه باشــد. یــک قطعــه کامــل مشــابه از تپــه ریــوی در خراســان شــمالی از نیمــۀ هــزارۀ

نخســت پ.م. گــزارش شــده اســت )جعفــری 1392: شــکل 9(.1 پایــه ســتون مکعبــی از ســنگ آهــک خاکســتری تیــره در انــدازۀ 53 × 53 در 20 ســانتیمتر )تصاویــر 34، 35 و 36: 3(. پهلوهــا و بــاالی آن بــه خوبــی صــاف و همــوار شــده امــا زیــر آن زبــره تــراش رهــا شــده اســت. ایــن پایــه ســتون همچنیــن دارای یــک شــالی ســتون هــم بــوده اســت؛ زیــرا روی ســطح ــده می شــود. چهــار نشــانه روی ــه قطــر 46.5 ســانتیمتر دی ــره ای ب آن رد دایپایــه ســتون کنــده شــده بــوده کــه ســه عــدد موجــود خطــی ســاده اســت بــه طــول 4 ســانتیمتر )تصویــر 35: 2 و 3( کــه بــرای چفــت و تــراز کــردن شــالی ــت ــم می بایس ــارم ه ــانۀ چه ــت. نش ــه اس ــه کار می رفت ــتون ب ــه س روی پایمشــابه ســه نمونــه موجــود بــوده باشــد ولــی بــه دلیــل شکســتگی ســنگ از بیــن رفتــه اســت. یــک نشــانۀ دایــره ای شــکل )بــه قطــر حــدود 5 ســانتیمتر( هــم در مرکــز بــاالی پایــه ســتون کنــده شــده اســت کــه می بایســت امضــای ــزار دم حجــار باشــد )تصویــر 35: 1(. بــرای تراشــیدن ایــن پایــه از هــر دو ابپــخ و دنــدان شــانه ای اســتفاده شــده اســت )تصویــر 35: 4(. ایــن پایــه ســتون ــاد ــی روســتای دولت آب ــان حســن زاده از اهال ــای قرب ــۀ آق ــون در خان هــم اکننگهــداری می شــود. محــل دقیــق کشــف ایــن پایــه ســتون مشــخص نیســت


تصویر 19. سفال های خاکستری عصر آهن 2 از سطح تپۀ قصردشتFig. 19. Pottery sherds of Iron Age II from the surface

of Qasrdasht

0 5cm

1

3

4

6 7

8

9

10

2

5

تصویر 20. سفال های شاخص عصر آهن 2 از سطح تپۀ قصردشتFig. 20. Diagnostic sherds of Iron Age II from the sur-

face of Qasrdasht

101

امــا ایشــان اظهــار داشــته کــه او آن را از کفــه کوچــک بیــن دشــت بلغــی ــال ــت. احتم ــه اس ــاد یافت ــۀ رحمت آب ــمال تپ ــی ش ــن از حوال ــت کمی و دشــاد ــه رحمت آب ــی تپ ــتقرارگاه هخامنش ــه اس ــق ب ــتون متعل ــه س ــن پای دارد ایــی و ــزی خرانق ــک. عزی ــه ن ــن تپ ــی ای ــتقرارگاه هخامنش ــرای اس ــد )ب باش Azizi ــور 69 : 1393و ــی و خانی پ ــزی خرانق ــکاران 322 : 1392 و عزی هم

.)Kharanaghi et al. 2014:8-12شیشــه: 3 قطعــه از ظــروف شیشــه ای گــردآوری شــد کــه احتمــاال مربــوط

به دورۀ اســلمی اســت. اســتخوان: شــاخص ترین نمونــۀ اســتخوانی از ســطح، متعلــق بــه دنــدان

گــراز اســت )گفتگــوی حضــوری بــا مرجــان مشــکور( )تصویــر 29: 6(.

4. محدوده هــای اســتقرارگاهی میانــه هــزارۀ دوم تــا میانــۀ هــزارۀ نخســت پ.م. در تپــۀ قصردشــت

برپایــۀ مطالعــۀ پراکندگــی ســفال های شــاخص شناســایی شــده در تپــۀ قصردشــت از مرحلــۀ قلعــه تــا عصــر آهــن 3، می تــوان محدوده هــای اصلــی

ســکونتی ایــن دوره هــا را بــه طریــق زیــر پیشــنهاد نمــود: مرحلــۀ قلعــه: محــدودۀ اصلــی اســتقراری ایــن مرحلــه در بخــش مرکــزی

تپــه توســعه یافتــه اســت )تصویــر 37: 1(. ــه در بخــش ــن مرحل ــی اســتقراری ای ــه: محــدودۀ اصل ــلم میان دورۀ عیــه ــۀ شــمالی تپ ــه اســت. در دامن ــه توســعه یافت ــوب شــرق تپ ــا جن ــی ت جنوبســفال شــاخصی یافــت نشــد، امــا پیکــرک قالبــی عیــلم میانــه از ایــن بخــش

بــه دســت آمــد )تصویــر 37: 2(.

ــدودۀ ــا مح ــه ب ــن مرحل ــتقراری ای ــی اس ــدودۀ اصل ــغا: مح ــۀ ش مرحلــعه ــه توس ــزی تپ ــانی دارد و در بخــش مرک ــه همپوش ــۀ قلع ــتقراری مرحل اس

ــر 38: 1(. ــت )تصوی ــه اس یافتــش ــه در بخ ــن مرحل ــتقراری ای ــی اس ــدودۀ اصل ــوران: مح ــۀ تیم مرحلمرکــزی بــه ســمت دامنــۀ جنوبــی تپــه توســعه یافتــه اســت )تصویــر 38: 2(.

عصــر آهــن 2: محــدودۀ اصلــی اســتقراری ایــن مرحلــه بیشــتر در بخــش مرکــزی تپــه تــا دامنــۀ جنــوب شــرق توســعه یافتــه اســت )تصویــر 39: 1(.

ــه در بخش هــای ــن مرحل ــی اســتقراری ای عصــر آهــن 3: محــدودۀ اصلشــرقی، جنوبــی و غربــی تپــه توســعه یافتــه امــا هیــچ ســفال شــاخصی از آن

در دامنــۀ شــمالی بــه دســت نیامــد )تصویــر 39: 2(.ــۀ قصردشــت، ــا از بررســی ســطحی تپ ــه الگوهــای پراکندگــی بقای برپایــه ــی ک ــرقی جای ــۀ ش ــی در دامن ــم. یک ــه گرفتی ــاد دو گمان ــر ایج ــم ب تصمیــت ــود داش ــن 3 وج ــر آه ــته های عص ــه نهش ــتیابی ب ــار دس ــترین انتظ بیشــا ــورد ب ــد برخ ــه امی ــی ک ــه، جای ــرقی تپ ــوب ش ــۀ جن ــری در دامن و دیگــۀ ــود. گمان ــه ب نهشــته های عصــر آهــن 2 بیشــتر از هرجــای دیگــری در تپ L10، ــات ــر در مربع ــاد 1 × 21.5 مت ــه ابع ــرقی ب ــد ش ــۀ تن ــف در دامن الــرب ــوب غ ــه جن ــر در گوش ــاد 2 × 2 مت ــه ابع ــۀ ب ب M10، N10 و گمان

ــر 40(. ــد )تصوی ــاز ش ــع M6 ب مربــایی ــه شناس ــن ب ــتار از پرداخت ــن نوش ــش، در ای ــوع پژوه ــه موض ــا ب بنمحدوده هــای اســتقراری دیگــر دوران فرهنگــی در ایــن تپــه اجتنــاب کردیــم. علقمنــدان می تواننــد بــا مراجــع بــه پیوســت حاضــر بــه ســادگی اطلعــات

ــد. ــه دســت آورن الزم را ب


0 5cm

?

1

2

34

5

67

89

10

11

12

13

تصویر 21. سفال های شاخص عصر آهن 3 از سطح تپۀ قصردشتFig. 21. Diagnostic sherds of Iron Age III from the sur-

face of Qasrdasht

1

2

3

4

5

6

7

8

0 5cm

تصویر 22. سفال های شاخص عصر آهن 3 و دوره هخامنشی از سطح تپۀ قصردشتFig. 22. Diagnostic sherds of Iron Age III and Achae-

menid period from the surface of Qasrdasht

102

سپاسگزاریــوده ــیاری ب ــراد بس ــدار اف ــور وام ــات مزب ــق هی ــن تحقی ــام ای در انجاســت. در بازدیــد از تپــۀ قصردشــت آقایــان علــی افشــاری و قاســم فلحــی حضــور داشــتند. همــکاران گرامــی آقایــان محمــد نصیــری و علــی تقــوی از میــراث جهانــی پاســارگاد نقشــۀ توپوگرافــی تپــه را تهیــه کردنــد، آقــای دکتــر محمدحســن طالبیــان ریــس بنیــاد پژوهشــی پارسه-پاســارگاد اجازۀ اســتفاده از امکانــات رفاهــی پایــگاه میــراث جهانــی پاســارگاد را امکان پذیــر نمــود، آقــای نــواز زارعــی مدیــر دبســتان ابتدایــی روســتای دولت آبــاد نهایــت همــکاری را بــرای اســتقرار هیــات در دبســتان روســتا بــه عمــل آوردنــد. از همــه ایشــان ــدار ــمی فرمان ــیدجواد هاش ــان س ــکاری آقای ــن از هم ــگزاریم. همچنی سپاســروزی ــماعیل به ــی و اس ــراث فرهنگ ــت می ــده وق ــت، روح اهلل زارع نماین وقــم. ــی می نمایی ــارگاد قدردان ــتان پاس ــت شهرس ــگان حفاظ ــت ی ــوول وق مســر ــادی و دیگ ــا دولت آب ــن زاده، غلمرض ــم حس ــای ابراهی ــای آق از کمک هاهالــی روســتای دولت آبــاد متشــکریم. آقــای نجیــم جاویــد بــا وجــود کهولــت ســن قبــول زحمــت نمــود و جــای ســه گمانــۀ محمــود راد را بــه مــا نشــان داد. از ایشــان صمیمانــه سپاســگزاریم. از آقــای دکتر ســیدمحمود میراســکندری ــه جهــت صــدور مجوزهــای الزم ریــس وقــت پژوهشــکدۀ باستان شناســی بقدردانــی می شــود. دکتــر جــان آلــدن، دکتــر الیزابــت کارتــر و دکتــر کامیــار ــفال های ــناخت س ــرای ش ــود را ب ــیع خ ــش وس ــاده دان ــا روی گش ــدی ب عبــا ســهیم شــدند. سپاســگزار ایشــان هســتیم. ــا م ــۀ قصردشــت ب ســطحی تپــود ــه ب ــۀ قصردشــت یافت ــه از ســطح تپ ــادی اشــیایی را ک غلمرضــا دولت آببــه هیــات اهــدا نمــود. خانــم ســاناز خجســته برخــی از اشــیا و خانــم شــنبم ــدون ــت ب ــد. از ایشــان متشــکریم. در نهای رعیــت ســفال ها را طراحــی نمودن

ــن ــیروانی ای ــادر ش ــی و ق ــوروز رجب ــان ن ــر آقای ــتمر و موث ــای مس کمک هــات حاضــر از ــرو می شــد. هی ــادی روب ــا دشــواری های زی ــه پژوهشــی ب برنام

ــت. ــگزار اس ــت سپاس ــان بی نهای ایش

پی نوشت1. الزم بــه ذکــر اســت کــه داده هــای فرهنگــی ایــن نوشــتار و چندیــن گــزارش ــه ــتآوردهای آن ب ــت و دس ــۀ قصردش ــای تپ ــارۀ کاوش ه ــه درب ــر ک ــتقل دیگ مســتار، ــن نوش ــف نخســت ای ــری مول ــۀ دکت ــه از پایان نام ــید، برگرفت ــد رس ــاپ خواه چ

ــی اســت. ــی عطائ محمدتق

کتابنامه تجویدی، اکبر

ــی، ــر هخامنش ــی عص ــر و باستان شناس ــارۀ هن ــن درب ــتنیهای نوی 1355 دانســر. ــگ و هن ــگارش وزارت فرهن ــارات ادارۀ کل ن ــران: انتش ته

جعفری، محمدجواد1392 نگاهــی بــه اســتقرارگاه هــای دورۀ هخامنشــی در شــمال خراســان، ایــران،

ــد، 15-14/7: 52-60. ــتان پژوهی، دورۀ جدی باسزیدی، محسن

از پیــش پراکندگــی و نوســان های جمعیتــی فرهنگ هــای الگــوی 1383ــۀ ــارس، پایان نام ــی ف ــر، شــمال غرب ــا دورۀ اســلمی در دره هــای رود ک ــخ ت تاریــانی، ــوم انس ــات و عل ــکدۀ ادبی ــی، دانش ــتۀ باستان شناس ــد رش ــی ارش کارشناس

دانشــگاه تهــران )منتشر نشــده(.


1

2

3

4

5

0 5cm

0 10cm


face of Qasrdasht

1

2

3

4

5

0 5cm


face of Qasrdasht

103

از پیــش فرهنگ هــای نوســان های جمعیتــی و اســتقراری الگــوی 1386 -تاریــخ تــا دورۀ اســلمی در دره هــای حوضــه رود کــر، شــمال غــرب فــارس )بــر ــده از بررســی باستان شــناختی ســال 1374(، ــه دســت آم ــواد ب ــل م اســاس تحلی

تاریــخ، 43-42/21: 5-31. و باستان شناســی سامی، علی

1330 مجلــد دوم گزارشــهای باستان شناســی: کاوشــهای دوازده ســاله بنــگاه علمــی تخــت جمشــید در نقــاط مختلــف تاریخــی.

عبدی، کامیار و عطائي، محمد تقی1385 گمانه زنــی در بــرزن جنوبــی تخت جمشــید، باستان شناســی و تاریــخ،

.32-40 :40-39/20عزیزی خرانقی، حسین، مرتضی خانی پور و وحید بارانی

ــاد ــۀ رحمت آب ــناختی تپ ــای باستان ش ــل کاوش ه ــومین فص ــن و س 1392 دومیپاســارگاد، چکیــده مقــاالت یازدهمیــن گردهمایــی ســاالنۀ باستان شناســی ایــران،

تهــران: پژوهشــکدۀ باســتان شناســی ســازمان میــراث فرهنگــی و گردشــگری.عزیزی خرانقی، حسین و مرتضی خانی پور

ــومین فصــل ــاس س ــر اس ــون ب ــنگی و باک ــدی از دورۀ نوس ــواهد جدی 1383 شــاالت ــه مق ــارگاد، مجموع ــاد، پاس ــت آب ــه رحم ــناختی تپ ــای باستان ش کاوش ههمایــش بین المللــی باستان شناســان جــوان، بــه کوشــش عزیــزی خرانقــی، م.، م.

ــران. ــگاه ته ــارات دانش ــران: انتش ــری، ص. 86-67، ته ــور و ر. ناص خانی پعطائی، محمدتقی

1383الــف معرفــی ســفال هخامنشــی حوضــۀ فــارس: بررســی روشــمند ــۀ کارشناســی ارشــد رشــتۀ ــان نام ــاروی تخت جمشــید، پای ــدی شــدۀ ب ــه بن طبقــران )منتشرنشــده(. ــوم انســانی، دانشــگاه ته ــات و عل باستان شناســی، دانشــکدۀ ادبی

- 1383ب گــزارش فنــی مطالعــۀ ســفالهای بــاروی تخت جمشــید، پارســه: کارنامــۀ بنیــاد پژوهشــی پارسه-پاســارگاد، 1/1: 16-30.

- 1387 ردی از میتــرا در پــارس هخامنشــی: بررســی نقشــمایۀ گاو بــر تکــه ســفالی ــد، 6/3: 46-55. ــتان پژوهی، دورۀ جدی ــید، باس از تخت جمش

- زیــر چــاپ ســفال های منقــوش نیمــۀ نخســت هــزارۀ اول ق.م. شــمال فــارس و ــاروی ــر ســفال های منقــوش ب ــد ب ــا تاکی ــه فــارس ب مســلۀ مهاجــرت پارســیان بــه ــی ب ــه مقاالت ــت: مجموع ــزدان داش ــر از ی ــه چه ــاپور ک ــه ش ــید، ب تخت جمشیادبــود علیرضــا شاپور شــهبازی، بــه کوشــش کامیــار عبــدی، تهــران: مرکــز نشــر

دانشــگاهی و بنیــاد پژوهشــی پارسه-پاســارگاد.عطائي، محمد تقي و ارنست پرنیسکا

1384 گــزارش مقدماتــي کاوش هــا و بررســي هاي نجــات بخشــي هیــات مشــترک ایران-آلمــان در درۀ بلغــي، فــارس، چکیــده مقــاالت همایــش باستان شناســي نجــات بخشــي درۀ بلغــي، 47-51، تهــران: انتشــارات پژوهشــکده

ــور. ــی کش ــراث فرهنگ ــازمان می ــی س باستان شناسعلیزاده، عباس

1376 گــزارش توصیفــی مقدماتــی بررســیهای باستان شناسی-انسان شناســی ــهای ــارس، گزارش ــت، ف ــی مرودش ــمال غرب ــۀ ش ــر و ناحی ــای رود ک در دره هــراث باستان شناســی )1(: 87-67، تهــران: پژوهشــکده باستان شناســی ســازمان می

فرهنگــی کشــور.مصطفوی، سیدمحمدتقی

1343 افلیم پارس، تهران: انتشارات انجمن آثار ملی.موسوی، علی

ــراث فرهنگــی ــوری؟، می ــوش؛ دو جهــان نگــری، دو امپرات 1373 کوروش-داری)ویژه نامــه نخســتین گردهمایــی باستان شناســی ایــران پــس از انقــلب اســلمی،

شــوش: فروردیــن 1373(، 12: 193-200.نیکل، موری ب.

1349 کاوشــهای باستان شناســی در دروازه تپــه شــیراز، ترجمــۀ ذبیــح اهلل رحمتیــان، باستان شناســی و هنــر ایــران، 5: 41-37.

Abdi, Kamyar, and Mohammad Taqi Atayi2014 The pre-imperial Persians at the land of An-shan: Some preliminary observations. In Excavating an Empire: Achaemenid Persia in Longue Duree. Touraj Daryaee, Ali Mousavi, and Khodadad Rezakhani, eds. Pp. 73-87. Costa Mesa, California: Mazda Publishers.

Alizadeh, Abbas2003 Some Observations based on the Nomadic Character of Fars Prehistoric Cultural Development. In Yeki Bud, Yeki Nabud: Essays on the Archaeology of Iran in Honor of William M. Sumner. Naomi F. Miller and Kamyar Abdi, eds. Pp. 83-97. Los Angeles: The Co-tsen Institute of Archaeology, University of California.

- 2006 The Origin of State Organizations in Prehistoric

Highland Fars, Southern Iran, Excavations at Tall-e Ba-kun. Chicago: The University of Chicago Press.

Azizi Kharanaghi, H., H. Fazeli Nashali & Y. Nishiaki.2014 The second season of excavations at Tepe Rah-mat Abad, Southern Iran: The absolute and relative chronology, Ancient Near Eastern Studies 51: 1-32.

Carter, Elizabeth1996 Excavations at Anshan (Tal-e Malyan): The Mid-dle Elamite Period. Philadelphia: The University Mu-seum of the University of Pennsylvania.

Ghirshman, Roman1964 Persia: from the origins to Alexander the Great. London: Thames and Hudson.

Haerinck, Ernie 1983 La céramique en Iran pendant la période parthe (ca. 250 av. J.C. à ca. 225 après J.C.): typologie, chronol-ogie et distribution, Gent: Supplément Iranica Antiqua II.

Haerinck, Ernie, and Bruno Overlaet2003 Sounding at Tall-e Qaleh (Hasanabad), Fars Province. In Yeki Bud, Yeki Nabud: Essays on the Ar-chaeology of Iran in Honor of William M. Sumner. Nao-mi F. Miller and Kamyar Abdi, eds. Pp. 192-200. Los Angeles: The Cotsen Institute of Archaeology, Univer-sity of California.

Herzfeld, Ernst1926 Reisebericht, Zeitschrift der Deutschen Morgen-ländischen Gesellschaft, N. F. Band 5 (80): 225-284.

Jacobs, Linda K.1980 Darvazeh Tepe and the Iranian Highlands in the Second Millennium B.C. Unpublished PhD Thesis, An-thropology Department, University of Oregon.

Kaim, Barbara, Ali Asadi & Reza Heidari2007 Irano- Polish Excavation at site No. 64 at Tang–e Boulaghi, in Archaeological Reports 7(2), on the Occasion of the 9th Annual Symposium on Iranian Archaeology, Pp. 69–96, Tehran: Iranian Center for Ar-chaeological Research.

Kleiss, Wolfram1995 Qaleh Tall-e Kabud, eine eizenzeitliche Bef-estigung südlich von Shiraz, Beitr äge zur Kulturgec-chichte Vorderasiens: Festschrift für Rainer Michael Boehmer, in Finkbeiner, U., Dittmann, R. und Haupt-mann, H., eds. Pp. 289-293. Mainz: von Zabern.

- 1981 Ein Abschnit der Achaemenidischen Ko-nigsstrasse von Pasargadae und Persepolis nach Susa, bei Naqsh-i Rustam. Archaologische Mitteilungen aus Iran 14: 45-53.

Langsdorff, Alexander, and Donald E. McCown1942 Tall-i-Bakun A: Season of 1932. Chicago: Univer-sity of Chicago Press.

Nicol, Murray1969 Darvazeh Tepe. Iran 7:172.

- 1970 Excavation at Darvazeh Tepe: A Preliminary Re-port. Bastan Chenassi va Honar-e Iran 5: 19-22.

- 1971 Darvazeh Tepe. Iran 9:168-9.Overlaet, Bruno

1997 A Report on the 1952 and 1954/55 Soundings at Tall-I Taimuran (Fars), Iran. Iranica Antiqua 32:1-51.

- 2007 Sounding at Tall-i Kamin (Kur River Basin), Fars, Iran. Iranica Antiqua 42:61-103.

Stein, Aurel1936 An Archaeological Tour in the Ancient Persis. Iraq 3(2):111-225.

Stronach, David


104

1974 Achaemenid Village I at Susa and the Persian Migration to Fars. Iraq 36(1/2):239-248.

Sumner, William M.1972 Cultural Development in the Kur River Basin, Iran: An Archaeological Analysis of Settlement Pat-terns, Unpublished PhD Thesis, Department of An-thropology, University of Pennsylvania.

- 1974 Excavations at Tall-i Malyan, 1971-72. Iran 12:155-180.

- 1977 Tal-e Malyan (Anshan). Iran 15: 177-179.- 1986 Achaemenid Settlement in the Persepolis Plain.

American Journal of Archaeology 90(1):3-31. - 1994 Archaeological Measures of Cultural Continuity

and the Arrival of the Persian in Fars. In Achaemenid History VIII: Continuity and Change (Proceedings of the Last Achaemenid History Workshop April 6-8, 1990, Ann Arbor, Michigan). Helene Sancisi-Weerden-burg, Amelie Kuhrt, and Margaret Cool Root, eds. Pp. 97-105. Leiden: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten.

- n.d. Settlement History of the Kur River Basin, Iran and an Archaeological Gazetteer.

Vanden Berghe, Louis1966 Archeologie de l’Iran ancien. Leiden: Brill.

Whitcomb, Donald S.1985 Before the Roses and Nightingales: Excavations at Qasr-i Abu Nasr, Old Shiraz. New York: Metropolitan Museum of Art.

Wynen, M.1972-74 Excavation in Iran, 1967-1972, Darvāzeh Tappe. Persica 6: 57-58.

Young, T. Cuyler2003 Parsua, Parsa, Potsherds. In Yeki Bud, Yeki Nabud: Essays on the Archaeology of Iran in Honor of William M. Sumner. Naomi F. Miller and Kamyar Abdi, eds. Pp. 242-248. Los Angeles: The Cotsen Institute of Archaeology, University of California.


105


1

2

3

4

0 5cm


face of Qasrdasht

1

2

3

4

5

6

7

0 5cm


face of Qasrdasht

1

2

34

5

6

7

0 5cm


face of Qasrdasht

0 5 cm

تصویر 28. کوزه سفالین با لعاب آبی کم رنگ از دورۀ اسلمی از سطح تپۀ قصردشتFig. 21. An Islamic pale blue glazed jug from the sur-

face of Qasrdasht

106


تصویر 29. 1 و 2: سردوک سفالی، شکل داده شده از خرده سفال های تخت به ترتیب از مربع G11 ، L5 و 3: سردوک سنگی از مربع N13 و 4: مهره از گل

پختۀ کرم رنگ از مربع M3 و 5: دو نما از شی ای ساخته شده از گل پخته با کارکرد نامشخص از مربع I8. روی یک طرف آن نقشی با رنگ قرمز مشخص است، 6: دو

نما از دندان گراز از مربع N11 و 7: دو نما از لوح تزیینی )؟( ساخته شده از گل پخته از مربع O12، نقشی به رنگ قهوه ای روی یک طرف شی مشخص است، 8: دو نما از شی ای با کاربری نامشخص ساخته شده از گل پخته. خطوط کنده روی یک طرف شی قابل مشاهده است )از مربع P10( و 9: یک قطعه از آجر عیلمی یا هخامنشی

O9 از مربعFig. 29. 1 & 2: pierced discs made by retouching the

edge of nearly flat sherds (spindle whorls?) from G11 and L5 respectively, 3: spindle whorl (?) from N13, 4:

cream bead made of ceramic or terracotta from M3, 5: two views of an unknown terracotta object from I8. On the outer surface red paint is visible, 6: two views of a

tooth of wild pig from N11, 7: two views of what seems to be a piece of a decorative plaque from O12. Brown paint is visible on one side of the object, 8: two views

of an unknown baked clay object from P10. Incised lines are visible on one side of the object, and 9: a

fragment of an Elamite or Achaemenian baked brick from O9

تصویر 30. 1 و 2: طرح دو سردوک سفالی به ترتیب از مربع G11 و L5، 3: طرح :5 ،N13 4: طرح سردوک سنگی از مربع ،M3 مهره از گل پختۀ کرم رنگ از مربعطرح یک پیکرۀ قالبی از مربع I14، 6: طرح یک قطعه از پیکرک منقوش جانوری از

J9 مربعFig. 30. 1 & 2: drawing of two possible spindle whorls

from G11 and L5 respectively, 3: drawing of ceramic or terracotta cream bead from M3, 4: drawing of stone

possible spindle whorl from N13, 5: drawing of mold-made female figurine from I14, and 6: drawing of a

fragment of painted animal figurine from J9

107


0 5cm

1 2

3

4 5

0 5cm

تصویر 31. 1: یک پیکرۀ قالبی از مربع I14، 2: یک قطعه از پیکرک منقوش جانوری از مربع J9، 3: یک قطعه از »طبق نثار؟« از مربع G8، 4: ظرف تقریبا سالم از دامنۀ کوه کوچکک )دشت کمین(، 5: ظرف کامل منقوش از دربند علمداری واقع در شرق

روستای نایگرد در نزدیکی سعادت شهرFig. 31. 1 & 2: a broken mold-made female figurine

from I14, 2: a fragment of painted animal figurine from J9, 3: a fragment of a “Candy Dish” from G8, 4: a near complete buff painted vessel was found in the Kamin

Plain, on the slope of Kochkak Mountain, and 5: a com-plete painted vessel was found in Alamdari Wadi to the

east of the village of Naygerd near Saadatshar city in Kamin Plain

:3 ،L6 2: میخ آهنی از مربع ،K6 تصویر 32. 1: قلب یا سگک مفرغی از مربعسرپیکان سه پره آهنی، 4: دو نما از کلید مفرغی. دو شی اخیر توسط رضا دولت آبادی

از سطح تپۀ قصردشت یافت شده بودFig. 32. 1: bronze hook from K6, 2: iron nail from L6, 3: trilobated iron arrowhead, and 4: two views of bronze key, two latter objects were found on the site of Qasr-

dasht by Mr. Reza Dowlatabadi

108


تصویر 33. 1 و 2: دو نما از یک قطعه از شالی ستون از مربع L4، 3: سنگ پا از سنگ آتشفشانی متخلخل از مربع P10، 4: یک قطعه سنگ سوراخ شده از سنگ آهک

خاکستری سیاه از مربع M3، 5: یک قطعه سنگ سوراخ شده از سنگ آهک خاکستری O12 و 7: مشتۀ سنگ از مربع J11 6: سنگ ساب از مربع ،O11 روشن از مربع

ساخته شده از ماسه سنگFig. 33. 1 & 2: two views of a fragment of a simple torus

from L4, 3: a fragment of pumice made of volcanic stone from P10, 4: a pierced fragment of dark gray limestone from M3, 5: a pierced fragment of light

gray limestone from O11, 6: grindstone from J11, and 7: pestle from O12, both latter objects were made of

sandstone

تصویر 34. دو نما از پشت و روی یک پایه ستون مکعبی از سنگ آهک خاکستری تیره یافت شده از حوالی شمال تپه رحمت آباد میان دشت کمین و تنگ بلغی

Fig. 34. 1: two views from back and front of the square plinth made of dark gray limestone found in the small plain between Bolaghi Valley and Kamin Plain to the

north of Tappe-ye Rahmatabad

109


تصویر 35. 1: امضای سنگ تراش در مرکز رویه پایه ستون، 2 و 3: دو علمت ساده برای چفت و ترازکردن شالی روی پایه ستون، 4: نمای از جزییات رد ابزارهای

سنگ تراشی، 5: نمای از یکی از پهلوهای پایه ستونFig. 35. 1: stonemason’s sign in the centre of the plinth, 2 & 3: two simple marks for the alignment and fitting of the torus and plinth, 4: a closer view from traces of

stone cutting tools, and 5: a general view of one side of the column base

35 cm

7.5 cm

1

2

0 10cm

53 cm

20

cm

46

.5cm

3

:3 ،O11 2: سنگ سوراخ شده از مربع ،L4 تصویر 36. 1: طرح شالی ستون از مربعطرح پایه ستون مکعبی تصویر 34

Fig. 36. 1: drawing of a simple torus, 2: a pierced frag-ment of light gray limestone from O11, and 3: drawing

of square plinth illustrated in Fig. 34

110


Parsa-Pasargadae Research Foundation

1773

1770.5

1775.40

1773

1770.5

1770.5

1768

1768

1768

1768

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1763

1763

1763

1763 1763

1763

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

N

S

EW

0 10 20 30 40 50m

A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

0

Tappe-ye Qasrdasht

“ ” occupationQal’eh


1773

1770.5

1775.40

1773

1770.5

1770.5

1768

1768

1768

1768

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1763

1763

1763

1763 1763

1763

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

N

S

EW

0 10 20 30 40 50m


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

0

Tappe-ye Qasrdasht

“Middle Elamite” occupation

1

2

تصویر 37. محدودۀ اصلی استقراری مرحلۀ “قلعه” و عیلم میانه در تپۀ قصردشتFig. 37. The main area of Qal’eh and Middle Elamite occupations at Tappe-ye Qasrdasht

111



1773

1770.5

1775.40

1773

1770.5

1770.5

1768

1768

1768

1768

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1763

1763

1763

1763 1763

1763

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

N

S

EW

0 10 20 30 40 50m


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

0

Tappe-ye Qasrdasht

“ ”Shoghā occupation


1773

1770.5

1775.40

1773

1770.5

1770.5

1768

1768

1768

1768

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1763

1763

1763

1763 1763

1763

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

N

S

EW

0 10 20 30 40 50m


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

0

Tappe-ye Qasrdasht

“ ”Taimur nā occupation

1

2

تصویر 38. محدودۀ اصلی استقراری مرحلۀ “شغا” و “تیموران” در تپۀ قصردشتFig. 38. The main area of Shoghā and Taimuran occupations at Tappe-ye Qasrdasht

112



1773

1770.5

1775.40

1773

1770.5

1770.5

1768

1768

1768

1768

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1763

1763

1763

1763 1763

1763

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

N

S

EW

0 10 20 30 40 50m


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

0

Tappe-ye Qasrdasht

“ ”Iron Age II occupation


1773

1770.5

1775.40

1773

1770.5

1770.5

1768

1768

1768

1768

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1763

1763

1763

1763 1763

1763

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

N

S

EW

0 10 20 30 40 50m


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

0

Tappe-ye Qasrdasht

“ I ”Iron Age I I occupation

1

2

تصویر 39. محدودۀ اصلی استقراری عصر آهن 2 و 3 در تپۀ قصردشتFig. 39. The main area of Iron Age II and III occupations at Tappe-ye Qasrdasht

113


1773

1770.5

1775.40

1773

1770.5

1770.5

1768

1768

1768

1768

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1765.5

1763

1763

1763

1763 1763

1763

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

1760.5

N

S

EW

0 10 20 30 40 50m


1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

0

D.B. 1

D.B. 2

T. A

T. B

قصردشت تپۀ

غ�رمجا� حفر�ات

تقو� عل� و هنص�ر� محمچد

پالايرسه-پاسالايرگاد پژوهش� بن�اد

هنقشه:

تصویر 40. نقشۀ توپوگرافی تپۀ قصردشت و نحوۀ شبکه بندی و موقعیت گمانه های محمود راد )مناطق هاشورخورده( و گمانۀ الف و ب در آنFig. 40. Topographic plan of Qasrdasht showing the locations of M. Rad’s trenches (hatched areas) and step

Trench A and deep Trench B

114


پیوست تصویر 4: توصیف سفال های منسوب به مرحلۀ کفتری از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره

1G7نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز، منقوش: سیاه

2J15.قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ قرمز بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، دست ساز3L10.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ خاکستری بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، دست ساز4L5.نخودی، بافت ظریف، پوشش گلی غلیظ نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، جدارۀ بیرونی هموار شده، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قرمز

پیوست تصویر 5: توصیف سفال های مرحلۀ قلعه از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1J8.قرمز، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه2I8.)1/2.5 2.5YR( نخودی تیره، بافت ظریف، پوشش گلی رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای تیره3L7.)1/3 2.5YR( نخودی ، بافت ظریف، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای تیره4H14.نخودی نارنجی، بافت ظریف، پوشش گلی رقیق بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه5N12.)4/3 10R( قرمز، بافت ظریف، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قرمز قهوه ای6H11.)3/3 5YR( نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قرمز قهوه ای7M5.)4/4 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قرمز8G13.)3/3 2.5YR( نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای

9L8 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی روشن بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای کم رنگ.)2/5 2.5YR(

10L15.نخودی، بافت ظریف، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه

11L14.)2/3 2.5YR( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای

12J15.نخودی نارنجی، بافت معمولی، گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه13H11 .نخودی کرم، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز، منقوش: زیتونی14M9.)2/4 10R( نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای15H8.)2/3 10R( نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای تیره16N10.)4/3 10R( نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قرمز قهوه ای

پیوست تصویر 7: توصیف سفال های دورۀ عیالم میانه از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1M5.قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز2I3.قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز3M5.نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی نارنجی بر جدارۀ درونی و نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز4L5.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی سبز بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز5L8.قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز6N9.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی+قهوه ای بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز

115


پیوست تصویر 8: توصیف سفال های دورۀ عیالم میانه از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره

1J9.نخودی کرم، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز

2I10.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز3G8.نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ گیاهی، چرخ ساز4N9.نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ گیاهی، چرخ ساز5H8.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز6M8.نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز7I12.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز8L6.نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز9I12.نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز

پیوست تصویر 9: توصیف سفال های مرحلۀ شغا از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره

1N7 :نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق قرمز بر جدارۀ درونی و نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش.)3/4 10R( قرمز قهوه ای

2H11.)2/4 10R( نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای

3L5 :نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق قرمز بر جدارۀ درونی و نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش.)3/4 10R( قرمز قهوه ای

4I10.)3/4 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش دست مرطوب از خود بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای5H9قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق قرمزنارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: سیاه

6I15 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای.)3/3

7L7.)4/3 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق قرمزنارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای

8I7 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای.)3/4

پیوست تصویر 10: توصیف سفال های مرحلۀ شغا از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1G11.قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، جدارۀ بیرون هموارشده، منقوش: سیاه2I7.)3/4 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی سبز بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای3I7.)2/4 10R( قرمزنارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای

4N8 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش دست مرطوب نخودی تیره بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای.)3/3

5O11.)1/4 10R( نخودی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قهوه ای کم رنگ6I9.)3/4 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای

7M5 :قرمزنارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی قرمز بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموارشده، منقوش.)4/4 10R( قرمز قهوه ای

8M7.)4/4 10R( قرمزنارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق قرمز نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای

9I9 10R( نخودی قرمز، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی روشن بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای تیره.)2/3

116



1N12 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی روشن بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای.)3/4

2J15 :قرمزنارنجی، بافت معمولی، پوشش دست مرطوب نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموارشده، منقوشسیاه

3H11.)4/4 10R( نخودی نارنجی معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی روشن بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای

4I10 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نارنجی بر جدارۀ درونی و نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش.)3/3 10R( قرمزقهوه ای

5O9 2.5YR( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، دست ساز، منقوش: قرمز قهوه ای تیره.)5/4

6H9.)3/3 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق کرم بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای

7H9 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای تیره.)1/3

8N11 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموار، نقش.)1/2.5 10R( قهوه-ای تیره

9K8 قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموار، نقش قهوه ای تیره.)2/3 10R(

10M8 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموار، نقش قرمز.)4/4 10R( قهوه ای

11I11 ،قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی و قرمز نارنجی بر جدارۀ درونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز.)2/3 10R( جدارۀ بیرونی هموار، نقش قرمز قهوه ای


1J10 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموار، نقش قرمز.)2/3 10R( قهوه ای تیره

2N12.)4/3 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای3G11.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش سیاه4H8.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموار شده، نقش سیاه5J9.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق کرم بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش سیاه

6M6 قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموار شده، نقش قرمز قهوه ای.)1/2.5 10R( تیره

7L8 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نارنجی بر جدارۀ درونی و نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش.)4/3 10R( قرمز قهوه ای

8I14.)2/4 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق کرم بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای9I11.)3/4 10R( قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق قرمز نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای10H1.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش سیاه

11L6.نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموارشده، نقش سیاه

12H10.)4/3 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای13I10.قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی کرم بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش سیاه14O10.)1/3 10R( نخودی کرم، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی کرم بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قهوه ای تیره15H9.)2/4 10R( قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای کم رنگ

117



1K7 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای تیره.)2/2.5

2K8 10R( قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قهوه ای تیره.)1/2.5

3I9.قرمز، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی روشن بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموار شده، نقش سیاه

4N7 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموار شده، نقشسیاه.

5G11.)1/2.5 10R( قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قهوه ای تیره6H9.قرمز نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموار شده، نقش سیاه7M6.)3/4 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی کرم بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای

8I14 قرمز نارنجی، بافت معمولی، رقیق قرمز نارنجی بر جدارۀ درونی و نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ درونی هموار.)2/3 10R( شده، نقش قهوه ای تیره

9I11.قرمز نارنجی، بافت معمولی، رقیق قرمز نارنجی بر جدارۀ درونی و نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش سیاه10I8.نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ درونی هموار شده، نقش سیاه


1I11 ،نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ درونی و کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، هر دو جداره هموارشدهنقش سیاه.

2O8.)1/2.5 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قهوه ای تیره3I15.)2/2.5 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قهوه ای تیره

4H9 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموارشده، نقش.)2/3 10R( قرمز قهوه ای

5I9 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموارشده، نقش.)1/2.5 10R( قهوه ای تیره

6N12.)4/5 10R( نخودی تیره، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قهوه ای تیره7L6.)2/3 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز قهوه ای

8I10 نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جدارۀ بیرونی هموارشده، نقش.)2/2.5 10R( قرمز قهوه ای تیره

9I12.)1/3 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قهوه ای تیره10I9.)1/3 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قهوه ای تیره11N8.قرمز، بافت معمولی، پوشش گلی غلیظ قرمز بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزه کانی، دست ساز، دو دماغه افزوده بدون سوراخ نزدیک لبه

پیوست تصویر 15: توصیف سفال های مرحلۀ تیموران از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1M10نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه2J8.)1/2.5 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی روشن بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای تیره3I11.)1/4 10R( نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای

4K15 نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون نیمه صیقلی )مهره کشیده(، منقوش: قرمز.)4/3 2.5YR( قهوه ای

5H9 :نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون نیمه صیقلی )مهره کشیده(، منقوش.)4/3 2.5YR( قرمز قهوه ای

118


پیوست تصویر 16: توصیف سفال های مرحلۀ تیموران از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره

1L8 نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی سبز بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون هموار شده، منقوش: قرمز قهوه ای.)4/4 2.5YR(

2H9 ،)نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی روشن بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون نیمه صیقلی )مهره کشیده.)4/3 2.5YR( منقوش: قرمز قهوه ای

3H11.)4/4 2.5YR( نخودی نارنجی، بافت معمولی، دست مرطوب نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قرمز قهوه ای

4K8 ،)نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی روشن بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون نیمه صیقلی )مهره کشیده.)4/3 2.5YR( منقوش: قرمز قهوه ای

5J15.)4/4 2.5YR( نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی کرم بر هر دو جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قرمز قهوه ای

پیوست تصویر 17: توصیف سفال های مرحلۀ تیموران از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره

1N8 :نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی روشن بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون نیمه صیقلی )مهره کشیده(، منقوش.)4/3 2.5YR( قرمز قهوه ای

2J8 نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون نیمه صیقلی )مهره کشیده(، منقوش: قرمز.)4/4 2.5YR( قهوه ای

3J8 :قرمز نارنجی، بافت معمولی، رقیق قرمز نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون نیمه صیقلی )مهره کشیده(، منقوش .)3/3 2.5YR( قرمز قهوه ای

4G8.)2/5 2.5YR( نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قرمز قهوه ای5J9نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی خاکستری بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه

پیوست تصویر 18: توصیف سفال های مرحلۀ تیموران از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1O12قرمزنارنجی، بافت معمولی، رقیق قرمزنارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه2N13نخودی، بافت معمولی، رقیق نخودی کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه3N13نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق قهوه ای بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه4J15.)2/4 5YR( نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی کرم بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قرمز قهوه ای5J9قرمز نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه

6H9 نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون هموارشده، منقوش: قرمز قهوه ای.)2/5 2.5YR(

7M5.)3/3 5YR( نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ ترکیبی، چرخ ساز، منقوش: قرمز قهوه ای8H11قرمز نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه9H11قرمز، بافت معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه10J10.)1/3 2.5YR( قرمزنارنجی، رقیق نخودی سبز بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: قهوه ای متمایل به سیاه11J10.قرمز، بافت معمولی، رقیق نخودی صورتی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه12H9.نخودی نارنجی، بافت معمولی، رقیق نخودی تیره بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه13I12.قرمز قهوه ای، بافت معمولی، رقیق قرمز نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت ناکافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، منقوش: سیاه

119


پیوست تصویر 20: توصیف سفال های عصر آهن 2 از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره

1J8.10(، بافت ظریف، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، هر دو جداره صیقلی شدهY/5 GLEY1( خاکستری روشن

2L6.10(، بافت معمولی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرونی صیقلی شدهY/5 GLEY1( خاکستری روشن3N7.10(، بافت ظریف، پخت کافی، آمیزه کانی، ساخت ؟، هر دو جداره هموار شدهY/5 GLEY1( خاکستری روشن

4K5 5(، بافت ظریف، پوشش گلی رقیق خاکستری تیره بر هر دو، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، هر دو جدارهPB/2.5 GLEY2( خاکستری روشنهموار شده.

5L8.10(، بافت ظریف، پخت کافی، آمیزه کانی، ساخت ؟، جدارۀ بیرونی هموار شدهY/6 GLEY1( خاکستری روشن6L6.5(، بافت ظریف، پخت کافی، آمیزه کانی، ساخت ؟، جدارۀ بیرونی هموار شدهGY/4 GLEY1( خاکستری روشن7L8.5(، بافت معمولی، پوشش گلی رقیق خاکستری تیره بر هر دو، پخت کافی، آمیزه کانی، ساخت ؟PB/4 GLEY2( خاکستری روشن8J8.10(، بافت معمولی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، زیر کف صیقلی شدهB/4 GLEY2( خاکستری تیره9M4.5(، بافت معمولی، پخت کافی، آمیزه کانی، ساخت ؟، هر دو جداره صیقلی شدهB/4 GLEY1( خاکستری روشن10M3.5(، بافت ظریف، پخت کافی، آمیزه کانی، ساخت ؟، جدارۀ بیرونی صیقلی شدهB/4 GLEY1( خاکستری تیره


1H10 10R( نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون هموار شده، نقش قرمزقهوه ای)3/3

2G13 10R( نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون هموار شده، نقش قرمز قهوه ای)3/3

3M6)6/4 7.5YR( نخودی ظریف، رقیق نخودی بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جداره بیرون هموار شده، منقوش: قهوه ای روشن

4M14 نخودی ظریف، رقیق نخودی بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جداره بیرون هموار شده، منقوش دو رنگ: رنگ نوارهای پهن قرمز)2/3 10R( و خطوط قهوه ای )10 4/5R(

5N6 نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی روشن بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزۀ کانی، چرخ ساز، جداره بیرون هموار شده و جداره درونی صیقلی شده)مهره کشیده(، منقوش: نارنجی )2.5YR 6/5(، رنگ حجمی

6M7 10R( نخودی نارنجی معمولی، نخودی روشن رقیق بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی هموار شده، نقش قرمز قهوه ای)4/4

7H11)6/5 10R( نخودی نارنجی معمولی، دست مرطوب از خود بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، نقش قرمز

8H11 10R( نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی روشن بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون هموارشده، نقش قرمز شرابی)4/4

9H11 10R( نخودی نارنجی معمولی، نخودی روشن رقیق بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی هموارشده، نقش قرمز قهوه ای)4/4

10G8)1/3 10R( نخودی نارنجی معمولی، نخودی روشن رقیق بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، نقش قرمز قهوه ای تیره

11J8 10R( نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی روشن بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون هموارشده، نقش قرمز قهوه ای)4/4

12G10)3/4 10R( نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون هموارشده، نقش قرمز شرابی13M8)4/3 10R( نخودی معمولی، رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، نقش قرمز شرابی

120



1K14قرمز معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ درونی و قرمز دودزده بر جداره بیرونی پخت ناکافی، آمیزه کانی، چرخ ساز

2M11نخودی روشن معمولی، دست مرطوب از خود بر هر دو، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز3M11قرمز نارنجی ظریف، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرون هموار شده4H11)نخودی ظریف، رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، هر دو جداره صیقلی شده )مهره کشیده

5N9 نخودی نارنجی معمولی، نخودی روشن رقیق بر جدارۀ درونی و رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونیهموار شده

6O9)نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت ناکافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، هر دو جداره صیقلی شده )مهره کشیده7L11)نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی صیقلی شده )مهره کشیده8M5)قرمز نارنجی ظریف، رقیق قرمز نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، هر دو جداره صیقلی )مهره کشیده

پیوست تصویر 23: توصیف سفال های عصر آهن 3 از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1M11)نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جداره بیرونی صیقلی شده )مهره کشیده2O11نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز3O10نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی هموار شده4L6)نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی تیره بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی صیقلی شده )مهره کشیده5P10قرمز نارنجی معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرون، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جدارۀ بیرون هموار شده

پیوست تصویر 24: توصیف سفال های عصر آهن 3 از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1H10.نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز2G8.نخودی نارنجی معمولی، نخودی رقیق بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز3H11.نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی تیره بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز4L11.نخودی نارنجی ظریف، دست مرطوب از خود بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز5M11.نخودی قهوه ای معمولی، رقیق نخودی تیره بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ سازه

پیوست تصویر 25: توصیف سفال های عصر آهن 3 از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1M6نخودی قهوه ای معمولی، بدون پوشش، پخت کافی، آمیزه کانی و دانه های کلسیت، چرخ ساز، جدارۀ بیرونی هموار شده

2I11)نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، هر دو جداره صیقلی شده )مهره کشیده

3O11نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز4H8قرمز نارنجی معمولی، رقیق نخودی روشن بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز

پیوست تصویر 26: توصیف سفال های عصر آهن 3 از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1L11نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز2N9نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، هر دو جداره هموار شده3M8)نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، هر دو جداره صیقلی شده )مهره کشیده4L9)نخودی ظریف، رقیق نخودی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، هر دو جداره صیقلی شده )مهره کشیده5N9)نخودی نارنجی ظریف، رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، هر دو جداره صیقلی شده )مهره کشیده6N9نخودی معمولی، رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی هموار شده7N8)نخودی معمولی، رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی صیقلی شده )مهره کشیده

121



1K5)قرمز نارنجی ظریف، رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی صیقلی شده )مهره کشیده

2O9)نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی صیقلی شده )مهره کشیده3O8)قرمز نارنجی معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر هر دو جداره، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز، جداره بیرونی صیقلی شده )مهره کشیده4H9نخودی نارنجی معمولی، رقیق نخودی بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، دست ساز5L8)قرمز نارنجی معمولی، رقیق نخودی نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی صیقلی شده )مهره کشیده6O8)قرمز نارنجی ظریف، رقیق قرمز نارنجی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی صیقلی )مهره کشیده7H11)قرمز نارنجی ظریف، رقیق نخودی بر جدارۀ بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز، جداره بیرونی صیقلی )مهره کشیده

پیوست تصویر 28: توصیف سفال اسالمی از سطح تپۀ قصردشتمربعشماره1N7.نخودی تیره، بافت معمولی ، لعاب آبی رنگ پریده بر جداره بیرونی، پخت کافی، آمیزه کانی، چرخ ساز

122


123


124


125


126


127


128


129


130


131


Documents

Atayi, Mohammad et al. (JOSIA 2016, vol.1, no.1) Archaeological Survey at Tappe-ye Qasrdasht, Kamin Plain-Fars: First Report