This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible.

http://books.google.com

...q—..- -Ï ,

ª _.._—._.. .—.›.-_____. _ —

I'd. \

íI

Pl

n‘ K \A

\

ª

Apèd Antonimn Bladum

Bícun’cenſis

l .

stíní Archíepíſco

diligenciªs excuflum.

R O M AE

ctn

.Mmm

,mmm

E

mmmF

0va _ÉEXAEMERON

Augu

nís

Nuna denuo long: quàm antca càm emmdatius , tam

m.R

OM

K.

AMMO

RRmCEA.

/D

.,ÍAIV\SRI

a

…Emu

_.

INDEX huius ofcris , \bt primus numerus

folium yjecunàus columnam inàtcaU

С Cl DENS in Minute fubs

fiantie ciire fuiam. j j.j.tf.

Aftio nulla fot immediate egredi

aformafubfiantiali. i о. г. a.et

jz.j.b.et inie.

Aftio upare mala? j. i.a

Aftiones naturales ex contrarijs

in contraria. \.j.d

Aftus effentiales ¿rformefe hntficut numeri.7. ±.«

Adamasfanguine htrcifrangitur.zS.j.b

Aegidius fcriffit Exaemeron. x г 8 o.) s j. г.a

Aegidijfofuio de identitätt materíe.ii. i.b.ir.7.4..e

Aegidij ofinto de luce in medio. ) 4. 1 a

Aegidius fonit eccentricos ir eficyclos. if.^c

Aegidius fonit f fivltra Zodiacum infarte mendionali

effet terra difcooferta aquis,iüa terra non effet habis

tahilis.i6.-i.a

Aequiuocatio.jo.a.et.^i.x.c

Aequiuocationes multefunt in ofcribusfcx dictum. 4. j.

i A.ir inde.

Aeris meim interflitiu fot accifi frofirmameto. 1 j.4..*

in Aeflate quare cSt maior calor p in byeme,cu Sol videa

tur effe frofinquior terre in hyeme quam in testait.

1 6 . i .a.fer totum cap. 1 7.

Agens nullü creatumagu Immediate pcrfuam fubfiatia,

¿rcur.fo. i.a

Agerts naturale non fot introdueere forma fubfiantialem

mfi frius introducat accidéntale,et cur. io.z.a

Alfetragius ir Auerroes negant eccentricos et eficyclos.

Analogía, jo. z.а (if-4-c

Angeloru creatione quare Moyfes aptt no doceat? ip. j Л

Angelifimul cum Cceio in Caelo creai.i . j.e

Angeli non habent matenam. j .4-b

Angeloru intelleftionu fuccelfio z z.a..d.et. г j. j.c.

Angelus exiflens in \na farte colli mouet w:um caelum.

Anima Ade numfueritfroduftaantecorfus?zo.i.d

Anima humana non extenditur extenfione corforis , ir

cur.6.z.b.ir inde.

Animalis fartes funt omnes neceffarie.s i.^.b

Animalia inimica ex putrefiftione frodufta.iC j с

Animaba exfeminc ir futrefaftione nonfunt eiufdem

Antifodes.il. z. i. (ffeciei.^í.^.b

Aquequxfuntfufrafirmamentum пит dicantur corfo

rales, anffirituales? j+.+J.rt. ? r. x.d.ir inie.

Aque. noíefot intcüigi Ccelú cryfiallinu.<f.^.b.

Aque aliier dicutur que hgantwr in nubtbus,q¡ Ule que

ferfctuifufra cxlumfydereüfolidantur.<f.i..c

Aquue quomodo congregatefunt in locum vnum, ir affA

ruitarida.^i.^.c.irinde. ' (z.b

Aque vbinamfuermt congregate vt affareret arida.4.6

Aquaru cogregaûo in principio tria aínda bona. 1 3. }. b

Aqua nattiraluer no cooferit loiam terram. 44. j.d.fer

caf.)f.

Arbores quefuntfixe in terra cur non dicuntur ornas

menta terre, s i . « л

Arifl. tradit omnia fendere à Deo tanqli ejficiete. z 4. . jЛ

Aristóteles no defrebendit oftauamffheram moueri di:

uerfis motibus.+ 1 . 5 a.et. s г ■ +.d

Arijlotelis error de Temfore. 1 7.4..ÍM. 1 9. i .a

Auerroesfuit tempore Federici IUmp. fj.z.a

Auerrois fofitio <$ m coelo nonfit sere materia , direftè

imfrobatur.t.z.b

Auerroes in omnibus corforibus non fofuit vnam пес ves

ram matenam, S.Thomas veramfed non vna, Aegis

dius veram ir \nam. 4. 1 .a.et col. z .et. г .

Auerroes negat eccentricos ir eficyclos. 1 /.4. c'

Augufiini regule VII quas debemus tenere in cxpofitios

nefcrifturefiacre j

Augufimi verba f materia omnino informis , ignorando

fciatur,irfciendoignoretur,qúo verificantur. ж. }.a

Augustinus in oferibusfex diéqt diffentitkcomuni Sans

ftorumfententia. г г. j.c.et inde.et. zj.i.b

lAugvStini ofinio de ofere creationis,diîîinftionis,ir ors

natus,qüo différât ab ofinione alwrumfianftorum.

p.4..d.¿r mde.

Augufimus pontt in frincifio ante oem diemfimul cu ofe

re creationisfaftumfuiffe ofus fcrfcfte diilinftioms.

ir Да interualla dierüfecundu ей referendafunt ai

cognitioes angelicas,no ai res iffas. 10. j.c.et. i r . j.b

Augustinus ofto moios effenii reru tangit. г i .^..b.et Ые.

Auicebron de materia prima, г .z.c.et,^. t.d

Auiccnne pofiuo de caufa calons ¿rfngoris confutatur.

iC.i.b.irinde.

Baftlius fonit Angelos ante mundum creatos. ю.г.Ь

Benediclio Dei.ff.j.d.ir mde. et.fS.^.d

BeStijs cur nonfit data benediftio.f ; .+.b

Calorisfufcr terram tresfunt caufe. 1 6. 1 .b. ir inde,

Calor cur mam in eslate tjí ¡nhyeme,cü Sol ppinquior

fit terre m hyeme f in efiate. i6.i.a.¡> totü cap.17.

Ccelum quid? 4.). г.a~

Codi nomme,cum dicitur,In frinc.crcauit deus cxlû ir

terrS,imelligitur cxlû empyrm. 1 o.^d.ir àglobo lu

narifufra.i i.j.c.

Cxlu ir terra ante tifus ir ante отпет diem dicuntur

effe frodufta. 1 7. j.c.ir inde.et. 1 8. z.b

Collumfaftum in fnmordio quidfit.jS.i.i.

Cali omues excefto emfyno nomine а^ил defignantur,

ir cur. tf. x.c.ir col .4 .с

Cxlumcryitallinumad informent matcriam fertincbat.

Coeli emfyrij natura, ii.i .c (p. z.b

Схй cryfiallimefifrimü moMe,8. j.a

Cxli fars quelibet non efl cxlum. if.j.i

Cxlorum numerus ir difttnftio.a.p.i.a

INDEX.

in Cac o nulld efl vaeuitas, non obilantibus condenßtionh

bus inpartxbus lits cœlefi.busvbi luminariafunt pros

dufta.co. i a.ir inde.

m Cxlo duplex color ir triplex lux. s 2. г. a. ir inde.

Cxlctlesfphter<s funt fimpliciores fpheris elementaris

bus. j/.

in Calo fi non effet vera materiaxxlú non effet corpus, i.

effet ibi acadcnsfinefubieÜo.6.x.a fer tvtum cap. 7

Cell multis modis interfe differunt. i/.i.C

Cœli quofunt animati. 3 9. 2. b.et col. j.i

Caelum ejf alteram inalterable,et alteram alterabile, ir

auomodo.it). i.b

Cxlefle corpus dliquod non potefl moueri ab alio corpore

inferiori.37. J.c (ir inde.

Cœli aquei motus proprius ab oriente in occideris. 37. t.i

Calu et amlibet pars cxli confiât ex totafua materia.

7Л.Ь.

Califorma cur non habet c<mtrarium,ir elemenüforma

habet?;.x.d.b

Caelum conuenit cu ißis inferioribus in diaphano ir lus

minofo.S 1.4 d

Cceit motus quadruplex, if.i.e

Cali flatim creati ineeperunt moueri vnk cum elemento

ignisir aeris.i6,i.d

Codi omnes rotant,empyrio excepto. 8 . 3 J (4.x .

Cœiu jyiercu et pianette mouetur motibus contrarias. 3 7.

m Cáelo differentia. 4.9. 1 .d.ir inde.

Calí quo habet differentias ponis. 3 8 .^..d.ir inde.

Cxlijurfum ir d;orfum,ante ir re/ro.40. 3 .d

Coxuafunt <jurttuor,Cae!i< empyrium , Angelica natura,

Mdterid informi$,ir Tempus. 1 6. j.d. et. 26.2.a

Coloris ndturd. 30.3 .b.et. 3 2. i.d.et. 33.3.C

Coloresfunt de natura lucis. 2.4.M

Colora quos videmus in calis vnde habent effe. s 1 .л-.Ь.

Coloris rube\ ir cœrulei ortgo.s 1 . j.c

Comment,pofv.to ep.f.m Cxlo nofit vera materia,îpugna

tur.4.. i .a.etcol.4..b.et pag.s xol.4..a.ir mde.

Compoßtum proprie fit. 2.1.a

Congregentur aqua m locu vnu,et apparcat arida. 1 r.i

d.et foI.4.b.ff.i i. t.d.et col. j. b.et. 14.3 d

Corpus animatum к duabus ammabus immediate moueri

nonpotrfl.17-}-*

Corruptible et incorruptible différantgñe. 1 а. j Ь

Crfrtfto quid fit.io.i .b.ct. 19.4..C

Crcatio no efl motus dut mutatio,et cur. 1 0. 1 .¿.ef.ip^.e

Credtio de neeejfitotcfuit in inflati,et cur. 1 o. i.c.et. 1 9 .

Ci (at tor.is proceffus. to.t .b.c.et inde. (4.x

Сиам pracefjit opus diflint~lionts,ct omatus.y. j.ä. per

totumcap.xx. (to. i.b

Creationis opus aliter fit ф altcraûois et naturalis gnoms

Creatura quctlibet agit mediante aliquavirtute. ) ».J.c.

ir inde.

D

D<em<mii expulfiofuit iüd prima die qua ercatus eff тип

DcWd in mteUigibdia effe dkuntur,ir quo. 3 . 1 .d

Dextrum irfimflrum m calo. 4.0. 1 .с.

Deus no deierminaiur ad aliquod Tradicamcm. s a.b.

Deus ex nihilofecit omnialy nihil tenetur ordinalittr,na

materialiter. \.^..b.et.i.2.a

л Dco tanqj effciete omnia penderé tradit Ariît. г л., г .a

Dei орт triplex ab itntio.4. 7. j.c

Dii operd refpiaunt ndtura,gmidm,ct gloria. S7- ^ лЛ

DfU5fex pot qua no fnt alid:agentia.$o.^.a

Dcusfolus pfimi introducitformamfubftdntialcm (ß Us

cidentalem. 1 o. i .b.et col.z.b

Deusfolus agit immediate per fudm fubßantiam. ю.г.Ь

et.so. i. с (i.b

Deus quo mare vectibus et ojlijs claufit et terminauit. 4.f.

Deus quomodo diefeptimo complcuitopusfuum, cum con

tinucomnid in omnibus opcretur.f7.\.a.ct inde.

Deus die feptimo quieuiß'e dicitur feptem modn.fB.x.i

Dei opus intnnfecum ¿r extrinfecum.f 8. г ,b

Deus efl locus omnium rcrum.fS.j.a

Didbolus cur dicitur mendax i principio , ir in veritatt

nonflctiffe.zó.i.b

Diaphanesvniuoce ineß ¡eterno corpori et caduco, j 4. j л

Diaphaneitatesquasvidemusíccilisvnhñteffe. s •■.+.Ь

Di« multiplictter dicitur. г s.^x.

Dies quos narrât Moyfes nonfuerut in ipfa refecudu Au

gust, mfi vna dies multoties repetita. 2 г. j.c.ö- inde.

Diesprtmaníifueritminoralusdiebus?2p.2.d. et inde.

Dies produñionum quomodo différantfecundum Augußi

num,àr aliosfanths. 23.2c

Dies naturales non oes funt ¡equdlcs, \ 6.j.b.c.et. 19. j ,d

Differctice inter dgens cream ir Deu.fo.j.d (etmde

Differctix pofittonis in cxlo. j 8.4.a!. et inde. et 4.0. j.¿

Differentia: tresfunt in Cxlo.4.9. (et^x.i.d

D'ßinÜio triplex tangitur in Trine.Gett.anteq^ fiat men

tío de diebus. 1 0.4.«

Durum ¿r mole ir bmoi qualitatts quas videmus in iflis

inferioribus mm ponidafint in corporibus cxleßibus.

(i8.j.á

E

Hcccntrici ir epicycli neceffe cfi vt demur. \s.$x.dir

4.9. 1.a.etf 3.3.a

Eccctrici et epicycli nofunt pprie cxli. i {. г d.et col. 3Â

blcmentorü quatuor proportiones .44. 3 .d. ir inde.

Bmpedocles opinatur antipodes.q. 1 .4.. ti

Empyru cxli пашга.^з.г.Ь

Bntia primó creata,fecundà diflinïld,tcrtio ornata. 12.4.

EJJí omne est àforma. 1.3. b (c.i

Effe rerum ofto modis. г i. 2л

Effe in tempore quatuor modis dicitur. 1 8. 3.Í

F

Faciamus bominem ad imagine et c&t.fC, 1 .d.et inde.

fub FaÜwnem non eddit mficompoßtu. 2.i.a.b.

Fañione compofitifiunt materia irforma,quafunt par:

tes compoßti. 2 . 1 .a.b.ir inde.

fañum efivefpereir mane dies vnus.27.2x

Eedcricill.lmp.mors. r 3. 2.a (48.4 b

Fitff lux. 14. i.b.et. 2/. f.d. 28. i.d.et. 2 p.t.b.ef.44. i.b

Fiatfirmamentum in medio dqudrum , ir diuidat aquas

abaquis,S.4..c.etinde.et.p ) d

Fiatfirmamentum in medio aquarum. 1 j.i.c.14. ).«.

INDEX.

i f. 3 -Ь. 1 7. »i. 3 8.4.b.eí.4.

Fieri in tempore quidfit.) о. г. с

Firmamentum ей opusfKunde diet, j 7. 4J.it inie.

Fi rmamcntum quomodo accipiatur. ? 8 . z b

Firmamentum pot accipi fro cxiofydereo, ir fro medio

tnterslvio dern.x4.2x.irinde.ir col.^a. per torn

cäp.\6.et.4.).$.ä

Firmamentum quomodo diutddt aquas ab aqua, 3 8. a.á

Fldmmd eiifumus drdens. ji.z.b

Forme et aflús efsctidlcsfe bñtßcut numtri.7. 4.4 et ¡de

Formd efl rdtio quare aliquii agdt.$.2.e

Forma fot impediri quanti dddtlüfcSm. ly.^.c.d

Formte ndturd ejl perficere et dißinguere^.^.a

Formdtum triplex differentid.6. i.b

Form<svfus duplex. 27.4b

Forma eji quid appetibile,ir cur.4.4c

Formd intentionalis dénommât. 34. 4.. a

Formafeparata duplex.6. j.c

Formafubflatialisjola materie mediate iungitur. 7.3.C

Forma ir quantitas diuerßficdnt materiam ,fed non eos

dem modo. 3. i.e

Forma cali cur non habet contrarium ir formd elemenü

habet, с.г.а.Ь

Forma cxlijatiat appetitumfue materie , ir non in ißis

inferioribus,ir cur?*, x.a

G

\

Generatio ejl terminus motui. xo.x.e

Gloria ejl perfcilw gratiefutegratia confumata.s 7. 1 .c

Gradus 0H0 efjendi rerum. zx.2.a

Gratia сЯрсфШо name.S7. «.c

H

Homo quoad imagine etfimilitudinc Dei. i 6. г. a. et inde

Homo longe aliterfuit produÜus q¡ cetera animaba. $6.

i .d.ir inde.

Hominis conditio ante ir fofl fcccatum.fú.+.b.c

Homopunuurir corrigitur nperfeihs fiat. i 6.4.x.à

Hora quidfu. 29.3.a

I

Idee Vlatonis.xx.x.b

in eternis non dijfert ejfe ir pojfc fenes aflum primum,

nonfecundum.7.i.b

Incoruftihle quodlibet conjlatex totafuá materia.7.2.a

ir inie .

ín principio creauit Dens cœlum et tcrrdm.7. 3-f- & ins

de.et. i o. i.a.ir tA4b.ttJj.tA. et. 1 4. i.a. et. 1 6.

4.c.et.xo.x.a

lnjlans frimum temforisfuit initiumfuturi,non aitfinis

freteriti. 10.3.a

InteUigentia e/i quafi anima casli,et cur. f. 3 .i

IntcUcííus agens,ir fojfibilis. 30. 3.b.ir inde.

l/iteüettus quomodo negociatur circa materiam, ir circa

nihil. 3 . 2.Л

Intentio tranfmutat realiter. 34. 4b

Intentionts diutrfefufcifiuHtur in codent punfto acris.

(34-3.b

hitenäonalisforma denominate 4.4.a

Ijlefuntgíationes exit ir terne, quando creata et сан.

43.1.4

L

Locus congregdtxonis aquarü vt afforeret árida. 46. 2'b

Luminaria codi quomodo diuidut diem ac noíiem, etfunt

in fignair temfora.s4. i .a.ir inde.

Luminaria codejlia quarto diefunt pduíla.^. x Л

Lummaria quefunt in cxlo quomodo dicuntur ornamens

tacxii.fx.x.a.ir inde.

Luna minor terra./4.4.а

Lune macula. 3 2. zx.ct.f 2.3 a

Lux vbi creatafuerit. 1 +.4A.ir inde.

Luxfñmo creata quomodojuciebat diem ir noHm .

27. 2.a.ir inde.

Lux non eilformafubjlantiahs corporis lucidi. 32.2.a

et tnde.et. 33. x.с /

Lux dicit pcrfcftionem.3 1 .+ ¿

Lux, lumen,fpUndor idemfubieUo , differunt jecundum

rationem. 32. 2.a

Lux illa adprimam diem ptrûntns, in qua parte cxlifue

rit creata. */.4.C ir ini«.

Lux non ejl corpus пес deßuxus corporis. 3 1 . 2.a.et inde

Lux videtur primo ir perJe ir per отпет modu , color

primo ir perfe , magmtudo ¡primo ,jubStdmia nuls

lo modo. 3 3.3.c.ir inde.

Luxfuitfdíld dnte dan diem. 1 7. г x. et inde.

Lux primo die creata mimjecundum je permanferit, aut

in corpus aliudfuerit conuerfa,quandofuit faûusfol.

2B.3x.ir inde.

Lux pertinens ad primam diem numfueritfafta per nos

ueformefubjlantialisacceftionem, artperaliam mu

tationemi 18 . 1 .a.et mde.et.42. ;.d

Lux in jpirimalibus пит dicatur proprie an tranfumptis

uèf. 3 o. i .c.ir inde,

Luxfaña prima die питfuerit corforalis , anfpirituas

Us?2f.i.b.irinde.

Lucís natura ir proprietas. 30. 2,b. ir inde.

Lux ir tcnebrafuntfcnfilia propria vifus. 2.3J

Lux in medio ejl redliíer,iux<tf opin.D.Tbom. 3 3.4.0!

Lux hie inferius no habet ejfe rtale.fed habet aliquid rea

le annexum,fer quod realiagenerantur. 33.3Л

M

Magijhi opinio de loco in quo creatafuerit lux. г r.4. с.

tt.»6.3.i

Mare ejl altius nobis ir quomodo. 4 f. 3 -с

Mare"quomodo conclufum veilibus et oflus, vt Jicit Scrip.

facra.4.f.4..b

Mare vn<t сит tend forfritdbilijacit \na fphera^f.^.b

Maris fluxus ir refluxus.tf. 1 .b

Materia ommno informis precejfufuamformatione na

tura ir origine,non tge ir duratione.i.4..d.et. г.лл

Materia omntno informts,quomodo ignorandofciatur, ir

feiendo ignoretur. 2.3.a

Materia ¡Ha de quafafta ejl lux , quo in loco producta

fuit. iC.j.a.ir inde.

I N D E X.

Madrid illa informis ex qua faïlafunt omnia ,пй carebat

omni forma? i . i .¿.per totum cap.

Materia informi¡,ex qua fkÜafunt alia,ai cœium empys

rium vfq; pertmgebat,ir totum buiufmodifpactum oc

cuprtbrtt . S . 2 .с. per totum cap. i o.

Mattria mformis nominatur vocabulo terne ¿raquee, et

fur.8.4.(i.et \nie.ir nomin: abyffli. 9. 2.b

Materia coli competit voluta* Creatom ¿pfufcipiatfor

ma nob item cotrariu,et copíente totû лррейшЯ. i .b

Materia mfupercce-leñibus ir in Ulis inferwribus poteñ

àici eequiuoce, non tarnen impedit quinfit eadem per

eßentiam hic ir ibi.8. i .cd

Materia nudafcímfua eßentiam in ormtibus corporibus

efl eadem. i . г.срег to{umcap.^..et. г.*.с

Materia deft ir effentialiter no habet ordmem magis ad

vnam q) aliamformam ,fed ex volúntate creatoris.fr

\.d.ir.6.\.d.et.7- i.d

Matena prima no caditfubfaftione 1 .a..t.et. 7. i .a

Materne effentialis differentia eíí carere oí forma.6. 1 с

Materia efl medtu inter em et nihil. ). г а

Materia triplex vnitas. 7. i .b

Materia irforma et inflans m quo incaepit tempus,fimu\

tempore ir duratione fuerunt,non caufalitate ir origi

ne.i.i.b.irmde.

Materia quee fubijciturfornue ccdifecundu fe confideraz

ta,eflpura potentia,ficut ejl materia omnium inferios

rum. с. г.срег totum capЛ .

Materia licet vna fit in omnibus corporibus tarn caleflh

bus <pmferioribus,non tamenhabet eandem rationem

fufcipiendiformam.7.4..d

Materia cceh licetno appetat effefub aha forma, quia ей

ea nulla efl anntxa priuatio,in potentia tarnen creator

ris eflfubijcere earnformte habend contrarium.$.$.â

¿r.f.i.a.b.et.i.cb

Materiafi non effet in ccelo^ffet ibi accidensfine fubieÜo

6. г. per totum cap.7.

Matena exiflensfubforma elemiti no appétit effefubfor

ma Cœlt,nec econuerfo, licetfecundum efl'entiam non

différât bac ab йа.ц..г.а.рег totum cap. s.

Materiafacit differentia, t 2. j .a.ir inde.

Matericeadformam efl ahquafimilitudoficut loci ad cor

pw.i.i.e

Matena muchinatur ad corruptione no perfectfctmfua

effentia,fei per priudíionem/ormic.+.f .b. ir inde.

Materia in diffnitione trahtur ad modüformee.etcur.S.

Matena nofeparatur à quantitate et cur. j .4.Й (cd

Mattria efl cauía multttudmis in eadem fpeciejl res ex to

ш materia njn confiât, n.i.b

Modi 0Ü0 cffendi rerum lo.^.c.ir inde.

Modi oño, cur dicuntur ahqua fpecialiter eßeex aliquo

elemento.? f.iA .

Modus Wims m aïahbus coicandi патат.+б.^.Ь

Motor pnmus eil in oriente, j 9. j.d

Motus cœ'.i quadruplex. > 1 .e

Motus cxii no potrflfentirimfiratione corporisluminofi

!4..2.d.et.i r.jx

Motus ab oriente m occidens efl yprius cxlo aqueo. < 7.1 • .

d.ir inde.

Motus caeli aquei est oïum alioqi motuumifura. jtf.+.b.

Motuiprimi mobilis mcepit,anteq\ ercareturlux. ij.i.X

Moras eccentricorum ir epicyclofy. » y. i.e.et.c j. j.n

in Mo'u vnum mobilefeim rem,multafc3mrone. 1 8.j.<t

Morus prior tempore. 1 7.±.a.b

Motus efl quoddam opus vitce.r. j.4

Motus efl in tribus generibus. 1 o. 1 .cd

Moyfes cwrnonapertèjicitmentionidecreatione ereatu

rxfpualis. i i.+.d et.if .i.cci. 1 9. j.d

Moyfes quare aliquando prxtermittit,vidit Dew ¿¡> effet

bonum. lo.i.c.et.ti.i.cir inde

Mundus ineepit ante omne tempus ir cum temporefei no

in tempore. iS.i.a.per totum cap. 2 1 .

Mundus eflfatlus in tempore quantum ad аНюпет vel

prtfjlonem.i 9.2J

Mundus tfle babuit primum vefpere deinde mane: q& etii

cum diuims ofjicijs appofitiffime conuenti. if.i.b

N

Ndfurd!f agens non pot introducereforma fubtfantialcm,

nifi introducat accidentalem,ir c^uare. со. г,а

Hubes no protenduntur in altü per tria miliaria. 4+. «.л

Nunc temporis in ipfo primordiofuit folum initiumfuturi

1 7.4.¿.er. 1 9. i.b

О

Oñauafphiera mouetur duobus montas cotrarijs. 3 С. ub.

et.fi. 2.a

Omnia jueruntfimul creata fecundum fuas fubflantiales

formas 8, tA »9 . 1 i

Ornatus in operibusfex dierum quo accipiatur. с i . 1 .b

Opus nonfolu creationii,fed et multiplicis diflinñioms{ft

cundum coemfanílorumfmam)ante omni diem dieu

tur effefaUum. 1 o. j.c.pff totumcap. \ 2.

Opus üuinnmínplex.47. J.f (etinde

Operac0ditionis,reflauraiionn,et glorifications . f 7.2.a

Operafex dierumfuerunt pcrfauionem, produtiio reru

per creationem.x 9.4J

Opiniones de produftione iuris. 2/ .4. per cap. 2.ct.j.

fecundte partis.

Opiniones quomodo lux pnmo creata faciebat diem et no

clem. 27. 2.a.ir inde.

Opinio Aug.ijuo différât ah opinioneelioru lañoru quo

ad opus diuinti creationis,diflinñiois,et ornatus. 9. 4.«

Opinio D.Tbomce,^ luxfit realiter in midio,confutatur.

j 4.1.4

Opiniones de idetitatt materia. }.г.см inde.et.^. z.b.ci

Г

Ytccatum deficiendocomittitur.2.^..d.ir inde

Vermanentium ir fucceifluorum natura 1 7- î.c

Гег/peHiuus opinrffur vi^onem fieri emiff.on: radiorum

ex oculis. i i. i.b

Vbamafmata.io.i.b

Pifees ir aues quomodo proiuÜi fuerint ex eadem ma'.t~

ria,idefl,ex aqua, с y. i .a

Tifccs quomodo dicuntur rcptilia.fi.+.c

Vifcescur produñi ante Beflias.s6.cd

Vlanet£ mfaaant vnafphxrâjçû cxlojyderco? 49. 1 .c

INDEX.

PÍ«if*^ito ¿icfuerunt fduile.4.6. *,c.et.t,7.e.et inde.

Tläwü no eft determinatus'modusgwnis.et cur. ±6. ±A

Víante funt minus animate $ fos/i.fo. j.e

Tlatonis ofinto de rerum frincifijs. it.i.t

Via tonii magnus annus, i /. 2 b.

Tlato,viuere ilia omnia docuit, que mtionis fr'mcifium

. intrafe continent. 9. 4..*

Poli jodian diftant à folis mundi fer. 2 j.gradas cm di

milto.if.i.b ,

Votentia fura eft mcdiW inter ens et nihil, i .4. b

Votentia fura defe non habet ordinem ad а\й ir aliar»

formSfedex volúntate Creatoris.f.i.d.et.7.j.d

Totentia fura non fot habere effentialem difiinílionem.

4. t.d.et col. z.b

Votentia fura nuttis mutathnibus temforum fot cffefube

iefta. t .l.cd

Totentia ir aílus ferfe non caduntfubfattionem. i.t.a

b.ir inde.

Túmus motor in qua farte califit. 2 9.4 .i

■Vnuaúo in ca eft $ materiafu turfis et defeftiua.^..^..b

Vпиано m materne effentia minime continent , ir сиг.

8.1.4

ProJufant eaux reftile animas viuentis,et volatile et ext.

ff. 4.a

Vrofofvto hcec, Deus ex mhilofecit omnia, acomodo ins

teUigatur.\.^..b.et.2.2.a

Vrofofitio bec,ln etemis non dijfert effe ir foffe, inters

frctatur.7.i.b

Vrofortiones quatuor elementorum.^.*.. ?. J

Vtolemceus ir Thebit de motu oïlaut jfhtra. if. x.b.

et. ? 6.4.Í. ir inde.et. s 2 .b.a. b.

Vtolemeus fofutt fartes nofiras alteando fieri inhabitas

biles. 1 6.)л

Queftio vulgaris, tiumfucrit ante gallina, vel ouium?

47.2.C

Helmtes queda vniuoce dicuntur de calo ir de ifiis ins

fertortbusquedam лаулиосе. f < .4Л

Quantitas ir forma diuerfificant matenam ,fcd alio ir

alto modo.}. i.с

Qjtare infine conditionis rerumfu dittum,Valdc bona.

48.M

Hadij frangunmjntcrfecantur, ir refiettütur. it.x.c

Rerum ir denfum in calo ir in iftis inferioribus quomo

do differunt. i i . 4.d.ir inde.

Raúones aduerfus Aegidium de vnitatt materne.4.4.d

Raúones qua eontradicunt[enfui mmime funt curando.

16.1J

Regulefeftem^uas qu\fq¡ debet obferuarc,cum vultexs

fonerefacramfcrifturam. jA..+.d

Relatio in Deo ir in creaturis dicitur tequiuoec.so.b

Res ornnes fuerunt in principio create quantum adfuas

fubftantiales formas 17.2.a. 2 8.1.b. ir inde.

Res frimofuerunt create,dcinde diflintte,terM ornate.

9. j.a.fer wtumcaf.i 1.

R« habent otto modos effèndi. го.4..е. fer torn caf. 24.

Rerum ofus difhnttionts ir ornatus.47. 4-.C

Res quomodofuerunt create ante omne temfus , ir ante

отпет diem. 1 0.2.cd

Rerum froduûio fer creationem ,fed oferafex herum

fuerunt fer fkibonem,ir cur. 1 9.4 .cd

Reftilium fluragenera.f

Sacramenta, f 7. г.с. ir inde.

SanÜorum cimunisfententia de froiuftione rerum, mas

gis eftfcrifturefacrat confina quàm Да Auguftini.

24.1.0!

Sanñificatio Dei. r 9.2.«

'Serifturafacta in frima froduttione rerum,multis modit

Triniutcm infiuat. 20. 1 .(.per totum caf. 2 }.

Serifturafacra non code modo loquitur de creatione тин

di.qutejuit ante отпет diemir de alijs ofcnbus fex

dierum.i ¡f. 2.b.et. 2 0.2.a

Seriftura merdum pro flurali fonitfingulare.4.9.2.b

Senfus no eftfufrafe conuerfiuus.}*.. 2.a

Senfuífi mutaretur folu realiter, nofenúrtt. 24. J a

Senfus eftfufceftiuusfftcxerumfine materia. ? 4. 1 .ci

Senfibus omnibus tria funt comuma. 54. 1 .a

Senfibile fofitumfufrafenfum cur non facit fenfionemi

Senfи eodem quo nidicamus de lucejuiicamus de tencha

2. j.с

Sol quomodo infigna,trmfera£r annos. $4.*. a

Soljons eil lumims quo tlluminatur luna,irfydcra от*

nia. i j. г b

Sol calidus («-fa\iicr,ignisformaliter. i j j.a

Sol ex quafärtt orbi, faflus.4.i .4 .a

Sol,qui nunc eft,erat illa lux frimo die creotí. 2 8 .4.J

ir tnde.

Sol tnplif i motu mouetur. 2 9. jЛ

Sfiritus domim faebatur'fufer aquas, to.+.b.ci 1 i.t.

d.ct.i6.4..c.ct.ii.).a

Sfir i tuaha iuxM Auicebron babent mattriam. j . 2 лЛ

Stella nulla creditur effe rette in polo if.i.c

Stelle cur tot fint in ottaua ffbera , ir vna duntaxat in

ffheris xnfenoribus. / j.j.c

Stella nautica,que vulgariter dicitur Tranfmítanajmids

tum affrofinquat polo munit fufcrion if.i.c

Substantia de Deo ir creaturis dicitur equiuoee.fo. i .b

Substantia eft ensfimfliciterfedfcoJmfe no eft fcrfctt*

fimfliciter.fed accidenttbus ferficitur. jj.2.d

л Subftantia nulla creata immediate egreditur attio. jj.

J.C& inde.

Surfum ir deorfum,antc ir mro.40. 4.«

Тгтрш. 1 7.4.b.¿r iníe.

Temfus eft numerus motus cali cryftallini,nonfirmamî

ti,ideft cali fyderti , vt dixerunt quidam magni . 1 6.

г.dir inde.

Temfus in iffa creatione mundifuit totumfuturum,infis

nt mundi cru mum frettntum. 1 9. i .a

I N D £

Tempus quod cîi пишет motus pn'mi mobilii , eft vnum

de quatuor cocuis. 1 6 . r.per forum ctfp. 1 8 ,

Tempus ej? pdjfju) motus primi nobilii 1 9. j.e

Tempus ^uoá nunc eft, eft tüud temfus quod eftvm it

quatuor eoeuis. 1 7*1 .b.¿r Ые.

Tempus vnum bebet nuncfecundu rem,malta fecund» ra

tioncm. i 8. i ,a

Tempus po/lerius mow. 1 7-4.<»&

Tenebne erantfufcrfacicm.abyffi.9. z.a.b.t. iJ. ef. t а

i *.e<. i j. 2.b

Tcncbra fercifnur à v ifu,ef ijuomoJo. 2 . 5 J

Tenebr* non{um ftcundu fubftantiam,fed fajjlo eft act.

ris ^u<£ et ex priuetione luminis «ccdif. 1 1 .i ,b

Tenebrí non «áitfubfiflioncdr cur. ibidem.

Terra erat manis ¿7 vacua 4.7 -.3-*

Terra cur non cooferta e3 aquis,ßcut tota aqua coopera..

eft aere.4.1.4л

Terra quomodofundata eßfufer aquas.4,6. 1 .с

Terra noftra aliquadofiet inbabitabilisfi VtoUmto ere

dimus. \6.$.a

Terra vltra ZodtacH m farte meridtonalifi effet difcoos

регм aquis non effet kabitabïlisjb' cur. 16. j a

Thomas fomt lucê m medio effe realiter, t j.+.d

Thome opinio de materia xdentitate. j.+.r.ít 4 i.h

Trimtai in çreatione. return mahi¡ modis infinuaiur. 10.

i. с.fer tatumcaf.i}.

Vcnenum quidfitlîC.^.t

Virtus agenns nrtturrtlis eft accidens. 1 Q.2.4

Vifio mmfiat emiffione radiorum ex oculis>an reception

nefimtdacrorum? ji.j .b.c

\muerft diñiniliQ. i г 4.d

ERRORES.

Tag. СЛ.

7. 4- 40.

aamijcuur. admifcetur .

8. J. ai.

Cenefa Gene/eat

a*. 1 ».

inripit inreptt

аб. i. 18

•wypperw Dcmtjfmcnitstt

»7- 1.

lux ergo,i!f* fox ergo iß#

F<£. Col.

19. a.

ronttnutfrium

a?. a.

Mmdn

ÏJ. a.

•ggrcgatto

46. 3.

*tq¡

4P. a.

Lie.

i i.

M-

Mmen

7.

*ggreg<uia

i У.

itrtij;

3J.

fatuai

1

:: V. c.x-...ch

Gen. i.л

Sap. i i.с

Gen.i A

Lxx.

iJfly. t.<¡$.

Gen. i л

1 J г. d» en *

D.AEGIDII ROMANI, OR DlNIf Ä Vnum« parteformarum/tliud ex parte tcmporum,ter*

Cap. 4. er. 6.

FRATRVM EREMITARVM SANs

âi Auguftini, ArchiepifcopiBituri*

ccnlis , Opus Hexacmeron ,

fiue de Mundo fcx die*

bus condito *

CAP. I.

Quoá wiaícria iîid in/ôrmii,cx ^ua perfyatia fèx

dierum dkuntur omnia eflefafta,non carebat

omniform».

V О NI AM deoperis

bt.s fex dierum intendisi

mus librum comportèrent

quia poß ¡üosfex dies, in

abus omniafafta effe du

cuturdegimus Dell diefe

tipmo re^euiffeabvniuer

fo opere quod patrarar.or

do naturalis ctrationahs

poftulat,vt htc liber a materia informifumat titiu,ex qua

tn illis fex diebus orbis terrarü diatur eß'efaftus, iuxta

illud Sapienti<e>Ommpotens manus tua creauit orbe ters

rarum ex materia inuifa,idefl,ex materia informi : qu<e

nomine terreefignificatur,cum dicitur,ln principio creas

uit Dews сœlum,ir terram. Ccelum quidem,idefl,natura

angelicam:vel ccclumjdefl, empyrium, quoi mox creatü

fanftis Angelis eft repletum:¿r terram , ideft, matenam

illam inuifam ¿r mformem,ex quaformatafunt reltqua

omnia.ldeo terra illa ¿r illa materia diciturfuiffe inanis

et vacua.lnanis quidcerauquia erat informis. vacua erat,

quia herbis,&- planus , ir animalibus non erat repleta,

пес decoraba. Eft enim materia quafi locus in quo recipe

turforma-.ir eft aliqua ßmihtudo ( licet exdis ) materie

adforma, ftcut loci ad corpus.~E.rgoficut locus dicitur ina

nis,quando eftfine corpore.ita materia iictiwr informis,

On caretforma. Aduertendum tnapvbi noshabemus,Ter

ra ( ideft , materia illa informis ) erat inanis ir vacua:

alia litera labet, Erat inuifibilis,ir incompofita.lnuifibi

lis quidcm erat,ideft , incognofeibdi s , quia materia cum ]

non cognofeatur mfi performam , ¿r per analogiam ad

formam,terra iüa,ideft,materia illd,eo modo quo erat ins

formis,ir carebatforma,erat inuißbilis.ideft, mcognofei

feil». Velj! vellemus hoc referre adfolam terram , non ai

totam matenam.terra in primordio itmßhü» erat , quia

erat tota cooperta aquis.ldeo dixit Deus , Congregemur

aqu& in locum vnum,¿r appareai árida. Et erat incopofi

ta, quia no errtí ornata planíis,arbonbus, ¿r animalibus:

quibus coniunÜa,ex eis componitur,ö- ornatur . Ergofi

ex materia informi,que nomine terre poteft figmficari,

totus hic mundui dicitur effeformatusibenefe habet inqui

rere,Vtrum illa materia effetfie informis, f careret pes

nitus omniforma.Ad ventatem elucidandam verba Aus

guftmim i i.Confeßionum,triplexobftaculumparabüt.

tium ex parte ipfius nihili . Ex quibus omnibus uidentur

verba eiusfonare, a> materia illa ex qua faíla funt oms

nia,qu£ dicitur in principio effefacta, erat omnino infor

mis,ír carebat penitus omniforma. Primó quidem vides I .'

tur hoc effe ex parteformarum-.videtur enim velle , a, in

illa infermi materia nulla eratforma,quia non color,non Cap .}.

figura, non corpus,nonfpiritus . Cum ergo omnisforma

fitfubftantiahs,vel accidentaluir omnisformafubftans

tialis vclfit corporalisyvel fpiritualis.fi m illa materia no

erat color,necfigura,excludebatur ab eaforma acaiens

talisfi no erat corpus,necfpiritus,excludebatur ab ea от

msformafubftantialisùmmo cum omnesformte accidens

talesfint posteriores formis fubftantiahbus,¿rfequantur

cas ( quia,vt dicitur in.7.Met.fubftantia eft prior accides Tex.f.

te,cognitione,diffinitione , ¿r tempore )fi m illa materia

non erat corpus,necfpiruus,ideft,non erat ibiforma cors

(orahs,necfpiritualis,nulla erat ibi forma fubftanualis,

& per confequens пес accidentally, nam ir ipfceforme

accidctales velfunt corporales,vel fpirituales. Erat ergo,

fecundum hcec verba,materia illa ommno informis , no ta

men erat ommno mhil.namfi eratfine omniforma , erat

tarnen q, poteratformariforma.ldco Auguft.circa princi

pium i г .Confeß'ionum loquens Deo de huiufmodi mate Cap.} .

ria,dicit,Vriiífquam iflam mformem materiamformarest

atque diflingueres , no erat aliquid.non color,nonfigura,

nonfpintus ,non corpus:non tame ommno nihil, fed erat

qutedam informitasfine vllafpecie.Secundo,verba Augu. j ¿

prebet obftaculumhuic ventad ex parte ipforum iéporü.

Na cum Veritasfit, q> materia illa informis primo creata,

non caruit omniforma : verba tame ems huic veritati prat

bent obftaculum,ir videntur fonare, $> caruerit omnifor

ma,non folum ex parteformarum,quia пес erat color,nee

figura,nec corpus,nec fpiruus,ir eratfine vlla fpeciefed

etiam hoc idem arguit ex parte temporü, ¡j> talis erat illa

materia, q> nullis mutatiombus teporum poterat effefubie

ila-.ideo terra, ideft, materia ilia informis non dicitur effe

fafta prima die vel fecunda,fed dicitur eß'e fafta in prm

cipio, ideft, ante отпет diem, quz fic confiitrata nullis

diebus, ir nullis mwtationibus temporil poterat efj'efuhie

ita.Eft enim hoc conuertibile,videhcet, q> quicquid eft от

niño informe nullis mutatiombus poteft effefubieilum-.ir

etiam conuertitur,f ( loquendo de сreaturis) quicquid nul

lis mutatwnibus poteft fubtje'u eft omnino informe .Vndc ■ .

ir Comment.fuper.%.Thyficorum probat,^ materia от Com. 4.

nino prima nullis mutatiombus poteft effc fubieña . Hoc

eftergo,quod Auguftlnus dieu 1 1. Cofcßionum,fMoys

fts,cum commémorât Deum in principiofectffe ccelum et Cap .9.

terram, ideft, angehcam naturam ir materiam informe,

tacet de temporibusfiue de diebus,ir fubdi;¡¡> ifla infors

mitas terr<e,inuifibihs ir incompofita,m diebus ir terns >

poribus non eft numcrata,quta ibi nulla fp;cies,nuüus ors:

do,necvenit quicquam,nccpr<eterï:i?vbihocnofit,no-'

funt vtiq; dtes,nec viaßitudo, necfpatium temporalium. '

Materia ergo ila informis no eft conumerata inter dies,

fedfafta eft ame отпет diem : ¿rficfafta eft , a> nulla

poffet effe m ea mutabilitas temporum.quod effe non pofs

fet,mfifuiffetfafta penitus informis,quia in materia iam

formata,mutabditas temporum eß'e poteft . Tertio, verba 1 1 Í.

Auguftini in eodem libro huic veritati preebent obftaculi

TRIMA PARS

fx farte ipfius nihli.Nam,vl diximus,materia Ша infors

mis nonfuitfattafine omniforma.Verba tarnen Augufii

ni,comparantis materiam ad ipfum nikilfonant q> penis

tus fine omniformafañafuent illa informis materia,

i 2 .lib. Cons Hoc eft enim quoi dicit, Duo quidcmfccijh domine: vru

fef.cap.7, fropè te,alterum prope nihd.Vnum,quo tufupenor effes,

idefl,naturam angelicam:aliud,quo nihil inferhu effet,

idefljnformcm materiam. Matura ergo angelica ita eft

prope Deum,â> nihil prater Deum efifupra eam.mates

na autem informis, qu<e diciturfaña prima die,ita erat

prope тЫ,# nihil poterat effe inferios ea. Quo pofitofa

Üafuitfine omniforma:quia fifuiffet faifa cum ahqua

forma,fuiffet magis prope nihihetfuißet inferiusfeipfa,

ß conßderareturßnc omniforma.Aduertendum itaqity

Kcc \erba Augußmi infequenti Capitulo foluemus. I«

hoc autcm capitulo intcndimus declarare, or materia illa

informis nonfuitfañafine omniforma: quod tripliciter

poßumus declarare,fecundum <p yerba Augufi.huicveri

tati triplex obfaculum videntur prxbere , vt öte eifdem

tribus vijs,ir radicibus,ex quibus veritansobfiaculains

furgebant,veritas propofita declaretur : vtftt prima via

ex parteformarum , fecüid ex parte temporum,tertia ex

t.Via. . parte ipfiuinihili.Trimaquiiemviafie patet. Namfes

In libro devni cundum Boethium irfecundum veritatem, omne effe efi

täte , ¿r vno. aforma.quod ergo caret omniforma,caret omni effe : ß

ergo effet aliquid omnino informe , effetfecundum hanc

hypothefin aliquid quod nullum haberet effe : ergo illui

efiet,& non effiuauod contradiftionem implicat : opors

tet quidem, effefit aBus entis,mtm oportet effe ens,q<ü

habet effe-.eft enim hoc conuertile , Omne ens habet effe:

Tura potentia ¿r Quicquii habet effe eft ens.Vura ergo potential iU

non eîî vere, lud quod efi omnino ¡nforme,non eft ens, ir per confer

et fimpliciter quens,nuUum habet effe.nam quod efi m potentia (fecutí

ens. dum q> hutufmodi) no ofl ens, fed poteft effe ens.llla itaai

informis materia primofaña,non fuit pura potentia,nec

Secunda via. fuit fine omniforma,quiafuiffetfine omni effe. Secunda

via ad hoc idemjumitur ex parte temiorum.Dicere enim

aliquid informe,ö" nullo modofubeffe mutationibus tem

forum,ejl dicere oppofitum in adieño.Ham hoc eft infor

me,quod poteft formarv.ir illud potefiformari,qd!fubia

cet mutationibui temporum . Materia ergo ilia informis,

nonfuitfine omniforma.quia nonfuiffetfubieña muta:

tiombus temporumytpatuitfupra per verba Augufl. t г.

cap.?. Confeffionum.llludenimfubijcitur mutationibus tempos

rum^uod de hoc in illud vadit,ir quod vnum deferit, ¿r

j.Thi.x. aliud recipif.nammutarifecundum Ariflo. eft de aliquo

in aliquid ire.Vndc et Auguftinus ait,Vbi пес venu, пес

i 2 .lib. Cons pretention efi viciffitudo temporumMcec eft enim vicif

fcf.cap.rf. fitudo temporum,quando hoc preeterit , ¿r hoc aduenit:

hoc expoliatur,ir hoc inàuitur. A pura autan potentia

nihil potefi preteriré, ¿r pura potentia nullo modo poteft

expoharï.ir per confequens,nullis mutationibus tempos

rum potefi effefubieila. Notandum tamen,q? prima ratio

direfte irfimpliciter arguit puram potentiam effe non

foffr.fed k<£c fecunda ratio reñe concluding? pura poten

tía iy res omnino informts aUionibus naturalibus no po

teíí iffe fubieña , quia ailio naturalis non iniucit vnam

4.Слл 2 2. formam,nlfiexpellataliam.Non enimfuntañiones natu

In qva aíiioe rales,nifi ex contrariis in contraria:quia femper vnu con

fit fimpliciter tranorü agit in aliud,vtcalidum mfrigidum, vel magis

A eahdum in minus caliium,fiue calidum in tepidum : nee

calidum agit infrigidum,nec in tepidum, mfi expeliendo

formamfrigidi irformam tepidi.ir inducendoformam

cahdi.Vropter quoi,ponere aliquid naturahter informe,

quod non poffit fecundum aliquem ordinem effe fubieÜü

añiombus naturalibus , efi poneré oppofitum in adieilo:

quia quoi naturahter efi informcnaturaliter potefi fors

maúídeo nonfolum ex ipfisformis vt dicebat ratio pris

mafedetiam ex mutationibus temporum vtdicit keerds

tiofecuniaxoncluditur ф iüa informu materia non fuit

pura potentia,nec earuit omniforma.Vel,vtfupra tetigis

mus,etiam h<sc ratio arguitfimpliciter veritatem ,quia

d'jjcit ai contraiiïlwnem,fy idtm poffit formari , ¿r non

formari.Tertiavia aih~oc idemfumitur ex parte ipfius

nibili. Vura emm potenüa,vt vult Comm:nt. in Vhy.eft

В mtdium inter ens ¿r nihiUnon efi enim ens,quia non has

bet effe.ir non efi nihil, quia potefi effe . Hoc enim dicit

potentia,quod non eft, fed pot eft effe.ratione qua non eft,

non eft ens.rañone qua potefi effe,non eft nihil. Eft enim

potentia illud ex quo res efi materialiter: vtferrum efi po

tentiaculter , quia exferro materialiterfit culter.ex nis

hilo autcm non poteft aliquid materialiter fieri : vtficut

aliquis mañeandoferrum,facit inde cultrumjta таЧеап

do nthil,non faciei inde aliquid.Cum ergo dicitur , quod

Deus ex nihilofecit omma,ibi (nihil) non potefi teneri

materialiter,iia$ipfum nihil,fit materia rerurn , vel q*

in ipfum mhilum tanquam in materiam induxeri t fors

mam,ir hoc modofecerit creaturam.Sed ibi (nihil)vtfu

pra diximus, tenetur ordinaliterflcut dicitur q> ex mane

jitmeridies,vtponitur exemplum in. 2 . ^Metaphy. Non

Q enim ipfum manefit meridtes, пес vna horafit alia : fei

pofl mane incipit effe meridies,èr poft vnam horam inci

pit effe alia. Sic ex nihilofit ahquid,nona? ipfum nibil

fiat aliquid: f:d cum res priusfuiffeni nihil,aUione diuis

na incceperunt pofleà effe aliquid. Reuertamnr ergo ai

propofitumtir dicamus, f pura potential materia от

mno mformis,nec eft ens.nec nihil , fed efi medium inter

vtrunqy.b" quiaimpiffibile eft tale quid effe añu,quia

tunc effet aliquid atlu,quod non effet ensúieo materia fie

omnino informis non potefi caderefub faäione : qa illui

quod caditfubfañione,ir illud quodfit, cum eft faïlum

incipit aÜu effe.Quare fi materia omnino informis pofs

fet cadere fubfañionem,tale exiftens poffet effe aÜu qS

effet omnino informe.Vnde Augufl. 1 г.С onfef. loquens

de materia peniius informi,ait,Non eft aliquidfed eft vn

jy de poteft effe ahquid.tión efi enim nibil,& non efi alia

quid,quia non eft quidfed efi vnde faBafunt alia, ir vn

defaùafunt entia.

Cap» 1 1.

ouoâ non ternfore.fed natura: non durationejeâ

origine, materia отпто informis ymceßit

fuamformationem*

В С V N D VM rones pr<ehabitas

cogimur poneré, $ nullüfuit dare ins

flans out tps,in quo effet materia oho

] mformis:quia(ut patet per habita) hoc

pofitOytriplex mcoueniens fequeretur,

videlicet, £ aliquidfimd effet ir non effet : ¿r q> effet

ahqiui

propofitio ves

ra,vide lifum

doc.f.Quoil.

q.io .

Tertia via.

t.pbi.7J.¿r

78.

Tex.7.

ca.6.S.et.if

ф

•Л

HEXAEMERON.

Mew. a j.ir

in¿;.8.M?t.8

îi.Met. 1 8.

Compo/itîpn

màfit.

i .Pbyp. ¿4.

Dea$ folus'ejl

añus aboípo

tentiafepatas

tus.

éiquid naturahtcr informe,quodfccunium nullu oriine

añiombus naturalibus poffet effe fubkííum :et term g

effet aliquii fañum, quoi effet mediú inter ens et nihil.

Iromo.vt da e pateat % pura potentatfjSa fañione non

caiat,nec poffit cfl'ialiquii quoifitfecudumf:fañum:

duemus eufapientibiti Tbilofopbis,p proorte non fit mfi

compofitum ex potentia ¿rañx.ir exfañione compofi

ti diciturfieri potentat ir aÛus-.no en.mfit potentia per

fe,nec añu> perfefed fimulfit potentia сит aclu, et eco

uerfo.Si enim cera efl in potentia ai rotunditatem,ir $s

velletfaceré ceram rotundam,nonfaceret ceram perfect

rotunditatemperfe,ir pofiea coniungeret rotuniitatem

cerafed tranfmutaret ceram,ir tranfmutando earn , de

cera non rotunldfaceret ceram rotundam, ua gfimulfa

ceret ceramfub rotunditate,ir rotundttdtcm in cera.To

tum ergo cmpofmmfaceretfimu\,\ta f perfe non cadit

fubfañioncjiificompcfitu,vt declaran habet in.7Mct.

ir in lib.phyf. faceré enim ceram rotunda no ejlfaceré

$ cerafit cera^uia hoc sëper veri ejlfint rotüditate-.nec

ейfaceré $ totundüfit rotundu , qa et hoc seper veru efl

fine cerafed eflfaceré totufimul.Quodpotifftmè verirrt

te habet in potentia ir in aÜu , quia пиПй iflorum perfe

caditfubfañionc.Hamfaceré potenúam, non efl faceré

t¡> potentiafit potentia,quiu hoc J"emper eîï verum $ pote

tia eil potentiated tune mcipit effe potentia , ir tuncfit

potcntia,quado ineipit effefub aÍtu.Ergo prius intelligis

tur potentiafierifub añu et meipere effe fub añu,q\ fiat

potentidvel ф ineipiattffe potentia. Et quia potentiafub

atíu dicit quid compofitum , priui fit compofitum et ins

eipit eß'e compofitum, q}fiat potentia vel incipidt effe po

tentia,qu<e efl pars compofiúúieo bene Uttum eît, ffas

Üione compjfitifit materia qua eîi pars copofiù. Et qg

diñum efl de materia ir de potentialeritatem habet de

айл maieriali et deforma materiali,q\ue non potefl effe

fine materia.?acere enim huiufmodiañum velformam,

non eflfaceré $> añusfit añus ve! $ formafitforma, ^a

hocfemper verum esí-fed hoc modo fit huiufmodi añus

quandofit infuapotentia,ir hoc modofit forma quado

fit infuá materia. Ergo non intelligitur huiufmodi aitus

fieri nififiat in fuá potetia , пес formafieri nifi fiat in

fuá materia-.et quiaforma in materia, et añus in potetia,

dicit quid compofitum, prtus intelligitur fien compofitú,

ф alíus ir potentia velcp materia ¿yforma , qua funt

partes compofiú Eañione V.aqs compofiúfiunt potetia et

aüus,materia irforma, lllud igitur diñum Vhilofophi

clare patet effe vcrum,tp perfe nonfit,nifi compofitum.

Tempore ergo ir duratione non potuit fieri pura potens

tiafine omni añu,nec purus añusfine pura potentia Et

fi imemtur purus añusfine omntforma,quod patet vertí

effe in Deo,i4e añus non caiitfubfattione,nec tale alis

quii potefl effe fañumfed eflfaciens omnia, lllui enim

quoifubfañione caiit,femper oportet effe compofitum.

Duratione ergo ir tempore,pura potentia et materia от

niño informis non preceffi t añmfei origine ir quadet

confiicrationc Mturalt .Шт licet non fiat potentia nifi

fub añu,ir ex hoc nonfiat-potentia nififañione copoßs

th imaginamuT tarnen, $ añus rccipiatur in potentia , et

ex hoc (fecundum quendam modum mtcüigcndi ) prius

intelligitur effe material poflea intelligitur in ea recis

fi añusficut prius intelligitur aliquii imperfeñum , ir

pofl:a intelligitur perfici.Secundum ergo nunc mûum lo

quendi, origine ir natura,idcfl,naturali intelligentia,no

duratione tier tempore,materia omnino informi; prezefs

fitfjutmformationem.Secunium hoc ergofaluantur vers

ba Auguflini cum ait,a> priusfun materia omnino infors Ai.t.

mis,ir poflea fu t formata-.quia non loquitur de pnorita

te durattonis ve! teporis,ita fyfxerit aliquod tepus vel ali

quoi mflans m q\o materia fueru tain, xfed $ quia ori t Materia eîî

gine ir quadam naturali intelligentia fi:ut priu> intellis priorformx na

gitur imperfeñum ir poflea intelligitur perficific prius turali inteUige

intelligitur materia omnino mformis ir poflea intelligh tia.no $ poffit

turfutffeformata. Secundum hoc ergo poffumis faluare fine forma ins

omnia ilia verba Augufl. 1 t.Confeffionum cap. j. Sam telligi ;fei qft

cumdicebatur.fpri iff Deus bac informem matenam posif est cos

formaret atqs diflmgueret,non erat aliquid nun color,non gnita perfors

figura,nonfpiritus,non corpusfed erat quxiam informi mam,prius itel

tasfine vlla fpecie-.loquitur de prioritate non temporis ф ligitur eff: m*

tdiquadofuerit aliquii tale, fed prioritate originis ir de teria, et poiîea

naturali intelligent. Ыат origine ir naturali intellige in ea recipx as

tia,moiteria pneceditformam, ir imperfeñum perfeñü. ñus . Etfic,

complemento autem , ir perfeñioncir etiam eleñione, cu alijs diña

perfeñum prtecedit imperfeñum, irforma matenam. Aeg. cbtrouer

Ex hoc etiam patet üud quodfecundo dicebatur de ¡pfis fue nihil ef?.

temporibus.Шт materia fine omniformafuit ante дпи Ai.t.

пет diem <¿r ante omne tempus,ir non poterat effefubie

ña mutationibus temporum,fei hoc moio non potefl ins

tehgi prior temporcvcl iuratione: nam cum tempus inri

ptat in infldnti, nonpotuit tempus effe ante omne inflans,

quia tuncfuiffetstempus ante omne tempus,quoi efl impof

fMe.Simul ergo tempore vel duratione fuit materia ir

forma,ir inflansyin quo ineœpii tempusfed quaiam ñas

turali intelligentia prius imagmamurfuiffe matenam,et

poflea mtroiuñam ibifuijfeformam: et quia materiafic

fubforma,poterateffefubieña mutationibus,et variation

tubus temporum, flatim incoepit effe tnflans,quoi efl pnn

cipium temporis. Duratione ergo omnia illa fimulfuerüt,

licet origine ¿r caufalitate fe pr&ceffcnnt. Nam cum té

pusfit acciiens, materia ir forma que funt fubflantia,

origine ir caufali täte pneceflerum omne inflans ir от

ne tempus: ir cumfundamentum précédât engine illud

cuius eflfundamentum,materia qutefubflernitur forme

tanquamfundamentum,origine preceffit отпетforma.

Ex me etiam potefl patere, quoi tertio dicebatur, <¡> fas

ñafuit materia omnino propè nihil ,vt nihil poffeteffe

inferius ea : quod eß'e non poffet n\fifañafv.iffet omnino

informis,quia hoc modo efl injima omnium,nam materia

iamformata irfaña in añu no efl omnino prop'e nihil.

Ad quoi iici potefl, quod materia priusfuitfaña omnis

no propè nihil, non prius duratione, quia quatum ai hoc

fimulfuitfaña materia cum forma,ir ecouerfo:feifuit

ibi prius origine , ir natura,idefl,naturali inteüigentút:

quia cum materia mteUigatur fubflermforme tanquam

quoiiamftumfuniamentum, ir priu ; inreí/i¿fc •

tur eß'efundamcntum,qfa> aliquii fupers ,

eiificctur vel rccipiatur m eo, ipft

materia hoc moio preintcüi

gitur anteceffiffe fuá

formationem.

A

TRXMA PARS

Cap. 1 1 1A

ex:

Cdp.f.

В

Tex.4»

i.Voß.c. 14-

InProflí.t.

Metafhy.

t Aeg. in.*.

deAn.iex.66

in dubijs.

2.de An.(,7»

Sin/us duifo

per decios 2<

profriM /cn/is

im piwrtiionc

ripprebendif.

2 Je Ani.tex.

Quomoífo uerificantur uerla Aug. _cp materia

omnino injormis, ignorandofeiatur, ¿rfcicn

¿o ignoretur.

R AESENS quidecas

fituhm ad intelligcndum

mentcm Augujlim cf? ins.

troduïlum.qui. i г. Cons

feff. m 'hec verba videtur

frommfere, Humana cogi

tatio materiam vel noffe

inorando, vel ignorare no

Jcerdo. Ait etiam materia

non eße inteUigihlem,quia non eßfpecies.Si enim omne

tffe cß aftecuj'iue aforma ,'et resftcutfe habet ad effe,

rtafe habet ad \eritatem,vt declararihabet in. г. Metas

fhyf.ir per confequens itafe habet ad cognitionem ins

telleUualem, quia obieüú intelleftus eß verum : cu mate

ria defe careat omni fpecie ö- omniforma , confequens

cfl,f defe careat omni eß'e,ö- defe nonfit mtelhgibilist

imo пес et defe cßfenfibilisfed mfcnfibilis ¿r incompo

fitct.Uoc cß ergo,quod Augufiinus агДя ea (iiefl, in ma

tcria) av&rv. cogitaiio quidfenfus attingat,ir dicitfibi,

non cß inteïïigibilisforma.pt fvbiit , ncq; eftfenfibilis,

quonam quidvideatur ¿r quidfentiatur in muifibiliet

\nccmpofitanoncfl.Etfoflcaait,dum /Hi Lee dicithus

mana cogua:io,conatur materia vel nofcere ignorado,vel

ignorare nofcendo.Vt tgitur hate verba intelkifum accis (

fiant clarwrem,quia noflra cogitatw incipit a" fenfu (na

nihil cß in intcBeBu,qum fnusfuerit in fenfu,vt in Го=

ßer.declaratur) videndum eß in ipfisfenjlbilibus,Vtruth

in aliqv.ofenfu hoc contingat,^ aliquid no fcntiendofen

tiatur.irfentiendo ,fenfu non fercifiatur . Euumduo

fint fenfus,qui maxime deferuiuntfcient'ne, Vifus,fcilis

cct,ö- Auduus.idco m vtroq;fenfu,hoc volumus declara

re.Ejf enim aliquid infenfu vifus, quod dicit meram pris

uationem rei vfibihsficut tenebra dicit meram priuatios

пет Infit 1 lux quidem eß obietlum vifus , nam vifus

fercipn tucem, ¿r nihil percipu fine luce. Et quia non

ad almmfcnfumffeïiat cognofcere hoc , It offoßtum:

ideo codemfenfu,quo iudicamus de luce,iudicamus de tes

nebra.Qui ergo fotefl aduerlere quomodo vifu cognofcis

tur (cnebra,de leui fare fotent,quomodo mtelleilu cogno

fc'vur injormis materia.JDiamus enim g tenebra,non vis

denio, vide:v.r,idcjl,\ifu fercifitur.ir videndo,no vides

tur,idefi,vifur.onfircifitur.Cumenim nihil videmus,di

eimur videre tencbras.non videre enim,ej\ tenebra,vel efl

res tcncbrofa,aut res priuata lumine fotens fufcipere lus

men.'Non ergo nifi fer analogiam ad lumen cognofeitur

teneha-.ir tuncaílu pcrcip'mus tenebram . quando nihil

omnino\idemus.H¡sitaqi pr<elibatis,dicamus, q, ficut fe

habet vifus ad res vifibiles,ua fe habet mens et intelkílus

adfpecies ir adformas.írficut vifus non fercifit nifi

lucem ir colores queefunt res vtfibilesfic intelleñus non

fercifit mfijormas <¿rfpccies.Nam (vt dec aran habet

т.).de Anima) quod quid eß,cß cbieílum intcHetlus:ir

quia quod quid eß reifecundum quiditatem, cß illud qü

per diffininone exfrimitur,quia diffmitio eß fermo

fremitus quiittati; ir eßentix.cum omnes fartes pofita

m dijfir.mone [in>]ormœ,vt declaran habet in./ Metas

fhyficorum,confcquens cjl,q> noflra intelkilualis cogms

tio adformas irfpecies terminetur: quia terminatur ad

quiduatem qua per diffinitioni exprimitur,iin qua oms tAeg.

nés fartes fofitx dicuntur ejfeformx. Vt ergo frofequa dift . j

murjimilitudines devfucorforaliir intclleih, dices

musytp vifus corforalis non fercifit mÇi lucem: irji dis

catur fercifit coloremjicemus f colores funt de natu

ra lucis. Eßcmm lux quidam color claras : ir color eß Color

quafi queedâ lux ofaca.Si ergo colores foßunt dici quxs Lux.

dam lux,vifus corforalis non fercifit niji lucemficut lr

intelleBus non fercifit nififormas. Sicigitur cognofees

tur ab inteMlu quod caret omniforma,ficut cognojcetwr

a corforali vifu quod caret omni luce. Et quia materia

omnino injormis caret umnijorma,ö- tenebrafecundum

<p huiufmodi caret omni luceibenè dictum eft, ^ficut tes

nebra fereipitur corforali vifufic materia omnino infor

mis fereifitur inteUeilu. Et \quia tenebra non videndo

videtur, ¿r videndo ntnvtdetur ( quia quamdiu ahquii

videmus,non diemur videre tenebras ,fcd tunc dicimur

eas videre, cum nihil omnino videmus) ideohc apfaret

verameß'cfententiam Augußmi , quod materia omnis

no injormis ignorando cognofcitur, ¿r cognofeendo igno

ratur-.quia ficut quandiu ahquid corforaliter videmus,

videmus lucem vel colore qui efl de na>ura lucisfic quas

diu aliqmd intehgimus, dicimur intchgerc formam vel

ffecicm-.omnino autem informe non intelligendo inteUigx

musficut ¿r tenebras non videndo videmus .Yoßumus

enim fer intelleilum intclligere banc ffeciem , ¿r illam

ffeaem,¿r aliam ffeciem,&fie de-fingulis. Si vis ergo

mtelleilu abßrahere ab omni fpecie, abjlrahas ipfum ab

m intelligere.Materia ergovtfubharforma,caditfub hoc

intelhgere-.vi eßfub ahäforma,cadnfub alio intelligere:

ergo vt eßfub nullaforma,cadit fub nullo intelligere , vt

quafi non intelligendo mtcïïigatur.Quia quando abftrahi

mus materiam ab omniforma ¿r ab omni intelligere^ %a

hoc modo ¡nteHigimus materiam ommno informan) cons

fequens eft, q>fic riceepMm non intelligendo, intclligimus

ipfam.Etquod d'úlum eß de tenebra refpeñu \ifus,veris

tatem habet dejüentio refpeiluaudim. Nam ir per vis

fum cognofcimus ienebras,et per auditum pere pimus fis

lentium.ö-ficut tenebrdm non videndo videmusfic etfis

lemium non audiendo audimu>.Eodem etiam modo et ma

tcnam,non intclligen.io,inteüigimus . Quando enim nihil

videmus,âkimus eße tenebras,ir quando nihil audimus,

diamui eße ßcnuumfic cum abßrahimus materiam ab

omni forma,abßrahimus cam ab omni e\]e,et ab omni ins

tehgcre.fed abßrahere ab omni inte]iigere,ejl non intclli

gere tff4tn.Sk enim dicemus de materia quantum ad cos

gmtionem, ficut dicim::s de peccato quantum adjaÜios

ncm.Namjicut nonfaciendo,peccatum faeimus ,fic non

intcüigendo,materiam intelligimus-.habet enimpeccatum

non caufamefficientemfed deficientem.ldeo Augu.i г.

de Ciui:ate Dei,ait,Nemo igitur queerat cfficientem can Сар.;

fam mal<e voluntatis.non enim eß efficiensfed deficiens:

nec illa eß effeBlofed defetlw. Siquis enim faceret linea

tortuofam, ifflus lineae aßignaremus caufam efficiente

flumbum vel cultelium cum quofacía eß linea -.fed iffiux

tortuofita ti$

HEXAEMERON.

Alortuofitdtis non poßumus ciflignare cirufam efficietem,

fed deficicniem .'Etf enim eius cdufitjefeiius regul*£,\A

ßddhibuiß'et ibi reguldm,nonfeciß'et lineara tortuofam.

Sic tpßus dáionis ajfignabtmus caufam cffictcntem, vu:

tutcm vel potentiam,'d qua egredvur huiufmodi dBiofei

ipfius añioms.vt eil obliqua ir mala ir vi efl peccdtü,

non ctflignabimus cdufitmefficientemfcd deficientem-^tí

qtuttenus deficit huiufmodi dtlio d regulii rationisvel л

AÜio avare regula diuinu,cít obliqua ei mala et peccatum.Sic ir in

mala, propoßw. cum imelligimus materiam cü аЩио eßevel

cum aiiquaforma ,huiufmodi imelligere cabct caufam

effickntem,quia tile aíius ir illud^ejje cum quo intelligi:

mus meter.am, efl caufa quareßc mtelligamus earn :fei

cum volumus conßderare materiamßne omni effe,opor:

(et ф dcficiendo ab omni mtchgere intelhgamus tpfam.

i iMct.t.f i Scienua enim noßra caufatur a rebus , ir res mediante

fenfuttgunt ir immutant mtelleBum noflrum : cum ergo

nihil agat,niß vt efl m aÜu,quod deficit ab oí aïlu, défi*

си ab omni aBione,ir ab omni immutatione : ideo mate:

rittßc accepta non intelligendo intclhgüur, quia deficien

do ab omni at'iu,icficit ab omni intelliicre , cum deficiat

ab omni immutatione ir ab omni aBione,vt hoc modo ас

ceptd поп poßhimmutdre mtelleBum noflrum, пес diiçi ....

agere in ipfum.Sicut ergo peecdtum deficiendo comittt- ' men effe>qiúd esi ahquii in potentid.

turfic ir materia,quan:um ad cognuionem,deficiendo a

i .Ply. f.78

в

ci potest,f materia non efif nihilfed efl prope nihil, et eß

medium inter ens ir nihil. Namficut ángelus cît prope

Deum.quid multum habet deaBualitittetfic materia pri:

ma efl propè nihil,quia multumhabet de potenúalitate,

ir niml habet de aBualitate. Attamen materiadicetßc

fit propè r.iïil,non tame efl nihil.ir aliter negotiatur in:

telleBus circa eàm,ir circa nihiV.qwa circa nihil negó:

tiatur non intelligendo ncgatiue,ua q> inteHeÜus intellia

git per nihil quod no ejl,nec potefl cß'e.tpfius enim nihil,

пес eft ahquid,nec poteflfieri aliquid.Vnde cu dieimus,

ep Dcus ex nihilofecit res,non efl intehgere,quod ipfum Acg. quodl.f

nihl,ßtfaBa aliqua res,velJltfaBum aliquid, ¡ta $ ibi quest. 1 a.

(ex) non tcnetur caufaliter, fed ordinaliter , ir esi idem

quod prim¿,non materialûcr, fed ordinaliter . Ex nihilo

etumfatitefmit res : quia cum рг'ш cfjent nihil , poflea

incceperuntefle res.lgitur non intelligendo intelligent

Nihil,non intelligendo omnino negcc'iue. quod Nihil, пес

efl,nec potefl cffe,nec es~i aptum natum cße.S:d non intel

ligendo,intelligimus materiam, intelligendo prtuatiuè-.na

priuatio dicit carentiam cum aptituiineMateria q. idem

fine omniforma intelligitur cum priuationetquia licet ca

real omni cffe,habet tarnen aptituiinem ad effe : ir licet

ßc accepta nonfit,quia non eft aliquid in aBu , potefl tat

cogmtione cognofcitur.ir per confequens,non intelligen

do intelligitur. De hoc autem modo cognitionisloquitur

Сйр>7. Aug. i z.de Ciuitate dei,cum au, $ caufas porro iflaru,

■ idefl,malarumvolun'atumvel malarum aBionum,cum

• ejficientcs nonfintfed deficientes,velle inuenire,tale eil

acfi quifyiam vellet vtdere tenebfas yel audirefilentiti,

quod tamen vtruq, nobis notum eß,neq; illud nifipcr оси

\os,neq, he niß per aures, ( irfMit ) $> hoc non efl in

fpeciefed infpeciei priuatione.bt idem dicit,f ea quippe

qu<e non mfpecicfedin eius priudtionefciuntur,fi did

autintelhgi poffunt,quodammodo nefciendo fciuntur, vt

fciendo nefciantur.)it cxcmplum de oculopomt,dices cu

oculus corporahs currit perfpecies corporales , nufquam

tenebras videt,mfi vbi coepent non videre. Yonu etiam

, . exemplum de auribus,dicens,f ita etiam non ad ali^uem

aliumfenfumfcd adfolas dures perûnet audire ßlentiü,

quod nullo modo necnon audiendofentitur.Et quod diBu

efl de peccato,ir de tenebns, ir defilentio,vcritdtem ha

bet ¿r de ipfd mdterid quantum ad intclligere.quid qmn

diu difcurrimus per formds ¿7* per ed qucefum itft in%

telhgibilid,tdndiupoß'umus intdligere materidmformdz

(dm. Sed tunc dtcimur intelligere mdteridm omnino infor

mem,qudndo deficimus db omni intelligeremdm mdtena

\.Vhy. t.7f, ficaceeptd intelligitur cum omni priudtione cuiufcun'q¡

fpeciei.quie dutem cum priudtione fpeciei cognojeuntur,

i quafi nefciendofciuntur.nam priuatio in negdtione con:

fiflu.ldeo Augufí. i z.de Ciuitdte Dei,cdp.7.dictt,ffpe

cies intelligibiles mens quidem noflrd intelligendo confpi

cufcdfideficiuntfpecies,illd nefciendo condifcit. Et^a

in mdterid omnino informi deficiunt omnes fpecies,confe

quens eft,f cdm nefciendo condfcdmus.lpfd etidm deli:

ííd,prout eorum rdtio in priudtione conflflit, non mtelligi

Vfa 1. 1 8. Mid effe dicutur-.iuxtd illud Tfal. DelilU qui s intclligii*

Sed dices,ffecundum iam ditîa,vt videtur, no aliter ms

te/ii¿m<r materidif intelligdtur ipfum nihil.Ad quod dis

Слр. I III»

uoâ materia nudafecunâum fuam eßentiam

m omnibus corporïbus eß eadem,

I R С A identitdtem та*

terite volumus eiiitdre ex:

tremd, ir tenere medium. '

Inuemmus quidem dliquoi

ßc ampiantes idciuatë ma

terne, vt ea in omuibus cor

poribus ta corruptibilibui

q\ incorruptibdibus/a ele:

mentaribus <p ca'l.r. b.a,et

etiam in omnibusfpiritibus dixerint cfft eandem.Vt pa:

tetex Auicebron infuo libro quem vocauit de Fonte vi: Auicebron de

w.VuIí enim tbi,f,quantum ad eßentiam materne , non materiaprîa.

différant fpirituales creaturce a corporalibus ,fed Jolum

quantum ad condiiioneimdterite.vt quia corporaliahnt

fubictîu materiafubiethmquatvitatibus ir qualitatibut

corporalibusfpirituales autem fubflantix habent mate:

riam quantitatibus ir qualitatibus non corporaltbusfel

fpiritualibus. Secundum quem moduli (fequendo hanc opi

nionem)non folum qualitatibusfei etiam quatitattbusfpi

ritual'ibus,mdterid in fpiritibus eflfubieïld: vt dicamut

f duplex eff quamitasjvna molis qu<efolum efî in corpo

ribus,alia virtutis qwe est etiam fpiritibus . Voluit uaq¡

Auicebron,f quantum ad eßentiam materne non diffe:

rantfpirituales creaturœ à corporalibus , differunt aux

quantum ad códuiones mdteriee quid mdterid in corpora

libus,eîifubieBd qudlitdti ir qudtudti molh-.infpiritua:

\ibusvcro,eîlfubieBd qudludnfptrituali ir quantitati

virtutii.Sed lili nimis extendunt naturam materne,poní:

tes earn in rebus fpirimlibus:nam(vt patet.î .Metdphyf.

PRXMA PARS

Tex. 1 r>.

Dub.

i i tnfút pter

mam intdligts

b¡:¿,nec mtithe

manca: ideot

Sot.

Ctfp.j .

Tex.7»*

í«.r,f<ir(e

fubftaniefepdrdta ideo dkuntur fefdrata , quia [tint

fr£ter отпет materiamfenfibilem ir intc'digibile .

Sed dices, to ib. materia fenßbilis vocatur materia ndm-

raiis.materta av.em intelUñualis vocatur materia mathe

matka.S.ib(lamie itaqi fefaratefunt frater ornne ma;

teriam fenfibílentb» intÀmbi\m,qu\a non habent та?

teriam naturalem,nec mathematkam-.fedíex hoc non con

<Ш'иит,4> nullam habcant materiam , Dicenvu ergo %

nunqua materia Reparatur a quantitdteß enimfeparares

tur ab ea non foffet effefm.ilfub diuerfis formis. ideo

dich Comment, m de Subfiantia orhs, tofi materia non

haberet dimenßones , non reciperet infimul formas diuer

fas numcro,necjormas diuerfasfpecie- niß m diuerfis te

foribusfed in eoiem (empöre non inueniretur in ea niß

vnaforma,ir hoc quia materia est vna.Hec enim verba

Commentatorisfv.ntperfevera:quianulbus agenüs eft

faceré iïïud quod contraiiñxonem imflicat, quia tuncfu

mil effet ir non eßct.Cum ergo omnesforme fubftdns

tidies habeant aliquant offofiúonem ddinuicem,rmfoff\s

hie eft vnam ir eandem materiam effefub diuerfisfors

• mis,a>fimulßtfubforma ignis ir fubforma aque , vel

fub quibufcun'qs duabusformis. Si ergo est materia fub 3»

uerfisformisfroc eft,auia eft quama,ir in alia parte ma

teria potefi reeipi alia ir alia forma . Imagmabimur.n.

tum Auguft.i i .Confeffionum,to originefemfer mfors

me fraceditformatumjji banc et'utm eaniemfniam ins

cidu Tbilofofhus in.z.b/tetafhy.cum app.llat materiam

fundamentum natura. Semper fundamentum praintellis

giturei quod rectpiiur in fundamento. Oportet itaqi , vt

framtelligamur diuerfe materiell foffint reeifere dh

uerfasformas : tofi non effet nífivnum informe ir vtut

materia, ßrmd. ni poffet reeifere niß. vnamformam.Sel

diuerfitatatem in ipfa materia non poteß faceré mfi

quanntas: ideoftfepardretur materia л quantitatc, non

di foffet eß'e nifi vnum matenale. quia ( vi in quaßiombus

noftrisfufer.i.fent.vbi de immatenaluate Angelorü tra

ilauimus , diffußus diximus) hoc faciunt alxz forme m

materia, $ diuerfifkant earn ab alia materia fecundum

formam: fed materiam mfeipfa qmtitdsfold daierficdt;

quia quantv.as extendit materia irfden eamhabere par

tes,vt ex hoc in diuerßs fartibus materia foffint reapi

diuerfeeforma numero veifpeck vel etiam genere. Sei

ß hmufmodi fartes fubtrahertmus a materia,nullo moÍ9

foffet haberefimul diuerfasformas,nec mtmero,nec fpes

cie , пес etiamgenere . Quoiß Angelt effent materias

les.vel effent quam'uquod es! contra communtm ofimos

nem , ir contra verttatem: vel non foffet effe nifivnus

Angelus. Ndmfi Angelus haberet materiam, ir Deus

veUet fioducere duos Angelos ,oforteret quod freins

telligcretur aliquid informa,in quo introducereturfors

ma Angelí:ß ergo froducerentur duo Angelí, oforteret

Ф frainteüigerctur duo informta,cum in vno et eode ins

formi non foffent induct dueforme . Quereretur ergo

de Ulis duobus informibus fer quid effent duo : non foßet

dici, to effent duo ferfuasformas, quid etfi non temp:s

refahem origine frecedentfuasformas.Cum enim Ш

irformia debeantfien fundametafuarumformaiu, ofor

tet Çffaltem oricjne fraintelliganturfuis formis,vtorigi

ne friusftm duo informia, f ibi inducantur dueforme.

Hdnc autem diuerfitatcmfaluarc non foteri us, mß fer

\ quanutatem:fem?er enim materia taníp funiamtntu fr<e

inteûigkurfueforme,fut fit forma fabjlatidlis ftueacs

cidentalis. Verfoldm ergo illamformam foterunt effe

multa materia1ia,fer quam foffunteß'i mtita informia:

faec autem eftfold quantitas, que iat ma'ene g habeat

fdrtes,vt indiuerfisfdr.ibusmaterie foffmi rccipdi; afatm cur

uerfe forme .ir non compatiemes fe diinukem ,fi; nofoffuàqls

u: huiufmidt diuerfiids fcpmlam mmcrumftí , fiv.: fes ntatc fefarari

cundunffeckm,fiue fecundum genu-:iieofi fcfdrdres

tur materia ab om<ti quantitation foffet e(j'e nifi vnum

materiale. ir no foffet fimul recifere nifi vnam forma,

loquendo deformis que non cotnfdtiuitur feadinukem.

Suffofito i dqi.ficut veriids eñ,% Angelt nonfint quan

ri: fi Angelus haberet materiam,non foffet effe nifi vms

Angelus.fiue enim Angeli différant num:ro, fiueffecxe,

В fuegenere ,fi in iffo informi , fue in iffa materia non

fttutmut ducrfitdtem,q'.<od no fo'.esl foni nifi fer quas

titatem,mHo modo fotesi eife nifi vnus dn^elus. foßet ta

menfien virtute dhuna , ф in dlo eodtm informi in quo

tnduña est forma huius angeli,mduceretur foßcaforma

alterius Angeli, fed <¡>fimulfint multa materialia , mfi

materia habeat fartes, e\\ imfoffibile. Aduertcndum eft

dulem, to ir aliter foffumus nos breuiter exfed re, quod

dngelifint immateriales, confiderando animam rationas

lern, qutt eftforma corforum,ir non corrumfitur corru

fto corfore.Si ergo anima rationa'is post feparationcm a

corfore habit ferfe effe, erit compofitaex materia ir

formaficut ir angelus-.immofifonitur ángelusfic corns

fofitus , multo magis debet foni anima, qua minus habet Angelus efi ás

de aíhalitate, q\ dngelus , ir flus de potintirtlifrtff :fed ^«tfí'or>^

С deflruitur confequens^uid dnimd non foteít eß'e comfo fif^rata.

fitd ex materíd irformd;ergo multo magis пес ange us.

Affumfta autem frofofitio de leui frobdtur. Ham cum

animafit aB*s irforma corforis , ir materia que eft

fura fotentia,nullo modofoffit eß'e atlus irforma.dnis

ma que eftforma corforis non foteft effe comfofitd ex

materia etforma,ergo пес Angelus.ldtntitate itaq; mate

ríe extendere vfq; ddffirttualia, quoi fecit Aukebron,

est tenere extremum, ir eft mmis materiam extendere,

irfdlfdm ofinknem habere de ea.Ui ergo de quibus los

cuti fumus.tenent vnum extremum,quia vfqs ai ffirf.ua

lia extendunt idem tatem materia. {Sunt dutem Ь- аЦ * "^bornas

dliud extremum tenentes , nimis reftringentes buiufmos '•SatAit

di ideniitatemjxudcntes afferere, quod etiam omniu cors 1 2 -Art- 1 •

foralium nofit eadem materia fer effemiam , quam ofis

jy nionemteneniodkuntfe tenere cum Commen'atore .

Hi muefligant duas naturas,ex quibus compofita funtfu

ftrcceiefita corfora:ir dicunt illds duas naturas equiuo

cc did in iftis inferionbus ¿r in iUis.Nam ( vtfatet fer

eundem.S.Metafhy.) hec inferiorafunt cofofita ex ma Comme, i z.

tena irformdfedfuftrcadefl'id compomntur ex corfо 1 • ¿e

re irforma,itd to ipfum corpus fupercxksie fe habet 9г*

ibi tanquam materia,ir inteHigentia moxin; ipfumfe hd

bet tanjiformafed cum ex corpore ccelefti irfua ime/it

gemía mouente nonfiat vnumfecunium effe,patet to «g

uoee de matcrit celelti loquitur Comncntdtor.C.rcums

fcripta enim imeJUgentia oportet dare matenam in iffo

cxlojta f iffum cxlum prater intelligitiam oportet hd

here matcridm.riam dicttur. i.M:taphyficorm, oportet

imgindri materiam in re mota,idefi,in re mobili. Codu

itaaj

Тех. i a.

HEXAEMERON.

lmpugnatur

Auerr.

t D.Tb.i .

far. Sum.q

6 6.art. г.

itaq;'quod est mobile oportet ipfum habere materlam.Sei

Cbment.in bac partefuitfingdaris opinionis.credidit.n.

ccelim effe quidfimplex,ir effe quandamformant con

foralem abftp aliqua materia,quaforma corporahs res

fpeBu inteiligentia mouentis earn ,fortitur quandam rat

tionem materie;non f iliafit vera materia, fed est illud

corpus, idefi,forma corpordis , ir intelligentia mouens

ipfum.ldeo dieit Commen.coelum effe compofitu ex cor

pore irforma.Sed iftd pofitw ííarc non poteß,quia ipfa

quantitasfecundufe no potest effe fubieÜumformafubs

fiantialis,effet enim accidens fecundumfefundamentum

fubStantialis forma , fed hoc eft ratione materia.ideofi

forma codi non effetforma in materia,non poffet effe

quanta ir extenfa , ir coAum non effet quid mobile;

C.phy.t.7\. omneautem mobile efi quantum , ir omne quantum eft

materiale ,vtcx hoc verificetur illud dittum Thilofos

fhi, quod oportet imaginan materiam in re mota f.ideo

iíii idem dieentes fupcrccelcfiia non conuenire in effe met

terite cum iftis inferioribus,qui prius dixeruntfe tenere

cum Commentatorс,pofica in alijsfuisfcriptis improbas

uerunt.opinionem Commentatons.His itaq¡ pralibatis di

camus de idititate materia nos tenere opinionem media,

fiec enim tenemus cum Auicebronampliante huiufmodi

idítitatem intantum,vt etutm jpiritualia quantum ad nus

dam materiam diceret cum corporalibus conuenire . Nec

tenemus cum his alus reííringentibus iflam idítitatem, vt

etiam omnia corporalia,videlicet,fupercxleßta , ir h<ec

inferiora, negent quantum ad nudam eßentiam materia

ctmuenire.Katio autem que mouet eos bac est potiffimd,

quia tunc fupercxleßia eß'entcorruptibilia,quia mates

riafecundumfuam сffeniiam eft inpotentiaad oísfors

puts;fi ergo cœleïîia haberent eandem materiam cum ele

mentis,materia exiffes fubforma cali appeteret effe fub

forma clemeti.Nec valeretfi diceretur$ forma cali eft

adeo nobilis , $ cxifiensfub Шаforma non appétit effe

fub alia.quia videmus,f materia exiíiísfubforma ignis,

qua esfjorma nobilii^tppetit effefubforma terra , qua

efi ignohlis.Qupdfiquis tamí protcruiret,f exijlensfor

ma codi , rationefua nobilitatis,nullo modo appétit effe

fubforma elementi.Cogeretur tarnen (vt videtur) conces

dcre,% exiftens fub forma dementi appeteret effe fubfor

ma cxli-ergo ex corpore elemítari poffetfieri corpus сое

leile.quod eft impojjibile.Hoc ergo modo probant no effe

eandem materiam fupercxieslium ir inferiorum. Sed

quomodo poßit ibi effe alietas,dicunt, f hoc eft refpeUu

alius: vtficut potentia auditiua eil alia a potentia vifiua,

quia ordinatur ad alium ailum;fic materia cdlifecundu

nudamfuam eßentiam confiderata,eï{ alia a materia ele

mentorum, quia ordinatur ad aham formam: ordinatur

tnim materia codi adformam incorruptibilem , elemitos

rum vero ad corruptibilem.Sed hac îtare non poß'mr.qa

ficut in aíiu puro non poteíí effe eß'entialis dislmlïio, vt

g>Jim duo aHus puri cß'entialitcr différentes ,fic пес m

pura potentia poteß eße effentialis dSt'mñio , vt ffint

ibi dua pura potentia cffentialiter differentes.ß ergo eß

alia materiafuperccdeíímm ir inferiorum,oportet f al

tera earum nonfit pura potentia,ir per conjequens, non

fit materia. Teneamus itaq¡ viam mediam, quid non fpis

ritualium ir corporalium,nec quorundam corporalium,

ir quoruda nomfed omnium corpordium fu vna et cade

В

Ro Auer . ir

diui Tho.

lmpugnatur

D.Tbom.

A materia per effentiam . Dijfieultatcs autem tañas cirs

caiñam materiam iritendimus m fequenti capitulo des

clarare.

Cap. V .

Quoi materia exißensfubforma dementi non

appétit eßefubforma cœli , пес econuerfo:

non obílante , materia fecundum nudam

eßentiam non différât hax ab illa.

В materia quidem potcffcffe

duplex modus loquendi , vnut

quantum ad veritatem, et diu

quantum ad vnitdtem. Etlicet

Ule duplex modus apui doÜos

res Gentiles, ir apud Vhilofo

phosnonfuerit reputatus mfi

vnus,quia in quibufcunq¡ pofuerunt veram matenamjis

xerunt ipfam effe vnam,ir econuerfo: quidam tí Theos

legi non eodem modo locutifmt de vcrüate et vnitate m»

teria,pofuerunt enim in aliqùbus veram materiam , ir

tamí negauerunt ipfam effevnam. tDixerunt quidam, t D.Tbom. t

q> in ißis inferioribus,ir infupcrcoclcslibuseßverama par. Sunuq.

teria-.non tarnen fecundum eos efi vna^uia illa materia бблгиг.

ir ißafecundum ipfos abfo'uit ab omni jorma.non tamí

esl eademfecundu effentiam,fed cffentialiter dijfert vna

ab alia.bt hocfuit mirabile opinari,^ vera materia , ir Impugnatur.

per confequens,vere pura irfumma potentialuas, poffit D. Tho.

Q eß'entialem habere differítiam,cü i/Ы qZ per fuperabun

dantiam dicitur, vni foli conueniat,vt in. i o. Metapbyfi. Тех./,

declaratur. Quodpura,inquam,potentia,ir perconfes

quens,fumma potemialitas posfit habere eß'entialem dis

fiinÜ¡oncm,efívalde mirabile : quia pari rationefumut

ir purus aftus realem differentiam habere poffet . Deut

cnim^iíi esi aUus purus,es~i eßew.ialiter vnus^a eß vnui

deui.ir pater omnium entiumfic ir materia omnino nu

da,quia eß potentia pura,eß vna,non omnium entiumfed

omnium materialium rerum. Eft enim Heus omnino in

effefupremo,continens infe omne effe, quia effe omnium

títTquafuper eße eil diuimtit , vt vult Dionyfius in de td.l.peree di

Ccelefti hierarchia.ir materia penitus infomu est onu uinitatit.

nino in ínfimo carens omni cß'e,vt plane mnuebant verba Cap.4. .

August, i i.Conjcßwnum . Vropter iftwn itaq; vdriwm Сар. г

■j opinandi moium apud Vhilofuphos , ir apud doUores

Theologos,dicere pofsumus , qnod apud opiniones gens

tilium , ir pbilofophorum jueruntduo extrema, tarn

de veritate materia,iß etiam de vnitate. Sed apud Theolo

gos inuenimus duo extrema de vnitate,non autem de veri

tate.Auicebron quidem,irfequaces eius in librofuo cirs

cafinem,cui impofun titulum vocans ipfum de Fonte vis

ta ( cum tarnen totusfit plenus errcribus , quia nullum

aeeepit fundamentum de veritate ir vni'ate materia)po

fuit opinionem extremam quantum ad amphationem: aal

fic opinatus eß ampliationem vnitatis,ir veritatii mates

ria,f in omnibus creaturis tarn corporalibus ipfpirituas

libus dicit efse vnam ir veram materiam:quam opinione

in pracedenti Cap.credxmusfufficienter improbafse,ir DJ?, j. q. t.

in quafiionibus noßrisfug. z.Sent.vusvarus conatifumus in. 1 . pe dtst.

PRIMA PARS

Et dií'.u.q.

¡3.I4.et.u

C61 2. et. z.

e.defubñ'* . ºf:

bis.

Auerr.fni'a de

matena cteli.

Impugnatur

‘M671‘. '

T.'Z6'. C ſ‘. 6 0

Tbcologorum

opinio de ma:

:cria caeli.

D.Thº.

Fundamenta

aduerfus Aeg.

iaeiuntur.

' eandem improlare,etiam in pluribus alijs noſr‘rís' editioni

' bus Improbauinms opinionem prefatam. Aliud aíít extre

mumfeeundum res'ïrifflºnem quantum ad vnitatem et re

ritatem materue tenuit Cò'ment.vt pater ex. 8 .Metaphy.

et in Trac.fuo de Subflantia orbiSIqui nec in ommbus en

tibus corporalibus ¿TfPiritualtbusmee etiam in omnibus

,mrpºribus pofutr nee vnammec veram materiam, Voluir

@tdi-map in corporibus ewlcſfibusnon efset vera mate:

ria,eo q, ibi non efset pura potenua :in is't'is autem inferio

'ribus p’ofu‘ie veram materiam ¿7 puram potentiam, et di

cit eam eflè cºmpoſita ex materia ' ¿Tformdlnfupercee

les'fibus itaq; eorporibus non pºfuit veram materiammee

aliquam puram potenriam:dicit enim ea non effc compaſ¡

ta‘ex materia Ófòrma. fed ex corpore ¿nforma, ita g,

corpus cwleffefacuatde eum non ef? nijl quie-dam corpo

‘ralisforma eum quantitatefine materia , quie corporales

jbrrnafe 'haberftcur materia ad in telligenti'am mouêtem;

ita ap ineºslo ipfum corpus etrleífefe habetfieut mate:

ria,¿7 intelli’gentia mouensfecundum opinionem erus fe

habetfieutformafflt buie opinion¡ innigcus , dixit carlwn

non effe comp0fïtum ex materia ¿Tforrbafed ex carpa:'re &ferinazopinabatur quidem nihil effectin Cªflº . quod

'efièt vena materia.Sed ponere crelum effe 'quandamforz'

mam corporalem exrenfam per queïtitatcmflnc materia'.

eS? ridiculum dicer’e ,sb- deutat a Vid__Pl5il0belr‘i,quí air

in.7.Metaphy’.5›forma non diuiditur, bpercºnfequês

non extenditur nifi per materiam.Sie ergo excremafue:

run: apud opiniones alioriï dofforumuam de veritate ma

ternaçï'etid de rnitate. Sed apud Thealogos mucnimus

extrema de vnitate materia-,non autcm de veritatemullie

quidem opiniones Tlaeologorum ad nos peruenei'unt , ne:

gatium non effe veram materiam in om'nibus corporzbus.

Sed licei non negaucrint veritatem matsriºe ab omnibus

corporibusmegauerunt tamen aliqui vnitatem : vt cx boe

de vnitare materia: flnt extreme opimoncs int-:r Tholo:

gos.Nam quida'm acceperunt rnum extremum de vnitate

materia: quantum ad ampliarionemfic ampliantes earn,

vt dicerent materiameffè vnam in omnibus creaturis fpi

ritualibus ¿T corporalibus,fed gpfpiritualisfubflzitia in:

nitatur alicuius materia: fundamentoxït' in precedèti ca

'pitulo improbatumAly' vero Theologi Circa vnitatem ma

teriie pofuerunt aliud extremum quantum ad reffriffio:

nem,fie reſfringentes huiufmodi vnitatem,rt etiam riega

rent in omnibus eorporibus matcriam effe vnam:aceipien

tes pro fundamento, gifi effet rna materia omnium cor:

porumfuperca-leffium ò' mferxorum, materia el emei; tí

appeteret effe fubfirrma cmluèy- èconuerfoln prefenti

Iitaq; capitulo opinionem btïe mtendimus i mprol'are. Ac:

eipium qutdemfïc opinantcs duo fundamenta: rnum ad

deſíruêdum opinionem dtuerfam,q;fit vna materia fup:

emlefftum'corpºrum ¿T mferiorumzèr al iud ad con Ir:

mandum opinionem propmamnquo vtroq;fundamêto de:

flruffodeclaiata erunt quie in Titulo buius capituli con

tmentur. Es? enim vnumfundamentu'm eorum , quòd

materia nonfit vna hier: ¿7‘ illa:quia,rt diximus ,fi efjlr

una appeter'et effefub forma ete-li,ò‘è conuerfo. Dicñr.

Tildesz nzareriafccundumfuam effentiam es? in por?:

tia adjbrmam,ergo non fºſeff tollid materiaJl es’t‘ vna

¿7 eadem omnium corporum,quinfit in potentia ad 0m:

ncm corporalemformamJi ergo hice potentialitas,et bie

A appetitusfequitur ipfam efièntiíí materia-,vel eò'petit ma:

(cria: perfut'i cjj'entiam ; quia materia non p6rf¿par-ari a

fuajeffentiamó poteritfeparari ab bmói appetituzergofe=

ecund1'¡ eos,vt diximus,materia exiſlêsubfòrma elemêti.

velfubforma eleniêtari,appetet efl-Ï-fubfiirma eaeli,è7e

eóuerfimr'qa bmïi appetiius nó deber ponifruflra et orto:

fus,aquufido ex iÍ't'is inflrioribusfierent corpora fuper:

eceleffxab‘ èconuerfozèr-quia boe es? nororiè falfum,

falfum eſi (vt aiunt ) eſfè vnam materiam bie b- ibizboc

ergo fundamentum aceipiunt ad .lefi'ruendum opinionem

aliam.Aliud quidemfundamzntum fumum ad conït’ruen

dum opinionem propriamn/idelieet y materia eeeli,et ma

'toria boripn inferiorumdiff'erunt per comparatronem ad

aflum.Sieut videmus in potenrijsflnfitiuisquia potentia

rifiua draadiriua nonfunt una potentiafedfumitur eo:

rum dmctfims per comparationem ad aflumuzuia illa or:

dinatur ad aflum videndi,beec aurem ad affum audiendi:

- _fic materia cali et materia Mor¡ mflriorumdifferunr

eundum ordmem ad aflumdrfecundum ordmem adfor

mam.quia mat-:ria em!: babet ordinem adfórmam ineor:

ruptibilemmateria verò horum inf'er'iorum ad for-main

corrupribilemDicemus ergo contra fu'ndamentum pri:

mum, g» materia machinatur ad malefieium, ¿7 ad eorru

phone-mb- cum ef? fubforma una apoctit eflefubfòr:

ma a'Iazfed hoc non competir ei per efjèntiam , quia tune

perfe ¿7- direffe appetererfujpqus expoliatmnñfe’d hoc

eompetitci per priuationemforme . Vider emmfe effe

lurpemijfe defeiliuam ratione priuationts‘, quam

babet annexam: ideo appetit eflèfub illafin-ma cuius pri:

uationem babet,_/ieut appem turpe bonum,òjlzz:nina vi:

rum,rt declarari haber in fine. i .pbyji. HKÏC autem que:

Rionem direíle pertraïlar pbilofophurquia exiflète quoz‘

dam diuino,optimo,¿7 apperibzli,ides?,exiífenre ipfaforz

ma,qux eff quid diuinum,inquantum haber rationem a:

tluszdy* es? quid op:imum,inquantum hab-:t rationè'finis,

quiafòrma cfffinisgenerationis, ¿Tfemperfinis haber

quandam rarionem oprimlièí‘ etiamforma eff quid ap‘pe

tibile,inquantum haber rationem boni, quiafie diffinitur

bºnum,Bonii effazuod omnia appetunt,rr dieitur in prin.

I ,libri Etbi.Forma ergo eſ¡ quid dxuinum,quid optimí,

¿r quid appetibile.Forma quidem exiſiente tali, materia

'cü eſ?fuh vnaforma,apperir efjefzb alía: fed hoc non es?

fub eius ratione,ita q; ipfa per fe et direffe apperat expo

liari una forma,¿7- indui alía, 'l’ fed boe e?? fub raIione

pri uationis per quam es? turpis,ides’f,mornata, Ó* mfisr:

miszèr es? effocminata,idefl,defefliu:t_Sed talle priuatio:

nem a materia,rollis ab ea turpitudinemjiue informitajê,

¿y tollisfibi defeílum ¿7- effaemineitatemiloc ergo poſ¡

t0,non maebinabztur ad maleficium, nec ad corruptionè';

¿7 non appeter efjefub aliaformaJíeut appear turpe bo:

num,¿7fi:mina virum:quia iam amota es? ab ea turpitu

do,è7 effmmmeuaslïis itaq; deelaransflicamusg; mate

ria confiderata fecundum fuam nudam effermamaum—ſit

pura potentiamon haber per quil differat ab alta mate:

ria:tamen in potentia creatorts ei? , fubgicere eamformee

corporal¡ habeºui contrariumb- non babenzi contrarií.

Er cumfuby'citurforma: habenti contrarium,habei anne:

xam priuationem a'lterius forme : ratione euius ef? mr:

pis,idcs'í,mdecora,¿7 efftrminatandeïfideflfliua: ¿7' ex

boe non copletur tºtus appezitus eius,fed cum e?? fub 'me

_forma

Fundamêtor¡

ruina'.

Tex.8I'.'

Cap. l

'l'Priuatio , vt

fi: , d materia

aceipit: fed ,p

ftimo hoc bñfi

cia, f(th ill¡

maleficrum re

metirur , quia

effentia: ' loco

quam à mate:

rm ttceipzt, vt

ipfa materia ñ

fit licet ex ac

cidentz,auffor

eſ¡ ¿7' cauſa.

HEXAEMERÖN.

ynáforma afpetit effefub alia,vt fatet in materia horum

inferiorum.Cum verofubuciturforma non habenti con:

trarium,non habet friuationem annexam, ideo пес habet

turfitudmem, пес effammeitatem:quo fofito, nunqua та

chinatur ad maleficmm, ir tn eft fub vna forma, ir nun

qua сотрет ei effefub alia.ir talis eft materia cali.Bjl

uaq; cœlum incorruptibile,ir bac inferiora funtcorru:

fttbiliafcd hoc non eft tf> materia codi omnino informil

(cumfit fura potêtia) différât eß'entiahter à materia ekz

mentorum,fed quia materia cali eíífubftrañaforma no

habenti contranum,ir ideo non habet friuationem anne:

xam: qua priuatione fublata,materia ibi non machinatur

ad maleficium,nec ad corruptionem,fed habet fatiatü ap

petitum,ir exinde coAum eft incorruftibile.Blementa ve

Materia cœli rô habent matenamfubftraÜam formte habenti contra:

defideriu pe: пит, ir exinde habent friuationem annexam, ir mate

nes aliaforma ria machinatur ad maleficium,ir corruptionem , ex quo

euacuatü eft. dementafunt corruptMia . Materia ergo exiftensfub

vnaforma afpetit effefub alia ratione friuationis , qua

femper eil refpeÜu forma contraria. Matena ergo exi:

ilcns fubforma dementi, appétit effefub forma altenus

clcmenti,velfub forma elememati; ad quam habet ahqua

contrarietatemfed nunf appétit effefubforma ccéli , ad

quam nullam contrarietatem habet. Sic etiam materia exi

ilensfubforma cali, qua eííforma nullum habens cotras

rium, nullam habet annexam friuationem: irex hocfub

mlla aliaforma afpetit effe. Secundum quidemfundame

tum ipforum defacili tohtur. quia cum dicunt, $ potitia

auditiua habet ordinem ad alium actum f potcntia vifiua,

ir ex hocfunt diuerfa potentia:dicemus,g (vt patet)neu

tra iftarum potentiarum eil pura potenua,immo qualibet

eft quadam perfeÜiofui organi: vt potentia vifuut eft gft

flio organi vifiui,ir auditiua auditiui-.fed in pura poten

tiditatc nullus potest imaginan diftinÜionc, ideo dicitur

Тех, 1 7. in. i .Metaphy. f infundameto natura,ideil, in materia

ßue in pura potentialitate, nihil eíí diíiinÜum . Si enim

vna pura potentialitas defe ordmaretur ad nobihorem a:

ïlumvd ad nobiliorcmformam ql alia, vna effet nobilior

alia.ir per confequens, vna effet magis ,ppè nihil ф alia-,

quia m rebus hoc eft effe nobilius et mdius,q<$ eft effe ma

gis profe aftu et frofe Detim.Et hoc eíí effe ignobilms et

vilius,qi eft effe magis in fotítia et magis frofe nihil.Tu

ra itaqipotenuahtas, quo nomme intelligimus materia pri

mam, eíí ita prope nifcil ф non potefi effe magis prope: et

ita longe à Deo, $ non poteft effe magis longe, vt patet g

Cap, 8 . Auguft. 1 1 . Confeff. Tenet ergo locum infimum ingenes

re entium,vt tili nullusgradus effe poffit.Son ergo poteil

effe f vna pura potentialitas ordinetur ad vnum aíli vel

vnamformam, ir alia ad alium aííum vel ad aliam fors

mam-quia tunc effet vna pura potentialitas melior alia,vt

ilia qua defe ordinärem ad mehoreformam; effent itaqi

in pura potentialitate gradus,quod eft impoßibile.Cocluz

damus ergo ir dicamus, cpahquid eft in calo vndefaííü

eft coeium,quoi eíí vera materia,quod oes Theologicoce

Punt potetia dunt,ir fer confequens,ilia vera perfe eíí pura potetia:

non habet or: litas.Et aliquid eíí iniflisíferionbusvndefaña funtbac

dine ad alia et inferiora, quod eft etiam buiufmodv.quodfic accepii hoc

alia formtt,ni ¿r illud no habent per quid differant,nec de fe habent or

ft ex volitate dinem ad aliumir ahum aííum:fed ex volúntate creates

creatoris. risftcfaïlum eft, $ materia cœli fubucereturforma; cali

A non habenti con:rarium;et mateeia horum inferionl, qua

fecundum fe abftraña ab omni'forme non differt a mate

ria coili, fubijccreturforma habenti contrarium.ir quia

materia exiftens fub forma non habente cotrarium(vt pa

tet per habita) non appétit effefub aliaforma/xifics ves

ro fubforma habente contrarium,appetat: cbfequens eff,

Ф materiafubforma dementi appet&i effefub forma alte

rius elemen'.i,vel fub formt alia,qu<e eft cotraria fuafor

me,cuius pnuationem habet-.non au:c appétit effefub for

ma cesliAue nullt eíí contraria : ir exiííens fubforma

cœli non appétit effe fubforma elementi,non obstante,ç

eadem eíí materia hac ir iHa,vt in Titulo huius capituli

dicebatur.Si autem quteratur , quäre forma cali non has

bet contrarium, irforma dementi habet contrarium}

t Dicemui , quod motus fequitur formam: irficut Us fAeg.i.fent.

В quimur de motu,fie loquemur de forma. Cum ergo diíí.u.q.ij

formam califequatur motus anularis,qui (vt proba

tur in de Calo & mundo)non habet contranu,iàeo dicis i . de 6œlo.u

musformam codi non habere cotrarium: fed quiaforma i-f.et inde.

iííorum inferiorum fepur motus reÛus, qui cif motus ha

bens contrarium, ideoformam isiorum inferiorum dxcis

mus habere contrariummouentur enim htec inferiora ma

tu reiîo,quia mouentur a medio vt leuia , vel ad medium

vi grauia;calum autem mouetur motu àrculari,quia mos

uctur circa medium.

Cdp. VI»

uoà materia , <[uxfubijciturformte саЪ/еат

dumfe confiàerata,eïl fura potentiaficut cñ

materia omnium inferiorum»

»^IDETVR/orfff«fyí

bus in calo non effe veram

materiam: nam tranfmutas

tiofecitfeire materia,ficut

et ailusforma : ^a.n.vides

mus res agere, ideo dicimus

m eis effeformas aliquas, a

quibus frocedunt huiufmos

di aBwncs:nam nihil agit,

ni/7 fecundum qS eíí in ailw.ir nihil eíí in aílu,mfi fer

formam.Ratio ergo,quare aliquid agit, eftforma cius,j>

quam eíí in aftu:froftcr quod bene Шит eft,a, aiíioft

fit fcire formam. Sedfi quteratur quid eft illud, quod fes

citfeire matcriam?dicemus,p tranfmutatio.nam quia vi:

demus}aquam rarefieñ,ir generan inde aerem,iy rurs

fus videmus aerem condenfari, irfieri mde aquam,idco

cogimur fonere aliud tertií,quoi fñusjubuciebaturfors

ma aeris,nunc aitforme aqu<e:hoc aütfubieñum tertm,

qS nüc'fubijcuur vni forme contraria,» mne alten for

ma,vocamus materia.Si ergo non effet tranfmutatio.effet

ignota natura materia:ficutfi non effet aÜio, effet ignos

ta naturaforma.bx quo videturfequi, $ficut videmus

aliqua tranfmutari,fic fonimus ibifubicÜum . Videmus

ait al\qua tranfmutari quantum ad Vbi tantum,ficut cor

pora fufcrca\eftia,quibusfolis conucnit motus loca\is.ali

qua autc tranfmutanturfecundi effect hoc vel fccundU

effe accidéntale,qd fit per alteratiene, per quam асynur

В

(Ó.6о. et ide.

«.»*. de Am.

i4.et.9.Mff.

io. et alibi.

.t. Co.

PRIMA PRÄS

accidentalisfirmaivelfecundum effe fubflamiale , quod

fit pergeneratione ir corruptions fecunda que modü ma

teria expoliatur vnafubîîâtialiforma,et induitur alia.ln

motu ante localifubtjeitur corpus, quitt corpus eîî lüud qg

nunc eîî in y no loco.mnc in alio.ln alteratione verifubij

citar ens in aÜmquia materiafubietta cumforma,eîî can

fa omnium accidenúum, quafiant in ea. Forma ergo acci

dentalis ejl compofitioni contmgens,eo ep aduenit reí com

fofite ex materia etfarma.Qportet quidem % totum com

pofitum ex materia irformafubijciatur forme acctdcttt

li,irtp vtraqi,materia.f.zr forma, ir per confequens,

ipfum compofitum,fit caufa accidentiumque fiunt in ев.

Sed in generatione ir eorruptione fubtjeitur ipfa mates

Тех. а+. ria, quia(vt dkuur in. i .de Gcn.)Hylc,idcp, materia pri

Differítia mo ma,cft maximfubieñumgenevationis : illud enim quoi

lus arguit its immediatefubtjeiturfubîîantialiforme, non eft accidens,

ferimé fwbies tum accidentis iebeateffe fundamentum fubjlantia ,fci

Ш. illud quod immediatefubtjeitur fubjlâtialiforme,eîî ipfa

materia. Ex his omnibus videturfequi,q>ficut loquimur

de tranfmutationefic loquendumfitdefubiefto : irficut

inaliquibus rcperitur tranfmutatio,fi queratur tbifubs

ieÜum,vtibi inueniatur fola tranfmutatiolocalis,vt vides

tur, non debet ibi quart aliudfubieííum, nifi quodfubus

i.Tby.l. 3». citur Uli tranfmutationi-, huiufmodi aulcm fubieñum est

corpus, quod nunc eîî invno loco,nunc m alio,nunc acqui

ft, Caelut. ritvnumVbi,nunc aliud.tCorpusitaq;coelcfte,.quoin$

го. tîî generabtle пес corruptihle quia eîî perpetuum, ni eîi

alterabile quia efiprirmm alteram,fed eîîfolum mobile

localiter.ir (vtvid:tur)npn oportet in codo querere tale

aliquid, quale fubtjeitur in alteratione , quod dicitur effe

tompofitum ex materia irforma- nee tale aliquid , quas

le fuhjeitur in generatione ir corruptions quod dicitur

effe ipfa materia;fedfufftcit ibi querere tale ahquid qg

fubtjeitur motui locali,et bmoi eîî corpus mobile . Vcrim

aa ornne quod mouetur ab alto mouetur ( vt dicitur in.7.

lex. i phy.)\de0 oportet rem motam habere motorem.Etfi fit ali

quid quod moueatur exfe,oportet $> fit diuifibile in talia

duo,quorumvnumeîîper femouens.ir alvdcft perfe

motum. In codcflibus igitur illud quod efl perfe motum,

eîî corpus codefle-.id quod est perfe mouens,est ipfa Intel

ligentia,que efl motor appropriate, ex qua Inteïïigentia

dicitur ccelumviuere.Nonfp dicatur viuereprout viuere

viuentibus efl effe, top non fit vnumfecüdum effe ex mo

tore cali, ir ccclo; fed dicitur cxlum viuere per inteïïis

tSature res gentiam, prout inteïïigentia influitfibt motum,t qui mos

bus oíbe,vt vi tus efl quoddam opus vite,ficut dicuntur aque viue,que

ta queda , mo fimnt ir mouentundicuntur mortu<c,que îîant irfunt

tus ineíi . 8. immobiles. Aliquotamen modo fit vnum ex corpore cae

Vhy. i . Ef.4. Uîti , ir inteïïigentia , non f fiat inde vnumfecundum

de Codo. *. effe,fedfecundumoperatwnem,prout inteïïigentia operan

aitgraue et le tur circa coélum,ir influitfibi motum,et quantum ad hoc

uetje here vi dicitur quafi anima ccdi.Et licet mouens lapidem non dis

te quefamfo catur anima lapidis,quia potejl mouere lapidem, qui non

menta, nempe eîî motor appropriate eius-,motor tarnen codi poteîîdki

grauitatc et le quafi anima eius,quia eîî motor appropriate ipfius-.vtfis

uitctc,que mo cut anima habetfuum proprium corpus quod mouetfic «ß

tusjuntprinci iîîi intelligente comiffum eîî qutd moueat fpecialiter

pia,in quo res tale cddum.ir аЦ intelligentie commiffum eîî $ moueat

ru queda vita aliud ccelum,ideo hoc codefle corpus eîî proprium mobile

pofita efi.Qg huius motoris.ir quia proprie motor corporum eîî quafi

A anima eie , ideo quiltbet motor appropriate dicitur effe his confonú c,

quafi anima eie.Efl ergo ibi compofitio ex corpore mos que à \?lat.i о

to,ir anima mouente: irquia anima eîîforma corporu, deLcg.funtj>

ileo pot ibi did compofitio ex corpore irforma. Conclu dita . Vizere

damuscrgoir dtcame,tf>fun eoilo non inucnimus gene enim iïïa día

rationem ir corruptione,non oportet(vt videtur) $ ponas docuit,que то

me tbi materiam.Kurfe,quia non inuenime ibi alteras tionis prkipiú

tionem,non oportet\(vt videtur) $ ропате ibi rem copofi intrafe conti»

tarn ex materia irfirma:f:d quia tnuenime ibi localem nent.

motionem,oportet $ ibifu compofitio ex corpore moto ir

fuo motore,qui modo,quo dixime,potefl diet deforma.

Erit ergo ibicompofitio ex corpore ir forma: ir ifla efl

pofitio Comentatoris , quam diu venatur in de Subflantia

orbis-.vbi muefligans ex quibe naturis coponatur ccelum,

vult <j> non componatur ex materia irformaficut rompo

3 nunturgenerabilia ir corruptibilia,velficut componütur

alterabilia-, f:d fclum componatur ex corp ore ir forma ,

fice componunturfecundum locum mobilia. Namfi nuls

lam aliam tranfmutationem videme in calo nifi localem,

fufflcit(vt videtur) dp ponatur ibi quoifubu'citur motui lo

cali-.humfmodi efl corpe.îdeo in codo nuïïam pofuit mate

riam,fedvoluit ipfum codum effe quafi quoddam corpus

fimplextir quedam corporalisformafine materia-, quoi

corpusfimplex,et que corporalis forma refpeilufue ani

me mouentis habet feficut materia-.ideo voluit,$ equiuo

ce diceretwrforma ir materia infupercddeflibus, ir in

ijhs inferioribos,4ß in ifiis inferionbe materia dicit alis

quid quod de fe efl pura potentia ir quodfubtjeitur genes

rationifir vt adepta eflfubjhntialem formam fubijcitur

alterationi-.m codo autefdm Com.mhd efl tale ,fei loco

2 materie efl ibi corporalisformafine ipfum corpus , loco

anteforme efl ibi inteïïigentia mouens.Sed ifla pofinofla

re non pot.nam licetfi non fuiffet tranfmutatiofecundum

fubjlantialemformam , nonfuiffctplene cognita natura

materie; tame poflip nobis efl cognita natura mater\e,co

gimux rationabiliter etiam poneré vera materiam, vbi no

efl tranfmutatiofecundum fubflantialemformam:ir etia

cogimwr hoc poneré vbi no eflgeneratio пес ahcratio da \,ittJnsnt*

to etia f non effet ibi localis mutatio, fedfolum effet ibi ШГш

quanutatiua extenfio.Vropter quod,dato # cotlum jlaret

ir effet immobile, tarnen quia efl quantum ir extenfum,

oportet quod de compofitione eiefit vera materia , ir $

fit compofitum ex materia irforma. Q%eremus enim ab

Auerroe, quomodo quantitas codi comparator ai fuam

formamiautcfl.n.fundamcntumformt codi ir efl iïïul

~ in quo recipitur buiufmodiforma-.et tunc accides (perfe)

origine ir natura precederetfubîtantiam: qg p onendo

obhtefuit doñrinam Arijhtelis magifln fu\,liccntis in

y.Meta.^fubîîantia efl prior omni accidente, cognitioe. xex.f

ir diffmitione,ir teporc. Si autcm quantitas no inteïïigis

tur vt precedens irvtfundamentum illieforme , fed vt

aliquid adueniens fibi:hoc etiam effet ridictdum dicere,att

forme tmateriali (fecundu $forma) non potejl aduenire

quantitdsjicente philofopho in.7Meta,fforma n<>n dis Tix.c0.j7.el

uiditur,nifi per materiam. Diuißo ergo et etiam queevq;

extenfio non acctduntforme,nifi per matenam. Hoc ide

et declarari pot nonfolú ratione extenfionis et quantitas

tis , quas vidente in codo , ir que non poffunt copetere

forme nifi per materiam], fei etiam ratione qua'itatum,

quas videme in cddo,quia ibividemus rarumet denfum,

videme

HE XAEMERON.

i,dccaf.o.t.±i

Râfû ir den

fum fmit diffe

r'etia cofeque

tes materiam.

Тех. i г.

7.MfW.f.vI(i.

Слр.1.

Materie efien

tialis differen

üa eíí carere

omniforme.

i.Pfcy. f. 8o.

videmus ih ííellam ir orbem:efl enim ííeUa denfior fan

fui orbis ,vt dkitur in de Codo ir mundo-.rarum ante ir

denfum funt differentia materiales.ideo ofortet in coelo

fon ere materiam. Ergofi cxlum non moueretur,attamen

ratione quamitatis,qua nunquam fefaratur naturahter a

materia;ir ratione raritatis ir denfitatis, quafunt difs

ferentia circucernentes materia, fufficienter frobari fof

fet cxlum infe habere materiam. Verum quia cxlum то

mur localiter,idio foteílfumi tenia ratio fumfta ex hu

iufmodi motora (vt dicitur in.i.MetOfhy.)ofortet unas

ginari materkm in re mota.Sed dicet «lupas forte in ex

lo effe mattriam,fed ¡lia materia non eíí fotetia furafis

tut eft materta iiiorum inferiorumnam materia illa abfo

Uta ab omniforma differt effentialiter ab hac materia,ra

tione cuius fot habere de fe ordinem ad alium «ñu, et «d

aliamformamiquod videmusfenfibiliter effe verum, quia

materia illa eíí'.fub afíu ir fubforma incorruftibili ¿r

infefarabili ab iffa , hac aute materia eíífub forma cor

ruftibili velfubformafefarabili ab iffa.Sciendum ergo,

¡p пЩ ex duobus in afíufit vnum per fe ir fimfliciter,

fedfecundum quid ir fer accidens: ideo forma accidenta

lis quia aduenit enti in aílutcü fuofubieBo facit vnü fer

accidens irfecundum quid,forma vero fubfldntialis , «_&

fundatur in iffa materia fecundum fcji.ua de fe eíí fote

tía furofacit vnum ferfe ir fubííanúaliter cum iffa,vt

quicquid foííea ci adueniat dicetur effe accidens: itaq¡ fi

materia codi fecundumfe diceret aliquid in afíu ,forma

colli effet accidens,&fieret vnum fer accidens irfecun

dum quid ex materia cáli ir cmforma. Concludamus

igitur ir dicamus, $ in iffia materia,fecundumfe,no fof

funt effegradus,tamenfifoffent ibi effegradus , non mis

nus immo magis deberet foni materia cadi effe in fura fo

tentia,q} materia iiiorum inferiorum,cum non minus ïmo

magisfiat vnum ferfe ex codi materia ir dus forma, q>

in iííisinferionbus:fed in fura fotentia gradus effe non

foffunt, hoc enim dicit furä fotentia, g ita efl in fotens

lia, f plus non fot effe in fotenûa, ir f effentiale eíí ei

effe in fotentia.ideo dicitur in de Subflatia orbis,f effe in

fotentia efl differentiafubííantialis materia. Si enim ma

tena comfeteret aliquis afíus,non effet fotentia differen

tiajubflantiahseius-.fedrefoneretur materia fer Шит

afíum infuo effe sfecifico.'tiuc autem,eo modo quo foffu

mus loqui defuo eße sfecifico, dicimus quid caremia eus

iuflibet sfcciei,ir quod carere omni sfccie,eflfibi froffe

cie,ideß,frofuafubjlantiali differentiated fer hoefubs

flanttaliter differt ab omnibus dlijs,quia efl fotentia tans

tum,cui fecundumfe nuUus admixtus efl afíus.Tatet ergo

fer habita, <f> in cxlo cs~î materia,ir illa materia efl fura

fotentiaficut materia horum inferiorum,ir fer cofeques

fecundum fe eíí indifferens ab hac materia . Qu¿¿ autem

materia iflafit fubforma corruftMi,i\lafub mcorruftis

bilí: hoc efl ex aííione frimi agentis, qui voluit Uli mates

ria imfrimerefirmam non habentem contrarium пес pri

uationem annexam,ratione cuius non efl ibi generatio ir

corruftio.ln hac autem materia imfrcffit formam ha

bentem contrarium ir friuationem annexam,

ratione cuius machinatur ad malefi

dum ir ad corruftionem, vt

fot effe fer habita

manifeííum.

Cdp, V I r.

Quoáft in coció non eßet uera materia , cxlum

non ejjet corpus, iàeîl, effet ibi accidens fine

jùbiefto*

V ONI AM fofitioO

toris,f cxlum non habet materiam,et

non eíí comfofitum ex materia ir

formaba c¡> ipm codum fe höhet ibi

vt corfus ,inteüigentia mouens vtfbr

ma,eflfaifa et irrationabilisúdeo, vt direfíc imfrobcmus

eam,volumus declarare,^ fi\ cxlum non haberet vera ma

В teriOmxodum non effet corfus, ir ex hoc non foffet dici

comfofitum ex corfore ir forma ; iy quod effet ibi act

cidensfine fubtefío. Ad cuius cuidentiam feiendum , tjt

adhoef forma extendatur extenfione materia,no fuffis

cit quodfit ferfefíio materiafed requiritur cuidfitcdu

fía de fotentia materia,vel quodfit vifefaravilis à mate

ria,ir quodfit formafimelex materialis non excédent

materiam. Nam anima humana eíí ferfefíio materia,

quia efl ferfifíio corforis: tarnen quia non educitur de

fotentia materia пес de fotentia corforis , non extendis

tur extenfione corforis, fed efl tota in toto corfore , ir

tota in quolibet farte , vt vult Auguflin. 6. de Trinitate.

Inuenimus autem infbrmis tres differentias : quanam

autem differentiam inuenire non foffumus. Sunt enim

alxqua forma , qua nee funt ferfetliones materia , пес

Q eduBa de fotentia n ateria , vt InteUigentia. Aliqua ve

ro funt forma omnino offofita , quafunt ferfiÜwnet

materia ir eduÛa de fotentia materia , vtforma mates

riaXes non excedentes fuam materiam. Tertio verifuñí

form« media , qua funt ferßÜiones materia , non tas

men funt edufía de fotentia materia , vt Anima ratios

nales. Quartum autem membrumfiue quartam differens

tiam , videlicet , quidfint aliquafirma edufía de foten

•tía materia ir tarnen nonfint ferfiÜiones materia , ins

uenire imfoffibile eíí : quiaforma edufta de fotentia

materia fenitus funt materiales non extendentes fuam

materiam, et funt infcfarabilcs à materiafedformas ins

fcforabiles a materia non ferficere materia , eíí opfofim

inadiefío. Ofortet itaq; ф id quod extenditur extenfione

quantitatisfit edufíum de fotentia materia,ir cpfit infe

farabile à materia. Si ergo in cxlo no effet materia, nihil

effet ibi edufíum de fotentia materia, et nihil eßet ibi ins

fefarabile à materia,immo quicquid effet ibi , effetfefas

ratum à materia. Forma ergo cxli fe haberet ad quaútas

temquam videmus in exioficutfe habet anima noflra ad

quantitatem noílram.irficut anima raríonahs non exte

¿¡tur ad quantitatem corforisfed eíí tota in toto, irШ

in qualibet farte,vtfatu\t fer Auguíímu:fieformafubs

ííantialis cxli circuferifto motóte non effet quid extens

fumfed eßet tota in toto,et tota in quolibet farte:ímo,fi ve

ra eít fofiúo Comctatoris,multo fortius formafubííhtias

lis cacti non effet quid extefum пес quidfituale, q) oía ra

(iondlis.Ndm bmó'i dnimrf licet nonfit edufía de fotetia

materia; 1 tame per/kit nutterirtm:¿r licetfit fefarabilis

a materialmen non eíí aílusfefaratm a materia, immo

В ii

x.ieaxa, (,7.

Caf.¡,'^

Formará tris

flex dfferetsa

C.ie Trinif.

caf.%.

2.deaía.t.io

t Atom ron»

le effe ahcuíus

PRtMA TARS

corforis аПи, quamdiu eft in corpor', efl atlas coniunïlus materia,

in duhiú reuo Sedfi in codo non effet materia, firma cali non folu no*

cat Ansio, j. effet eduela de potentia materia,fed ctiam non effet ¡fe

de An.t.y. ílio materia:¿r nonfolü cff:tfeparabilis à materia,fed

etiam effet atlus feparatus à materia : flus ergo haberet

de immaterial i tat:, a¿ anima rationalis.Si ergo ata roña

hs,rationefua imma;erialitatis,vt quia non eft edu-la de

fotentia materia,vel quia eflfeparabdis à mattridyo no

eft quidfimle,nec quid extcnfumfed vbicuqs eft,ejl tout

in toa,et teta in qualibet farte,confequens eft,f multo ma

gis htec competantfirme cali.Et hoefirte voluerunt di

f.Tbo.i. far. ceretquida magni,ffi vera effet fofido Auerrois,àrfi

q.6 6,ar. 2. in calo non effet alia materia;forma codi effet quid ins

telleílum in ailu,ier ex confequenti , caelum non effet qd

fenjlbilefed q*ii inftüigibile-.immo hoc fofitofirma.1 cees

Ii effet quadamfubftantta fpiritualis,et effet quid intellis

gens.biam oísforma fu.ftantialis,qua non eftfitualis, et

non eil extenfa ex'efione materi«,ie necesítate eft qua;

damfubftar.tta sfirituaUs,et eft quid inttlligens-.hoc eft.n.

fropriumfois sfiritualtfubftantia,f vbicunq; eft,fit tota

m tvto.et teta in quahbet farte-.et quiafirma codi cet bus

iufmodifi in calo non effet materia, bene diílum eft,

hoc fofitofirma cali effet quadam fpirituahs fubftatia:

tmmo hac hypothefi ilante,magis effet fubftantta sptritua

lisfirma cali,qukm anima humana.Nií ex immaterially

täte alicuiusfubftdniiie conttngit,f iffafit sfiritualis et

mtelleñualisfubftanña,et$ intelligat: quod fatet ex ipjo

ailu intelhgcndi.Nam in intdligendofit abftraïtio a mas

ttria,et ex hoc concludimus %fubftantta ilia cui comfetit

intelligere eft immaterialis.lnuenimus quide duflicem im

Formafepara matcrialuatem infirmis-.quia quadamfirmafunt imate

ta dufltx. riales,quiafunt alîufeparata a materia, vt intelligetie:

quadam aitfunt tmater'iales,quiafontfepardbiles a mas

ttria, vt anime humana.lfte aut eft infimusgradus ima

ttrialitaäs,f aliquid dicaiur ímateriale,quia licetfit gfc

ílio materia , eft th fefarabile a materiaúdeo anima m

genere intelUgibilium tenet infimü graiü,et eft quafi ma

txria in genere intehgibiliumMaq;fi in calo no effet ma

ttria,firma cali effet ímattrialis,quia effet aiiusjiparas,

tus a mattria.interfubftanüas itaq; sfiritualesfirma cees

li teneret altiorem locum,'f anima humana.Bene ergo di

slum eft,$ fiante hac hyfothefi $ in calo non ejjet mate

ria,firma cali effet magis spiritualsfubftatia, q\ anima

humana. Un itaq; pralibatts voluntas declarare , quain

Titulo huius capuuli poebantur,videlicet,^ft in calo no

effet vr.ateria,ca\um non effet corfus, et effet ibi auides

finefubieÜo. Stantt.n.hac hyfothefi nulla fubftantta eft

Toc. a . ibi ^¡tue poffit dici corpus,nam(vt habetur in. 2.de ata)

non eft nfi triplexfubftantia,mattriaffirma,etcopojls

tum.Nul¡a ergofubftantia eft in calo,qua poffit dici cor

fusiquia non materia,cum Ai negetur materia:noforma,

quia (vt declaratum eft) fi in calo non effet materia,for

rr.a eius effet quadam sfiritualis fubftantia,no igitur effet

(orpus.Nec it dicere foffumus, $ in calo dicaiur effe cor

fus ahquod comfojltum ex materia etforma,cum ibi talis

negetur eomfofiúo, et negetur ibi materui,iuxta fofitios

пет Comentatvrir.et quia calum non dicit accidens,fed

dicit aliquid qS eftfubftantta,veritatem habet qS haba

tur, Oyfiin calo non effet materia, calum non effet cors

f us. Sed dices, $ ipfa trina dimenjlo meretwr diet corfus,

A iuxta illud Thilofofhi in ?radicametis,$ continua quati'- In ca.ie quat.

tas eft linea, fuperficies, et corpus, lbi enim prima dimen

fio inttlligitur id quod habet vnamdimenfionem шш, vt

puta longitudinem,quod dicitur linea:q£ autem hitduas,

longitudinem.f.et latitudme , diciturfuferficies: qd" vero

habet oes tres, videhcet,longituiinem,latitudiní,et ,pfuns

ditatm, dicitur corpus.Sed huiufmodi corpus no eft in ge

ncrefubftantia neqi eftfubftamia ,fed eft in genere quan

tttatis et eft quanttta¡. Cum igitur calum dicat aliquid qt

eftfubftantia,quia nulla eil ibifubftantia quafit corpus,

fuppofita fofition: Comentatoris, bene ditlum eft $ fi in

calo non effet materia,calum non effet corfus : q$ nullus

fame mentis diceret. Cogimur ergo fonere $ in calofit

mdteria, et $ ibi fit compofitio ex materia etforma: etfi

esl ibi materia.eft ibi vera materia, quia aliter nonfieret

В veré vnum ex illa materia, etfuáforma . Declaratum eft

ergo frirnü, quod in frafenti cafitulofonebatur t^.f.fi in

calo non effet vera materia, calü(vt eftfubftantia)no eet

corfus:hoc.n.fofiw,no effet in calo corfus, quod eftfubs

ftantiadicetforte effet ibi corfus quod eft quatitas.Rcjtat

ergo declarare fcá¡m,videlicet , 4> hoc fofito, effet ibi acci

densfinefubiciío. Quxrem ts.n. de quantitate cali,et de

trina dimenfione eius,in quofit tanquam infubietL'Non

autemdici fot $fit in materia, fi ibi negetur materia: пес

foterit diet, atfit in ipfafirma cdli tanquam infubieño,

cum probdtumfu, fji m calo no effet materiaforma сa?

Ii effet quísdam spiritualisfubfíantia-.conftat dutem,<p nul

la spiritualis fubftantta poteft effe fubieilum quantitatis

molisfiue quantttatis extenfoe, cuiufmodi eft quatitas qua

videmus in calodicet pofft effefubieilum quantitatis vir

С tuíis: erit ergo quantita> califine fubieíío . Ъпто nullum

accidens corporale poteftfundari infimplict ente taquam

infubieilo, fed omne tale accidensfundatur in copofito ^a

(vtfupradiximus) forma accidentalis(loquendo deaccis ».fb*.ffi.8o

dentibus corporalibus) eftforma copofitiom contingens. .

rri compofitee aiuenies,quia,vt pradiximus,materiafiibs

ieila cumfirma esl caufa omnium accidentium quafût,

inea,vtmtm compofitumfitfubieilum folium accidens

liumjit quia in calo funt accidentia corporalia,quia funt

ibi accidentia fenfibilia qutcfentiunturfenfu vifus ,fi ibi

non eft aliquid compofitum ex materia etforma.cogimur

ibi ponere,ffit accidensfinefubielfa.Qd aut hac poficio

fit Cometatons,f in calo nofit materia,patet ex Traela Cap. j .

tufuo de Subftantia orbis, et ex verbisfois m prío Cali Com. ç>S.

et mund'v.vult enim <ç materia califit aliquid m aïlu , et

D forma eiusfit intelligentia.Vnde ait, Debemus mtelligere

de corpore calefti ipfum effe neutrum ad hanc naturam,

qute eft ma'.eria:intelligimus,n. non $fit aliquii hns firs

mam et materiam calum, qñfi ita eff.t , graue aut leue

eßet.Ergofecûdum ipfum eft neutrum: et eft remotum ab

hac natura.f.a natura materix:et ipfum corpus calcfte e

fubieïlû Intelligente. i . habetfeficut materia refpeila. In

tellig'eti<e;et Lnteüigetiafe habetficutforma refpeílu eius,

vt intelligcntia et corfus caleftefociant aliquid vnu,ficut

materia etforma.frofrie tomen (fecundumipfum)no eft

calum copofitum ex materia etforma,fed ex corpore et

forma.Sed, vt diximus,fi in calo non effet materia,calu

non effet corpus,ergo non poffet ibi effe compofitio ex cor

pore etforma,loquendo de corpore quod eftfubftantia:et

fi eft ibi corpus,quod eft quantitas,quod eft trina dim'cfio,

illud

HEXAEMERON.

i4ud non poteft pertinere adfubfiantiä" cxli,vt fà. tatfibs

fiäntidem copofitione in ipfo.immofiante fofitione Auer

rois,ilk quamita¡ effetfine fubieBo. He: ergo et aha ins

cowemetiafequûtwfi in coelo non ponatur vera materia,

x.et.i.cap.de Comentator ú videturvelle ,qyfi in coilo effet materia,

fubfian.orbis. coáum effet graue aut hue: ideo dicit ipfum effe neutrum

ad banc паышщша neq; graue neq; leue,cum пес тог

ueatur a m:dionec ad mediumfed circa mediumfe heat:

nos veri dffirentiam corporis cccleîiis ad b<ec inferiora

non acc.piemus ex materia,fed ex eiusfirma. Dicemus

quidemtyhcec infinorafuntfirma in matena,ir cœ'um

eßfirma in materia¿liier tarnen ir aliter.quia h<ec infi

riora (v ( diximus ) babent matendm fibieciamform.z ha

benti contrarium,ir hnt priuationem annexam,ir motus

contrarios , ideofunt grauia vel leuia-.materia vero colli

i non efifibietlajornue babenti contrarium,nec habet pris

f i '. ccèli tex. uationê annexam, Tir motus cceli non eft motus habens

24.. irinde. contrartum,ideo coilum eíi neutrum ad hanc naturam,vi

delicet, grauitatis ir leiutrtfií , vi nee moueatur a medio

nee ad medium.

Cdp.VIII.

Quoá cxlum et (jucelibet pars cœïi conßat ex tos

mfita materia.

Tex.p}.ir

inde.

Vlato in Tis

meo À pune.

В

HILOSOPHVS i»

primo codi ir mundi ,vos

Uns probare non effe mfi

vnum mundum et vnu vnis

uerfum, dicit ipfum confía

re ex tota materia fuá ,

nihil eil enim in vniuerfi

quod non comprehendatur

in ipfi-.nulla eft ergo mate

riaquanon coprehendatur in vniuerfo-.fi enim durum

effet materia annuli, ir nonfieret annulus nifi ex auro,

fi aliquis annulus cofiaret ex toto auro,non effet nifi vnui

annulus in specie annuliúdeo verofunt dtuerfi annuli, ça

tx alio ir ex alio aurofit alius et alius annulus.No ergo

pnt effe plures mundi vel plura vniuerfit , й_а tunc ex alia

et aha materiafieret alius et alius mundus,velfieret aliud

ir aliud vnmrfumfed cum vnu; mundus totam materia

comprehendat,ir vnum vniuerfum ntum infi contineat,

non erit nifi vnui mudus, ir vnum vniuerfum. Oftendes

batur auxdem prius ohm corporum effe vnam materiam,

quod quo verumfit in fequenti capitulo patefiet , vbi dis

ftinguemus diuerfos modos vnitatis matenee.Sam ahquo

modo pot accipi vnitds materia , $ ohm corporum tarn

fupcrcœleftium,quàm inferiorú eft vna materia:alio ves

ro modo pot accipi huiufmodi vnitas , ф ccelejha cu infi

noriiw non conuemunt in materia: ir tahter poffet acs

api profita vnim, $ etiam ipfa codeftia non couenirent

in materia.brgo fi omnia corpora babent vnam materia,

quxhbet materia poteíí did cuiuftibet corporis, ita quod

niml poteft confiar: ex tota materia fua,mfi infi copres

bendat отпет materiam.fecundum quern modum пес ter

reftria confiant ex tota materia fuá, пес etiam cœleftia,

quia neutra iftorum infi totam materiam comprchendut:

Тех.} 2,

Inetternis no

differteffe et

poffe penes as

Üum рпти,л

penes añum

fecundum.

fed Mus mundus,vel totum vniuerfum conßat ex tota mas

teriafua^a nihil de materia efl extra ipfum . Álio quis

dem modo pot.fi dici ahqua co'iftarc ex tota materia fia,

vtfi etiam effent plura talia,quodlibet елит poffet dici

confiare ex tota materia fua.Nam fi effent plures files,

quilibet eorum poffet dici conftare ex tota materia fuá.

Accipiemus.n.vnitatem materia fecundu f accipitphilo

fophus in de Generatione,vtfolum illa dicantur here man 1 .(ex. 2 2 .

teriam vnam,qu<s hnt adfeinuicemtranfmutaúonem.Sei

(vt patet ) fi effent pluresfoles , vel plures lunce,quilibet

eorum effet quid incorruptibile.oj$od ergo effet fibfirs

ma vnius non poffet effefibfirma altenus,quia mcorrus

ptibilia non hnt tranfmutationem aifeinuicem , nee cum

alys.^odlibet ergo incorruptibile const at ex tota mates

ria fua,quiaficundm phlofiphum in. hphy. in gpctuis

non differt effe ir poß'e.Verpetua quidem vt ppetuafHt,

ir qutelibet incorruptibilia vt inzorruptibilia fini , non

differunt quantum ad effe, ir poffcquicquid n.poicft tbi

effe,totum ibi eft aftu;quiafi aliquid poffent habere quod

aftu non haberent,qudntW ad illud no effent perpemfed

corruptibilia.Codum.n.vel partes cœli pntbabere aliud

Vbi quod non hñt,vt hec pars codi qiue nunc eff in one

te,potefi effe in occidente, ha a> quantum ad Vbi dtffert

ibi effe ir poffe,non enim queelibet pars codi habet omne

Vbi qî pot haberefed fucceffiuc nunc est in vno Vbi,núc

in aliofed quantum ad effe,non differt ibi effe ir poffe,

quia codum ir quxhbet pars codi habit omne effe quod

pot habere. Ideo comumter dicim:is,a> in coelo no eft \raf

mutatio quantum ai Eß;,fedfolum quantum ad Vbi.Cd

\um ergo ir queelibet pars codi confiât ex tota materia

fua,quta nihil pot efftfubforma cœli vel fubforma eus

iuflibet partis e'.us,quod nonfitfub hmoi forma.aliter.n.

ibi effet generado ir corruptio,ir effet ibi tranfmutatio

quantum ad effe ir quanti alfirmam, cuius contrarium

videmus ad fenfum.ldeo (vt dicebamus)dato $ effent duo

foies, de quolibet dici poffet,^ conîiarct ex tota materia

fua:quia,cum ibi nonfit tranfmutatio quantum ad firma

пес quantum ad effe,tm illa materia qu£ poff:t efte fub

forma buiusfilis,autfubforma iHius,tota ibi aftu cß'ct, пл

quantum ad hoc non differt ibi effe ir poffc,vel non difs

fert ibi rfffo habere ir poffe habere. ouAibet ergo huiufs

modifoles haberentañu totam materiam quam poffent ha

bere-.propter quod menti dici poß':t,f conffarem ex tota

materiafua.Aduertendum tn , f philofophus (vt patet in

fine de Gcneratione)in rebus inrorruptibilibus non pofuit 2,tcx.7Ó.

nifi vnum indiuiduû fub vna specie.Sam res corruptibis

les ей non poffint fe perpetuare in vno indiuiduo,id:o (fis г. de An.

fumíitm Ph'lo/ôpbum) геЦио modo copleuit Heus, conti tex.} f.

nuamficiens m eis generationem ir corruptionem,vt spt

des qux non pot fe perpetuare in vno indiuiduo,per gene

rationem ir corruptionem perpetuetfi in muítis. Sed ins

corruptibiha,quia in vno et eodem mdiuiduofi perpetuas

re poffunt.io pomtur vnum tale in vna specie,vt vnus fol in

speciefolis,ir vna luna' in specie lun<s:irfi multa funt а

lia,boc eft, quiafunt partes emfde.v. multe siclleefixx in

uno orbe pht did partes iüius orbis . Reuenamur ergo ai

propofitum , ir dicamns , quod quoílibet incorruptibile

confídt ex tota materia fia, quia habet in fe aftu totam

iUammatcriam quampo:habere:et quia cedumir quts

libe: pars codi eft quid incorruptibile, bene di Bum eft, at

TRIMA PARS

quod in Titulo huius cafituli dicebatur, videlicet, ф ccès

iura ir qualibet fars eius confiât ex totafua materia.

Cap* I X.

Materia tri

flex vnitas.

1.

CotB.14.

Fernirf fufß.

fila materia

mediate iuns

gitur.

i.Tex. г}.

Тех. 1 7.

Tcx.w.

Quoi tribus moils pottîl acàpi unitos materia, et

Jècundum alium ir aliúm unitalis modum}cor

pora аЦиа yoßunt conuenire in materia ¿r

dijferre,

VONIAÍM aliquado

diximus omnium corforú

efje vnam materiam , alis

guando vero diximus cor

fus aliquod vtfuta caelum

ir eius quamlibet fartem

confiare ex tota materia

fua,meritô cogmur diflin

guère de vnitate materia.

Kam eo modo quo omniu corforum cfi vna materia, nihil

fotcfi confiare ex tota materiafuá,mfi in fe comfrehens

deret отпет materiam-.quodfilum de ton mundo vel de

tvto vmuerfo veritatem habet. Aduertendum ergo,qubd tri

bus modis foffumus loqui de vnitate materia,vt vno modo

dicatur materia vna fer indifferentiam,quia non habet ¡>

quid différât ab alia materia-.fecundum quem modum los

quitur Comentator de vnitate materia m. 1 iMetafhy.

$ materia non dicitur vna numero fer altquamfirmara

indiuidualemfed fer indifferentiam,ir fer carentia oms

nisforma.Vtfi hac materia abfolueretur ab omniforma,

vel confideraretur vt abfiraÜa ab omni forma , ir alia

quacunqi materia confideraretur hoc modo,non herct fer

quid differret vna ab alia-.et hoc modo effet idc fer effen

tiam vna cum aha, fecundum que modv vn'ratis materia,

omnium corforú efi vna materia.Vrobabatur.n.fufra , q>

materiaqua efifubfirma coAi,cfi fura foteúa.náfi effet

de fe aliquid in allu,nonfitretverevnumex materia сое

Ii ir eiusforma-.velfificfieret,fieret vnum fer accidens,

irfirma cozli effetfirma accidetalis. Ыат ideo dicimus,

0} calera aliafirma funt accidetia, quiafulafirmafubs

fiantialis comungitur iffi materia ¡mediatinta <p illafila

forma comungitur materia qua de fe efi fura fotetiaica

tera autcmforma coniunguntur enti in allu, quia común

guntur materia iamfalla in aîlu fer formamfubfiatias

lem,ir dicuntur effe accidetia.ldeo Thilofofhus in de Ge

ncrationc au $> Hyle maxime efifubieÜum ingeneratio=

ne-.nam mgeneratione efi tranfmutatio adformamfubfia

iialem,qua coniungitur iffi materiafecundum fe.Reuer

tamur ergo ad frofofitum,ir dicamus qubd materia cali

fecundumfe efi fura fotentia,¿r materia ifiorum infirió

rumfecundumfe efi fotentia fura, quia (vt dicitur т. г.

Metafbyfica)infundamento natura nihil cfi difiinílum.

Iffa ergo matcria^ua diciturfundamentum natura, nul

lam dijhnñionem.nullam aclualitatem habet, fed eil fura

fotentia: fura autcm fotentia a fura fotentia di\] erre no

fotefi,quia(vt dicitur in.7 .Mciafïyfica) Añuscfi qui di

fiinguit.ln fotentia autcm fura non fot aliqua efle diftin

ílio ex farte alius quem habct,quia nullum aítum habet.

В

Ыес ex farte aílus ad que ordinatur , quia vna fotentia

fura (quantum efi defe) no magis ordinatur ai alium as

(lum effentialiter, <¡p alia-.quia no funt duo aÜus effentias

liter differetes quin vnusfit nobilior alio,quia alius effen

tiales &forma(vt fatet ex. S Mttafhy.) fe habent jicut Тех. i о

numeri.ldeoficut nonfunt duo numeri ffecie ir aqualis

ter differentes^uin vnusfit altior alicet magis diflans ab

vnitate;ita non funt duo alius ir duaforma effentialiter

differentes,quin vnafit altior ir nobilior aha.ir frofin

quior frimo énti a) alia.i Differentia efi tarnen inter nus t Aeg. Cotra

meros etformas,quia maior numerus magis difiat ab vnis cxcftos,c. 1 7.

tate-.fed infirmis,quantoforma efi nobilior,tanto habet ra

tionem maions numeri,quia flura infe virtualuer contis

ncf.ir huiufmodi forma nobilior habens ratione maioris

nmeri,ex hoc no magis difiat ab vnitate,idefi,ab ente fri

mo,fed efi deo frofinquior,qui efi vnus ir fimflex a quo

frocedunt oía dlia,ficut omnes numeri froceduntab vnis

tate.Et exinde cfi,$ omnis multitudo,ir omnis numerus

farticifat aliqualiter vno (vt vult Dionyfius in de Diuis Caf. 13.

nis nommibus : ir vt vult TroclusinfuaElementationc In. 1. Prop.

Theologka)quia omnes creaturafe habent vt numeri,ir

fartieifant frimo ente,quodfe habet vt vnitas . Retuertas

mur ergo ad frofofitum,ö- dicamus,^ licet econuerfi in

formisfit ir numeris,quantum ad elongationem, ir afs

frofinqudtwncm ad vmtatem-.conueniunt tarnen numeri

irforma,quiaficut non funt duo numeri efjentialiter dif

fcrentes,quin vnus habeat flures vnitates q) alius; ha non

funt duo alius пес duaforma effentialiter différentes,

quin vna habeat flures nobiluates <p alia.Si ergo dua fo

tentia fura ex hoc effentialiter differrent , quia vna de

С fe ordinärem ad alium aÜum effentialiter magis cp aha

quia duo alius effentialiter différentes non funt aque nos ■

biles,confequens eß'et,# vna huiufmodi fotetia ordinäres

tur defe (vtfufra tetigimus ) ad nobiliorem allum quàm

alia.ir effet defe nobilior f alia,ir fer confequens,effet

magis frofe Deum,ir minus frofe Nihil,<palia,ir fer

confequens,non effet fotentia fura,ficut alia. Quia ergo

effe non fot,$ vna fotentiafit froftnquior altui q) alia,

quinfit magis in allu <ß alia,ir cum Deusfit alius fus

rus cui non admifeitur aliquid de fotentia , i4a fotentia

■qua efl'et nobilior ir frofinquior Deo, ir fer cofea^es

frofinquior aüui,non eß'et fotentia furaficut aha.lmas

ginan itaqi gradus, ir differentiam,feu difiinllionem m

fura fotentia,efl imfoffibile.Materia ergo fecundu hune

vnitatis modum frout materia, fer carentiam .fiomnisfor

y ma,ir frout efi fotentia fura,fxundum quem modu no

fotcfi habere differentiam ir difiintíionem,efi vna in от

nibus corforibus tam cœlefiibus, qvinferionbus . Secundo £ l

modo fot accifi vnitas materiafecundum vnam ir eans

dem rationemfufeifiendifirmam: irfie non efi cade ma

tena in omnibus corforibus.immofufcrccelefiia différant

in materia ab ifiis inferionbus,quia materia hic ir ibi no

fecundu eandem roncmfufcifitforma-.quia in ifiis inferió

nbus,materiafufeifitformam fecundum ronem non corn

flentem totum affetitum materia-.in fufcrcoilcîlibus ves

ro,fit fufceftio forma fecundum rationem comflentem

hmufmodi affetitum.Vrofter quod dicere foffumus, q>fu

fercoclefiia ad ifia inferiora fuo modofe habentficut Ins

tthgcntia ad animas nofiras: quia Intelligentiafunt fies

nafirmis,iuxta HludAuthoris de caufis,Omnis intelligb Vrof. 1 o.

M

НЕХАЕМ ERON.

tía est plenaformis,itavt поп pojfitfufcipere vheriorem

formam,nec vheriorem specie .fed Anima nostra non est

plenaformis,fed femper est in potentia ad vherioremfir

nutm.Sic corporafupercoeleßa funt plenaformis,vt mate

ria ibi nonfit in potentia ad vherioremformante ista aute

inferiora nonfunt plenaformisfed materia in eisfemper

tfi in potentia ad aliamformam.Quôdfi quaratur,quare

forma Cxlifatiat appetitumfua materia.ir non in isla

Vriuatio i ma inferioribus'Efi per habita manifeflum,quia (vtfupra dis

teria effentia cebatur) priuatio csi caufa,a> appetat materia aliam fon

minime cStine mam,ficut turpe pukhrum,irfa}mina virumiir a_a fors

tur-.aliter,nuls ma cceli,qua non habet contrarium, non habet priuatione

lamforma pof annexam,ideo materia ibi non machinatur ad maleficti,

fet materia ad пес appétit vhcriorcformam. In ijlis autem inferioribus

tmttere , nulla ratione priuationis annexa,ir ratione forme contraria

iff expeteret. cui fubychur matcria,cfi mackinatio admaleficium,etap

i .Vhy.t. i i . petitus ad aliamformam.Quôdfi quaratur vlterius, vnde

hoc сотрем materia: colli, a>fufcipiat formam non habe

tern contrarium ir complentcm totum appetitum,cuius со

trarium accidit in ijlis infcrioribus?Diccmus,a> hoc eft vo

luntate creatoris,qui voluit in materia CœleSiium impris

mere talemformam complentem totum appetitum : ir in

Otis inferioribus imprimereformam non complentem.Vos

tuiffet enífi voluiffet,ir adhuc poffet,fi vcllct,inmateria

horum inferiorum imprimereformam cedit , ir in mates

ria coeli imprimere hasformas inferiores.Kam cum dicis

mus, f materia coeli non\efl in potentia ad altamformam,

inteUigendum eft hocfecundumtrationesfeminales,prout

materiafvimcitur agentibus naturalibus.Son efi aute hoc

inteUigendumfecundu radones obedientiales,prout mates

riafubijcitur agentí diurno. Concludamus ergo ir dicas

mus, Offi accipiatur vnitas materia:fecundum eundi mos

fem. Sed nunc dum vel rationemfufcipiendtformam,fie in omnibus infi

vide ей in. t. noribus eflvna materia ; quia in iUis omnibus fufcipitur

formafecundum banc ronem,prout estforma contrarium

habens,ir prout habet priuatione annexam,ir prout non

complet totum appetitum materia.ir in omnibusfupercce

leflibus efi vna materia,quia in omnibusfufcipiturforma

non contraria,noñ habens priuationem annexam , ir put

complet totum appetitum materia.fupercxlefl'ut igitur,ir

hate inferiora,non habent hoc modo vnam materiam, quia

nonfecundum vnam raiionemfufciptuntformam. Ex hoc

autem patere potest, a, etfi materia infupercalestibus,ir

in ifiis inferioribus dicitur aquiuocè , non tarnen impedit

a? nofit eadem materia hie ir it i per effenttam, vel $ no

fit eadem per mdifferentiam: na materia hie ir ibi abfos

luta ab omni forma, non habet per quid différât. Hoc tas

men non orflamcmatcrut hic et ibi dicitur xquiuoccquia

aquiuocatiofumitur ex alia ir alia diffinitione,fiue ex

alia ir alia ratione: ir quia omnes partes pofita in dijß

Tex.jf, mtionefuntformait dicitur i.7.Metaphyca,propter qS

ipfa materia (vt potentia)in diffinitione trahitur ad modu

forma, quia non efi intehgibilis nifi per analogía adfor

mam; ir quiafecundu aliam rationem fufcipitur forma

hie ir ibtfccundum huiufmodi aliam rationem, quandam

aquiuocationem contrahit materia he ir ibi.Dicemus.n.

de calo ir de ijlis inferioribusficut dtcimus de Leone vis

uo,ir de Leone mortuoMamaquiuocè dicitur Leo hic et

Ше:поп $ nonfit eademmateria per effemiam in Leone

mortuo qua erat in Leone vim; fed propter aliam forma,

ÍAeg.í epifl.

ai Rom.circa

fincleii. if.

poñicetur Tra

Яа . de Rat.

fent.difi.ii.

q.vUima.

A vi propter formam mortui irformam viui, Leo dicitur

aquiuoè de Leone mortuo ir viuo.Sic etiam in litis infte

rioribus irfupercxlestibus,in quibus nonfilum efi alia

ir aliaformafed etiam in eis non efi materia fecundum

eandem rationemfufcipiendi formam;ideo menti quas

cunqifum hie ir ibi aquiuocè nuncupantur: namfi mas

tena non diffmitur пес cognofcitur,ntfi f per analogía f i.Tby.t.6 $

ir proportionem aiformam,dtcuntur aquiuocè nuncus quod à Piaf.

pari.Tcrtio modo poiefl accipi vnitas materia non per accipit in Tis

indijferentiam tantum,necfecundum eandem raúontmfu mao.

fcipiendiformam tantum,fedfecundum tranfmutationem Ht.

adformamivtШ dicantur habere eandem [materia, quos

rum vnum poteß tranfmutari ad formam alteriusfecudu

quern modum loquitur philofophus in primo de Generas Tex. i х.

time, ф vna efi materia ohm habendum adinuke tranfs

В mutationcm.Bt hoc modo filum in rebus corrupubilibtu

est vna materiam fupcrcoticfiibus autem non efi hoe mo

do vna materia, quia adfeinuiecm tranfmutari non pofs

funtfecundum quern modum,coAum et quolibet part coi

h confiât ex Ш materiafua^tuia fecundum hune modi

nulla pars cedi habet eandem materiam cum aha. Hoe er

go modo non habet jlella eandem materiam cum orbe, nee

econuerfi,quia non potest ex stella fieri orbis , пес ceons

uerfi.Aduerte dum tarnen it'aan dicimus,Ot fecund» vms

шет tranfmutationis admuicemíieüa ho habet eandem

materiam cum orbe,пес econuerfi,inteüigendum efi hoc,

prout taha fuhjciuntur agentibus naturaltbus vel agentis

busfecundis,non autem prout fubuciuntur agenti diurno,

vel agcntiprimo,poffetcnim dan,fivcüet,exsteUafaceré , .

orbem,ireconuerfo.

C

Cúp.X.

Quoi materia Ша informis,ex <[uafaÜaÇunt aha,

ufo ai cœlumempyriwn pertmgsbat,b' тй

húuj'moii fiatium occupabat.]

E videamur enarraffe nos

[ uam opinionem,cum dixis

mus,f materia 0a infors

mis,ex quafañafunt alta,

vjq¡ ad cadum empyrcum

fertingebat-.adducemusver Q¡fi tu

ba Magiflri.ifeni. quare

tis.vbi erat huiufmodi ífirs D B(tß^ M

mis materia; ir quanti fe fuo нехаете

inaltumporrigebat.Cuiusrefponfioquátum adprimam rm Hom¡j г

partem quafiti in hoc confifiit,f iüa prima rerum omniu ttrrm m^s

moles,idest,i4a informis materia quando condita eß, ibis m

dem effevidetur.vbinuncfubforma confetit.Vbi est ers w j*f'

go modo iüa materia ex quaformatafunt alia, ibide erat \xxm ¿A „¿

cum erat informis. Adfecundam vero partem quafiti.fs enf( Сре{{атг

tumfe in ahum pomgebat Ula informis materia,habetur ^rm щ . aut

eiufdem refponfio,a, tantum porrigebatur , quoufq¡ nunc $ cem „'5 f0

fummitas natura corpórea tontingit. Oportet autem hic um t ú effet

accipere naturam corpoream,atam naturam corforalem j^J^ цм;

mutabilem qua pertingit vfq; ad ccAum empyrium , qui* M^a non's

ittudcaiumeflabmnivolubihtttcfemotum.Etideomas ¿¿ erat exor

gister.volens magisfuam mentem exprimere,ait ficut ta lux.

PRIMA PARS

quibufdam videtur)illa moles, idcsl, ilia informis materia

extendebatur extra loeum firmamenti vltra cxlumfyde

reum.Nam vltra buiufmodi cxlum eft quoddam corfus

Co¿lú crystal vo(ubile>quod ab Aftronomis diftum estvltimum mobile,

linu est frimu irafanitisvocatumeftcxlumcrystahnum. Quicquii

mobile. eft ergo infra cxlum empyrium,totum eft mobile. Ideo in

fuo primordio totum dicebatur quadam mdigefta moles

Cap. it. ir quadam informis materia . Vnde Auguft. г. de Gen.

ad literam,vub,¡p m ipfa mutabilitate rerum dabatur in:

telligi informiias materia.ir quia quiequid eft infra cd:

lumempyriumejl mutalile,congrue dici potest totum

pertmgebai ad informem materiam, vt ex hoc verificetur

quod in prícipio diximu!,$ illa informis materia vfq; ad

ccelum empyrium pertmgebat,ir totum hrnii fpatium oc

Cdp.p. cupabat.Verum quia (vt Auguft. au. i.fuper Gene.) ma:

юг estJa iptura auñoritas,f omms humani ingenij per:

fpicacitas,ideo ex verbis feripturafacra volumus hane

veritat'e ostendere, f.f.iüa informis materia vltra firmas

mentumfiue vltra ccelum fydereum , vfц; ad caelum em:

pyrium pertingebav.quod tripliciter poffumus declarare.

Vrimo ex eo quod in principio Genefisfcribitur, In prin

eipw creauit deus ccelum ir terram . Secundo ex eo auod

ibidem habetur,T>ixit quoqi deus,Viatfirmamcntü in me:

dio aquarum,ir diuidat aquas abaquis.Tertiöex eoqS

ibidem fcribi:ur,Tcnebraerantfuper faciem abyfli.Tro:

1. p ter pnmumfciendum,$ cum dicitur,in principio crea:

uit deus ccelum ir tcrra,multiplex äfanüis daturexpofi

Cap.7.et He. tio.Nam August, i г .confeff.vno modo nomine cxli et ter

ra au cpdatur intelligi omnis creatura intthgibihs e tfen

fibilis,fpintualis et corporalis.Vnde au,cum in principio

fecit deus cxlum ir terram, ideft,m verbo fuofibi coeter

nofecit deus intelligibilem atq,fenfibilem/fpintuale atq;

corporalem creaturam.Sed a> nomine cceh intelligaturfpi

Angcli fimul ritualis creatura,hoc est per quandam extenfionem,prout

cu caflo in cae fc\icet,fimû cum ccelo et in coilo,et potiftime in ccelo cm

lo creati. pyrio produilifunt omnes Angeli,ideo nomine cxli intels

liguniur Angeli^ui produÜifuerum cum cxlo ir in cce

lo.Calum tarnen ir terrafecundum fe,eorpora quadam

nommant.ldeo pr<etermiffo hoc modo.dicamus, $ in eodt

Cup. 10 libro tangit Auguft. alium modum cxponcndi,dicenst<p in

principiofecit Deus cxlum ir terram.ideft, in verbo fuo

jfîbi coceterno , fecit Deus informem materiam creatura

fpiritualis ir corporalis,vbi confufum adhuc erat cxlum

hr terra.Velfl volumus per prineipium accipere ipm ini

tium temporum,vel exordiumfaciendi ir operandi,dke:

Сар. го. mus,vt idem Augustinus ibidem dich , ф in prineipiofeeit

Deus cxlum ir terram,ideft,in ipfo exordio faciendi et

operandi fecit Deus informem materiam confufe habeme

cxlum ir terram cum omnibus аил in eis funt.Si ergo p

Oes cxli ro: cxlum volumus inteüigere totum iftud cxlum volubilerfj

tant,empyrio faÜum est ex informi materia,cum omnes cxli voluantur

excepto. excepto codo cmpyno,bcnc diÜum est, illa informis ma

teria vfque ad cxlum empyrium pertmgebat . Sed ft per

cxlum volumus wtelligere célum cmpyriumiir per terra

totam mjormem materiam,vt ctiam ipfi cxli, quifunt ins

fracxlum empyrium,fecundum comunem opinion'efan:

ttorumfactifuerint mjormes,& posteafuerint formaü,

fecundum hunc modum loquendi dicemus,f¡in principio,

idejhinfuo verbo coaterno,quod est prineipium de princi

fio.Sam pater est prmcipiü fine principio,film est prin

A eipium de principio , non tarnen duo principia, fed vnum

pnncipium.ln principio ergo, ideft,infilio.Vel in princi

pio,ideft,in initio temporiséfecit Deus cxlum,fcilicet,em:

pyrium,ir terram,idcft,totam aliam informem materia,

qua vfq; ad cxlum empyrium pertingebat: nomine enim

terra tota informis materia potest fignificari, vt ipfi etia

cxli volubiles inquantum confidcrantur informes , ad in:

formem materiam pertineant. Cxlum autem, quod did:

turfactum in principio,no ad ipfos cxlos volubilesfed ad

ipfum cxlum empyrium hoc loquendi genere referatur.

Vnde Beda,vt habetur fuper Genc.ait,a? codum, quod in

principio cum terra fattumcfi ¡cft'pxlum iWudfuperius,

quod a volubilitdte mundifecrctumejbquodmox vt crea

tum est, fanÜis angcíis est repletum. Et Strabus in quada

glofafug Gene.exponens illud,ín principio creauit Deus

В cxlum ir terramMif cxlum non eft cxlum vifibilefir

mamentu,fed етругшт.Ыот'те ergo cali, quoifactum

eft in principio ей terra,fecundu Strabum,et Bedam,mtel

ligitur cxlu empyriu.ergo note terra oportet,%> mtelliga

tur tota illa informis materia,qua est infra cxlum empy:

rtum.quare bene diftum eft,d> ilia informis materia exte:

debatur vfq; ad cxlum empyrm. Quod autem nomine ter

rafignificari poß'it tota informis materia vnde faÜi funt

cxli ¿r terrafatis ratio perfuadet.Ham nihil est tarn in:

formitati propinquuficut terra:et\quia no poffumus ipfam

informem materia nominare пес inteüigere nifiper ana:

logiam adforma,ideo benefe habet a? nomineturfub infe

rioriforma;hac autem eîtforma terra. Ideo Auguft. i г.

confeßloquens Deo,ait,f quia in omnibus mundi parti:

bus reperiri no potest aliud magts propinquum omnimo:

de mfenoritati,vcl omnimode informitati fî terra,ideo no

mine terra vocata est informis matena.lgitur fi nomi

ne cosli,quod primmfaUum efft dicitur,fecundum com:

munem fanUorum expofitionem intelligitur cxlum empy

rium.ö- nomine terra intelligitur totum aliud quod eft

infra buiufmodi cxlum, quod totumvocatum eft terra ra

tione informitatis,bene diïlû eft e¡> per hoc quod dicitur,

In principio creauit Deus cxlum ir terram,haberi potcft

$ illainjormis materia vfq; ad cxlum empyrium pertin:

gebauir totum buiufmodifpatium occupabat. Secüda via

ad hoc idemhaberi potest ex alio verbofacrafcúptura,

cum Deus dixit, Viatfirmamentum in medio aquarum, el

diuidat aquas ab aquis.Btfecit Deus firmamemum, diui:

fit'q; aquas qua erantfuperfirmamemum ab his qu e erat

fubfirmamento.Ad cuius inteHigentiam faendum , ajfes

cundum comunem opinionemfanctorumficut nomine ter:

r¿fignificatur tota illa informis matenafic etictm nomi:

ne aqua fignificata eft tota illa informis materia, vt tota

buiufmodi materia dicatur terra ratione informititis.tfa

inter omnia elementa terra plus habet de materia ¿r mi:

nus deforma, quia eft magis compacta ir magis denfa-.

quanto enim res plus occupât de loco ir eft magis rara,

tantô plushabet deforma ir minus de materia. ideo vult

Auerroes f generans quantnm dat rei de loco , tantü dat

ei de forma: et quia terra inter oía elementa minus осей:

pat de loco,ideo dicitur magis informis ir minus habere

deforma. Ideo rone mformitatis teta illa materia poterat

dici terra;raHone autemfluxibilitatis ( aa adhuc non erat

ftabhs,fcd acceptura erat pretiofioremformam ) poterat

did aqua.Voffemui tarnen dicere fi vellemus , a> licet tout

Beda.

Strabus.

i.Thy. t.6tf.

Слр.4.

Materia ilia

iformis no'iäs

tur terra ¿r

aqua.

i.phi. ja.«

j .de с cele, i S

ilia

HEXAEMERON.

Cap. и

toarginali.

Ша mterid poffet did terra redone informitatis , ir tota

poffet dtci aqua rationefluxibilitdtisudmen quoddmfpes

ciali nomine tota fía materia, аил eratfupra terram,vos

eabatur aqua,eô $ una plus habet de informitate ,irno_

itd moueiurficui mouetur aqua , ideo dicitur Ecclefiafta

primo.Terrrf autem in aternumftat. Sam aqua finit ir

refluif.quia ad locum vnde exeuntftumina,reuertuntur,vt

iterumfluant.etfpi ntus,ideft,aer et ignis in cireuitu fers

gif.quia totus ignis ir Mus der(excepta ilk pdrte aeris ,

ifM.fi clauditur intra montes) circumuoluitur cum coalo , vt

babet declaran alibi ir vt fatis innuitur Ecclefiafta, ir

etiam if>fumc<dum circulariter voluttur, quia oritur Sol,

ir occidit,ir ad locumfuum reuerhtur.Omnia ergo alia

à tena,excepto aere qui clauditur intra montes, qui quajl

clauditur intra terram,quandamftuxibilitatem,ir quens

dam motum habent,vt ex hocfola terra dicatur effefenfis

hliterftabilis,ir in aternum ftare. Ex quibus liquet , i*

licet tarn nomine terra, quam nomine aqua: foßitfignifi

tari tota Ma informis materia ,fpecialiter tarnen nomine

aquafignificatur ata informis materid alia d tend , quai

ideo nuncupdtd eft aqua , quia non eft ita immobil»fient

tena-.hac autem aqua,ir hac tota informis materia alia

л terra,pertingebat d terrd vfь ad caelum emprium.Vns

de Beda in gloffafuper Gene,ait,quod aqua totamfupers

ficiem terra tanta altitudine ttgebdnt,vt ad ihs vfq¡ locot

peningerct, vtfuperfirmdmentum pdrtim refiderent. Er

go aqua itd eleuabanturfuper terram,vt effentfuper firs

mamentum.Sed nominefirmament:fecundum communem

opinionemfdnÜorum ,intelligitur cœlum ,in quo fixa

funtfydera.Vnd; Beda expones lUud verbum,fidtfirmas

mentum,ait, quod in hoc verbo cœlum deferibitur in quo

fixafuntfydcra.Si ergo aqua protendebantur fufrafirs

tnamcntum,oportet f pertingerent vfq¡ ad cœlum Empys

rium,quiafuprafirmamentum, ideft,fupra cœlum fydes

reum , non eft nfi cœlum Cryftaliinum: quod poteft dici

cdlum aquaum, non afrigiditate,fed a dtaphaneitatefi*

eut dicitur cœlum Empynum.ideft , igneum , non a calos

re,fed à fplendore. Erit ergofenfus fecundum commus

пет opiniontm fanÜorum,cum dicit Deus,Fiat firmamen

turn in medio aquarum,ir diuidat aquas ab aquis:ideft,di

ftingudntur exit, ir fiatfirmamentum,idefi, cœlum fyde

reum ; ir diuidat aquas ab aquis,idcft, diuidat inter caes

lum CryftaUinum quod eftfuper cœlum fydereum , ir

alios cœlos qui funt infra huiufmodi cœlum: qui omnci

coAiiquiafuntfit mobiles,ir ratione motus poffunt dici la

biles) aqua nomine defignantur.Si ergo ipfum cœlum cry

fidUinumfignificatur nomine aquarum,iuxta illud Tfal.

i о j . exttndens cœlumficut pellem qui tegis aquisfupes

riora eius: cum cœlum cryftaliinum pertmgat vfq> ad coi

lum emprium, bene diHum eft , quod ilia informis mas

teria , qua poteft fignificari nomine aqua , vfq¡ ad cois

lum Emprium pertingebat. Sequendo quidem commus

ntfanïiorum Шит, quod informis materia nonfolum

origine ,fed etiam tempore praceffit fuam formofitattmi

¿icemus, quodcoélum cryftaüinum , ir cœlumfydereum,

ir omnes altjfeptcm cali , vbifuntfefttm pldneta,qudn

dam informUdtem habebant, ir quandam quafi indiftins

ñionem. Et quando dixit Deus,F¡atfirmamentum,ideft,

talum Sydereum,ir diuidat ínter aquas quafunt fuper

firmamentum, ir alias aquas qua funtfubfirmamento,

ideft , diuidat inter calum eryftaümum ir alios ealos¡

tune omnes cali faBifunt diftinBi.ir quadamformofiia

temacceperunt.ipjum( inquam) caXum cryflallmum,quoi

Vhilofophi ida nominare nefdetes, vocauerunt vltimü то

hile, quandamformofuatemaceepit, cum dixit Dem, fat

firmamentum, ¿ye.Vtrum autem huiufmodi calum, ir

aha qua Dtus creauit, pracefferint tempore, vtfentit со

munisfanÜorum opinio ,vel pracefferint folum origine,

vt innuit Auguft. i fuper. Gen.ir i i .de Ciuitate Dei,:t

in Quafttonibus ad Orofium, inferius traitabitur.qmuis

huiufmodi opiniontm quad ad diftinBionem rerum creas

tari nonfuerit ordo temporisfed originis, Auguftinus no

ftrtinaciter afferat ,fedfub quodam dubio hoc dimittat.

Keuertdmur ergo ad propofitum,ir dteamus , $fine terns

fore,fiue origine, materia pracefferitfuam formam , со

xpfo$ eu Deus dixit,Eiatfirmamentum ire. ex ifto Dei

vtrbo\ ca lum cryftaüinum accep t aliquam formofitatm,

eogimur diccreiff ipfum calum cryftallmum ad informent

matenam pertmebat: ir quia calum cryftdhnum ptrtin

git vfq¡ dd calum Emprium , quid calum cryftdhnum

eftvltimum mobile ,ir immedidtefupra huiufmodi cas

lum, eft calum empyrium, quod non mouetur , fed eft los

cus bedtorum,benedtÜum eft, quod ilia informis materia

vfp dd calum Empyrium pertingebdt. Tertio hoc idem

patetex &$ verbo facra fcriptura , quod tenebra erant

fuferfkeiem abyffi. Nam ficut nomine terra & aqua po

teftfignificari tata iüa materia informis, ita etiamfignifi

cari poteftnomme abyßu Vnde ir August, i i.Confefs.

vultquod nomine terra ir abyffifigmficetur tota illa ins

formis materia; quia fecundum cum nihil eft tarn proptns

quum informitdtitficut terra ir abyß'us. Cum ergo dicis

tur, quod tenebra erantfuperJaciem abyffi, poß'umus ins

ttlligere q> nullum corpus lucidum adhucformatum erat in

ilia mformi materia : ir quod corpus lucidum tunc fors

matumfuit , quando dixit Deus , Fiat lux , ir jacta

eft lux : tunc enim in ifta informi materia dicitur fuifs

fefaBumquoddam corpus lucidum. Etquia,fiue tempos

re ,fiue origine , in primordio creationis cali ir tena

non erat ibi lucidum nifi folum cœlum empyrium, quod

. empyriumfiue igneum a lucefiue afplendore dicitur (etfi

nomme abyffifecundum fañílorum expofiûonem mtellis

gcrc poßimus iüam informcm materiam tcncbrofam>quia

tenebra erant in huiufmodi abyßo) oportet quádvjq¡

ad ilium cœlum afeenderet illa informis materia,

vbi non mueniebatur corpus lucidumhoc autem

erat vfque ad cœlum Empyrium , quiafos

lum illud corpusfuit lucidum m prima

crtatione rerum . Vtrum autem

ex iüo cœlo empyrio

refultaret alts

qua fplcndor in ilia informi materia,

non eft prafentis fpeculaàos

nis:fufficit autem f tota

¡lia materia diceretur

tenebrofa,quia non

continebat

inft ahquod corpus lucidum.

Kieronym.

Greg.

Beda.

Cap*

D.Baßius no

mine Abyffi îs

telligit copiofa

aquam.

trima pars

Cap. X Г.

Quhd cum in primordio triplex fuerit opus diuif

пит, creationis^ißinftioms^ ornatus:opus

creationis ante отпет diem eil perpetratum.

О G I M V R quidî pos

пеге, ф Deus primo creauit

res, fotted dSíinxit, ir vis

timo ornauit. ita $ in pris

mordió triplexfuit opus dis

uinum,creadonis,diflinflios

nis,ir ornatus. Vtrum aute

1 huiufmodi prius et pofierius

fuerintfimul origine , vel et

tempore; quantum etd aliqua conuenit Aug. cum «lus [an

flis,ir quantum adaliqua differt.Voluerunt enim cornus

niter fanfli, фfimulfuerint res create, ir aliqualiter di

jhníia,fed non perfeflè. Augustinus aute licet hoc no afs

ferat pertinaciter,in banc tame partem declinare videtur,

<¡>fimul tempore fuerint res creates , ir perfeflè diStins

flauta q> quantum ad creationem , ir difiinfúonem, non

tempore , fedfolum origine, informe praceffit formatum,

ficut accidit de fono,ir cantu.Bfi enim cantus quada то

dulaúo, ir quadamperfefliofom,ita q> fonusdefe effet

mformis nifi effet modulatus per eantumúüc tarnen a_ can

tatfimul tempore emimtfonum ir cantum,non tarnenfis

muí origine,vel nonfimul natura¡quia cumfonusfit quafi

quoddam materiale refpeflu cantus ir cantus nonfit alts

quid nifi modulado foni,oportet c¡> fonusfit quoidamfun

damentum iflius modulations.ir quiafemperfundamens

tum origine ir natura prcecedit itiud cuius efi fundamen

Crtp.zp. tum,ideo concludit Augu?í.in.\ z.Cofeff.ç cantum prxs

cedit fonus origine,non tempore.Sed fecundum hunc mos

dumfecundum ipfum, in creatione, ir difiinflione reru,

informe praceffitformatum:fimul tarnen tempore, omnia

ifia elementa qua videmus,ir omnes codi fuerunt creata

Hieronym. ir- diflinfla.Alij tomen fanflivolueruntg perinteruaüa

Greg, temporumfueritjaña elementorum ir ccelorum creado,

ir eorum perfefla difiinflio: quod magxs videtur fonare

illud , quod habetur in principio Gen.vbi dicitur, % terra

erat inanis ir vacua,vel, vt habet alia litera,erat inuifibi

LXX. hs,¿r incompofita.ir tenebra erantfuper faciem abyffi.

Trout enim hac verba fonare videntur, hac elementa cum

fuerunt crcata,nofuerunt perfeflè dijhnfla.ctiam ipficot*

Ii in Ло primordio cumfuerunt creati,nonjuerunt perfep

Be difiinfli,vt videturfonare textus Gen.Sed tunefuerunt

Gen. t . perfeflè diilinfli,quando dixit Deus , Fiatfirmamentum

in medio aquaru,ir diuidat aquas ab aquis. Tunc.n.faflû

fuit caelumfydereum,vt exponunt fanfli, ir diuifit aquas

qu<£ erantfuper firmamentum,ide]l, qua erantfuper cods

lumfydcrcumjtb oquis qu<e erantfub firmamento. i.(fes

cundum vnum modum exponendi ) ab alijs cœlis , quifunt

fub codofydereo.Cœlum enim fydereum eîi inter caelum

cryfiaüinum( quoi pûtes! quafi dki cœlumglaciale , fiue

caelum aqueum) ir alios codos planetarum,qui poffunt di

ci cadi aquei propter eorum motum irfluxibilitatem.

Non enim intendimui reprobare opinionem Augufiinide

ferfifla difiinflione rerum,euam in fuo primordio, videli

A cet, фfimul resfuerunt create ir dißinfla:fed intendis

mus dicere $ textis Gen.vt primafacie apparci, codi non

fueruntfimià cread ir perfeflè diflinflifed tuncfuit hoc

faflum,quando dixit Dtus , Fiatfirmamentum, ire . nee

edam elementafuerutfimul crea\a ir perfeflè diítinfla,

fed tunc hocfaflumfuit quando dixit Deus, Congrcgctuv

aqutc in locumvnum, ir appareat arida,idefi,terra.Difs

fert ergo opinio Auguflini ab opinione aliorum fanfloru

quantum ad diflinflionem rerum: quiafecundum ipfum,

creado ir difiinflio ccelorum, ir elementorum fuitfimul

temporefafla^r m talibus informe praceffit formatum

non tempore, fid origine tantumifed fecundum aliosfans

iios, perfefla difiinflio cadorum ir elementorum , edam

per intcruaUa temporumfuitfafla,quia prima diefuit dis

fiinfla lux a tenebris, quando dixit Deus,fiat luxirfas

В tía esî lux.Secunda diefuitfafla cadorum dtfiinflio,quan

dofmtfaflumfirmamentum,idefi, caelumfydereum, quod

diuidit inter aquasfuperiores,ir inferiores. Tertia quis

dem diefafla fuit difiinflio elementorum,quando congres

gatefunt oque in locum vnum, ir apparût anda, idefi,

terra. Aduertendum ;атеп,ф per aquas, qtuefunt juper

firmamMum,ideii,fupcr cadum fydereiun,poffumus intel

ligerecadum cryflahnum,fiue caelum aqueum: vtficut

Deus ad tempus ligat aquas in nubibus,fic in fempiters

пит ir in perpetuumfolidauit aquas fías in quadamfos

hditate glacialiir cryfiallina.,V nde Beda in quadamglo Ь/íarginali.

fafuper Gen.dicit,tp Deus, qui infra cadum ligat aquas

ad tps vaporibus nubiu retentas, pot fut, caelumfydereum

non vaporali tenuitatefed glaciah foliditate aquasfufpen

dere. Aduertendum edam, qubdaliter dicutttur aqua qua

Q ad tempus ligantur in nubibus , quam illa que m perpes

tuumfuper codumfydereu folidantur: quia aqua vapora

biles infra cadum diemtur aqua afrigiditate, quiafunt

frígida natura, ir funt vere aqua irfunt natura as

quea.fed aqua quafuntfuprafirmamentum,dicuntur as

qua non afrigiditate , fed a diaphaneitate,quia habent

quondam diaphaneitatem cryftallinam.ideo dieimus quod

fupra caelum efi codü cryfiaUinum,etfupra coelu cryfiaüi

пит efi ctelum empyrium,fupra quod non efi aliud caes

lum,fed file efi locus Angelorum ir Beatorum. Aduerten

dum etiam cum diximus quid per aquas qua funt fгрга

codumfiue fupra firmamentum quod dicitur codumfys

dereum, poffumus inteüigere caelum cryfiaüinumfed per

aquas qua funtfubfirmamento poffumus inteüigere eozs

losfeptem planetarum , patetfic effe. Nam codum fydes

и reum eil medium inter caelum cryfíalhnum ir calos fes

ptem planetarum: qui cedifeptem planetarum poffunt

¿ici aqua radonefui motas irfuá ftuxibilitatis,quiafes

cundum tnotumfuum propriumfemper mouentur irflus

lint ab occidente in oriens, licet raptufirmamenti толеап

tur с conuerfo. lntclligendo ergo per aquasfuprafirmas

mentum codum cryfiaHinum , ir per aquas fub firmóme

tocados planetarum ,fañum eflfirmamentum in medio

aquarum, quiafaftum efi cadum fydereum inter caelum

crysíaüinum ir codos planetarum. Voffumus tarnen, fi

volumus, per aquasfubfirmamento inteüigere has aquas

labiles, quafluuntfuper terram, ir etiam aquas vaporas

biles, qua ad tempus ligantur in nubibus.irfedm boefa

flu efifirmamctum.i.coelu fydereum inter aquas et aquas,

a_afaBü eft caelumfydereum inter cAlu cryitallmum qf

efi

HEXAEMERON. i о

tftfupra ipfum,ir has aquas fluxibiles fuper ttrram, ir A

aquas vaporabiles, quefaut fub ipfo.Aiucrtcnium etiam

Ф opimo Auguftini ab opinione dlwrumfanüorum iiffert

nonfolum quantum ad creationem ir diftinftionem ,fei

etiam quantum ad ornatum caloru.quiafecundum ipfum,

cœlifimulfuerunt crcati, ir diftinÙi , ir Sole ir Luna

ir alus fyderibusornati:fed fecundum alios fantlos,non

fuerunt cœli ornaù infuo primordio,fed quam die pdus

tíafunt luminaria сœl i, cum dixit deus , Fiant luminaria

infirmamento ceeli: ir cum fecit dominus duo luminaria

magna,videlicct, Solem ir Lunam,ir etiam Stellas . Sed

de opinion: Auguftimfaciemus in fequentibus perfe Cas

fitulum:nunc autemvolumus traiíarequa traftandafunt

in hoc Capitulo per communemfanftorumfcntcntiam:fes

cundum quam dicimus , a* ante отпет diem fuerunt ret

create, ¿r aliquaXiter diftinfta. Ad emus euidentiamJcii 3

dum, ф aliterfit opus creationis,ir aliter alterations ir

naturalisgenerationis.Nam in opere creatioms prius ims

Crcatio. primiturformafubftantialis, ¡paccidítalis : ejl enim ere*

tiofimplex defluxus rcrum a primo; nam in crcationc tos

ta res firmd produc ¡tur,quia non ex materia pranacente.

Circa princ. fedexmhilodicitureff'eaeatio.VndeMagijler.x.fentés

tiarum dicit,creator enim ejUqui de mloilo aliquid facit-.et

creare proprie eft aliquid de nihilofaceré. Cum ergofors

ma accidentalis nonfit apta nata inheerere materia: fine

forma fubftantiali , m creationem qua producitur totum

fimul,priu> intelligitur introduci formafubftatialis m m*

teriam, 'ф accidentalis, non tempore, quia totumfit in ins

fiema,fed natura ir origincqma naturali originefubftí

tia pratcedit acadens.Sed in alteraúone, fecundum ф bus

iufmodi, non eflmotusadformam fubftantialem ,fcd ai ç

«ccidentalcm.Tit in generation naturali,\dcft, mgeneras

iione, quam poffuntfaceré agentia naturalia,prius intros

duciturforma accidentallytfi ignis agens in aerem,cons

uertit ipfum aife irgenerat ex hac materia ignem, opor

tet tf>calefaciataerí,&quandoeft in tantum calefaftus,

f non poteft ibi fiareforma aeris, introiucitur Ai forma

Generatio tft ignis : generatio itaq; igms eft terminus motus , quia ejl

terminus mos terminus alterations, fiuc calefaUionis . Omnis ergo as

tus. ilio «gentium naturalium(accipiendo actionem large , vi

etiam ipfa generatiodicaturailio)vel eft motus,vel muta

tio, quod eft terminus motus.Nam per actionem agentium

naturalium non acquiritur mfi triplex forma acadctalis:

quia vcl acquiritur ex hoc quamitas, irfecundum hoc eft

mom in quantitathquia vei eft motus ad quantitatem ma

iorem,ir diciiur augmentum; vel ad quantitatem minore,

ir eft dimimúo. Si autem per talem motum non acquiris

tur quantitasfed quahtasfic eft alterat w. Si vero acquira

tur Vbi.ßc eft motus localisata ф in tribus generibus eft

motus.f.m quantiwe, qua\itate,ir vbi,vt declarari habet

S .Thyf. 1. 18. in Vhyficis.ergo aftio agentium naturalium,per quam acs

quiriturforma accidentalis,pot did motus.Sed hmoi albo,

per quam acquiritur forma fubflantialis , non eft motus,

cum hoc fiat in inftanti ,fed eft mu¡atio,idcft, terminus

motus: eft enim terminus alterations , quia agens naturas

le prius alterat , poftca générât ix corrumptt. Sic eft ers

go de aïlione agentium naturalium , $ vel eft motus , vel

Crcatio no eft tft mutatio. Sed crcatio, qua propric non poteft сотое

motus aut mu tere mß Veo, пес eft motus , пес mutatio . Motus quidem

tatio. tun eft: quia ci nonfiattx materia praiaccntcjum prats

ceiit ibi aliquii quolfupponitur motui. Nee eft mutatio:

quia cum mutatiofit terminus motus,ir nullus motui prx

ceda: creatwnem, crcatio non erit terminus motus,irper

confequens , proprie loquenio , non erit mutatio,qu<t eft

terminus motus . Sed qutcrcs, quare agens miturdle non

poteft introduireformamfubftantialem . mfi prius intro

ducat ctcdientalem, deus autem in creando irfi non terns

pore, natura ir origine prius introducitformamfubftan

tidem, <ß accidentalem? Ad quod did poteft,} omnis virs

tus agentium naturalium eft aliquod accidens,quia(vt pros

bat Comentator m.z.Met.) nuFJrt aiito poteft immediate Com. j r.

egredi aformafubftantiali,vt in igne nulla eft virtus aÛis

na, mfi calor. Et ideo cum agens affimilet fibipaffum,fi

agens naturale non agat nifi per aliquaforma accidentas

lern ir alteret , etiam hoc modo mediante f.forma accis

dentali introducet formamfubftantialem irgeneraba. Viie Dofr.

Deus autem, qui immediate agit perfuamfubftantiam, quoilib .q

foteft prius introiueere formamfubftantialem,f deciden

talem.Nec oportet ф Veusficaftringaturinfua aftione,

Ф non pojjît ítliter agere, ir ф non poffil prius introduce

reformam accidentalem, ¡p fubflantialem.quia cumfubfta

ùa Dei non determinetur ad aliquod pr<edicamcntum,fc&

infe contineat omnia pradicamenta , non determinabitur

Deus ad dauern moium agendi,fedficut volet agere,fie

agct.Quicquid tarnenfit de aftione Dei, prout agit in res

bus iam produisis: in xpfa tarnen creatione, ir in ipfa pris

ma produÜione rerum, ordo nature requirit ,f prius fue

rit introduña in materiaformafubftantialis,f accidentas

lis . Sed de his clarius infra dicetur in.jj .cap. г .partis.

Brititaq¡rerú crcatio hoc modo,$ ей prius fucrint nihil, '

inceperunt effe aliquid , ita ф inter nihil iraiiquid пиШ

fui tibi medium. lllui ergo inftans , in quo res inceperunt

effe aliquid,nuüum prxceffit tempus : quia cum ante dlui

inftans res fucrint nibi',tps iUuifuiffetfundatu in nihilo.

Et ideo crcatio de neceffitatefit in inflati,cum ipfum nihil

quod prxcedit creationem no poffit effefubieftum motus.

Et iáeo bene diftum eft, ф crcatio non eft motus , cumfiat

in inftanti-.nec eft mutatio, quia crcatione,vt patet per has

bita,no poteft pratccdere aliquis motus. His vifis^dicamus,

$ creatio, proprie loquendo,nonfuitfafta m tempore, fei

fiutfafta ante omnc tempus,ir per confequens ante omni

diem, cum ipfa iics fit tempus.vel pars tcmporis,ir quxli

bet pars temporisfit tempus.Vropter quoi,fcicndum,$> ali

quid fien in temporcproprie dkitur,4> ilkdfieri manifes

ftetur tempore: ir etiá dli^udiirer poteft did fieri in tgc,

quanio illafaftio continetur a tpe. Sedfi veüemus valde

large extenderefieri in tempore, diceremus aliquidfiefie

ri, quandofaftio dus пес mamfeftaretur tempore,nec con

(ineretur a tempore , fed effet m initio temporis: irqum

initium temporis eft ant: ornne tempus ir ante ост diem,

bene diilum eft , quod opus creatioms , ir quod res fues

runt credtte ante omnc tempus ¿r tfnte отпет diem Hon

autem did poteft, ф crcatiofuerit faifa in tempore quoi

manifefletur tempore , cum de neceffitatefafta fuerit in

inftartti: пес etiam dicere poffumus, quod creatiofait fas

(la in tempore,quia contmeatur a tempore , ir quia iUui

continetur a tempore , quoi tempus precedí', irfequitun

fed inftans illud , in quo faftajuit creatio rerum , nullum

tempus prxceffit, nifi forte tempus imaginatum : nam

cum ante creationem nulla res effet, confequens eftф nula

С и

f.

t.

b..

t

TRIMA PARS

TrifflS ísiaus

tgisfuitmitiu

futurum tute

finis {retenti

Sed Bafil

païens Ange:

los ah' mandti

cretttos, expos

tut $ foß eas

resana ñafpe

{lu, fei mente

percipiuntur,

res islas fecit

Deus^uasfen

fu percifimuSi

lumtempus naturale erat ante ereationem. ltaq;rerum

ereationemficfequutu efl tps $ nullum pracefl'it tepus:

ir intfans illud, in quofuerunt res creat<e,fie fuit initiu

futuri,tj> nonfuufinis pratenti :irfiefuit principium

temporis,a> nonfuitfinis temporis. Vropterquod creado

nonfuit mter duo tempora,videlicet,inter prateritum ir

futurumifedfuit ante опте tempus,quia ante ereationem

nullum fuit tempus, fedfila ¿termas. Ergo non dicetur

creatiofaña m tempore,primo modo: quia manifeflares

tur tempore.Ыес fecundo modo,quia centmeretur a tipos

re,vt f ante creationem,ir poïi ereationem fuerit tepus.

Sedfi diciturfaBa in tempore,bœ efi,folum tertio modo:

quiafaBafuit in principio temporisante quod nullum tís

fusfuit.Vnde cum díatur,In principio creauitDeus coi

lum ir terramMcetfit vnus modus exponenduf in prim

tipio, iiefl,infilio,per quern fecit omniafecit Deus coblú

ir terram: exponltur etiam commuer afanBis alio mot

do,$> in princifw,ides~i,in initio temporis, ir ante omnia

témpora сШии Dens caelum et terra.Vnde AuguSi. i •>

Cofejf.ait, ф banc informem materiamfecit Deus añ от

пет diem.ir idem ibidem dtcit.iam enim fecerat caelum

ir terram ante отпет diem, ir idem ibidemait,^ cum

Moyfcs comemorat deufeciß'e in principio coilu et terra,

tacet de tcmporibusfdct de diebus : per auod inmdt,qubd

creatio cali ir terreefaBa efl in princ\pio,ideflfaBa efl

ante omne ttmpus , ir ante отпет diem, auod declarare

volebamus.

' Cap, X 1 1.

çwbânonfilum opus creatioms,fci etiam multxa

plicisdiftinftmis,fecMum comunemfanftoi

rumfententiamjmte отпет àxemààtur cj[e

fattum.

éÉÉíÉ

f vellemus fequi Augußnifett

tentiamtnonfolumin principio

ante отпет diemfimtd eu opes

re creationis faííum fuit opus

ahqualis diflinBionis ,fed etiam

perfeBa diïtinïlionis : quiafes

lt>«~-*»<^3/"~*£ii eundum eum,omnia corpora cdt

ln 4«**- äi * 1фа , & dementa fimul fites

Oroy . . runt creata,ir perfeBè diflmBa.ir illa interualla diefy,

1 1 .de Ciuit. narrantur in diiïinBione rerum, fecundum Auguflis

^e'j i ni fententiam referenda funtad eognitiones angelicas,no

i . de Gen. ad a¿ f(i ^fayfecundum tarnen comunem fantlorumfernen

tiam,resfuerunt omnes creausfimul,fed no perfeBa,fed

eliqualiter diflinBa;fiterut enim omnesfimul areatafes

cundum materiamfed nonfueruntfimul diilmBafecuns

dumformam.Vndt Greg.(ir habetur in glofafug Gen.)

ait,<Qjumodo Deusfimtd cuntía condtdu (vt dicitur in Ec

defiaîtici. i 8 .)dum idem Moyfes ex dierum mutatioe dis

ftinBe creata iefcribit?Etrcfp5iet,<j> rerum materia fis

mul creata efl,fimul verö perfpeciesforma ta non cîi. Et

fubdit,Sifimul extitit per fubffantiam materia,no fimul

appariât per fpeciemforma:ergo(quantum ad fubfiantiá

materi<e)omniafimul funt creata,fed per fpeciem forma

lit

A nonfimul omniafunt dislinBa.ojipi inteUigendum efl àt

diîtinBione perfeBa:quiaficutfimul corpora coeleflia, et

elementafuerunt creata,ita fecundum comunemfanBoru

fententiam,irfecundum Ot fonat textus Genefis , fuerunt

fimul aliqualiter iiflinBa.Volumus ergo nuncfequi corns

munemfanBorumfententiam,ir illud quoi videturfona

re textus Genefis,quomodofuerut corpora cœkflia ir ele

mentafimul creata,ir aliqualiter diflinBa. Ad cuius eui

dcntiamfciendum,<¡> in principio Genefis anteqtfiat men

tio de diebus.i.ante отпет diem,triplcx diííinñio tangís

tur,videlicet,caeli a terra,ir hoc cum dicitur,In principio

creauit Deus coelum ir terram.Secunda diflinBio tangis

tur tenebrarum afacie abyffi.ir hoc cum dicitur, Et tent

bra eran:fuperfaciem abyffi. Tertia ditfinttio tangitur

ipfarum aquarian a cotlo,ir terra.ir hoc cum fubinfers

В tur,Etfpiritus dominiferebatur fuper aquas.Hac.n. cms

niafuerunt ante отпет diem.i.ante'ffiat mentio de dies

bus, vel ante'qjfaBumfuerit vefpefe ir mane dies vnus.i.

primus.Esl ergofinfus,rp in principio.i.in ßto et per fis

Uum,qu¡ efl prmcipium de principio. Vel in principioA.

in primo instand,quodfuit pnnripitun ir initium tempo

rum ir dierumjir quodfuit ante omnia tempora,ir ans

te omnes dia-.in illo itaqi primo inííanti omnia isia fues

runtfimulfaña ir creata,quiafueruntfaBa caelum ir

terra,fuerunt tenebra irfades abyfluir fuerunt aqua

media inter caelum ir terram,fuper quas aquas ferebas

turfpiritus dominificutfertur mensartificisfuper mates

via operis condendt.Vnde irglofa ibidem ait, /pinriu

dominiferebatur fuper aquas,ficut dominus ir conditor

confuft mdteria,vt earn diflinguercl, quando vellet. Vel,

С vtvideturfonare litera hebraica , fpiritus domini meus bAerahèphetb

babatfuper aquas,ficut auis incubât fuper ouafua,vtfos cubabati, v

ucat ea.Oportet qxüdem,^ per hac materialia verba opes interpretatur

ratones diurna nobis innotefcant. Cerium efl quidem , $ Solomon.

dominusfiuefpiritus domini,idcfl,fpirituffanHus , qui efl

vnus Deus cum patre irfilio,curam habebat de Ulis ар,

idefl,de iüa materia confufa-.ir ideo diciturferri fug cas,

ficut mens artificisferturfuper opus fuum-.ficut etiam dis

titur incubarefug eas.irfouere eas propter quandafpes

nalem curam,quam babebat de eis.Uas autem tres diftin

ilíones dicemus eß'e,quia vbicüqs ejï dare extrema,ibi est

etiam dare ir media : ibi eft ergo triplex diftinHio affis

gnanda.vna extremorum,alia mediorum , tenia efl horv

ad illa,fcilicet,mediorum adextrcma.ln ipfa enim prima

creatione rerumfuerut aliqualiter diflinTía extrema abs

D inuicem,ir media abmuicem,ir media ab extre tjís. Cum

ergo tangitur diflinilio cœii a terra,ir cum dicitur,^ itt

principio creauit Deus caelumir terram,tanguur diflins

Bio extremorum,videlicet , ccéli ir terra . Nam caalum

est vnum cxiremum, quia efl illudfupra quod nullum

efl corpus.ir terra efl aliud extremum, quia efl illui ins

fra quoi nullum eft corpusiccelum entm eflfurfum , ir

terra ieorfum:catera autemfunt in medio.Nam cum dis

citur coelum ir terra primofaBa,non irtelhgitur de cáelo

( vt patuit per Bedam ir Strabum),idcfl,de firmamento,

quod efl caelumfydereum,quodfaBum eít fecunda dic,ta

illud non est coelum extremum , ir non eíí coilum omniu

furfum fedfupra illud coilumfunt aly caelv.fed imelligis

tur de coelo empyrio, quod efl coilum omnino furfum,fus

fra quod coelum non efl aliud caelum.Erit ergo fenfus, ¡j»

in

\\ E ХАЕМ ER ON.

Ténèbre non

fecüdü fubfta

tia extiterüt,

fed pathos aut

affeftioc,qua

aeri ex priuas

Hone luminis

ÜCCldit.

EcdjM.

LXX,

in principio ereauit Díuí cœtum ir terrdm,idesl,in prin

apio creáuit Deus materlam iüam confufam, que nifuit

iid confufa etiam in principiofux creationis,quin effet ibi

aliqualis diftinftio,quia eut ibi diUtnilio cali ir terne,

et erat Ai diífmñio exrremorurfux per cœlum empyriu

euod efl omninofurfum,ir terram qux eft omnino deor

fum,reñe inteUiguntur.jutt itaq; prima dútintlw extres

morí per calum,ir terramfignificata. Secunda fuit dis

ftmiîio mediorum per tenebras ir abj/ffi faciem figuras

ta:vt dicamusyp ¡¡¡aprima creatione rerumnon folu fuit

cxlum a terra diftinHum,quxfunt extremafed etiamfa

des abyffi fuit diftinïta a tenebris,quxfunt media.Facies

enim abyffiftue ipfa abyffus et tcnebr*e,idcft,corpora iila

tenebrofa,tnedia inter cœlum et terramfignificalatjErat

quidem bic ordo,f terra erat omnino deorfum, ir fuper

terram erat abyß'us,ir fuperfaciem abyff¡,idcfl,fu¡>fus

premumabyßi erant tenebrx,ideft,erant corpora tenebro

fa^uia adhuc lux non erat creata.iiä$ tota iüa materia,

/¡u<e dicebatur confufa,habebat aliqualem dißnfhoncfes

cundum quatuor partcs,<{uia erat ibi terra,ir abyffus , et

tenebrxír ealum.f.empynum. kduertendum tarnen , f

tendra no funt nifiabfentia lucis-,et ideo deridendtfunt

Uli, ficut Beda dixitquidixcrunt Dem cream priui

tenebras,'q¡ lueem. Nam cum tencbr<e dicant priuationem

quandam,ir ipfa priuatiofecundum fe non poffit cadere

fubfaÜione, confequem eft,q> tenebrx fecundumfefubfa

iíione non cadati fed fecit Úeus a principio quxdam cor

pora,qux попом cram decórala per lucemúdeo iüa corpo

ra dicuntur tenebrx^uta erant tenebrofa propter carens

tiam lúas. Ad ¡nteütgendü autem hanc diftinÛionem mes

diorum,dicemus $ inter cœlum empyrium,quod est ormis

nofurfum,ir omninofiabdc , quia efl locus beatorum ab

omni motu ir mutaiionefemotumiir hanc terram , que

efl etiam immobilis,ir Stab&ts^uia terra in xternú fíat:

funt in mcdw¿tqua,acr,ignis , ir omnes ifti cali mobiles,

per abyffum ergo poffumus inteüigere aquam,ir aerem.

tiam in primordio aqua non eratfiefpiffa vt rmc eSí,fei

erat quefi vaporofa totum hunc aerem inficiens , vt quafi

aerfie infeítus per aquas totus poffet diá aqua,vtex hoe

illa duo elementa nomine abyßi poffentfignificari-.ir $s

fter hoc terra diceretur inuifibili:,quia vbi nos habemus,

$> terra erat inanis,ir vacua,alia litera babct,$> erat in*

uifibilis,ér incompofua.lnuifibtli¡ quidem erat,quia pros

pter has nebulas tegentes earn apparere non poterat. Inco

pofita autem erat,quia,vtfupra tetigimus,non erat plantis

et arboribus perornata.ipfx enim plantx,ir arbores ads

hxrentes terrx^uandam copofitionem faciunt cum ten

nf.Di bac auté permixtione aqux cum aere lopur Stras

busfuper Gen.diccns,£> in principio elementa erant com

mixta ir confufa,ir totum hoc aerisfpattum erataquit

plenum non quales nuncfunt,fedfi.ut nebula tenues. To

tus ergo aer erat plenus aquis nebulofu:ir aqux tunc gs

ptereius raritatem totum buiufmodi fpatium occupabant,

vt terra videri non poffetjdeo quando dixit Deus,C6gre

gentur aqux in locum vnum , ir appareat arida: fuerunt

aqux condenfatxfecundumfuam naturam,ir occupauee

runt minorem locum, vf poffint omnes buiufmodi aqux re

dpi m concduitatibus terrx,et ex hoc apçarutt arida.i.fa

Ba efl ierra vifibilis, quia ir terrafuit tunc difcooperid

aquis,vt poffet videri:ir aer eñ iM (urificatus, vt g ipfu

A tanquamper medium poflbnus earn videre. In flo itaq;

primordio,quado aqua per modum cuiufdam nebulx erat

fie comixta cum aereóla duo elementa,aer,ir aqua , fic

commixta^tbyffus poterant nuncupafi,quia non erat tune

aerfie comixtus plenè receptiuus lucis. Ver tenebras veri

poffumus inielligerc elementum ignis,'ir omnes hos calos

mobiles:qui cum effentfie commixti nebulis, anteqífuifl'et

lux,fuiffent tarnen reccptiui lUiusiö- quia tenebra eft сл

rcntia lucis ,vel tenebra eït,quod eft aptum naium illumis

nan,ideo per tenebras ignc,ct hos calos mobiles poß'umus

mteUigere.'Erant itaq; extrcma,terra,ct calum empyriü:

¿r erant media,abyjjus,idejl,aer immixtus aquts, et tenes

brxjdefi,ignis¿r hi codi mobiles,qui nondum erant itfu

minati,fed erantfufceptiui lucis.Bene itaqi diUumeft, $

cum dicitur, inprincipio creauit Deus calum ¿r terram,

В , denotatur diflinftio extremorum:fed cumfubditur, ¿r te

nebrx erantfuperfaciem abyßi, defcribitur diflinBio me

dtorum.Aduertendum ïamen, ffades eft fuprema pars

hominis: ideofacies abyffi pot intehgi prima pars ipfm

aerisfic comixti ¿r nebulofi: ir quia elementum ignistt

hi cali mobiles coUocati funtfuper totum aerem &fuper

fufrcmampartem aeris,ideo bene dittumcsl, $ tenebra;,

ideft,elementum ignis : ir hi edit mobiles, qui erant apli

ad iUuminandumfed non erant ûuminati fed adhuc tes

ncbrofi,crantfuperfaciem abyffi, quia erantfuper totum

aerem fic nubilofum,^ per confequens erantfuperfus

premam partem aeris, qua abyß'ifacies poterat nuncupas

ri.Vcrum quia nonfufficit diftinguere extrema abinuicc,

ir media abinuicem , nifi diftinguantur media ab extra

misiideo poftqi fuitfattamentio de calo ir terra tantß

Q de extremis,¿y de abyß'o ir tenebris tana} de medjjs,fubs

. ditur ibifffpiritus dominiferebaturfuper aquasivt pofts

qs dislinxerat extrema abinuicem quia calum a tcrra,ir

media abinuice quia abyffum a tenebris , diftinguit medid

ab extremis,in eo ffpiritus dominiferebatur fug aquefs.

Ad cuius euidcntläfciendütf inter extrema omnia funt

labtlia,ides~î,ommafunt mobilia.Motu enim vltimi mobis

lis,quod a Theologis diÜum eft calum cryftaüinum , oms

ríes alii ca'Ii,viáeliffí, càlumfydereum , irfeptem coili

planetarum,ir elementum ignis,ir aeris, circttuoluuntur

cum vltimo mobili; excepta iüa parte aerv. qua clauditur

intra montes , qux rone montium non pótfie circuuolui.

Ipfa etiam aqua labitur ir quafi circúuoluitur,quia redit

ad mare vt nerumfluatXpfum etiam more habet quand*

circúuolutwnem,quod apparet exfuo ftuxu ir reftuxu.

jj Eíí ergo hec differentia inter extrema ir mediaba exs

! trcma,idcs~l,cxlum empyrium ir terra,nonfunt mobilia

пес labilia, fed ffabilia.omma autem media funt labiha.i.

mobilia.ipfe etiam aer, qui clauditur inter montes.licet rió

circuuoluatur motu firmamenxtamenvenús agitaiur ir

mouetur.üomine ergo aquarú poffumus inteüigere omni«

media,quxfunt inter calum cmpyriü,ct terram; qux ras

tione labiluatis,idefl,mobilitatis aquru nomine nuncupan

tur .Quod,vt magis appareat,aduertendum, $ Ubi irfer

ri,et extera taita non compttunt Deofccundumaffefíum,

fedfecundum effeííum,vt tune dicaturfpiritus dominifer

ri et moueri,quandofacit effe'tíus labiles ir mobiles : ¿r

quia nomine aquarum poffunt inteüigi omnia media,in eo

лfpiritus dominiferebatur fuper aquas,quiafecit aquas

labiles, et mobiles,quiafecit omnia media labilia et mobix

FRIMA PARS

lia, datur diff;rentia mediorum ab extremis , ama extres

mafunt fiabilia ir immobilia. Igiturfi in ipfo principio,

infiüo primo mflanti temporum antecßfiat mentio de dies

bus tfittrunt diflincia extrema abinuicem quia ccé.um a

terra.ir media abinuicem quia abyffus a tenebris,ir m:

did ab extremis аила media erant aqua labiles,ideit,erant

labiha ir mobilia, extrema veri eran: flabilia irimmos

billa, bene dittumcjl . quod in Titulo huius capituli dices

bdtur, f non faiumopus creationis, fed aliqualis'imo muí

ttplkiidifiinÛionisjntc отпет diemdkitur effefañum.

cap* XIII.

Quoi iüe triplex diííinUiorús modus, qui ente от

пет diem, ir anttomne tempus , dicitur cjfc

faÜus,poteñ midtiplicúer adaptaru

ÍCEBATVR fupra

m pracedeti capitulo,^ ans

ie отпет diem , fecundum

mentem Augußmiftmul eú

opere creationis fañum

■ fuit opus nonfdum aMauas

[is fed etiam perfeila diflin

Üionis.fecudumvero aliorü

T>oÜ.fententiam,fimu\ cum

opere creationis faílumfuit opus n'èperfeïlafedaliquas

lis ir multiplia:^ difhnííionu, quiafecunda Лат aliquas

lern diííinÜioné inerat differentiajifferebant.n. extrema

«b extremis, media a medus, ir media ab extremis : аил

tria adaptantur ad illa tria de qutbus agitur, antequá fiat

mentio de diebus.Sed poffumus has différentes afj'ignatas

rcfpettu extremorú, mediorum,ir vtrorúqi, multipltciter

aliter adaptare,fecundú ф tangit Titulusprafentis capis

tuh: fecudú quam expofitione per terram inteüigemus ele

mentvm terra ficut prius.Sed per ecelü nonfolum tnreñis

gemus ccelum empyrium,fed etiam oes cozlosñta % nomis

pe codi intcHigemus aglobo lunari fupra.qát eodum quas

tum ad aliquid, faÜumfuitfcátmfpemforma , videlicet,

quantu ad ccelum empyriu.vbi poflißfuit creatu,nihil fuit

ibifcéfmfe poflea immutatt-.quantum verô ad alia, inteüi

gemusfaVta fcSmfubflantia materia,quia tam m orbibus

flanctaru,f et in cedo fydereo.vel etia in codo cryflaüis

no pot dki aliqúd immutatum,vt infra patebit. Erii ergo,

fecundum hune moium exponenduterra vnum extremum:

ir ccdum.i.totum coelum , ir omnes celi aglobo lunari

fupra, aliud extremum. Erit ergofenfus,q> in principio

temporû.i.antc tcpora,Deusfecit ccelumA. aglobo lunari

fupra.ir tcrram.i.clemctum terra . aliter ergo accipitur

coelum hic, qbfupra.Sic etiam aliter accipientur tenebra

hic, ffupra; quia fupra pertenebras exponebamus tam

elementum igms,q\ etiam ceilos,quifunt infra ccélum ems

priumfed nunc per tenebras mtelligemus folum elemens

tum ignis,qui non erat illuminatus, quia nundu erat fafta

lux, fed erat aptus natus illuminari , ¿r ideo tenebra dici

Auer.a-.ccdi, poteranty cl elementum ignis pit dici tenebra,quia ignis

3 î. in propriafphara pp nimiamfuam raritatem non Jurer. ;

Cum.n.fecwidu hune modû exponendi, per caelum audit*

gamus aglobo lunarifupra,et per abyffum шш acrem ins

A feilum aquis nebulofis,oportet dp per tenebras intclligamus

elementum tgnis. Via ergo quatuor de quibusfit mentio in

principio ánteoiem diem,videlicet,Codumet Terra,Abyf

fus ir Tenebra ,fecundú hunc moium que incepimus ps

fequitfic poterunt exponr.vt per terram intelligatur cierne

tum terra-.per abyffum intelhgantur duo elementa , aer.f.

ir aqua;qut ideo vno note nuncupatur,quia erant fimul

comixta,nam aqua nebulofeßc erant commixta aeri , vt

quafi totíí videretur aqua,ir ex hoc ambo illa elemeta vos

carctur abyffus,vt exprefsèfonantgloffafuper Gcncfim:

per tenebras vero intelligimus quartú elementu, videlicet,

elementa iqnis-.per cedum aute intelligimus a globo lunari

fupra."Erat ergo terra in ínfimo;fug terra erat abyffus.i.

erat aqua immixta,fuper abyffum erant ttnebra.i.ciernes

tum ignis,fupra tenebras autem erat cadum.uerat orbisin .

В quofüñafuit luna cum ommbus orbibus fuperioribus, qua

omnia cali nomine poterartt nuncupari-.per aquasverola

biles, fupra quas dicebatur ferri fpiritus dhi , inteüigebas

tnus omnia media qu&funt inter coelum empyrium et ters

ram, quia oía taUafunt labdia.i.mobilia. Sed nunc per hu

iufmodi aquas poffumus mtelligere ipfum elementu aqua*,

vt eodem modo aeeipiantur aqua,cum diciturtSpirim dni

ferebaturfuper aquas),ir cum poïlca dicitur, Congiregen

tur aqua m locum vnum, ir appaicat árida.) Ыат ibi g

aquas intelligitur clemetum aqua,qua prius nebulofa,infi

tientes aerem,non permittebant apparcre terra.pojlea con

. gregata,ir infpiffata,fecerunt elementum per fe,ir ocs

cupauerunt maioremlocum,uavt arida.i. terra apparere

foffef.ideo pofcafubditur,<{> congregationes aquarû appel

lauit mana.coflat aut $> per maria intelligitur ipfa aqua,

С vel elementum aqua-.ergofi accipiunturfie aqua,cum dis

citur, Spiritus domini ferebaturfuper aquasficut aeeipiun

tor aqua,cum pofleafubditur , Congregentur aqua in los

ей vrtum ire. per cas vtrobiq; intelligemus ipfas aquas,vel

tlementum aqua.His itaq; pralibatis dicamus,$ antequa

fiat mentio de diebus.ir antequafieret lux, qua faila efi

prima dic-,dc tribus.i.de triplici difimHione agitur in Ge

ncfi,videUcet,de cxlo ir terra,qua erat tunc muifibilis et

incompofita-de tenebnsfuperfaciem abyffi :irde aquis

fuper quasferebatur fpiritus domint.ita ç hoc quoi dicis

tur,In principio,ad omnia hac debet referri , ir eritfens

fus, q> m principio.i.in hmoi inf\anti,ante omne tps , ante

отпет diem,Dcusfecit cadum ir terram,qua terra tune

erat inuifibilis ir incompofita.Bt in illo eodem infiatifis LXX.

ne in illo codé principio,tenebra erantfuperfaciem abyfs

fi:ita ф in illo primo mflanti nonfolumjuerunt producía

D ccélum ir terra, fed etiam abyflus, ir tenebraiir in iüo

etiam eodem infianti , fpiritus dm ferebatur fuper aquas,

quia produxerat etiam aquas , qua erant defe labiles ir

mobiles.ergo in vno ir eodem mîtanti fiue in vno ir eos

dem principio ir primordio teporum,"Dsus fecit terra et

ccelumfecit aquas,fecit abyffum.i.fecit aqutmimmixtam

aeri per modum cuiufdam nebula,qua ambofie permixta

poterant vocari abyffus-.irfecit etiam tenebras.i. ignis ele

mentumfuerum.n.hac omniafimulfatia,qua non potues

runt effefimul dit~la-,potuit.n. Deus hac omniafimulface

re,qua non potuitfamulusfuus Moyfesfimul dicere. Ais

uertendum quidem,$ exponendo per coelum,vt nunc expo

fitum efl,a globo lunari fupra, oportet $ per tenebras ins

telhgaturfolum elementum ignis-.nam per tenebras nun po

terat

HE XA EM ER ON. I 2

TíX.4.'.

i.deaia.t.7\

dicitur,eadem

natura modo

tenebra,modo

lume .i, ipfum

fubieÜu ffpis

cuu,ir Iuris

efífufceptiuü,

et tenebrarú.

ir tfí quada

confmudo lo

taifa, ficut ít

loci, qui eîifi

I» particeps,

foledxccrcfo:

lemus.Vone.n.

(dicimus)adfo

lern, i.

terat inteUigi cœlum,de quo \вт eftfatta metttio: intellige

tur ergo fer tenebras aliquodelementumvel aliquaeleme

ta, quia tenebra non eft ferfe ahquid exiftens-.rtam ей tes

nebrafu priuatio, ir priuatiofu negatio infubieüo, Yt di

titur in.4..Metaphyficoru,oportet g> intelltgamus aliquid

fubijei tenebris; ideo per lenebras oportet intelhgerefubie

Bum ahquod tenebrofum,quod tune in primordio de Hullo

elemento aliquo verifican potcrat,q) di igne.nam tenebra

opponitur luci,ir oppofuafuntdpta nata fieri circa ide,

ergoerit tcnebra,veleritfubieHû tenebrofum , quodpoteft

effe lucidum, ir quod pot cfjefubietlum lucis-Jooc aute no

eft terra,qua mfe ir in fuo profundo no illuminatur,fed

illummaturfolum infuperficie quatenus perfunditur aere

luminofo : non et in primordio aqua,vel aer, poterant did

hoc modo tenebree,quia aer tile in primordio eratfie рек

mixtus nebuhs,ir eratfiegroffus irfpiffus,vt mfui pros

fundo luce non poß'etfufcipere,ir ex hoc illa duo elemen

ta fie permixta gp fui confufione vocabantur abyffus: ers

gofolum elementum ignis per tenebras dabatur intelligi^d

igms etia tunc in primordio eratfufceptiuus lucisfed quia

nonduluxfaña erat,poteratpertenebra¡ nuncupari. I»

principio igitur erat triplex modus diftinííionis;quia cas

lum diftinguebatur a terra;aqua labilesfuper quasfereba

turfpus domini,diftmguebatur et a terra.ir tenebra,qu<s

trantfuperfacie abyßi,dift'mguebantur ab abyffo. Ex hit

auté diílis poffemus accipere tríplice diftmÜimis modum

prater ea quafmtfuperius affignata ; vt per cxlum dis

ftinÜum a terrk,accipiatur diflinBio per materiam:per as ,

cuas labiles,vel (quod idem eft) per aquasfuper qmasfere

iaturfpis dominiJijhnBas it à terra,qux defe no tft mo

Mis пес labilisfedftabilts,accipiatur diftinBio fcámfors

mam: per tenchas exiftentes fuperfacie abyffi dtjlinBas

ab abyffo,accipiatur dtftmHiofcstm accidentiafequentia

formam,vel materiam. Velper caelum difttnBû a terra

accipiatur diftinBio fctm genus : per aquas diftmBasa

terra,accipiatur diftinBiofc3mfpeciem:per tenebras exis

ftentesfuperfacie abyffi,acdpiatur diftinBiofectm accide

tia,quajequuntur irformamgeneris irformamfpeciei.

V'elper cxlum diftinBu a terra,accipiatur diftinÜio fes

cundu totameffentia-per aquasdiftinBasa terra, acapia

tur diftiniliofcctm parte effemasper tenebrasfuperfacie

abyffi, accipiatur dißnÜio per accidentia , qu<e nonfunt

tffentia,ncc pars effentice.Tropter primum , fciendü, $> ea

quod dicitur,ln principio creauit Deus caelum ir terra)

datur intelhgi,f in primordio ir in ipfa prima reru crea

tione,fuic diBinBio caài ir terra.qua disíinBio pot did

fecundum materiam:nam coûum differt a terrafecundum

materiam,nonfecundü materia quantum ai nudam effm

t'iam, quia fie eft ma oïum habentium earn ; fed differtfes

cundü materiam,prout comparator ad formam,auia mate

ña cdAifub alia ratione fufcipitformam, nam fufcipit ел

coplentem totum appetim ems :fci materia terra nSfufci

pitforma,qua complcatur totus appetitus ipfius materia.

Verum quia cúam m ¡pfo principiofpus domini ferebas

turfuper aquas , quod non eft intelligendum quantum ai

ipfumfpum,¡¡>fecundumfe peßtt ei copetcre motus, пес at

poßitferrifed hoc eft mtehgendufcÛmfuum effeBû , vi

hoc modo fpus domini ferebaturfuper aquas,quia pduxit

aquas,qua erant apte nataferri,ir qua erant defe labi

les.ergoúi illo primordio.i.in tilo principio ante ост diem

A ndnfdumfuit diftinBio ecéli a terra,qtue pot did diîiins

titofecundu materiam ,fed e<tafutt diftinBio aquarum a

terra, qua pót dici diftinBiofecunduformam.Aqua enim

non differunt a terra quamu ai materiamfecundu fe, aß

hoc modo eft спит habentium eam-.nec et differunt quanti

ad materiamfecundu ronem fufcipiendiformam quiafub

eadem rone fufcipitformam materia aqua,ir terra-.difs

fert tn. aqua à terrafecundü illam formam quamhabet,

quia no eîî eadeforma aqua ir terra. Sic etia dicere pof

fumus,f m illo primordio.1.millo principio ante oím die,

tenebra.i.ignis,erantfuperfacie abyffi.i.fuper iUumaere

nebulofum ir immixtu aquis,qui totusfic objeurus ,fic as r

quofus,poterat did abyffus.ln qmbus verbis notare poffus

mus differentiafecundü accidentia,fequentia materia ir

formam-.ir de duobus accidentibus quafi fit hie mentio,vi

£ delicet,defitu qui copetit reifecundu fчат quantitatem,

nam res eft in loco perfuam quantitatê;irhmoi fitusrtos

tatur,cum dicuur, tenebra erantfuper facie abyffi, no.

fuper irfubtus differentias locifigmficanf.iretiamali

qualiterfit ibi mentio de ipfa qualitate per hoc ffit ibi

mentio de abyffo,qua quid denfum nominat,ir rarum ir

denfumqualitatcmnominant.H£cautduo,videlicet,quas

titasfecundu quam accipiturfitus , ir qualitas cuius fpes

fum rarum ir denfum,fecundu quartda generalem rone

foffumus adaptare ad materiam irformam,quia quantis

tas magis eîî accidensfequens materiam, ir qualitas aeci

densfequensformamfedm tñfpecialem ronem poffumus

faceré aiaptatione è conuerfo,ir adaptare fuus fecundu

formam,ir denfitatem ad materia,vt per hoc % tenebra

erantfuperfacie abyßt, intelligamus accidentia fequentia

Q formam.na a> res habeat locu fuper'iorem, ir impleat ma

iorcmlocum,hoc copetit ci rationeforma, iuxta illud Vhi

]ofopbi,gcncram quantu dat ret defqrma , tñt dat ei de lo 4.cceli.tex. p.

to.quiafemper elementa magisformalia implent mawre

locum trfupenorc locü,vt ex vno pugillo aquafiunt dece

pugiUi rferis.implcfcit igitur ir occpuabit dece pugiUos, et

fubjormaignis cenApugillos . Ergo per tenebras femper

foffumus intelligere differentiam localem fequentemfors

mam,fei per hoc f erantfuper abyffumJ. fuper rem den

fam, poffumus intelligere accidens,vel differentiam acci*

dentalem fequente materiaminam licet tota qualitas fctm

quanda ronemgeneralem dicatur accidens fequensfors

mamfecundu tí quanda ronem fpalem pot dici accidens

fequls materia;na inter ipfas qualitates fût ahqua magis

formales et ahqua minus formales,et Да quafunt minus

D formales ( proutfpäliter coparantur ad alias) poffunt did

materiales-.ir ex hoc raru ir denfum dtttafunt diffères

tia materiales, ir adhuc denfum magis fe tenet ex parte

materia,f rarum.Bene itaq; diHumeft, $ficutper сейи

differre a terra,acdpitur differentia fecundu matenam¡

per aquas différentes a terra,accipitur differentia fecMu

formam: ftc per tenebras etiafuper abyffum, accipitur dif

ferentia per eteddentia fequentiaformam ir materidm,vt

per efjefuprdct raru accipiatur accides fequensforma,et

per effe abyffum et denfum accipiatur accides fequens ma

teriam. Ergo bene diñumcft,$ prater differentias affis

gnatas in pracei. cap.vbi per caelum differens a terra acs

cipiebatur differentia extremoru;per tenebras effe fuper

abyffum,differentia mcdiorv,perfpum ferrifuper aquas,

ideft,per effe aquas labiles inter ccelíí ir terram, acopies

)

fRIMA PARS

batur differetia medierum adextrema-.frattr igitur illas

differentiasfuferius aß'ignatas, foßuntha differential

fatet fer hoc cafitulum, aliter affignari.Rurfus foffumus

adhuc aliter has differentias tangere,vt dicamus,f per саб

lum differre a tcrra,accipiatur differentiafctm genus: g

aquas differre a terra, differetia fctmffem '^er tencbras

effe fufcr ahyffum,differentiafctm accidentia fequentia

genus ir fpeni.Ad cuius euidcntiamfciendS,a> materia in

faciendo differentiamfemfer tenet extrcmu:nam ci diffe

rendafctmffemfit media inter differentiafecttndu get

nus irfecundu numeru,materia nuncpfaciei differentia

ncdiam,quia nuncpfackt differentiamfctmffeaí , quia

tunc ilia differentia non effet materiales, fedffedfica-.mas

tena itdajvclfaciet differentiam fctm genus, \dfackt

i o.Met./.»4- differentiam fctm numeruidce viJf VhAofofhus in Meta

fhyfica fua<tj> genus ft tenet ex farte materne, ir $ vnis

tas generis eïi quafi vmtas materia:, fctm que modum los

quendt,diffcrrefecundu matcriam , eft differrefctmges

nus;ir tarnen cotter dieimus,«? differrefctm numeri,efi

i 2 .Mef>f.4 9 «ty^re fer matcriamMndc ir ide fbilofofhus ait], $ fx

è'quo loco ttcl ahquidfit vníffecie ir flura numerojnultnm habet mas

hgúur mates tenam.lnnuens % differentia fctm numerü,eft differentia

riamultitudis accidentalismaterialis.T)kamusergo,a?fi ex iffa mates

nis in cadeff¿ riafit differentialel hoc ent quia fub alia rone fufciftt

cam effe , cum formam,ir hoc modo differt materia catlia materia ters

mex tota ma ra:ir h<ec differentia materialis, аил eft fer aliam r'óne

terre non cons fufcifiendi formamfemfer facit differentiam fecundüge

flét- nuslieo dicitur in. i o.Mef.j« corruptible, ir incorrufti

Xcxvlf. bile differunt generc.quia materia rei mcorruftiilis fuh

alia ronefufcifttformam,quia fufcifit earnfub rine com

fiente tvtum affetitumrf materia rei сormftibiUs, \bi no

cofletur Mus affctitus materia.ergoftfit differentia mas

terialis gjialiam ronem recifiendi forma, facit differens

tiamfecundii genusfedfifit bmoi differentia non ¡>¡¡ аШ

ronemfed materne extcfioncm,\t quia materia eft exs

tenfa,ir in diuerfis fariibus materia etiafecmdí cande

ffem foffunt fufcifi diuerfaforma,talis differentia mate

ruefacit differentiamfecundü numeru. "Ergo fer caelum

differre a terra,vbi eil differentia per materiam fecundü

ahamrfaem fufcifiendi}orrna¿sl differentia fecundü ge

nus. Sed per aquas differre a terra, vbi non eft differentia

fecundu materiafedfctm iffam formam , eft differentia

fecundü ffcm.Sed per reneirai effefufcr abyffum.i.fafer

Forma grits et «m denfam,foffumus intclligere differentia fer accidens

fade i cade. tiä,quafequunturftrmamftbftantiale,videlicet,formSge

nerisàr ffiácim ¡pinvnoir codemfit alia formages

neris, et aliafftácita tunc genus norifratdiearetur effen

tialiter deffecie.fed eftvna ir codiformafecundu aliam

ir aliam ronemfumfta.Yoffumus eut adhuc et aliter bas

àifferetias adaftare,vt dicamus,a> ctelû differt a terrafes

cundum totam eßetttiam.aqua aute differt a terra fecuns

dum fartem effentia-.fed differre fer eßefufcr,et fer effe

denfumfuut ir unebne dicuntur effe fufa, ¿r abyffus

dicitur effe denfa,eft differre fer academia, qua; песfunt

eß'entia,nec fars effentia. Ccelum.n.differt a terra fecun

dum totam cffentiam.ideo caelum eft diñum quima Щеп

(ia.vffint quatuor eßentne quatuor elementorÚ;ir caelum

nonfit de effentia alicuius elemcthfedßciat quinta Effen

nam ferfe,quiafctm totam effentia differt a ^uolibef de

mento.Vicetnus.n.a, materia fertinet ad effentia rei,v< со

В

рага<нг adformamiir quiafub alia rattone materia ceeii

fufcifitformam,f materia terra:, ofortet a? caelum diffes

rat a terrafecundu matcriam , frout materia fertinet ai

effentiam rei,ir frout materia cofaratur adformam-.etfix

differt hoc modo coelú a terra fer matcriam, frout mates

ria comfaratur adforma,mubo magis differtfctm iffam

forma-.ergo diffei tfecundu mam cßenttam,videlicct,fctm

materia,iretiaformam.Sedaqua non differunt aterra

fecundü materiam,cü vnafit materia óíum habentium ads

inuicem tranfmutationemfed differuntfctmforma. Ergo

fccundühuncmodumloqiundi,accifere differentiam fer

caelum differre a terra,eît accifere differentiamfecundu

totam effentiamfed accifere differentiam\fer effe fufcr,

ir effe denfumficut dicimus $ tenebra; erantfufcr abyf

fum qua eft quid dcnfum,es~i accifere differentia per acci

dentia,qu<e (vt pa/ef)nee/um effentia}nec fars effentia.

Quod accipieniofirmamentum fro cœhß/dereo,

jecundum cómunemfanttorumßnientiam,ßi

cut ante отпет diemfattum eß opus oratio*

ms,ir alujualis etiam multiplias dißinftionis:

fic in primis tribus diehsfiftu eß opus perfc

Üx diilinüionis.

S T quiiem fer habt

ta menifeftum, $> ante

отпет diemfimul ей

ofere creationis,fecuns

dum comunemfanftos

rwmfentcntiamfaBum

eft ofus multiflicis dis

ftinÜionis-.quiacasli a

terra,aquarum a terra,

tenebrarum ab abyffo.

"Sed iîia multiflex diftmtfw erat ahqualis, no erat ftrfes

ffa.quiares in fui frimordio,vt faniii comumterfentiut,

fuerunt diftmfta a\iqualiter,non ferfeÜe.ldeo in hoc cos

fitulo volumus oftcndcrc,£ m frimis tribus diebus resfue

runtferfeBè dißnÜte , ir in altjs tribus diebusfequentts

lusfuerunt ornate.ita a, res ante oem diemfuerunt creas Епйй PriJne

tee ir aliqualiter diflincT<e,fer tres fnmos dies fuerunt creata, feevd»

perfeSè diftmifa, fer alios tres diesfcquentesornatœ.în ЖЯшЯа, fers

jepfimo auf? dic,$a erant res iam creatce,ac ferfcïie diftin tio ornata.

Ba ir ornata,dicitur requieuiffe ab omni ofere, quod fa

trarat.Verum quia tres frimi dies , qui affofiti fuerun:

in rerum fcrfeBa diftinBione/tliterfum accifiendi frout

fro firmamento accifitur cœlumfydereum, ir aliter put

frofirmamento accifitur medium interítitium aeris : ideo

in hoc cafitulo loquemur de his tribus diebus,accifiendo j>

firmamento caelum fydereum. Ad cuius euidentiamfctens

du,p\'niucrfum diïfmguitur in duas fartes frincifales.m v",l4iri» »

fubftamias.ffpirituales,ircorforalcs.Rurfusfubjhntia flin&o.

corforales diuiduntur in corfora fufercceleftia qua funt

incorruftibiha,ir hac elementa qua funt corruftibilia.

Tres ergofunt fartes Vniuerfi,videlicet,fubftantia ffiris

tualesfubftantia corporales caeicfies ,&fubs~tantia cits

mentales:

HEXAEMERON. 'J

mentales-.mixta autem cumfint cSpofita ex dementis, ftb

eodemgradu poni pntfub quo ponuntur elementa. Ha aüt

tres fartes vmuerfifiefunt conexa: quia inteüigentiafis

ne angel í funtfubßantiafpüales ir incorporales,hac aut

elementafunt corporalia et corruptibiha, ita j>funt quafi

omninofemota irfeparata à> intelligetijs: quia пес m cor

poreitate,cu illafint mcorporea;nec in perpetuitate , cum

ArHi9.& na elementafint corruptibiha,conueniunt.ldeo oportuit dare

tura atalium. corpora codejlia media , aux. funt corpórea ir perpetua:

aune quantum ad corporeitattm conueniunt cum dementis,

quantum ad perpetuitatem eu intelhgentijs,ita a? non tran:

fitur de extremo in extremu fine medio.na a rebusfpÜalis

bus ir perpetuifcuiufmodifunt intehgentia,ad res carpo

raies ir corruptibiles cuiufmodi funt hac elemeta tranfis

tur per res medias,viddicet,per corpora fugcœleflia, qua

funt res corporales ir perpetua,coneííentes extrema , ir

couenientts cu extremis.Vnum aut corporeitas accipiatur

aquiuocè hic ir ibi, л_а mfoí \idetur effe vniuocefitmptû

in corporibus fupercotlejhbus,ir in ißis inferioribus , non

• tß pñtisfpeculatioms.Sufficit.n.qiutntü ad phsfpeilat , <f>

illa fuperecelefliafunt veri corpórea, ir veré extefa,ficut

ir hac clcmetaM hoc $> dicantur couenire cum eis. His

itaqi pralibatis dicamus, a? cum ab ipfo primordio tresfue

í. rint partes Vuiaerfi principales, videlicet,ipfafpualia,cor

porafuperccéleflia,et elemeta, dicere poß'umus-g tres dies

fuerunt appofiti in diflmílione rcrw: quia primo diefuerul

difltnfta etfpiritualia,qn dixit Deus, Fiat lux . Etfifta

efí lux.Etqh difinxit lucem a ttnebris.t.fubflantiasfpiri

tuales bonasfiue angelos bonos,qui fignificantur per luce,

do angdis malis quifignificantur per tcnebras.irfattum

f 1. efl vefpere ir mane dies vnus . Seda diefuerunt diflinÜa

corporafupercceleííia,qñ dixit Deus,fiatfirmamentü.i.

fiatcalumfydereum(fc£mvnum modu exponendi ,qu¿

nunc profequ imur) in medio aquaqi.i.inmedio cotlorum:

ir diuidat aquas ab aquis.i.diuidat ccelum cryííaUinu,qt

Фí1?гл eotlumfydereum,ab alijs coülis,qui funtfub codo

fydereo,cuiufmodifuni coehfepte planetaru.ldeofequitur

m litera,Etfecit deusfirmamentu.i. ccelumfydereü {quod

Tbihfophusvocatvltimum mobile ) ir diuifit aquas qua

erantfoperfirmamentû.i.cœlum cryîiallinum, ab his.i.ab

aquis,qua erantfubfirmamento.i.a codisfepte planetàfy.

Vir. i .t. s. Vnde Hugo in lib. i .de Sacramentis, per aquasfubfirma

mentó inteüigit ccelum, ir per aquas fupra firmamentum

intelligit et cœlum.Kam fecüdum eum a principio no erat

tnfi ccdum.Sed qri dixit Dens, Fiat firmamentu in medio

< aquarum.tuncfactum ejl codu inter cxlum ir codu, quia

factum ejl ccdumfydereum inter ccelum cryflallinum , ir

ccelumfeptemplanetarü,qucd ccelum diuiditur infeptem

orbesjuxtafeptc planetas.ct tuefañu ejl ccelü inter aquas

ir aqua%,quia ccelü cryííallinú pot vocari aqua $g fuam

diaphaneitate,mob;liutê,et !dbili(ai?:et ít coelifeptí plane

tofy pntvocari aqua ggfum diaphaneitate quia diapbani

funt,ir et ggfua mobilitatem et labilitatï, quiafunt inco

timo motu.vjytre ß cedit crySiallinum potdici aqua,et cot

\ifiepte planetaru p-tdici aqua,etcumfirmamentü.ueiBs

lumfydereüfit medm inter ccelu cryßaUinü,et ctelos plas

netarum,cofequens cs~i,a> fit meine inter aquas et aquas,et

$ diuidat aquas ab aquis:etfai% ejl vefpere ir mane dies

II«, feeudus. Tertio quide diefalta est diftmïlio elementoru,

quando dixit Dois , Congregentur aqua: qua: fub cello

A funtjn locû vnum,ir appareat ariâa. Etfaftu ejl ita. Aid

cuius euidentiamfciendu,^ Hugo in. 1 .parte de Sacrame Cdp.7 .

tis, videturfentire tria elementa erant comixia , videlu

cet,aquajoer,et igms-.quia aqua non era 1 fiegroßa vt nue

efl.fed quafi rara,vaporaiis,ir nebuloja , mficiebat aere,

ir ignë;vt omnia illa tria elementa eß'ent címixta, ir vo

carentur abyjfus.Hoc efl ergo qS dicit Hw¿o lib. 1 erat

itaqi terra elementü in medio( irfubdit)a> circúquaq¡ in

modum cuiufdam nebula inudutü erat elementü terra, vt ^

dpparercnonpoß~ct(irfubdi<)a> illa tria elemcnta,vidcli:

tetjAqua,aer,ir ignis,in vna adhuc cortfufwne permixta,

fiue potius in vna permixtione confufa,vfq¡ ad cceli limité

in illa nebula ir calígine replebantur.Totum ergofpatiu,

cuod ejl inter ccelum ir terram,vbi nuncfunt tria ciernen

ta,erat quadam caligo mbulofa,qua abyjfus did po'.erat.

В ideo cogebatur poneré Hugo per tenebras ftperfacií

abyjfi,inte1ligerctur codum.namcum oía illa tria elemeta

effentfie nebulofa,irfie permixta , non erantfufcepñua

lucis .Nullum ergo diBoru demetorú poterat did tenebra,

cum lux ir tenebrafint apta natafieri circt idem:et nuls

lum diñety elcmcntorumfic nebulofum exifiensjit fufees

ptiuum lucis. Sed melius efl,vt per tenebrasfuperjaciem

äbyjfi, intelligamus elementü ignis-.ir per ccelü , quicquii

' ejl aglobo lunarifupra. Si ergo in principio Genefeosfit

mentio de ccelo,et terraje abyjfo,et tenebris-.ficut % abyft

fum ir tenebras no intelligitur terra,quia iamfaña erat

mentio de terra.ita per abyjfum ir tenebras non intellige

tur ccelum,qu¡a iamfaña erat mentio de cxlo.Si.n.pcr coz

lum vellemus intelligere ccelü empyrium,iunc per tenebrat

foffumus intelligcrc altos codos . Sedfiper cedí volumus

intelligere omne corpus perpetm,ir totu iSuá quod pertis ;

С net ad quinta ejfentiam,qu¿ modu nos profequimur ,et etia

Hugo profequi tur,tunc per tenebras non intelligetur codi, ;

f:d inteüigetur elementü ignis,quanm ad tllam partem ,in i

qua no erat gmixtus nebula. Dicemus.n. a? imaginatia Hu

gonis noejlmtelligenda neepotintclligiquantü adtotum

elementü ignis-.quia tgnis de fe non patttur peregrinam im

presione,Velfaltem no patitur contrariam imprejjionem,

quia pojfet injrigidarv,ncc pojfet permifeen aqua, ça ехг

tingueretur ignis. Etfi dicatur $ aqua illa erant rara: di

terms ф rarius efi elementü igms,irф oíno cotraria ads

mifceanturfiv.e corruptione alterius,no videtur jpbabile.

,Admifceri itaqi aqua cu aere,n'ó ejl irtcoueniens,cum am

bo humiditítí participent :et admifceri aerem cu igne,no

videtur incouemes,^a vterq¡ efi calidus et ambo in calidita

te comunicant: fed admifceri aquam ей igne , videtur oms

D nino mconueniens,cum in nulla qualitate concordenf.tans

ta autem eß'et ibi aHio ir paß'io, a? alterum corrumperes

ttr,vel corruperentur ambo, ir refidtaret tertmm,quod m

tilo primordio non pommus .Dteimus qutdc in illo primor:

dio,f d'fiiritta erant elementafccundumfwtmjubftantia:

quia elementum terra habebat fuam fubjlantiam diflins

Barn ab alijs, licet videri non pojfet: ir aqua habebatfm

fubßantiam dißinÜam ab aere, licet effe permixta aeri,

ficut ir nunc permifeetur , cum eleuantur vapores ir nés

bula , per quam clcuaiionem nontolliturfubsíantia aeris,

licet fit permixta vaporibus nebulofis: ignis etiamhas

bebat juam fubßantiam dißinÜam ab alijs dementis,

ir permifeeri non poterat aquis fine corruptione altes

rim dementi, vel vtriufqsmam fi aqua grojfa ir denfa no

FRIÁfA PARS

eomfatiturfecü ignem denfum irgrojfum, cuiufmodi eft A

ignis слтЬо reí igmsflamd , пес aqua ¡ptuncuqi vAforofit

tum сорлшигfecum igne таги cuiufmodi eft ignis elemen

turn vel ignis inffbtcrafuü.Rcuertamur ergo ad propofi

tu,ir duamus,$ in tilo frimordio lotus aer erat permixs

ttu nebulis,vt vtirfonarc ditlafanñoqt.roflumus et dices

re,f cum it nunc лег,quanta ad ahqua partefit pnixtui

ignv,quia vbi coniungútur aer ir ignis,nec est aer ibi fus

rus.nec ignis purus.fic dicere foffumus,vt faluetur ел qua

finare vir diñdfanñorü, f quantum Ad iÜAm parie quct

em mixta aeri, ignis erat permixtus nebula, no ronefui,

fed rone elementi aeris quod humiditate aqua participas

bat,ir qa habehat hmoi conucnicntiacuaqua.lnficicbant

ergo aqua tctum elcmcntum aeris; et infiàebant illam par

tern ignis,qua erat permixta aeri, vbi non em ignis pus

rus,nec aer purus,f'.derAt aer muht* calefañus: et «a ros д

ne alicuius bumiditatis aquea non erat omnmoficcus,com '

fAtiebaturfeci admtxúonc aqua. Cum ergo dixit Deus,

Congregentur aqua qua fub calofunt in locum vnum, et

appareat aridA-.tunc illa Aqua nebvloja,ir rara,congres

gAta irfAÜa denfa,occufAueruntparuu locum, ir rece

f te fuerunt in concauuatibus terra,vbi nunc eft märe, vel

Aquaru cons vbifuntfiuminA,qua oía intrant mare. Aqua ergofie cons

gregatioí prí gregatatria bona fecit,quiapurificauit totum aere,et pus '

с¡pió tria aun rificauit illam partem ignis^ua erat infeña aere, ir dis

lit bona. fcooperun terram поШт fid quanti ad aliquam parte,

quafufficcrcthabitaHoni hóíum ir animalium: quofallo

fuerunt omnia elementa diftiníla,quid terra apparuit vifi

bilis ir diftinña ab altjs:aer itfuit diftinñus ir fepatas

tus ab aquis,n non effetfie mfeñus vt prtus erat.llla ergo

fars ignis qua erat immixta aeri , ir adhuc eil immixta q

ffter coniunílionem quam habet cum aere, nonfuit vitas

nus admixta nebulis : irficfañum eft vefpere ir mane

diestertius,vtinfrimis tribus diebus omnia effentperfes

Epibntf. *k diftinñaficut ir modöfint .Accipiendo ergo frofirs

memento caelumfydereum,dkcmus,$ frima diefailafuit

diftinñio Angelotytcum diuifa fuit lux a tenebris.i.Ange

li bom к malis,irfaHumfuit veffere ir тлпе dies vnus,

ideft,dies primus. Secunda die fuitfifta diftinñio calos

rum^nfuitfiñumfirmamentum inter Aquas ir AquasJ.

fatlumfuit caelumfydercum inter caiumcryftahnumir

talos flanetarum:irfañumfutt veffere et тлпе dies fes

cundus.TcrtiAAutem diefailAjuit diftintlio elementorú,

quando congregAtafunt Aqua in locum vnum, ir affAs

ruit anda,ir it apparucrunt omnia elementa diftinÜa,vt

tft per habita manifeftum. et fatlumfuit vefpere ir mane р

dies tcrtius.Scd de his óíbui infequenti Capitulo ¡trAÜAbi

- tnus,vbifiquafuntbicobmißa,ibiflenius referuentur.Ex

bis auti apparere pot,a> tum in principio Genefiosfiat me

(to de calo, terra, tenebrts, ir abyffo :ficut diftinñe ista

qua.uor nommantur , to oportet $ diftinñeifta quatuor

accipiantur,iia a> terra potent accifi fro mo elemento ter

ra.etfi ca í accipiatur pro teto со qî eft de anta eß'entia,

accipietur tunc pro abyffo tctum elemítum aeris immixtú

aquí;,et it illa módica pars ignis ímixta aeri , qua poterdí

tffe nebulofa: fro tenebris vero accipietur totum reliquum

elementi ignis,quod non eratfu nebulofum,ir qi foterat

effc fifceftiuim lucú,qd! frofttr abfentta lucis{nondu.n.

lux creata erat) foterat tencha nuncufariyt m fraceáe

ti capitulo dicclatur.

," dp. XV,

f

Quodfiprofirmamento accitnatur medium interfi

îlitium aeris,faluare poterimus getiampr'n

mis tribus diebus perfefta rerum difiinUiofa

Üafuerit.

VONIAM in frima

creañonererú tresfuerunt

fartes Vniucrfi frícifales,

videlicet, entiA ffiritualia

fiue angeli,corforafufcrs

ceeleftia, ir elementa :fes

cüdüqua tria in tribus dies

bus ferfeña rerum diftins

[fio dicitur effefaña , ví in

fracedenti capitulo tangebatur.ldeo eft diligenter Aduers

tendum^f illa triA vel diftinñio illorum trium foteft dlis

ter ir aliter accipi,ficutfirmamentum aliter ir aliterfu

mi potejhquiaft profirmamento accifiatur calum fydes

reum,tunc frimam dii vendicAt fibi diftinñio Angelorü:

fecúdá,calofy:tcrtia,elementoit,vt eft fer habita mAnifes

Stum. Sedfi fro fírmamete AccifiAtur media interßtium

aeris, tunc oía gfetua,videlicet,tam angeh,qHi cali,fuerüt

diftinña prima die.quo fofito,vno ir eodi die nofuerunt

diftmña ola elementa. Scctm que modum exfonendi dices

яш,ф fr'tmo diefuerunt diflinfti dngcli,ir cali: feto die

fuerunt diftinila elementafuferiora-.fed die tertio fuerunt

diftinña elementa mfenora.Etfivolumus diftinBioní res

ferre ad omatum,ifta exfofitiofaús cócordat litera Gene

feos.Na iWcfenarius dieiji,in quo resfunt di(linña,fic eft

atcifiendusiqu'ia Шеfenariusdieiji babuit duos ternarios:

in frimo ternariofine in frimis tribus diebus resfuerut di

íímña,fed m alio ternariofiue in alijs tribus diebus fues

ritt ornata.Trimus itaq¡ ternarias refficit reift diftmBios

ni:fds,rerú ornatum et decore . Sed m frimo diefecundi

ternarij fuerunt ornati cali: in alijs aüt duobus diebusfes

quentibus fuerunt ornata elementa . Tari itaq; modo fer

quandâ congruentia dicere foffumus,^ficut in frimo die

fecundi ternaryfuerunt cali ornati,ir alijs duobus diebus

fuerút ornata elementafic in frimo die fnmi ternarijfues

runt diftmÜi cceluir in alus duobus diebus fuerunt diftins

ila elementa.Hoc ergo ordine prœcdemus in hoc capitulo,

quia primo oftendemus quofuit fafta diftinñio angelegt:

fecundo,quomodo calorum-.tertio, quomodo clemeniorum:

quarto,quomodo firmamentum potcsifumi pro calofydes

reo,ir pro medio interjhtio aeris.quinto et vltimo declara

bimus,quomodo aliter ir aliter accifiendofirmamentum,

aliter iraliter ad tres frimas dies eft rerum diftinííio ads

aftanda.Vrofter frimum ,fciendum, f Moyfes,vt fantti

tradunt,rudt fofulo loquebatur,vnde ir Auguft. i .fiftr

Gcncfimvult,tpficloquaturMoyfcs,quia loquebatur has Caf.7.

minibus tardioribus,crant enim i/li homines,quibus loques

batur Moyfes,tardi irgroß) ingemj. Er mde dicere foffu

mus,cp in frincifio Genefeos vbi agitur de froduñione ir

diftinÜione rerum,nullafit mentio de crcaturaijpirituali

quomodofit condita,ir quomodofit diftinña: quia hoc Ule

fofulus rudis nofotuiffet capere , quia non fotuiffet trans

fcendere

HEXAEMERON.«4-

fcendere imag\nationem,fuh qua fpiritualïs criatura non

cadit : ideo fub nomine rerum corporalium,vtfub condi*

tionecxli inteüigitur conditafpiritualiscreatura : fiefub

diffinñionerertmeorporalium,vtfub diilinltionc luis,

ir tenebraru, mtelligiturfuiffe diftinltamfpiritualé crea

turam.Vnde cum dicitur,f in principio cream Deus coa

lum ir terram,ibi ponit Strabus, f iüud caelum in princi*

fio creatum,non tjl cxlum vifihilefirmamentum.fed inul

leltuale, vcl empyrium, quod non ab ardore,fcd a fpien*

dore igneum dicitur,qá!ftatim repletum eft angélis, tuxta

Cap. j 8 . alud lob,Vbi eras cum me laudarent asirá matutina.Iftui

emm ccclum habet fro ornamento hcec asirá vißnlia :fei

tllud cxlum empyriumhabct pro ornamento aftramatuti

na, qua vfitato nomine angelos appellamus.Vcrc enimfa*

Sum fuit cxlum aliquod , cían in principio creauit Deus

ccclum, ir terram , quiafactum fuit сalum етругшт:

fedfub produíiione iOiiu cali inteUigitur produííio ange

lorum , ama iüud cxlum slatim cumfuitfactum, vt patet

fer Strabummox angeht eft repletum.Etficut dicimus de

frodutíione cali empyrij, per auod intehgitur produftio

angelorum: fie duemus de dtftinttionc lucis ir tenebra,

fer quam inteUgitur diftinitioangelorum.bion ergo, cum

frima die Deus dixit, Fitft lux,&falta eft luxfañafuit

quadam lux corforain diftinlta a tenebris corporalibus;

fed debemus intel¡igcre,a> in illa diftinÜione lucís à tenca

bris corporalibus datur inteüigt diftinBio bonorum anges

Cap. j. lorum à malis.Vnde Auguftinus primo de Genefi ad Utes

ramdoquens de aeaturafpintuali,dicit, % primo cxlü ap

feüata eft, cum dictum eft.ln principiofecit Deus cxlum

ir tcrram( irfubdtt\$ cum dixit Dcusfiat lux, irfa*

Sa eft lux,falla eft conuerfio ereatureefpiritualis, ir ifli»

minata intcüigitur.Ergoficut fub codiúone cxl¡ inteüigi*

tur conditio Angelorum, fufub diftinttione lucis inteüi*

gitur diftinltio Angelorum: non Otiftafint veré corpora*

lia, fed fer hac corporalia intelltgiuitur illafpirimlia¿t

quantum ad conditionem per cxlum, et quantum ad diftin

ilionem per lucem.AÀuertendum ergo, fficut primo fuit

condïtum cxlum, ir posteafuit falta lux , ir diftinlta л

tenebrisfic primofuerunt froiulti Angeli, pofteafuerunt

diflmfti, quia auerfi a creatorefaÛifuerunt tenebne: con

uerfi autemfaBifuerunt lux. Ideo poft conditionem reru,

frimum, quod legitur effefactum, eft diïtinïiio lucis a tes

nebris, quia módica fuit morula inter creationem angelo*

I оапЯ . гит, ir eoru lapfum. Dicitur enim de Diabolo,f in veri*

we non ïîctitjion dicitur,q> in ventre non/uii:ndm in vc

rítate quidemfuit,fed in ел nonjletit, пес manfit,ideo di*

Cd. j j .er. 34 cit Auguft. 1 1 .fuper Gen.de Didbolo, tjrfaítus continuo a

luce veritatisf: auertitfuperbia mmiiiu, ir proprie pote

ftatis deleítatione corruptus: irficut mali angelí caden*

tesfailifunt tenebra ¡fieboni perfiftentesfalíifimtlux,

ir diuifa eft lux ¿ tenebris, quia diuififunt boni i mah¡.

Primo ergofuitfalta diftinllio angelorumfecundofuitftt

Sa diftinltio calorum.Samittinftantinece'sí motus пес

fars motus:ideo nihil de motu adbuc erat m il!o inftanti,in

quofuit creatum cxlum ir terra,ir in quo fuit producta

fpintualis ir corporalis creatura.Sam omniajtam ange*

li,f cali/r elementa,fierusitfimul producta:fed nonfuc

runtfimul perfelte diftinlta ; nondum enim eram diflinlti

¿ngeíi^uid nondum erantfeparati boni à main. Nondum

enim crom perfelte difiinlti codi; quia cum in iüo infianti

Motus cali no

potfentiri nifi

rone corporis

A nandú effet aliquid de motu,no erat perfelte difbnltü cot*

lum empyrium,quod dicitur effe Habile, ab alijs exlis qui

oísfunt mohles.Sed irfihmoi cadi mouebantur a princi

pio,non apparebat motus eorum,cum motus coli non poffit

fercipi,nifi per corpus luminofum.fed inexperut talia ap

parère cum luceiir hoc modo apparuit diftmñio calorü ,

quia diftmííi apparuerunt cali mobiles a c<elo non mobili.

Vçlexhocdtfliriftifucruntipficali mobiles interfe,quia luminofi.

forte extunc incOpit refultare in calis alius ir alius mo*

tusivt ir ipfa lux primofacta, motu primi mobilis ptrgïs

verfus occidens , ir rediens in oriens , etiam faceret ve*

fperam ir mane,q&£ motu alio ibat ab occidente in oríes,

ficut ir nunc vadunt oís planète. Vrimo ergofuit faíta

lux,ir diftinlta к tenebris.per quoi inteUigitur diftmñio

angelorü:irpoftea incepit illa lux moutri , irfaceré ve*

В fperam ir mant:et exindefuitfalta diftinltio cxlorum.

Habito quomodofmtfalta diftinltio angelorum quod pro*

fonebatur primo , ir oflenfo quomodofuitfaña diftin*

Itio cxlorum quod profonebatur fecundo .volumus de*

clarare quofuitfaña diftmñio elementorum,quod propo*

nebatur tertio. Aduertendum ergo, f, vt patet ex habitis,

aqua vaporables reddebat terram indisíinñam, quia red

debant earn inuifibilem,vt tune dicatur res effe,cum mm*

tefeitaqua igitur vaporabilesfie permixut deri,etfic in*

шкета totam terram, reddebanteam mui/ibtlem,vt non

apparent diftinlta ab aUjs:ipfa etiam aquafie vaporabi*

les ir nebulofe, quales fetm fanítorum fententiamfiu*

runt in principio, erant indiftinlta , quia erant pcrmixttt

aeri-ir tpfe aer erat mdifimltus,quia erat permixtus aasi

ignis etiam quantum ad aliquamfui partem ( vt quantum

С ad parte i\\am,vbi no eft ignis purusfed eft quafi aer mul

torn calefaltus)erat it permixtus oquis. Ideo dicit Strabus,

Cf oía elcmcta erant cífufa,quiatotú hoc aerisfpatiú erat

plenum aquisivt accipiamus totü aeris fpaùum, et illa par

fem ignis, qua eft infecta aere : irforte plus inficiebatur

tune de igne ab aerefie nebulofo quia erat potetior ad infi

ciendü,ijH modo inficiatur ab aere puro no ¡mixto neb«! is.

Sed qí aquafie mixta acri feparatafuit diuino imperio

ab illa mixtione , purtficauit illam parte ignis,que erat im

mixta aeri,et purtficauit aere,et difcooperuit terra,ir u*

factafiut diftmftio elementofye.Vtrum aitfallafuerit ta* ■

lis diftinltio totafimul,vel no,in gfequendo patebit. His vi

fis,volumus declarare quartu,qüo.f. poffet accipifirmamé

tum pro cxíofydereo,ir pro medio inxerjlitio «ris : nam

Auguft.fuper Gen.ad litera,vtruq; modu, profequitur.Q§ 2 .lib.fere per

D autfcdmvnumodumexponendufirmamentumaccipiatur oía capitula,

pro calofydereo,pater per Beda,qui exponens firmamen ^

tu,dicit ,Hoc et calüfydereum , qS diuidit inter aquas ir

aquas.i.diuidit ínter cali cryftaUinum et alios calos fepte

fianetatjt.Vel diuidit inter aquas et aquas,quia diuidit in*

ter calü cryftaüinum qa* dicitur aqueum,et iflas aquas in*

feriores.Bft.nxalü fydereum infra calum cryftaWinu, ir

fupra calum planetaru-.et eft infra cali cryftaHinu.irfii

pra has aquas inferiores,vt vtroqi modo dicatur effe inter

aquas et aquas,et diuidcre a^uas abaquis. Quoi etiafir

mamentü poffit aeeipi p medio interftiáo atrxs, patet per

Aug.x.fup Gen. quia per cxlum inter aquas et aquasA. C4.t .i.e(.j,

firmamentü,exponit aerem, qui eft inter vapores húmidos 4

vndefupus nubila coglobantur ,et has aquas inferioresfi*

не hac materialiafubtusfufa.His óíbus expeditis,volumui

D I

TRIMA PARS

Moíus oftotue

fph¿r<e inters

du tie ей mos

tu planetarû,

interdi disiin

ftus.

D.Baf.fic ins

щит.

declarare quintum, videlicet.^ accipienio aliter et aliter

firmamentum,iüi tre¡ primi dies ad diftmftionc rerü funt

ahter ir aliter adaptandi.quiafiaccipiatur pro fírmame

to ccelum fydereum,tunc prima die faftafuit difimftio c<e

lorum,quáio dixit Y>eus,Eiatfirmomentü in midió aquas

гитлипс enimfaftumfuit aelumfydereum,ir incepit ha

here motum almrn л aelo cryjtaüino , ir afphxris planes

tarum.Notandum,(j? ahquando dictmxs cunde cß'e motum

oftaua fpber<e,ir fphararum planetarum , quad verum

ejl,qu¡a diftje fphcerce fe tenent cum oftauafphxra.alis

quando vero dicimus effealium iralium motum, quoi ve

rum eji quantum ad Eccentricos ir Epicyclos,qm funt in

fpbteris planetaru.propter hunc ergo ahum ir ahum mos

tum,firmamemum dicitur diuidere inter ccelum cryfiallis

nu,ethdi aquas inferiores. Accipiendo ergofirmamentum

pro c<elofydereo,ir a> diuidat aquas ab aquis, idejl, сAu

cryfiahnam a aelis planetarum , magis apparet quomodo

fecunda diefaftafuit diîfinftio cxlorum. Tertia aute die

faftafuit difimftio elementorum,quando congregatefucs

runt aqua in locum vnum , ir apparuit árida. Sic ergo

aiaptantur tres dies in difimftione rerum,ß pro fírmame

to aeexpiatur aelumfydereum.Sedfi profirmamento acci

piatur medium interstitium aeris , quod diuidit inter nus

besfiue inter aquas ligatas in nubibus,ir iflas aquas infes

riores,dicemus $ prima diefuitfafta difimftio angeloru

ir cxlorum,ficutfupra exponebatur:fecunda diefotfas

ila dfiinftio Яшpartis ignis,qu«e inficiebatur ab acrefit

etiam totius aeris vfqi ad locum ilium vbi nücfiunt nubes:

nam accipiendo profirmameto illam partem aeris quxefi

inter aquas nebulofas ir a\ias aquas,ent fenfus,Fiat firs

mamentum in medio aquarum,ir4iuidat aquas ab aquis,

quajl dicer et, aqua vfqi nuncfiieruntitararxirnebus

lofx, ф totum infecerunt aerem,ir infecerum illam parte

ignis quae inficitur aerefed de extero non tantu afcendat,

fedfiat quoddamfirmametum ir quxdo pars aerisfupra

quam af:endant nubes, vi non poß'mt vitra ofeendere; ir

iUulfirmamentum diuidat inter aquas ir aquas,ideft,ins

ter aquas in nubibus Uga>.as,ir alias aquas: ita çp fecunda

hoc aqucefuerunt infpiffatee,vt prima die infpiffatia fues

rit, quando dixit D'eus, fiatfirmamentum in medio aquas

rum;ex qua infpißatione purificatur ilia pars ignis, qua

tunc inficiebatur aere,et purificatusfuit totus aer vfq¡ ad

partem illam vbi nunc fiant nubes. Et quia hoc faftumfuit

fecundadle, ideo dicebamus ф (accipiendo profirmamens

to huiufmodi aerem medium ) ficut prima die faiiafuit

distmilio elementorum fupenorum , quiafuit purificam

ignis quantum ad partem illam qux inficiebatur oquis,

ir fuit purificatus aer fuperior vfq¡ ad locum ilium in

quo nunc fiunt nubes : fiefuerunt fecunda die ( iuxta

hunc modum exponendi ) aqua aliqualiter infpiffas

ue , quia fe retraxerunt vfq¡ ad locum ilium vbi nunc

fiunt nubes; ir tuncfaftum fuit firmamentum , ir data

fuit aquis hxcfirma lex, vt naturaliter no vlterius pofl'ent

plus afcendere. Tertia autem die, quando dixit Deus,Con

gregentur aqute,etc.tunc fuerunt infpiffatx aqux in tans

turn ф pur'ificauerunt iflam partem aeris infenore,ir dis

fcooperuerunt terra, на Ф ex tunc apparuit arida.i.terra,

aux tota prius erat cooperta aquis nebulof\s,ir raris.

Cap, xvr.

в

Quodfi profirmamento accipiatur medium intort

íiitium aeris,prima diefaUafuit cxlorum dit

fiinUio perfeÜa :fedfi accipiatur caelumfydc

reum ,factafuit cxlorum difiinttio tmperfet

ita.ln quo capitulo de omnibus cxlis, àr eorä

motilus multa dicuntur. *>

ECLARABATVR fu

perius, comprimís tribus dtebus

faiiafuit perfefta diflinftio res

rum-dtclarabatur сна, e¡> tn Ulis

tribus diebus triafuerunt difhns

fta.f.Angcli,Cali,ir Elcmcta.

Ergo ß angelorum diflinftio has

huit primum diem quafi propnü,et cxlorum diftinftiofcs

cundú,confequcns eíí, 4t oía elementafuerint diííinfto die

tertio.Sedfi cxli ir angelifuerunt perfcftè diíiinfti vno

ir eodem die,confequens eíi, % alu' duo dies in elementos

rum difiinftione fucrint appofi&.vt dicatur, qjfecuda die

fuerunt dijlinfta elementa quantü ad partem fupcriorc, et

die tenia quantü ad parte inferiores tfupra diffufius trd

ilabatur.qux diuerfitas ex hoc accidit, a> firmamento pot

aliter ir aliterfumi.St enim accipiaturfirmamentum pro

parte aeris,quat diuidit inter aquas ligatas in nubibus ir

alias aquas,cumfirmamentum fueritfaftum fecunda die,

confequens est, a> illafecunda diefaÜa fuerit aliquaUs di

flinciio elementorum , ir prima diefaña fuerit dijlmilio

angelorH ir calorum,quia cumfintfuperiora ir dignios

ra qi elemeta,ronabiliter coprobatur.ordo enim ronis exs

poflulat, фfuperiora irdigniora, vel fiantfimul cu infe

noribus, velfifucceffiue fiunt, $ précédant ínfima-, et со

modo quo efi ibi prioritas ,femper fuperiora ir digniora

dicuntur effe priora:ir quiapofi faiïionéfirmamcnti nul

lafit mentio de diftiniïione cxlorû ,fed folum de ornatu

(fifaftafuerunt luminaria тл^па irîîe\U,ideofi pfirs

momento accipiatur Aer, ratio nos dicere cogit, $ in pris

ma diefolio fuit сл1оги difiinftio perfeiîa. Sedfi profirs

momento accipiatur aelumfydereum,dici pot,a> prima die

foBafuit cxlorum diftinÜio imperfecta, et feto diefacía

fuit perféÜa,ir tertio diefuerunt omnia elementa difims

íla.Ai cuius euidentiamfeiendü , $ licet per diíiinftione

lacis à tenebris inteüigatur difimtiio bonorü angelorum ¡t

malis-.quia cumfuiffet módica morula inter creatione то

loram angeloru ir eorum lapfum ,fatis efi rationabiliter

ditlum,p in tpfa creatione lucis corporalis per cuius crea

tione faftafuit difiinñio lucis a tenebris , inteüigatur tune

fuiß'cfafta diflmñio bonorü angeloru a main tonql lucís

a tenebrisfed quauis in ipfa prima diefaftafuerit dijlins

íiio angelorüfigurata irfignificata per creatione lucis;

veré t<i creatafuit quziam lux corporalis, quee motafecit

vefpere ir mam.Etcxinde colligitur , ç creatafuerit lux

ilia in meridie,ir in medio c<e\i,fiu in nojlro area mens Luxpria ,creo

diano.ir quia cum Sol déclinât a meridie ir vaduverfus tafuit m mes

occidens, iam incipit inclinan dies ir irevcrfusvefpes dioxAi,fortaf

ram,ideo confequens eft^luxillafic fecit vefperam,^ no fis in prime

fecit mane,ir per cofequens prima dies non babuit mas Arietis püfto.

4

HEXAEMERON.

Сиг diftû fit

prius vefpere

fmanc.

i. de Gen. ad

h.caf. i о.

MÚdus ifte ha

huit primú ve

ffere, deinde

mane: qí etia

cu diuinis o\-

ficus appofttif

Jime cóutnit.

fAotus celi

quadruplex.

ne.Si.tt.lux tfldfuiffet creata in oriente , confequens effet, i

$ in frima diefecïffit maneirvefperam.fec'tfftquidem

mane veniendo ab oriente vcrjùs meridiemfeciffet ame ve

fpera,eudo à meridie verfus occidens:fed quia creatafuit

tn medio caiifecit primo vefperam eundo a meridie vers

fus occidens,poftea fecit mane eundo adoriís, ¿r redeuns

doad meridiem vbi creatafuib: ita quod vefpera pnma

diei,ir manefequentis diei ,fecerunt die vnum,ideo diets

tur in Genefi tyfaftu est vefpere br mane dies vttus . Sei

quarit Auguft.cumfemg lux Uluminet vna partem e t obs

tenebret aliafemperfacit dtemi? noítem/fcmgergo eft

mendiesfemper eft mane, femper eft vefpera: quia cu lux

eft in alia parte cali,eft meridies m illa parte terne, аил

refpicit diametra\iter.ir eil mane in i'lrf parte terra,quí

incipit tlluminarc,ir ad quam incipit accedere.et eftprin

cipiú ñoñis in illa parte terra,quam définit ¡lluminare,et í

qua incipit'ßcfcrere-.fcdde hoe infequentibus traÜabitur.

Suffieitautadprafensfcire,a>in noftro meridiano ,fm

tn meridiano terne habitabilts,velforte in meridiano vbi

creatusfuit primus h'ó,velforte in meridiano medite terra

habitabilis,creatafuit illa lux-.ir toipriusfecit vefpera, iß

maneMis itaq; pralibatis,dicamus,a> quantttcunqi accipid

turfirmamentü pro coAofydcreo,eogtmur dtcere, £ ante

temdiemfaïlafuit aliqualis calora diiliní~lio,qñ in pr'm

cipio creauit Deus coelü ir terra: ¿r poftea prima dieft

fíafuit maior calorí dijhnílio,an dixit Deus,fiat lux,et

faifa eft lux,¿rfaiíü eft vefpere ¿r mane dies vnus. Sed

pofteafecunda die an dixit Deus,fiatfirmamentu,ete.acs

cipiendo profirmamento ealüfydereum ,fiítafuit ¡fetta

dtiliního oium caelorumifed non omrtiumeá>iy,quajunt in

talis: лига poftea quam die, quandofuerunt ornati cali,

et qnßilajuerunt duo luminaria magna ¿rfieüa,fupra

perfeiia diftmiíione caloiji,ßilafuttdiftini(io ommüeos

ri, quafunt in caliste otafie declarStur: qa coili mul

lis modis interfe differutprimo quidefcSmfubftatta,ali»

mododifferunt penes ilabilcir mobile¿ertio penes alium

ir alium motu,quid alio motu mouetur vnü calu, ir alia

motu aliud.Etfi volumus enarrare motus cab>ru,&r eoty

quafunt in calo, dicemus effe quatuor motus. Vnus eft ab

oriente in occidens,ir econuerfo ab occidente in oriens.g

motus eft vlíimi mobilisfm est ipfius ccéli cryftallini , ¿r

eft infra diem ¿rnoílcfolum: namvltimü mobilein die

mouetur ab oriente in oecidensfr in noile ab occidente re

dit in oriens,et eil isle motusfuper polos mundi.SuHa aut

Stella creditur eß'e reite in polo,licetftella nautica,qua vul

gariter dicitur träfmontana,multü appropinquet polo mû

di fiiperiori.Alius aut polus eft in oppofita parte cali, ops

fofitus ill i pc&o.Scim hunc modum voluuntur oës coAi,ir

oisftell<e,ö- oes planeta infra diem ¿r noitem ab oriente

in occidens,ö" item redeunt adjtriens. Sed iîte motus non

eil eis propriusfedfic circúuoluuntur raptu vltimi mobis

lisfute raptu primi mobilis-.nam ctelum cryftallinumft со

futamus cœlos mobiles afcendendo,efl mobile v\timum;fei

fi eos coputamus dcfcendendo,eft mobile primu. Cot!« tdi

cryftallinum non cil ceelum primü defcendendo,nec eft cae

tum vlttmum afcendendofed bmoi coelum eft empyr'm qS

tenet primatu inter oís calos, ideo dicitur calum vltimú,

coelum deeimufö" calum primü-.qutafific ineipimus сори

tare à calis planetarufic afcendendo, empyrium ent cas

\umv\umu,ttir\tcé.um dearm,qúa crmttfeote califes

ptem p\anetarú,ir erit oifauu calumfydcxcúfa er'tt nos

m calum cryslaüinuiiy erit de:tmum calu empyriûfei

fi volumus incipere aftpremo calo pr copulare calos des

fcendendoftc primü calum erit empyrium.Sed licet cali

eryftallim non fit primum calu пес vltimi calum, eil tn

primum mobile ¿r vltimum mobile:quia cum calu empys

rtum non moueatur,confequens eft , ¡j» infer cofîos mobilei

cryftaüinu obtineatprimatúldcofi volumus copinare ca

los mobiles afcendendo,cryftaUinum erit vhimu mob¡If,¿r

erit попит calufedfivolumus eos computare defeendens

do,ir incipere afupremo mobilúfic cryftaUinü erit primü

mobile,quia eftfupremú mobile. Redeamus ergo ad props

■ fiiuÄr dicamus, q> vnus motus caloru eft ab oriente in oe

cidens,redeundo ad oriens infra diem & noilcfemcl : ir

bmot motus eft proprius calo cryilallmo, etfitfuper polis

mundi,fiuefuper polis circuit aquinoilialis . Alius тот

caloru eftfuper polis Zodiaci, qui diftant à polis mundi g

viginti tresgradus cum dimidio.et isle motus efteotrarius

primo motui,eft.n.ab occidente in oriensiet eil fipnus ofta

uafpharafiue cal¡Merci,et eft propriusfphararu от

ttium planetarü;quiaoitauafphara,etfphara óium pías

netaru voluütur fuper polos Zodiaci ab occidente in oriet

motu contrario motui primi mobilts.Et ifte motus eil muís

tum lcntus,quiafecundu Vtolemau in centum annis eft per

vnumgradü-.et cum calum habeat. j 6 o.gradus,tile motus

fedm Vtolemaum copletur in. ? 6.miUibus аппоя> : et ifte

eft annus,que vocauit Vlato magnu annum,afferens f poft

eompletione magni anni,omnia redtbunt ad cundem puns

Hum. Vtft Vlato tali tge legebat in bis fckolis , et erat in

bac cathedra, et habebat hosfcholares,reuolutis. j 6. millts

bus annorum,vel ($> idem eil ) completo magno anno,erit

idc Vlato in eifdemf:holis,et in cade cathedra ,\tt habebit

eofdcfcbolarcs,ct proferet cade verba.Sed tilud eft magis

Stultum poneré, ¡p ex hoc impoffibiha confidcrarc; et ideo

tanößvaniloquii dimmatur. CÖcludamus ergo,et dicamus

Of non eft mfi duplex motus caloru: vnus db oriente in oes

ctdensfupra polum mundi,qui eft propñus calo cryftallts

no.ei alius econuerfi ab occidente in oriens fuper poíá Zo

dittct,^ eft ppnus otum aliorum cal orü . Sed funt аЦ duo

motus in cahs,qui nonfunt propriè calorüfedfunt eorum

quafunt in calis:et ifte eft motus eccentricofy,ct epicyclos

rum.Sam cum calu dtcatur a calando.non eft proprie сл

lum,nifi quod celat,et quod muoluit,et quod totú circuit.

Bccemrici aute,quifunt in calis qudfi medulla in oftfc , <t

qui circîiuoluunt planetam etfuu epicyclum vtputainfis

, le et in catáis planetis;etfactum ipm pgereab occidente

in oriens,et redire ad occidesxt cpicycli quifunt in eccen

triéis quafi qtdapomuwtputafi de ipfa medullaet in ipfa

medulla eß'et quoddam pomu, qd it volueretur ab occiden

(ein orien5,m quo pomofixus eftplanetafcdmcuius mos

tum aliquando planeta dicitur dircftm , aliquando retros

gradus, aliqutíndo ftationarius.Sedin his magisfe profuns

dare,efjet aftronomku non theologkü¡ideo fufficitfuperfi

cialuerpertranfire.Vticemusergo ф fieccentricietepicy

clifunt in coi\ts,non propriè dicumur calhquidfiefe has

bentficutfi quoiamfilo árcúfcindcreiur calum ,fiuefus

pra,fme infrafiue in medio.ir in iUo filo eß'et quoddam

ротит,Ь- in tilo pomo effetfixus planeta: et illud filum,

ir tllud pomum haberetfuum motu,et moueretur planeta

motufili, et mom etiam pomt¡ illud tarnenfilum non dices

înAlmag.

(я Timao les

gitttr àtpnne.

Sol hit eccens

trieos et cocen

tricostplaneta

alijvndcú his

hnt etiacpicy

clos,vt burnt

Georg.Veurb.

Eccentrici , et

cpicycli ñ fut

fprie cali.

Г RIMA PARS ,

retarийтМ no cebtret,nee inuolueret ifia inferiora.

Duo igitur funt motus calorü,vtfupra tetigimus, irfunt

duo thj motus.vnus eceentñcori,et alius epicyclorum. Ex

quibus aute hiere poffumus,p acctpiendo ero fírmamete

to ctélurnfydereü ( qä videtur magis probabile ir roñas

bile,fequído textum Genefeos vh dieitur,a,vocauit Deus

firmamentum cxlum.ütfi dicatur, $ et aer dicitur coelú,

Tfal.9 . fata üudyolucres coeli. i.volucres aeris. Diet debet, $

aer non dicitur coèlu,prout accipitur calm in Genefi vbi

dicitur,Vroducant aquxvolatilefuper terramfubfirmas

mentó cœii.St aute acciferetur ibt сalum , velfirmamcti

fro aere,non diceremui dues volatilia fubfirmamíto ra»;

li,fedvclatilid infirmamento cedida volitantin ipfo oes

re.)Sic ergo accioiendofirmamento fro cáelofydereo,ans

ttoem diemfuit diftmftiocoilosy quantum adfubftantia,

quia ftatim in principio cufueruntcreati cotli, erat diífin

(lum caelum empyriumfdm fubslantia ab dys calis: fed

poflea primo diefaftafuit diftinÜio\cxlos¡t quantu ad то

büitatem &ftabilitaíc, auia an incepit iUa lux prxo crea

tafaceré vefpera ir mane , mc&pit efft motus ab oriente

in occidcns^ui eíí proprius primi mobilis. Cxlum ergo

empyriumremanfuftabile,cto¿s alijcoeh ineeperunt mos

ueri à mendie in occidens,ir ire ad oriens , ir redire ai

meridiemjirfaceré vefpera ir mane.Sed qí dixit Dew,

fiatfirmamentum,ir jaftumfuit ccelum q¿ diciturfydes

reum;tunc incdpit alius motus, a ett ab occidente in ones,

ir ejl motus proprius oftauxfphxrx,et ohm alittyfphe

ram et tue plenafaBafuit diftinftio cxlofy ,qma ai ост

diem erat aliqualis diíiinctio ccclcfy fcímfubftantia:fría

aute diefaBa eíí diftinftio ccAofyfctmftabilc et mobile:

fecunda чего diefecundum mobil« et mobile . Sed dices, $

ante prima diem,ir antequS crearetur lux.inexpit motus

frimi mobilísima primum mobile tfatim cum fuit produ

Hum incxpn moucri,irftaûm tunc ineeperunt effe mos

tus ir ф,сит tepus ponatur упит de quatuor cocuis. Ai

qât dici pít,f quantucunq, motus frimi mobilis prxceffit

produftione lucis,tn motus fle non potuiffet tunc nobis ар

parère,qu¡a fi nullum effet corfus Xuminofum in cxlo,nul

lus foffct percipae motum cxli-.irquia ifta diftinftio acs

cipienda eftfeim q> foterat innotefcerc ir affarere, fot

iicuf primofafta fuit diííinftiofcá'mííabile ir mobile,

quia in ipfafaftione lucis innotuit codos effe mobiles , res

manente corlo emprio ííabili : fedfecunda die faftafuit

diftinftio cedety fecundum mobile ir mobile, quidcxli

fydercum meefit contrarie moueri primo mobilifedquar

ta die,\t dicebatur^Hfaftafuerunt magna lununaria,ir

ftcWx, fuitfafta disiinftio mobilium,non fprie cxlorum,

fed eoHjt quxjunt in calis,quia qnjuerút produfti planes

ue,fueruntfaftieccentrici ir eficyclifcfmquosy motu

Non quxlïbct mouentur planctx:qui,vt patuit,etfifunt in calo, nonfunt

pars exit efl fprie célica no quxlibet pars exit eft cxli.Vatet igitur,

cxlum. $fi profirnutmcto accipiatur cxlumfydereufcia diefa

fíafuit perfefta diftinftio cxloy'fedfi acápiatur pacrc,

tunc prim* die faïiafuit perfefía diñinftto cxl<fy,i:a $

qñ incepit moueri lux illa ab oriente in occidens motu pri

mi mobilis circumuoluentis oís alios codos,incepit moueri

oftauafphxra motu contrario.hiuertendum tñ, <f> quauis

ahqui dicam magis ronabtliter pom,<f> profirmamento ae

cipxatur aer,f c&lumfydcTCum,attcndentes-ne detur occa

fiolnfidehbus,f cxli fuerint fucceffiue diííintli: fequtits

A tñ textu Genefeos, vtfupra tetigiimu,magis rañonabilittr

ponitur,at profirmameto accipiatur calumfydereum: пес

in hoc datur caufa irrifionis ,fed vitatur caufa erroris ne

nimis demus creaturat , ir vt credamus in ipfis talis effe

rones obedientia-es,vt in oibus obediant ereatori,vtfiefiat

de eis, irfie difiinguanturfucceffiue,vt placuit creatori:

fcSm tarnen Auguft.nihil eft in bac parte pertmaciter afs

ftrendum.A¿uertendum ct,ffecundum hunc modum ex:

ponendi,nonfolum euitatur ca erroris,fei etiam datur сл

romrtilii difputationis.nS cum tres fint partes vniuerfuf.

angeli qui funtfpüaiUs ir incorruptibiles&cli qui carpos

ralesfunt ir incorruptibiles,ir elementa quxfunt corpo

raha ir corruptibilia,rationabile videtur,$ qtlibet iftoqt

habeatfuum diem d«tinftionis,vt prima die diftinfíifint

angelifecunda cxli,terúa elementa.Aduertendum ct^cu

В iiximus, p motus primi mobilis eíí valde velox, |л ejl ins

fra diem ir nofíemfemel;motus aute oftdua fphxrx, ir

fphxrarum flanetarum eft valde tardus , quia eft in. j 6.

miüibus annorum,cumfit in centum amis per vnum gras

ium,boc ettfecundum opinionem Vtolemxi , qui pofuit, $

fetm iüum motum oftauafplaxra totaUter complet eurfum

fuum.Tcbith tamminquodamfuoTraildtude Acceffu Tebithanglus

ir rcccßu,oftauxfpbxr«c, vult, f.priufä oftauafpbitra • de motu oíla

reuoluatur ab occidente in oriens ir redeat ad occidenst ffbtre.

contra vertatur . Vnde imaginatur prafatus Tcbith duos

faruos circulos,vnumfuper caput krietis,ir alium fuper

caput Librxfecüdumquos mouetur oftauafpbxra. Slctm

autem hunc modum ponendi,non oportet apponere tantum

temporis m motu oftauxfphxrxfuut pofuit Vtolemxus:

imofi vera effet pofitio Ttolemai,noftra terra habitabilii

С fieret inhabuabilis,propter motum augisfolis. Aduertens

dum etiam, at nos dicimus effe in cxlo eccentricos ir epis

cycles: Alpetragius autem in libro de Sphxra mota, negat

ccccntricos,irepicyclos,etconaturfaluare per incuruas Alpetragius i

tionioisdtuerfitates,quas vidimus in motibus coeleftibus-. libro defphxs^

vt quia vnus planeta eft tardior aho,ideo dicit omnes iftas ra phyfias ro

diuerfitates effe in motibus planetarum.bios tame nunqua rtibus fbata.

vidimus,$finc eccentricis ir epicyclis dare poffentfalua

n omnes apparentix in motibus planetarum, ir eleuatios

mbus;quia aliquadofunt in augefuperiori,quia magis ele

uantur a terra, aliquando in oppofito augis,quia magis ap

propmquant terrx,ir retrogradationibus,quia aliqñ plas

neta eft direftus,aliquando retrograde. muid tarnen cona

tifш hoc improbare, nam Commenta,in.it Meta.com. ?ranc • Capua

4/.contra banc pofitionemfuas ranones adduci;, lue; no nw Tbeori

jj perfefte concludant. Simplicius vero videtur veüe, $ etfi caf°l's> eu 4

alix apparentix poß'intfaluarifine eccentrms,tfta tarnen

apparentid non potes!faluari,$foi magis deuetur a terra

inxjkte,finhyeme. Centrum ergo circulideferentisfo

Umeft eccentricus,ir nop habet centrumfuum in centro

terrxfed in vna parte magis deuatur a terra.'qi in alia-.et

inxftateeftin ilia parte , qua magis deuatur a terra.in

hyeme vero eil in illa parte, qua magis appropinquat ters

rx.ficut ir fenfihiliter apparet.Secundum hoc ergo vides

tur $fit dare eccentricos,ir pari ratione dici poteft,<pfit

dare epicyclos.Quare autemfit maior color in afla

te qt in hyeme , cum fd videatur effe pros

• pinqmor terrx in hyeme <p in xftas

V ' te ,in fequenti Capitulo pos

l tcritdcclarari.

HE XA EMERON. 16

CCf. XVII.

Quoá ccccntrUas solis in feptentrionaU parte ter

rae nonfaát ceflatemfrigidam ir hyemem ca

lidamj'ed âuoddam temçeramentu inducit.

ICEBATVR infra

cedenti capitulo, t¡> propins

quxor efl fol terra in byes

m <p in aflate,et ex hoc vi

debatur oriri materia qonis,

quare in aílate plus abudat

calor, f in hyeme . Sed cum

mult* fint caufa calori¡,

prafata fofa propinquitas

quodda timperamentum inducit и partefeptítrionali ttr

T<e,fcd hoc nofacit,vt hyenafit aflate calidxor.Credimus

quidi terram here gxbbofitaií quanda in partefeptetriona

li,qua gibbofitds pgfui altitudini remane t dxfcooperta,ca

teraaüt terra creditor effe coopéra aquxs.et quia fol hit

augemfuam in feptetrionali parte, et ¿afole exiflente ins.

fignisfcptctrionalibus efl nobis aíias^onfequensffl, p'jn

tejíate fol magis eleuetur a terra ¿rfit longior ab ea , (¡

in hyemeiex quo inducitur temperamentu quodda in byes

m,b" in xflaie,vt teßas nonfit ita intíperáte calida , ¿r

hyems ita intemperatefrígida.Tonuntur.nxoiter tres caus

f<e colorís ö-frigorisfolum refpeílu terra.nam direííio,

multa mora,ö- propinquitas,fmt caufa calorxs.Ha quan

dofЛ direÜe vel quafi direíle refpicit capita mflra,et muí

tum moraturfupfr nosfi effet propinquus nobis ¡moderas

tos calores generara.Etficut tresfunt caufa calorxsjdires

ííio,muha mora,ir propinquitas-.fic tresfunt caufa frigo

r'xs^xdelica,obliquitas,parua mora,ö- longinquítas.Si ers

gofol obliqué nos rcfpiccrct,ir paru morarcturjua. nos,

et effet longinquus et remotus,fieret ímoderatufrigus.Exs

inde ergo connngtí,f eccentritas folisfactí téperamentum

in hyeme ¿r in aflate,quxa in aflatefont dua caufa cas

lorxs,ir gj> eccentritatifohs efl vna cafrxgoris contempes

ransiin hyeme vero cconuerfoJ<am xn asiate vna ca calo

ris>efldirciliofolis,eo quod xn aflatefol multum direíle

mittit radios fuosfuper nos,vt ex hoc magnas calor genes

retur in Hobis-.magis aut,ir minus,prout fol vna parti ter

ra magxs direíle refpicit <j> alia, vt vltra mar inas partes

magis directe rcfpxcxt,i¡) еща marinas: exit itaqi in aflate

vna caufa calons, v j, direïtiofoUs.Secunda ait cí, muU

ta mora, quia plus moraturfuper capita noflrafol in afla

te.f in hyeme. nam tadxufol refpicit nos, q)diu eil dies nos

bis. Et ha dua caufa nonfont aqualitcr caufa coloris, ça

dxreilxo it in parud mom plus caufat colorí , <p obliquitas

m multa moraiquiafifoper ignem quis teneret manu,plus

calefieret in parua mora,q\fi teneret ea ex latere in mids

ta mora.Etlica dircftio,ir multa mora ¡caufent calorem

in aflate -efl tenia caufa calore contcpcrans,v'idchcet,folxs

longinquitasfiueJ'oiis altitude . Sí circulus deferensfole

diatur eccentrkus,quia non habet cetrumfou cum centro

terra.nafx circulus Ule effet concentneus .i. haberet idem

cencri cum terrafemper aqualxter cxreuiret terra, etfern

per aqualxter eleuaretur à terra-.fed circulo ih in quo dis

citur effe fol exiflente ecccntrico,cofequens efl, $ xUe tits

A cuius in vna parte magis eleuetur a ttrra,et in alia magis

appropmquec.et qma pars magis eleuata a terra eftfeptes

trxonalis,magis ami appropinquans efl merxdxonalis,vt pa

tet fcientibus ASlronomiam,etquiafol efl mfxgnxs feptes

trionalibus in aflate,in mendxonalxbus in hyeme,ideo mas

gis eleuatur a terra in'taflate,<p in hyeme. Bene ergo diiiu

efl,ffx in aílate font dua caufa caloris,vxdel'xcet,direñio

radios folxs,et multa mora,quxa magnifont dxes in aflate:

efl th tenia caufafngoris caloré contiperans,eleuaùo.f.fo

lu a terrajafol xnaflateefl in illa parte foi circulx, qua

magis eleuatur à terra.Sxc et in hyemefont dux caufafri

goris,oblxquitas,videlicet,radiorum, quiafol valde obliqué

nos refpxcxt inhyeme-.ö- parua mora,quutfolparummos

raturfoper nos in hyeme,cumfint parui diesfed est teräa

caufa coloris contiperatx,vxdelxcet,deprej}iofolis, qma fol

g efl in Ша panefoi cxrculi xn hyeme,qua efl magis deprefs In. i . Fen.ea.

fa,irqua magis appropinquatterra.Auxcénatnvxfus efl i Joif.f.b' î

innuere quartam cam caloris,¿rfrigorisiqua efl velox,et Ub. de foffxc.

tardus motus folis.Nam no codi modo caufatur calorfi со naturalx.

txngateoditgediuerfimodemoueri calefaíliuu velcalefa

ffibili,v( aqua non calcfit àfoie fi velociter mouetur.tion

enim pot ibxfigi radius calefaihuus,vt.n.fenfibiluer appa

ret aqua multú eufrens xnfuafrigiditate remonet,vt nihil

vel modicum calefiat àfóleiaqua veriflans flatim calefit

perfolem.Varx quidem ronefi ipfejol calefaíliuus velos

aus moueretur vno ige <jy in alio,confequens effet,$ quans

tum ad hoc minus calefaceret in illo t¡>c,q¡ in alio : et quia

fol xn vno tfc defcrxbit minori arculu f inalxo,cûfemo-

^efcnbatfuú cxrculum xn die naturalx quifemg efl aquas

lis alij,manifèsîc concluditur,$ qï defcrxbit maiori circus

Q lum velocius moueatur,f cum defcrxbit minorem.Si.n.alis

quis in tanto tgeficcret paruum circuitum, ¿r alius in iQo

todem tanto t$cfacera magnu circuitum, velocius moues

returfaàens magnum circuitum,<p paruu.ergo quxa queli

bet dies naturalis eff aqualxs alijfifol coplctfou circulu,

proutfol mouctur ab oriente &• redit in oriens in vna die

naturali, qh' hocfaciendofach magnum circulum,velocius

mouetur ф qñfacit paruum.ir quia circulus aquinoftias

lis tfí nwximiu circulus defcriptus afole, qnfd efl in pri

cipio Ariais,ö- in principio Libra,quia defcribxt cxrculü

aquxnothalem,haba motu velocxter.qn vero efl in pnncis

fxo Cancri,ir Caprxcorni,quifimt circulx minimi deferís

P i afole,haba morn tardiorem.Bx hoc out vfom est Ан»

cenna, ffub aquínoííialífit regio valde teperatamam ей

ibx diesfernyfint äquales rtoîlibus, ff? ibifctm eum tepes

P ries aerís,quia quantufol calefacit in die, tm infrigidatin

woiîf:¿rfemper xbx nox efl aquai i s diei.Rurfusfol no efi

direílefuper capita eorü,nifiqn deferibit circulum aquis

noîlialemxt quia ibi circulus efl maximus, veloctffxmc tue

moueturfol,vt non pofl'itfigere radios fuper eofy capita.

Sed nihil efl curanium de xone^ue coniradxcxtfcnfoi:bos

mxnes.n.circa partes ¡lias font ita denigrad, $ oíno conclu

dxtur.ffxt xbi caloris exceß'us. Ad rones ait Auxcenna,$

femper xbx nox efl aqualxs diei^ir qñfol efl fuper capita

eorum habet curfom vclocxffimum: dici dcbet,$> dxreÜxo ra

dxorum cfi maior caufa caloris.q) aliqua alia caufa: a ta

fol magxs direSe refpicit capita eoty qh plus remouetur ab

exs,<jj capita noflraq'n plusaccedit odnos,ejfe non pot qti

ibifit exceß'us caloris. Redeamus ergo ad fpofitü,¿r diet

m*s,fccientrxtas folis rone cuiusfol efl propinquxor An

TRIMA PARS

rte in hyeme <p in *tfate,nonfiàt $ efiasfit frigidior, et ]

hyems cdiàtor: quia etfi. h<ec ejl caufitfrigoris in cefiate, j

funt ibi tñ duo alia: canjee caloris.ir fi heeceîi ca caloris ,

in hyemefunt ibi tarnen dux aine caufie frigorts:non ertt '

trgo ex hoc <efiasfrigidior hyeme ,fed eritfcr hoc epeft

quoddam temferamentû in aflate et hyeme.Bx hoc etiam

affarere fot,a?fi vitra Zodiacû in farte meridionali cet

terra difeooferta aquis,a? tila terra no effet habitabihs-.ha

bcrent.n.itti hyememqn nos hakemus tefiatem. Nu/K i:aq¡

Al'y ikút hoc effet ibi contemferamentu,fed haberent in hyeme oís cam

tnagis verifica fixsfrigoris-haberent.n.inhyeme obliquitati radiorum ir

ride Menu: faruammoram,quiaeffentfaruidiei:ethaberent magna

ria, tß defoie, cteuationemfolis,quiafol effet in illa fartefut circuli,qua:

inagis eleuatur a terra: ir tn aîtate econtrario haberent

ois cas caloris,Xtolem<eus tame fofuit fartes nostras alis

cuandofieri mhabitabiles,quia auge fobs fute йат farté

tirculi,in qua magisfol eleuatur к rmrt.voluir coflere to

turn circulum,vi aliqnfiat meridionals : quo fofitofol in

lyeme effet in tila farte circuli,auo magis eleuatur a ten

ia,effent ergo tunc in hyeme oís caufiefrigoris,ir in afia

te oês caufe caloris.Comfertum eft aut oïlauamffheeram

' no habere ilium motum qui fofút Vtolerrueus, vi fatet fer

Tcbith in de Acceffu et receffu oñaucsffh<er<e:qaficver

titur iUaffhcerafufer caftta Arietts ir Libree], a> пяп'ф

üugesfolisfiei meridionalis; quere fartes noíirce femfer

babitabilcsremanebunt. Aduertendum quidi nos dixtffè

ees dies naturales äquales effe,quia an farum deejl,mtels

leftus acafit nihil deeßhergo quado forum fuferefl,intel

leftus accifit nihil fufereß'e-.dies quidem naturalis conti:

net reuolutionem,totà diemfiir noftem.et tfn flus, qaum

fil acquifiuit proprio motu in bmo¡ die naturali , quod ejl

fere vnusgradus.ex eo а? сontinet reuolutwne мат, tanin

tfi vna dies naturalis, ouata efl aha-.fed rattone iüius flus,

et eflfere vnus gradus,vna dies naturalis fuoat aha,quia

illud flus vel illeferè gradus fotefi oriri refte,ir affonet

flus de temfore.vel oblique^ affonet minus de tge,fci

hoc eiî ita modicum $ non efl de hoc curandum .

Cap. XVI 1 1.

Quoi ttmpus, quoi eß numerus motus primi то

bilis, eil unum ie quatuor cocuis,

. oMmvnit'er fo

nunt Doilores effe quatuor

coeua,fiue effe quatuor qua:

fimul ab initiofunt pdutia,

¿s¡m V j,Cœi2 emfyrium, Ange

¡ beam naturaMdtcnam ins

formier Tps.Sub materia

J informi defcribunt oía cors

S fora,qtuefunt injra ccelum

emfyrium.Sed de tgeefi no módica dubitatw,q£ vel quas

S Tho г pttr ie-^f '""^ '^f I* COtU* CÍBÍ0 mPTl0> vf1 паш<е лЧе

f'um a 66 ar lic*'fm materi<e '^formi. Dixentnt.n.aliqui.f tps ejl m

\.ad \arz ' тги!т^т^гттепЧ^Н'ш^^ит^^а^е-,е1

quia hmot tps non fot effe соеий cœlo empyrio,ideo conati

fvfll inuenire,qä et quale tps erat illud qS fuitfie соеий.

A Dicunt ergo # accidit tefori a?fit numerus moinsfirmas

menti,quia quiamq; motusfit no foterit effefine Ige : ir

quia ofortuit alique motumftuß'e à frmcifto, ir aliqtutm

fucceffionem,quiafaltefuitfucceß'io in cogitationtbus ans

gelorum,iUuà ergo qt menfurabat vel numerabat illamfue

cefftonem foteratvocari tps,ir tale tps fotejl did vna de

quatuor cocuis. Sed quia fed' m AugujlinúfuferGen.deui Lib. i. tap. i.

fecit ccelum et terram in frincifio.i.in principio tps, vt g

cerium ¿r fírrtfm inteüigatur omnis creaturafetm iffum

ofortet q> ibi tps accifiatur alio modo Щ fro fuccefjione

cogitationu angtlicarú: tüud ergo tps cîî vnwn de quatuor

coeuis,in cuius initiofecit deus cútltsm et terram, ir omni

crcatUra.Bt qS iffi dtcv.nt,cp tps efi mmerus motus firma

mentirá!fittum efi fecunda die:р!тпмт efi non fie effe,

nam firmamentwnfiilúfecunda die efi ccthmfydereum,

В vel medium interßtiumaerisitps aut поп efi nurr.crus то Tpsejlnuuu

tus alicuius ifiorú,ímo efbnumerus motus cali cryfiallini, rus momeas

qt ab Ajlronomis vocatur prima mobile,« Sanílis vero di Ii cryfiaüim.

ílum efl cxlum aqueú,de quo fot exfoni qd! ait Vrofhes

ta,Bcnediciteaq»te qua fufer cáelos funt domino.lïïud.n.

coAum aqucum,eßfufer .oís cotlos.f. mobiles: non efi autl

j"ufer oes codosfimflietter,cum coelu empriwm inter cor

foraliaflt óínofufremum ccelum. Dicemus ergo effe cons

gruu rationt,videltcet,cp tps quod nunc efi numerus motus

primi mobi!is,efl illud qt efi de quatuor coeuis,in cuius prt

cifrofeetnii vnü modü exfottendi dicuntur oía eßefatta

quantum adfuamfubfiantiafiue quantu adfuam creatios

nem,hcet non quantu adfuît omnímoda diflinÜionem , пес

quarttûadfuumornatu:hmoi auteminitiumtpsfuit ante

oím diem,irfuit antetj} tneifcret veffere ir mane.Ad eu

Q ins emdenttafeiendum <¡> ante oím diem,ir ante creatione

\ucis, ir anteq} incifcret veffere et mane,de quinq;fit me

tio in Gen.videlicet,de cœlo et terra,quû dicitur,ln frinci

fio creauit Deus cttlum et terra-.de tenebris et abyffo,quu

¿irítur,Tenebr<e erantfuferfaciem abyffuet de aqua mos

ta irfluBuante,quu fubinfertur , Sfus domini fercbatur

fufer aquas.Qt exfoncnsglofd,dicit,Sicut dominus efi со

ditorfic freeeratfluiluanti et confufœ materia:: non enim

"Deus mouetur ferfe necferturfed mouetuffctmfuos effe

{lus froutfacit efftïlus mobiles et labiles, iuxta illud Safie

íi<e,Omnibuj.n.mobi!ibus mobilier eíífafientia.Ver ccelu Caf.7.ir

enimexfonebamus ctáum emfyrmet fer tcrra,elementü

tcrr<e:fcr abyffum exfonebamus aquam immixta aeri-.ir

per tenebras illam fane ignis qua: non erat ïmixta aquis,

qucefoterat fer tenebras figurari : fer aquas verofufer

P quasfercbaturffus dominiycxfoncbamus iffum elemcntu

aquafie Îmixtu aeri.Vel foffumus,fi vohmus,^ aquas fie

fluBuant:simelligereoesccelosmobiles,vth<ecquinq;,vj, • •

coelum,terra,abyfl~us,tenebr(C>¿r aqu& fltéiuantes, refera

tur ad hac.f.ad ccelum emfyrium, ad elememu terne , ad

aquAm immtxtam aeri,ad igne,ir ad oís calos mobiles,fu

fer quos taneß fufer aquas motas fercbatur Sfus dni, non

fetmfe,adfecundum iffos cœlos, quos fecit mobiles , qui

eratfui effeftus.lmaginabimur ergo, f jlatim enfuit Vms

uerfum creatum,oes cceli mobiles, quifunt nouí,vj,feftem

codifieftem flânetari,firmamentum fiue oBauaffharra,

ctvhmu mobilefiue cœlu cryfiallinum , ineceferunt rotas

ri,¿r efirtm meueri ab oriente in occidens, et it cum ets го

tari ir moueri cteftt elemcntu ignis,ö- it elementu atris

fie immixtü aqua,cxccfta illa farte aeris,qna; eratinclufi

inte r

HEX A EME RON. ,7

inter qu ecunq; obflàcula.ir ifle motus erat froprius fris

mi mobilis . Sicut ergo frimum mobile motu fuo,qui efi ab

miete in occidtns,circuuoluit omnes alios calos mobiks,et

ignem,ir magnam partem aeris,excefto aere qui efl inter

obîiacula mchfusfic ir quia'tunc à principio inexpitfie

eirculariter moueri,à principiofuit tefus,quia i pricipio

fuit\motus frimi mobilis.Cum ergo (¿pus fundetur in pris

то motu,ir nonfit primus motusfincicporc,db initiofuit

tifus,quod'nunc efl. Tempus itaq¡ quoi est numerus mos

tus primi mobihsfuit vnum de quatuor cocuis, vt commis

Doîiorumftmentia froteflatur.

C«jp* XIX.

Quoi conuenientius eil tempus quod nue eß, ejje

illud tempus quodeßunum de quatuor coeuis»

ф (juodcunqi aliud tempus.

VIA forte diftdfraces

dentis cap.no quietant ins

telleílum,volumus in fräs

fenti cap.remouere nonnul

la contraria, ir declarare

frofofitü,videlicet,a> cons

uenientius eft poneré tem

fus quod nunc eft ejfe vim

de quatuor cocuis fecundu

comunemfanftoru fcntcntiam,<pquodcunqi aliud temfus.

Nam nomina fiintaccifienda fecundu coem vfumloquen

Cap. i o.e. di,nonfecudu extenfione vocabuli. Na vt legitur in Apoc.

iurauit Angelus per virtutem infécula,^ no erit amplius

temfus,cum poflimus hocfaluare ad literam, quid infine

mundi ceffabit motus primi mobihs,ir fer confequens cef

fabit tifus quod nunc eft, non ofortet ad aliud tefus recur

rere mfi ad tefus quod nunc eft,v el ad illud quod includis

tur in tefore quod nunc eft: nam in temfore quod nuc eft,

induditur tefus merendi ir demerendi;ceffante tgitur illo

tempwequod nunc efl,ceffabit tifus menti.Sic etia m ps

fofito.fifecundum comunem fanilorum fententiam tefus

eft vnum de quatuor cocuis, ir foffumus hocfaluare de

tífore quod nunc es~t,non ofortet recurrere ad aliud tems

fus.Scd fecundu hunemodum dicendi yidentur multa то

uenientiafequi.Trimo quidem, quia cum omnia effent tue

eonfufa, no videbaturfuiffe frimum mobile, ergo пес erat

motus eius,ir fer confequens, nee temfus quod nunc efi.

Gíp.p. Rurfus Augufl. t 2.Confeff.ait,lffe doÜor Moyfcs cum

commémorât Deumfeciffe ceelum ir terram in frincis

fio,tacet de temforibus ,filet de diebus, innuens ex hoc

isla effcfalîa ante отпет diem , ir ante omne temfus.

non ergo temfus quod nunc eft, eft vnum de quatuor coes

tus,fed ofortet aliter accifcre temfus. Amplius idem ibis

dem dixit,illa informis materia erat inuifibilis ir incoms

fofita,nec iffamdiebubttumcrata eft,innuens hoc fuiffe

ame omne tifus.fi ergo informis materia fonitur vnu de

quatuor coeuis,ir iffafuit ante omne tífus,non erit urns

fus coeuum aliis,nififorte tequiuocemus m tífore.Infufer

tdem ibidem dicitftp vbi nullaffeacs,\bi пес quxequidves

nit,nec fratent , ir vbi nonfuit dies, ibi пес viciffitudo

temforumJies ergo ir viciffitudo temforum nonfun coes

A ua informi matcri<e.Sciendum ergó,f materia diña infer

mis qua fomtur vnum de quatuor coeuis(vt fatet fer has

hta,ir ferfanñorú diña)non eratfie informis , $ cares

ret omniformatée eratfie diflmfta,nec fie ornata vt nuc

eft.Namfecundum comune dittum , irfecundum eos qui

negartt temfus quod nunc e\\,effe vnum de quatuor cocuis,

abiffofrincifio omniafuntfroduíbtfub fuisfubftantios

libusformis.erant enim terra et äqualer ir ignis jùbfùis

fubflantialibusformisfed dicuntur h<ecfuiffe confufa, aa

aqua erat tunc fie rara irfie immifcebatur aeri vt totû

aerem redderet confufum,ir confundebat aliquid de igne

foltern fartem illam qwe immifcetur aeri; cofundebat etia

terram,quia nofimcbat earn affarere vt ex hoc diceretur

terra effe inuißbilis:nam,vtfufra fatuit,vbi nos habemus,

f terra erat inanis ir vacua, alia litera habet, f erat inui

В /¡bilis ir incomfofitu.hoc itaq; modo erant elementa сопл

fufa,erant tarnenfubfuisjùbftantialibus formis: etfi elemt

ta erantfie diííinña, multo magis ir cali froduñi funt

diftinftifub fuisjubsfantialibusformis,vtfie etiam doíío*

res comuniter fonunt.Vrimum ergo mobile in frima crea

tionererumfroduílumfuitfubfuafubftantiali forma, ita

a? in ihinslantifute produñionis moueri cafitab orietc

in occidens,ir(vt dix imus)inccfit voluere ir rotare alios

calosfibt inferiores.Votefl tarnen dici hoc frimum mobis

lefuiffe froduftü confufum,quia confufus erat motusfuus,

Vf non flene affarere foffet cuius effet iüe motusfed qua:

do dixit dcus.Fiatfirmamentum in medio aquarum,exfos

rendo de calofydereo,incefit tunc ccelumfydereum moue

ri contra motum frimi molihs,ir tuncfaïtafuit diftiritlio

cœlorum, vt affarcrent altj cceli diftinfti à primo mobis

С Ii, quia inceferant moueri contra motum frimi mobilis '. Si

ergo temfus quod nunc est, effet numerus motus firmamen

tirfuia ille motus tncefitfecunda die,bene dtftum effet , q>

temfus qutd nunc eft.nonfit vnum de quatuor cocuis :fei

cumfit numerus motus frimi mobilis quifuit ante отпет

diem,conuenientius dicitur,$¡ temfus quod nunc eft,efl vnu

de quatuor coeuis. Tonere enim alium motum ante motum

frimi mobilis,oîno videtur mconueniens: non dicimus quin

deus foffit hocfaceré,fed vbi foffumus faluare conuenien

чат naturafine cotradiBiontfcriftur<z,vt q> frimus mo

tus freecedtit armes alias mutationes et motus , óino debe*

mus kocfacere.Aducriendum ergo,$> licet lux dicaturfas

ïtafrima diequiafuitfaÜa in initio frimi dievfañafun

tarne ante отпет diem,quia frius intcHignur fuiffefaïla,

ir foflea intelligiturfuiffe mota ^feciffe vefferam ir

D manc,irfiefeciffc frimum diem-.illaenvn lux aim diem

fraceflit nonfolum natura vel originefed etiam aliqualis

ter durationeficuttnftâsdiatur effe ante tifus quodfeas

tur inflansfuitenimfaíla in inflanti,quod mftansfequus

turn efl temfus quod vocatum efl vefpere ir mane, ir qt

fecit diem frimum.non enim fit veffcra mfi fer motum a

mendie in occidens, пес efl mane nifi lux ah ocadete ves

mat ad oriens,ö- currat ad meridiem.irficfaciat mane.

Cum ergo mouer i ab oriite m meridiem , ir a mendie m

occidens ir venire ad oriensfit motus frimus frofrius fri

mi mobihsfi lux ilia mccfit moueri ante отпет diem,con

fequens efl, $ motus frimi mobilis fuit ante отпет diem.

Dicemus quidem, quod valde farua morafuit inter frodu

ilionem cxli ir terra,ir froduBionem lucis . Ham tunc

intcHigltur froduttafuiffehxtirfaUa fefaratio lucis i

E

TRIMA PARS

unebrU,qñfattafuit diuifio bonofy angeloru к malis;non А

quinvere creatafuerit lux corporalisfed illa lux corpos

ralisfignificabat lucemfpualem angelica fepdrdta à ttne

dp. j. bris.i.a malis angelíis.Vndeir Aug. i j. Confeff.vuludt

faílio lucisfuerit illuminatio fpualis cndtura:et quia far

uajuit morula inter creatione angelote ir Idpfum, vdde

paruafuit morula inter creatione mundi, ir pduBwnc lu

cis.Ncgare quide no poßumus quinfuerù motus primi mo

bilis,qñ lux ilia mouebatur verfus occidem, quia motus ille

nulli alioty eft proprius , nifiprimo mobilv.oes.n.coelx ahj

verfus oriens mouentur.Dicere autem in ilia parua morus

la nofuiffe mom primi mobilts cum efl'et materia fluiluas,

irSpus dominiferreretur fuper aquas,cu ex hocfequeres

turepfuiffent аЦ motus ante primum motu , non videmus

quart nolumus islud ineonueniens incurrere , ей poß'imus

ipfim vi tarefine contradiilione fzripiura. Reuertamur g

ergo ad ppofitum,ir dicamus,$ oía creatafuntfimulfes

quendo coemfaritiorumfmam,<jittum ad fubflantialesfors

mas-.ir a? primum mobile pduilumfctmfuam fubflantia

lemformamtfaiim incepit moueri verfus occidens , quoi

fie motum lucem quafiflatim poflea producía duxit verfiu

occidens,irfecit vefperam,et ab occidéte duxit ad oriens,

etfecit noíl¿,et poflea fecit mane,etficfictus eß dies vnus,

qui habuit primo vefperam,pojlea nottem, ir postea mas

nefed de nolle nonfit in textu mentio quanti ad coputas

tionem dieifed dtcitur $fiilum eß vefpere ir mane diet

vnus.ObieBiones autem AuguSî.ir alia qua viientur nos

flrafnía obuiare,infequenti Capitulo dïffoluentur.

Сйр. XX.

Qtîod non obßantet £ tempus quod nunc eíl ,/uií

unum de quatuor cocuis,cœlum tarnen ¿r ten

ra ante tempus & ante отпет diem dicuntur

eße producía,ut uerba Aug.dicere uidebatur.

I T VERBA 'Augußini poffimus

■ inteUigere¿r vt nobis obuiamia poffis

I musfolucre, dicemus , q> non eodem mo

habent effe permanentxa,irfucceß'iua.

i Sam effe permanentium,esf quatum ad

' fimultate partium : namfx domus eß de

genere permanentium,non dicitur effe domus nifx finifis

muí oís partes cius,quicquid.n.fiendu reßat de his qua fut

de cflentia domus,nondu dicitur effe domus.Sed non eßfie

defucccffiuxs:q>l.n.totum fucceßiuumproduilum eft, tunc

nihil de illofucccffшо efi,qü.n.ois anni erut completi, tue

Cíp. i J. nHjj¿ am¡ erunt.Vnde Aug. 1 1 .Cofeff.lfli,ait, omnes ans

ni noßn erunt,cum ois no erunt.i.cum nulh егит.Щ'е ers

gofuceeffiuoru no eß infimultate partiufed eil in ordine

partium,vel in initio partiu, vt qn eß ordo рлтй vel Ms

tium partium,tunc dicatur effefucceflim,vel tunc d ¡catar

eße tps.Ordo quidem ohm partium ifis , ir initiu óíum

partium tgis, est Nunc,ir vnu ir idc Nunc fei'm rijuit

mitium óíum partium t]>is,ir eß ordo oíum partium tpis:

ir de t¡>c,vt etiam cotter ponitur,non eß nifi hmoi Nunc.

Si ergo modo dicitur effe tps,hoc ideo eíí , quia eß Nunc,

quod eil ordo partium tfûieifi m primordio, q í producía

fuerunt caelum ir terra,dicebatur effe produíiu tps, et ex

hoc dicebatur coeuum etélo ir terra,boe erat quia prodm

Hum erat Nuncquod erat initiu partium tgis:¿r ajt idem

eß Nuncfetm rem,qót tuncfuit in imtio,irqd! nunc eil

ordo partium tgisjdeo pot dici tps, quod modo eß,ir ádf

fuit vnum de quatuor coeuis:ficut idem efl fluuius Komas

nus,quod nunc eß,et quoi fuit ïamfunt mille annidxeet от

nés partes aquafluanuir refluant , ir fucceffïue labens

tur. Imaginabimur quide $ ficut idem eß Mobile in toto

motu,ita idem eß Nuncfcäm Vhilofophum in toto tge: ir 4. pby .t. 90.

ficut Mobile fluens caufat motum,fie Nuncfluens caufat irinde.

tps. Et mde cîi,çp Boethius ait,% Nuncflansfacitaternis In lib.de Tri.

tatem,Nuncfluensfach tps.lpfa.n.fubflantia primi mobis cap.? .

lis vt caufat mom dicitur effe quid mobile,vt caufat tps di

citur effe nunc:¿r quia tps non eïinifipriusir poflerius ^.Pby.t.ioi

in motu v/jitnt numerata ab aía,cofequerts efi,g> prius ins

telligatur primum mobile caufare motu, ir deinde caufare

tps,vt ex hoc tps diedtur poflerius motu, ir menfura mos

tus,ir numerus motus fed!m prius ir poflerius. Ipm itaq¡

primum mobile vt caufat motü,dicitur effe quid Mobüe:vt

caufat tps mediante motu,dicitur effe Nunc.Conuenientia

ergo erit inter mobile ir motu,ir nunc et tps. Namfcdm

rem idem eß tps quod primus motus, ir ide efl nunc quod

frimummobile.lAcodicitComentator in.i}..Thy. tolle ani С0.8З.104.

mam,fcilicet,nnmerantem,non remanet mfi motus, ir res ir mde.

inota:itaq¡fine anima numerante eß tps materialitrr, quia

eil prius ir poflerius in motuicoplcmentum tnfuum has

bet tepus ab anima numerate, idem efl ergo realiter,in re

extra,tepus,quod primus mottis: ir hoc то eil idem nunc

teporis ir primum mobile .Itatp ficut mobile aliquado efl

initium motus abfq; eo $fit cominuatiuü motusfic Nunc

teporis aliquadofuit initium teporis abfq-, eo quod effet со

tinuatiuum teporisJdeo modo Nunc efl cotinuatiuum tem

poris,quia eflfinis pneteriti,ir initiumfuturi: ir efl ors

do temporis,quia eß ordo prtttenti adfuturum.Sed quans

do incepit effe tempus,Nunc non erat continuatiuu tempos

ris aílu,quia nihil pr<eccfferat témpora ir non erat ordo

frtettriti adfuturum,quia nihil erat de tempore prxteris

tum:fedwtumeratfuturum,eratenim initium teporis, vt

ex hoc diceretur incipere eße tépus, quia quxhbet res dis

citur ineipere infuo initio,. Siigiturin prima creatione

mudi incepit Nunc teporis, fequitur % in ipfa prima crea

time incepit eße tepus non infe,fedinfuo initw.Vatet er

go, cj> tempusfuit coeuum calo ir terrai ita $ tuncfuit tí

pus, ir nunc efl tepus: пес tunc fuit de têpore mfi Nunc,

nee modo eíí de tepore nifi Nunc , aliter tame in ipfo pris

mordiófe habuit Nunc ad tëpus,ir modô:nam modo Nüc

eilfinis praieriti ir miliumfuturifed in ipfo primordio

Nuncfuit ita mitiumfuturi % nonjuitfinis prateriti. Ex

hoc ergo clare cognofcitur, quomodo cognofcere poffumus

$ ante omne tempusfuit caelum ir terra,ir ф tempus eft

coeuum ccelo ir terra,fimulq¡ cum caáo ir terra incoes

pit effe tempus , ir tarnen cœlum ir terrafuerunt ante

omne tempus. Dicebamus quidem, % tempus incotpitfimul

cum calo ir terra , non in fe ,ftdfecundum fuum inis

tium : ergofi confideramus tempus folum quantum ddfuü

initium, incœpit effefimul cum codo ir terra.fedfi confi

deramus ipfum infe ,fuit pofl cœlum ir terram . In prio

itaq; primordio Nue temporis itafuit initiumfuturi,vt dis

ecbatur,^ non fuitfinis prattriti,quia nihil adhuefuerat

de tge.ergo iüud initium , ir illud Nunc primordialefuit

ante

HEXAEMERON.

ante oí tepus,ir típus tuncnon erat nee fuer*t infe ,fed

fuerat mfuo initio.fei modo licet de tempore nonfit mfi

tiuncfmt tn tipusante iftud Nunc. In tefore tut ponimos

multa Nuncir vnum Nunc;multafc£m ronem,vnü ante,

fccundu remficuttnipfomotu ponimns multa mobilia, el

vnum mobile,muliafc<£m rínem,vnumautífecundü rem:,

ficutfi Socrates de tbeatro vadat aiforum,idem eritjcîm

rem Socrates in tbeatro,ir Socrates inforofecundü rone

4.rly.f. 1 04. tarnen vult Thlofopbus^ différât àfcipfo, vt eîi in tbeas

trocir vt efi mforo.Sic idem eft NuncfcSm rem qSfuit.

à pnmord¡o,ir aß incctpi! cum each et terra , et qifu.it

folum initium tgis abfqs eo ф effet coritinuatiui toys ir ф,

effet ordo prxteritx adfuturum,et nunc qdf eft cótinuatm

tps ir eîî ordo prxteriti adfutup,quia eftfinis prxteris

ti ir mitmfuturifedfcfm rone differt hoc Hunc ab iüo: ,

imo cum continue fluat nunc,et coHnuc fluendo co'inuèfit 3

tps.femg etit continu: iii niefcîm remMiui tn et aliud

fcîm ronem. Dicemus ergoфficut mobileflues caufat то

tum,ita nunefluens caufaMps.etficut mobilefluens et can

fans motumfemg eft aliud et aliud feefm ronem , ide nute

fcSm rem:fic nunefluens ircaufans tpsfemg efi aliud et

aliud fcd!m ronemjdcmautifcctm rem. Aduertendü aute

Ф licet tantafit conuenientia inter nunc ir mobile,ir tps

irmotum]nunc tarne non eft idem ей quolibet mobili, пес

tps eft idem cum quolibet mom ifed nunc eîi ide folum ей

5.Tho. vtfup. primo mobiltÁr tps eft idemfoïMcum primo motu. Diet .

tes yero ф accidit Nunc ffit ide cum primo mobili, et per ,

' confequens accidit Típori gfit ide ей motu eius , quiafi,

juit alius motus ante motumprimi mobilis,de neccßüate

fuit típus quoi fuit numerus prioris et pofterioris ñius mo

tus,vt patet per iam diïta-.nuliam aut vi demus rone et cam

ф oporteat poneré motu aliquem ante motum primi mobis

lisnec vHo modo eftferipturxfacra contrariuümo eîi ci

fonum raüoni ф in ipfa prima creatione réfy tncepertt pri

mu mobile moueri,ita f tcpus,quoi cfl numerus primi mos ,

iui.no infcfed infui mitiofimul tnexperit cum ipfa crea

tionc refy,vt effet coeuum rebus primo creatis,v), natura ,

cnge\icx,et calo empyrio,ir materne înformi. Nam cum .

cali ir elementafecundü demfntam doÜorumfuerim л .

primordio c/eaыfc$mfaasfubîtantialcsformas> licet per

proceffum tgisaliquam diftinilionem ieeeperint , ir ali*

quem ornatú.nullum inconueniensfed ото eonueniens eîi

ропеге,ф priman mobile in 1U0 primordio gduñumfctm

fuamfubftantialemformam , moueri ineeperit fecundum

fuum propriü motum,cum ex hoc muht incouenientia vis

tentur,ir multa conuenientia faluentur. Ex bis auttfolui

pojfunt día inconuenientiafupcrtusfaHa.Namcum dteis

тг,ф in illa primordio oía erant confufa,ir ф по erat pri

mum mobile,ir per confequens no erat motus eius,nec tps

quod eft numerus lüius motus,ideofifuit típus aliqi соеий

prima: produílipni,oportet aceipere tps aliud a) tepus qdt

eîi numerus motus primi mobilis-.patet ф in ño primordio

fuit produñu primum mobile ir oes аЦ codi fecundüfias

fubííantialesforma¡,prout еча concedunt negantes tps qS

eft numerus motus primi mobilis effe vnü de quatuor coes

uis:quarefi í illo primordio primü mobilefcdmfuafubfta

tiaUformam produñufuiunon eîi tncoueniens ф fecundü

fuum mom fprm í illo primordio et motüfuent.Qí veri

Ífi слйиф tps q3 nuc efi,ej] numerus motusfirmamíti,qt.

tufiBumfecunda dieipatet effe falfum^afírmameш U

fi accipiatur pro cedofydereo no eft primü mobile,fed eft

oÜauafpbxra in qua eft zodtacus,in quofient totflellx,qî

prxfidet ctfeptc orbibusfepte planctaqc: primum verb mo

bile eîi nonafphxra fine попй caelum, qS a Tbcologis vo

catur caelum cryftahnufiue caelum aqucüjb Kftronomit

vero ignordtibus natura Ulius corporis, vocatumeft prime

mobile vel vltimú mobilefed^a nopofuerunt ipfi Ajlrono

mi aliud corpus vllra Ulud primüfine vltimü mobile, ideo

dixerunt oc corpus mobile, et oí mobile corpus, vt patet ex 6. Tby.t. j t#

calo et mundo. Theobgi vero ргли\а reuelatwne diurna, etâjuAs.Uff

dicunt effe deamü caslum,v 1 ,caehm empyrium,fiue coelü

igneü no ab ardorefed àfpleiore,ftabile no motú,qt к pri

mordiófut locus Kngelo^i,eet vt credunt fanÜi,mox crea ■

tumftaúm Angelis eft repleti,et nunc eft locus beatarum

Ataqt.Hoc aute caelum eftfipra oes cáelos corporalesfin

fliciter,et eft(vt diximus)decimü caelum. Vrimu verofiue

vltimum mobile,eíi mfra iftud caclu,et eîi попй coelum,et

eftfug oes cáelos,nófimpiiciter,jedfuprd omnes cáelos то

hiles:et accipiedo cáelos aglobo lunar ifupra, no eft nififu

fra 0Ü0 ccelos,v jfupta oÜauafphatra quod eft cxlumfy

dereü,etfuprafepte calos fepte planeta^ . Quoi amáis ' ■ ' 'V

debatur de Aug.i x.Cójejf^Moyfes deifamulus comes

morans in prícipio deú feciffe ccélü et terra ,'tacet de tps

busfilet de diebusjnnuenspcr Ъое,сае'.й et terrafuiffefis

Sa ante oem die,et ante oí tpt:vt patet per iam dula,coeiü

et terrafueruntfifla anted tps, ir fuerunt fa-la fimul

cum tfe.Nd tps eîi vnum de quatuor coeuis.etfuit piuñu

fimulcû cxlo et terra,no infefed infuo initio, qS prxcef

fit oe tps.Na ihui initium et illud nunc itafuit príapiüfu

turi etprincipiü oís tfis^ nofuitfinis pratteriti песfinit

alicuius tfis^uia nibil adbuc tunefuerat de tge-ergofi со

fideremus tps mfe,caelum et terrafuerunt ante oí tps ir

ante oís dies,ftdfi cofideremus tps infui inüio,co¡lum ir

terraftnt coeua tipon .Quoi vero addebatur ф mformitas

materne no eîi numerata in t$c,et ф ex hoc preceffn oim

diem et oí tipus-.dicemus фficut coAum et terra prxceffes

runt oí típus etfunt coeua típorific illa informis materia

qua noie terra pot nücupari prxccß'u oí típus,et eft coes

na típori , g<t prxceß'itsps mfe,et eîi coeua típori ojtü ai.

fuü iniúuin Шо.п.primordio nibil adbucfucrat de t¡c,fei

effe inexpit iniau tgis.Quod ít addebatur-^afcîm euiem

Aug.vbi nulla fpís,nullus eftin ordo,necvenit quicqVnec

рглегп, пес eft ibi dies necviciffituio tpisioportct ad illui

rnderi no per ciiafed per opmioni ppria Aug.VolttJt.ri.

AugufLf mformitas materia prxccffcrit fuSformationí 1 ». Confcff.

rio tgefed origine et natura,quiafemper informefecundü. cap. г y.

ipfumnatura et origine prxceditformatü: etficut materia.

iformis natura et origine prxceffitfuâjormationi,ita mul

to matis natura ir origine prxceffit oí típusJNafecundü

ipfum cali et clcmíta ab initiofuerütformatait dtftiníía.

ied dïrfuffe producta íformia, ají natura et origine pra

ccffcrumfuáformat¡oní:et quiafub ifta informi materia

cítinctur ipfum primü mobile in cuius motufundatur tps,

fcótm bac opimoní primü mobile vt pertmet ad informent

materia praccffit fuá formationí natura ir origine ;ir • 1

ipfa formatio primi mobilis natura ir origine prxceffit

fuü motu cumfit accidens,etfubftatia natura'et originefit

prior accidente-.ir multo magis prxceffIt típus , ci motus

iUe natura et originefitfrior típore etfit ci tiporis : per

bac autemfunt omnia déclama ir argumentafoluta.

1 jf

TRIMA PARS

Cap. XXI.

Quod mundus facius efi et incœpit ante omne tern

■ pus Ir cum temporet fed non incœpit in temt

poreûncœpit (pudern ante отпет diem,fed no

incxpit indie nee cum die.

V ONI AM Auguft.

de incepúonc mundi ir

defaftioneecéli ir ters

rc¿c etia de fatlionefis

ue de prodvBione illiui

nutteriee informis,videtwr

diuerfimode loqui : quia

aliqñ ( vt patet ex. 1 2.

Cífeff)ifta diienditeffe

fitfa ir produila Ante t]>a,quia quû de pduiiione i/îor» ■

log fur Moyfes,taeet de tgibusjîletdc dtebus,innuens isla

Cap. 6. ejj-e рго^иЯ^ antt 0i tps ir ante dem die.Sed in.xi.de Ci

uitate dei vulf mundusfitfacius cum t$c ftd no in tge.

Ait.n.Trotuldubio no eft mundusfaftus in tgcfcd ей t$e.'

Quod.n.fit in t$e,ö- pdsi aliqi jit,et ante aliqä tps, poft

id qä pratentu esi,ante id atífuturú eft.Nullu auii ante

mundu poffet effe praterit« quia nulla erat creatura,aiiu$

mutabihbus motibusageretur (etfubdit) Cv tgefaftus rff

mundus, fi in eius codonefatfus eft mutabilis motas,ficut .

videturfe habere et ordo die primorufex vel fepte dieru,

in quibus mane ir vefpera noíantur , donee día аил bis

diebus Deusfecit,fcxtopcrficianturdie,feptimoq¡ in nuts

gno myïierio dei vacado cómendeturVeru quia AuguSíis

nusfemj) dubie loquitur in bac materiadicet ad vna parti

fempvideatur declinare magis ¡piad aliajdco ide ibidem

. fubdit,Qui dies cuiufmodifint, autperdifftcile nobis , au

et impoff\bile eft cogitare.Sed licet Auguft.in bac materia

nihil pertmaciter afferatjat tri nobis materia cogitandi,

ir innuit mundujuiffe fatíú ir incepiffe ante dé tps ir

cum tj>efcd no in tj>c:innuit etia in ipfa codone mundi

faftus cftmotus mutabilistu quofañü eft tps,cum quo tgc

incœpit mundusAnnuit infuper $fie fuitfaïlus ifte motus

mtabdisficut videturfe here ordo Ale primorufex vel fe

ftem diefy,in quibus mane ir vefpera noíantur,doñee día

funtfaÜa.Sctm vero cocmfanïlofyfniam non reuocantiü

in dubium £> ad literafuerunt hmoifex dies, per quos lux

illa fduila çgens à meridie in ocadens faaebatvefpera,

venteas aút ad oriens ir redtens ad mendie faciebat mas

ncictfie erat dies vnus vbi erat copleta eirculatio incipiís

a meridie vel ab oriente,vbi crediturfatla illa lux,ir ra

diens illucfacü vefperam ir mane: ergo dicerepofl'umus

¡j> mundusfatlusííatimfecit motu ab oriente in ocadens,

fitm quem motu illa lux pduÜaftatim incepit moueri et

faceré vefpera ir mane;quo pofiio verificatur ditTü Aus

guíími % mundusfuitfaílus ante tps ir cum tpefed non

Тех. 1 1 /. ,„ tjjc.Tiïftinguit aut Vhilofophus in.^.Vhy.f quatuor то

dis dieitur ah^d effe in tge.Yrimo quide modo d\citur ah

quià effe in tjpc,quia eft cum tp,vel et q'n eft tps . Sed ifte

modus mul um viduur improprias, q<X patet quadruplich

ter.primo prout tps coparatur ad motufeío. prout copara

tur ad locÚ)terúo prout coparatur adfpualia, et quarto #s

A ut coparatur ad corporalia. Trima viafic patet: naficut

aliquafun', in t$e ir dir effe tgaliafie aliquafunt in mo

tu ir dir effe mobiha.ir cum motus defefit quida atlus

quia eftaftus mobilis,ita mobilia ppritfum in motu qnas

ííu mouentur : ft ergo hoc eflet,effe in t$e,tffc qn eft tps,

hoc effet effe in motu,effe quado eft motus.Quo pofito,vna

quocunq; moto día mouereñtur,vt mota materia moueretur

terra,& mouerentur día.Nam quodcuq¡fit illud qd modo

poffumus affirmare $ motas eft,ir oía alia entiafunt, q% -

eft tile motusfed quia(vt diííü eft) hoc dicebatur effe in то

tu,effe,qh' eïî motus,vno moto día entia effent tn motu , ir

día moueretur q<? effet abfurdúz.'uarc fino eft ее in motu,

effe qñ eft motus, non erit effe in t$e,eflc quSdo eft tpsfei

hoc erit effe.in t£c,contincri à tgcSctfa via ad hoc idepd

tet piit tps coparatur ad locû-.nafi hoc effet effe in tge,cffe

B! qn esí tps,hoc effet effe inloco,effc qneftlocur.ir^agra

пит mihi pot effe alieuius locus,quia aliquid poffef effe in

grano mili/, hac itaqi hypothefi s7antc,effetin grano mihi

oiiüudquodeííqíleftgranummiliúideo arguit phtlofo*

phus in.+.phy.% ccelu effet ingrano milij. quareficut поп Tex. n6.

eff effe inloco,effe qn eftlocus^uia totumeöelum effet m

grano miltj>quia eilqn eft granum milijifed effe in loco

cíf eontmcri h loeo.fic no eft effe in tpe,effe quado eft tps,

fed effe m t¡>c,eftcontiner¡ à t^e. Tenia via ad hoc idcfit

mitur put tps comparatur adfpüahafi.n.hoc effet effe in

tge,effe quado eft tps, ipfx inte4igenti(e,et it ipfe deus eit -

irt tge.quia effet quado eft tps,cum tame fedm veritatem

Deus nonfit in tge,fcdfitfupra tps,quia пол continetur à

tpefed magis continet tps: non.n. opus habet Deus vt ab

diquo contineatur,quia ipfe continet oía. Vnde Augufl. 1 .

C: Confeff.circa principium loques Deodehöc,dicit,Anne Cap.},

hes opus,vt к quocp cotinearis,qui contines oíatojwrta via

ad hoc idifumitur prout tps coparatur ad corporaha.nam

fi hoc effet effe in t$c,cffe qñ eft tps,hoc effet effe in rebus

corporalibus,effe qñfunt corporalia,ir quia qShbet cors

pus eft,quido eft aliud corpus,qilibet corpus effet in quoli

bet corpore vt vinum in vafe , ir vas in vino,cum vasfit,

quando eft vinum,ir continens effet in contento,et ecouer

so,ir día in oíbus;quafunt impoffibilia: ficut ergo non eft

effe in re corporali,cft'e,quando est res corporalis, fed e(fe

in aliquo corpore, eft contineri ab alio corpore :fic no eft

ее in t$c,tffc quado eft tpsfed eft cotineri à t¡>e. Vraters

miffo igitur primo modo effendi in tge,cum no dicatur alt

quid effe in t%c,quia eft quado ffif tps,pomt phlofophus in

4.Thy.tres modos alios tffendi tn tgc.Ham longuirbrcs ¡stexi. 117.

jj ue,ir multH ir paucumfunt in toe: ir pneteritú irfutu vJip ad.t. 1 2 9

rum , ¿r et ipfum Nunc funt in tpe:ir tertio ipfa tgalia

dicutur effe in tgc.qui tres modi effendi in tgefic acapiun

tur. Kam aliquid pot dici effe in tgc,quia eft paffio tps

fine proprietas tgis-.nam femper paffio dicitur effe m eo cu

weft paffio: ergo paffiones ir proprietates tj>is funt in

tpe-.irfcSm hunc moditlongum ir breue,multum et pau

cumfunt in tgequia funt paftioncs tgisficut.n.linca diets

tur longa et brems,^a longu et breue funt paffiones linen,

irficut numerus et f titas difereta dicitur multa ir paus

сафс oía hac dicuntur de toe,quia tps diemr longum ir

breue,ir dicitur multu et paucu. Scá!o modo dicitur aliad

effe in tge^uia esl aliqmd tps , vtputa quia eft pars tps:

irftSm hoc Tr<eteritü ir Futurumfunt in tp^uiafunt

partes tps:fctfm hocít,poteft dici aliquid in tp,quia eft

continudtmm

HEXAEMEkON.

tonnñuatiuü teporis,irfic Nunc dicitur effe in tempore,

quia c'átinuat tps.efl.n. nuc in tgcquia eft inter tps et tps

efi.n.inter prceteritu etfutufy.Naficut dicitur aliad effe

in aqua,aa efl inter aqua et aqua,et ex vtraq; рте bet as

quafie efl Hue in tgequia efl inter tps et tps,et ex v»aq¡

farte habet tps.ante.n.ir poflhabet tps,ante aie hetprx

teritu,irpofl bitfuturu,efl.n.finis prantritt, et initiufus

tun. Aduertendu in a> infequedo via t?hlofopbi,nunf tos

4.,ThyJ. 89. tú tps eritpr<eterim,irnunijf torn fuitfutu¡qi,ua $

ir inde.

»9

¿r mde.

ь * - - » < '—:г

fíí.vel eritMfuit totu pr<eterim,vel totufutuije ,fcâlmer

go viam illii prxtcritit ctfutufy nunip funt totu tpsfedfem

perfunt partes tj>is,ita tp pratteniu etfuturum no pit effe

in tge tan'op totum in toti,fed tanqs fartes in toto.fedfcSm

fidem et veritate m iffa creatione múdi tps erat totufut»

rum,ita ф tuncfutufy. non erat pars (gisfed totu tps, et in

fine mundi ceffante motu primi mobilis,tps ent totu prate

ruu,ita ep tunc pneterttu erit totum tps non pars tj>is. Sie

it duere poffumus de ipfo Nuc,a?fc$m philofiphUfem^

nunc efl in t$c,ir eñ inter tps et tps-et fdm ipfum пиф.

efl dart Nunc , qSfi ante oe tps,nec quodfit pofl oc tps:

babet.n.tpsfe noficut linea reña,fed jkut сirculus. Nam

in linea reÜa eíí dare punïiû in capite lmee,et in fine lia

ne<e,iy in medio linen-fed in circulo no efl dare aliquem

риппй quifit in principio circuit vel infine circuli,fcda*

libet punílus ineoeit cotinuatiuus рати circuit , quia efl

finis vnius cm partit ir initiu alter tus, ita tpHuHus efl fit

Sus in circulo qui nofit inter lined et lmea:fic(yt vijeter)

cum tps nonaffimietur linea; rcñcefed I шел circularise

ra efl opinio philofophi,q> nullú efl Nunc,q£ nonfit inter

tps ir tps-.et hoc modofca"m imaginationi philofophi ni

efl verafnïa $fiti,$.f.fit dare Nunc ante oí tps,velfit da

re nunc pofloe tps.Dicendü ergo f hcec imaginatio Vhilo

fophi no concludit,quia tpsfe habet tanqs linea circularis

velficut circulusin ficrunon infaño effe : imaginabimur

ergo cp Nücfluens facit tempus,ficutfi punftus fluens fa

ceret Imeam.pofito ergo quid punñus тоиегеш circula

riter etfaceret circulum, et circulas Ule effet mfieri, effet

dare punñumvbimcepitfien circulus anteip nihil effet

de,circulo,ir effet daré punïK posíqí nihil effet de circus

h.Sic imaginabimur m fpofito,f nunc tfis in ipfa creas ,

time mundi inccepitfluere irfaceré tps,ir definetflues

re etjacere tps. Quado ergo Ulud nie qt facit tps tnexpit

fiuere etfaceré tps, totu tepus cratfutufy,ct erat ante oms

ne tps:quado aute definetfluere etquaio ceffabit primum

mobile moueri,totü tps erit prateruú et crû pofl ос tps.Sic

ergofutt m ipfó primordio tj>is,etfie erit infine t¿is mos

do.t'ñ q\diu durât tps,pr<steritumetfutui¿funt partes tem 1

poris.et Nííc/em^e/fcotinudfiuuf^ij^uitf eflfinis ргл

tcritjxt imtmfuturi.Rcucrtamur itaqs ad fpofitü,et dica

mus,a> cum diceremus $ quatuor modis dicitur aliquii effe

m t£C,quoty vnus efl oíno amotus,quia non est effe in tfc,

effe quado cít ícpusircslat $ tribus modis dicatur aliquid

effe in tgc,\t fuperius tangebatur.Vnus ti iftaijt modorú

diuidttur.nam effe mt¡,e aa eíí alia_d t¿is,pot efl duplex,

quia vel efl ahquid têpons tan¡ppars,yt prxteritwn etfus

tutyfunt m t¿e:vel efl aliquid in tepore , quia efl initium

tcporis,vclfinis ícporii.vcl Cjonrirturfriuû tgis vt Nuc.Ergo

quicquid efl in tepore,vel efl pars tgis.vcl iniliu temporis,

vel paffio teporiSfVel efí mifuratü et numeratum a tepore.

Ex his out patere pot,qtfupra dicehatur,v),a> mudas no

A fuitfaiïus in tepore,nee ineepit in típore,neef:Sm Ш~п

fuum effí velfcólm tota fuá duraHonm efl in tepore. quit

vel hoc effet tanp pars teporisficut pr<eteritu etfuturum:

vel tanöp inuium teporisficut Nune-vei tanq) paffio tj>is,

ficut longum et Ьгеие,тЛЛ et ражи .vel tanf contentu л

tge.confiat aüt ¿p mundAs no efl pars tcports,non.n. dimdi

tur tps in mundoi-.nec etfe habetmuniusfcSm $ hmoi tí

<р continudriuu eiui.-if dato $ iiefitfcátm rem Nunc cum

ipfo mundo vel cum primo mobili qS efl in mundo,nontn

fub illa roñe Oí continuatim teporis,fedfxb hac rone ( vt

est Nuc ) dicitur effe cotmuatium cius:nec etta munius efl

paffio teporis,vt hoc modo dicatur effe in tgc vel fieri in

tgeficut acàdcntxa fiunt in proprio fubicito . Re!in<juifur

igitur Offi типdus cflfaÜus m tjse.vcl fi faÜio mundi dis

àturfuiffe in tiporehocfit rone cotinenti^uia.f. contis

Л neatur m tepore,fuiffet ergo primo tps f müdus fuiffetfa

tiusiitaqs mundus nofuitfañus in tgc, quia tps no precef

fit mumium^iiii tiifairus cum tepore et ante tps,quia fuit

fattus in illo initio tcporiSjfiue in ipfo Nunc,q£ inchoauit

tps.quodfctfm fe efl ante oí tepus, qúafemg inuium efl

ante üud cuius eft initiumfied tí hmoi nunc ir hmoi inis

tium tps vt eíí coiunÜü tgi,eflfimul cu tepore:fedfm qua Tex.t a j.¿r

modü loquitur philofophus in. f .Yhi./p non efl tempusfine inde.

nunc,пес nuncfine tepore. Mudus ergofaííus in nunc tein

pons quod fuit primu imtiam típoris,diCitur fmffc faíiui

ante tëpus ir cum tepore,fed non in tepore,prom in Tim

lo huius capituli dicebatur,et prout efl per habita manifes

ftum.Qíbus ergo prxtaÜis modis non habet did müdus fa

ñus in teporcquia no continetur à teporeinecfimt in тип

do alii modi tañí fuperius, ¿quos dicatar müdusfañus in Modus bie ex

tepore-.pot tarnefeim alique ifloqi modasy. mundus diciß trahi potefl ab

С flwcumteporc,vtpofpcrbrtbi«cJJcno(ü.Pr<eífrMmcn hrüst.t.Vhy,

oís prafatos modos pot diet aliquid effe in tepore , non a> ax. 117.

contineatur h tçefcd quia pattotr à tepore. i. patitur à mo

tu prim mobilis^ums ppria paffio efl tps. Imaginabimur

enim f in ilio iniíanti m quofueruntfaña codi ir terra,

ir incotpit primu mobile rotari,incxpit Sptis dñiferrifu

per aquas,no quia jerreretur infefed quia htbat cfficatii

fuper re labili etmobdi,qu<eferebaturétfuper primu mos

bile,erat.n.i\le motus primi mobilisdicct no appareret,quut

nondu eratfañu ir diflinñí firmamentú.i.oñauafpbets

ra,qu<e cum altjsfph<eris ccelefiibusfcdla die mcatpit con

tra moueri: et quia in Шо inflana in quofañus efl müdus, - -

incotpit motus primi mobihs cuius paffio efl tps,\n i'io ¡eos ■ ■ '

dem mflanti in quofañus efl mundus inexpit paffio тип

di à tepore rel к motu in quofundatur tps,non tp paffiofit Gilb.in cap.

) ininflanti,quiaañio0'paffiofundaturinmotu,quiinins de Añione.

flanti effe non poteflficut ergo aliquid dicitur ineipere in 6.Vhy. tex.

inflanú quauis i n illo tnjfami nibilfit de tempore,fie añio г i .et, 24.

irpaßioir motus poßuntdici ineipere in inflanti,non

obflante $ in inflanti nihilfit de motu. Ex fcoc ergo potefl '

patere diñum Auguflim m de Ciuitate dei dteentis quoi

mundus non eslfiñus in tcpore-.quod verum efl quantû ai

contmentiam,quia Opus nonprceceffitfañionem mundi-.fa

ñus eíí fernen in tempore quantü ad alltone vel paffione, '•'

quia flatimin ipfafañione mundi inexpit mundus pauk

motu in quo habet effe tcpusiir aa pati à tempore еЯ ps

prié effe in fempore^udtum ad paffionem potent dici mus

dusfañus in tempore.Ex hoc autem potefl patere veritas

Capituli,a> mundus non inexpu in tepore quantum ad со

TRIMA PARS

tüntnfam>\ictt fofttt iici ineepiffein tepore quantum ai A

aUioncm et paffiouem, $ vero mundus m inccferit пес ей

dienecindie,patct,quiatempus incœpit ante отпет die,

vt infequentx Capitulo poterie declaran.

Cet}. XXII.

quoi iiuerfimoàe loquiturfcr'yturafacta âecrea

tione mund¡,¡¡u&fuit ante отпет diem: h" de

I alus operibusfex dierum»

VIA modo feriptura

facra diuerfimodè loquis

tur de ereatione mundx,^.

fuit ante oem diem : ideo '.

dxuerfitati ifiam irxphti

cafitulovolumus marra

re.Sed antcfyhocenarrc

mui , volumus declarare^

quo(fequendo demfarts,

,. ; s. 1.: Л ílosjtfníam)no eflßmile de típore et dédiera licet mum

A i.i dusfuerafaitus ci típore ö- ante ce tempus ,no thfuxtfit

ííus ей die,fed ante oim die. I n ii/o (de inflantx in quojuit

Juttus mundus,futtfittu primum mobile ей mundo,qi fias

txm incept volui et incepit retare alws ceelos^t tuncfias

tim incapxt tipus,vt dicatur müdus cuatis in prxneipxo.ix

principio tfiStprout fedfm упй modum exponendi exponit

Augufl.fuper Gen.circa princ.bíamfcfm cunde Aug.no

eft recurrendu ad miraculu,qh' foffwmu aliquid naturalis

Caf.i. terfaluarc.Vndcaxt.iJuper Gcn.cxrca principiü, ojiiads

modu Deus inflituerxt naturas retyjtafecunda fcripturas

eius nos couenit quarercno $d in eis vel ex eis ad mxractn

lum pctentiafttavclitopcrari.bifcriptiiris.n.fiierisnon

debemus querere opera diumafctm miraculü, vU poffuA

mus ca aliter quarere.Si егрыЛ mcepa tps no flatrm ins

icfiffct primus motus.fuiffct aliqt típus ante oem motum

frtmu¿t per cofequcnsjuiffct alip motas ante primu mos

tum,et in exponendofcripturas facras oporteret recurrere

ad miraculü vbi peffemus fcederéfcSm naturas rerü.Vr»

pter qifiaûm inceepit iípus,etj}atim tnccepxt motus primi

mobilisaifuitfiííus müdus:no tñfiatim mcapit diesfei

îrtrt quia nos fuitvalde parua morula inter inceptioni tçis et faBionem

dü erat capax dxeijxueftilioní lucis,\btfuit lux diuifa a tencbrxsificut

ir dxgnuslí fuit y aide parua morula inter crcationé angel Oft quafuit

ad hoc myfies m initio trmdi/t cefy lapfum et couerfioni. Loquebatur.n.

пи capefcens Moyfes populo rudi etgroß'o , ideo nihil in prmcipio Gen.

dü . Et tic tЯ Uquebatur deffúalibus angelisfed per ipfam luc't corpos

mos dxuinafa rale diuifam hicncbris,dabatur mtcUigi diuifiobonosy ans

pxentia,no oia gelcfy 'amalis.Cotludamus igiturttdicamuSyÇ fx ciernen

íiútim reuelas ta in ipfo initio mur.dxfuerunt gduBa difllnila jcdmfubs

re,fed ea düta fltntxafxuefcämfuas fubfiantialcs formas,ltcct in fe bas

xat qua $ tes buerint aliqua соfußoni.multo magistffi ccelxfuerit pdu

реце verictate {Ii dtfimíli ßSmfuas fubfiatialcs formas licet infe babue

et progreßuvi rim aliquá cofufionc,vt in profequendo patcbit,ronc cuius

dei eße r.eccfs ßrrr.amemü feu coelüfydereumßd'a die diciturfaÜu.Vri

farkt.vt quas mum uaq, mcbilej.calü cryflakmum in ipfo initio mundi

uis atas fuis produBu diflmïiûf <fmfuáful flantialèforma, fiaum Ut

gaud<.ttt rcucs pitberefuu motu.de quo pot expom qi dicitur in Genefi

lationilus. it ante ост diem,ffpüs dr.ijcrcbüturfup aquas: %a ipft

aqua, i.ipfi cotli mobxlesferebantwr,et mouebantur afp'irï

tu dñv.di quibus aquis verificatur qi dxBu efifecuda die,

fiatfirmamentum in medio aquay.i.in medio cotlorum,

fxcut caelumfydcreum eñfaBum inter primum mobile iy

alios cxlos planeta^ : et diuidat aquas ab aquis.iAiuidat,

primu mobile ab atys coilxs planetaru,qui ois c<eli(quia in

ipfo initio mceperunt labi eûmoueri)\ocatifunt aqua , ¿r

diÜus efifpus dniferrifuper eis.Cum ipfo ergo müdo ins

cepu primus motus et mcepit tps,et ex hoc diBü eft* tepus

vnum de quatuor coeuxs.Sed tuncfiatim incepit dics,qhfi

iiaefilux,quemotuprimx mobxlis incapit rotari veijus

occxdens,ir venire ad oriens,etfaceré vefperam et mane.

Etquiafiítxoní lucisfiucßtüionem dxex praceffxtfaiixo

mundi,mundus no dicitur eßefaÜus cum die,fed ante oem

dic.nififorte vellemus exponerc,mundu cffeßilu cu die.i.

parum ante die,quia módicafuit morula inter creationem

mundi irfaÜionelucxSyCÜ qua inccepit dies,jicut módica

fuit morula inter crcationc kngeli,et coucrfione eius,qua

note lucis datur intehgi. Vel poffumus dicere mundúfiftü

eße cum die,vt iüa módica morula qua praeeßit lucem,co

futetur ей prima die.His itaq¡ pr<ehbatis,volumus narras

re,qüo diuerftmode lo^turfcripturafacra,qum dtferxbit

ereatione resy,qua fuit ante oem dihet qui loaptr de opes

ribusfex dieru. Voffumus.n.dicere fpbmoi diuerfitas eft

qum ad tria:vi,ftu ad ipfam operations, <ptü ad rerum ^

enumcratxonejb- cptu ad Trinitatis in/ínurtfiorte.^uoí^ pri

mû inrendimus in hoc capitulo declarare. Trvpter qtfeien

du f xn principio Genefeos aliter defcribitur xpfa' primor

dialis produilio rcy,ct aliter de/cribunfur operafex dies

ru.Nam primordialis produttio re^ áejcnbifttr perfimx

plxci emanatione a Tnmo,ideo dicitur In principio creds

uit Deus ccélû et terra.Creatio qu'xdc no ef? momj^iec mu

tatio proprie loquendo-.motus.n.no ei1,quia dis motusfit in .

tpe,creatio verofit in Infiami: mutatio aut no" efi,quia w

eft terminus motus,creatiortí ait nullus pot procederé mot

tus,quia nulla eft prxiacens materia cuius variatiofit mo:

tus,ad que motumfequatur creatio:fed (vt cotter pomtur)

Creatio eflfimplexemanatio rerû a Vrimo. Vrimordialis

itaq} creatio reru defcribitur per creationi feu perfimplis

cí emanatione,qui dicitur In principio creauit Deus cees

lum et terra. Inter quos ccelû et terra it xn ipfo pr'xmordxo

erant äbyffus et tenebra:et erant aquoefuptr quasfereba

tur Spüs d'r.x.i.erant aqua quaferebantur et mouebatur л

Sfи düi.Opera t'ñfex dierü no deferibütur per ereatione,

fed per fvtixoní,quú dixit Deusßat lux, et fitfd efl lux-,

qdtfiBüfutt prima die.et quü dixit Deusßat firmamitu

in medio aqiutrü,ct quü dixit,ficit Deusfirmamitum,ir

quü dixitfatfü efl ita,fiftum fuitfeta die : etfixe de alus

diebus.Nâ xn o'xbus operibus fex dierü vel efi,FlA T, vel

fiftu efl ita,vel FECIT DEVS.vel/ant ibi oía ifld:et fi Verbfi ( atas

xn operibusfix dierum fit mentio de ereatione, iuxta illud uit)adea etta

Creauit Deus Cetegravdxa,ibi(creauit)cxpcnîdû efl pro apta.tur,qua «

(fffif):nrtm^KÍí¿ififur, Creaukq-, deus Cete grandta,ir exnxhxloàdeo

oem c'iam viuitiatqi motabili,pofleafubditur,qua pduxe fifta funt.

rant aqua in fpísfuas,no efl igitur per crcatxonem,$a nee

aqua, пес alicui creatura coeeßu efl f poß)t tfligJ creare.

Dicamus itaq; f pria jfduBio rem fuit per creationí, pt

non erat materia praiaces de qua poffent resfieri,fedfolu

poterant crean fed operafex dierü fucrunt ^faÜionem,

quia oía día opera fucruntfifta ex aliqua materia;na pofl

. prima

i

HEXAEMERON.го

Lib. j.ca. гг.

i Je Gen

liuap.i.

frima creatione reru nihil poft'.afcSmjê totufuit creas

tu.Dicimus(fcSmfe totu)f>j> hóíem,in cuius pduftiocfem

fer eft ahqua creatio ftum adaiam rotule. itaq; frimus

h'á ir alvj hoíesfecunduje toto¡ nofubiacent creationifei

fecundii corpusfiurtt ex materia preiacente, vt Adamfuit

formatus de limo terre,ir Eua de cosía viri, et ois aluho

mines tam mares ipfaminegencrantur ex menftrui„non

crgofea*m fe totomfedfilum ftum ad aiam,ho accipit ее

fer creatione.Si ergo volumus referre res ad fuu primors

díale pnncipiumfic oes res dicuntur effe create tafifiut

ex materia preiacentt.illa materia quatu adfuum primor

dium hêt effe per creationí -feifi volumus cas referre ai

Juum materiale pnncipiu proximu et ímcdiatu ,fic res in

iffa fdutfione primordial ante ост die acccperùnt ejfejs.

creationífed foften in openhus fex dierum aeeeperut ее

ferfañionttideo dicitur $ in principio creauit Deus ccelü

et terrä,poßea dicitur^ primo diefecit luce, fetofirmäs

mentu,irfie defi.ngulis.Si aut dicitur ф anta die creauit

Deus Cetegrandia,ibi(creauit)accipitur pro (fecit)vtfus

perms dicebatur,quia ex aauis tanquam ex materia fréta

centefueruntfaña.

Cap, xxiii» i

Qufid nonfilum tjuatu ad operatxone, fei et audi

tum ad reruenumeratione,et trinitatis ínfima

Hone , diuerfimode loquiturferipturafacra de

priaproduÜusne rerü„et de operibusfex dierii»

A T E T quide ex capitulo precede

ti ф ftum ad ipfam ofcratiottc aliter lo

quiturferipturafacra de púa fduíxióe

reru,ct de operibusfexdicru¡quia illam

prima produUionc et ilia prima operas

time vocatferipturafacra creationi,quû dicitur,Ы prîcb

fio creauit Deus ccelü ir terra.operationes aut alias fex

dicijt vocatfaibones.etfialiqñ in openbusfex dieru dient

feripturafacra ф Deus creauit,exporiédü eft(creauit)ideft

(fecu)vt antea dicebatur. Vil poß'umus dicere ф licet óia

oj>afex dicfyfuerintfañioncstir nullum tale opusfuerit

creatio nififorte ftum adaíam ronalí,no tn vaca ta mys

flerio ф in operibusfex dieru alian facraferiptura dicat,

crcauiv.quiafireferrentur res adfuu primordiale princis

fiît,et iffe resfaíle diceretur create,qmafifuntfalîe de

aliquo,et iUud aliquid de aliquofcfm feripturafacram et

fc$m veritate no eft abire in infinitu ,fed illud ex atufas

fíefunt res,v j ,materia reru primo producía ,fuit ercatA

ex nihilo.Aduertendu aüt,f dixtmus día operafex dierii

fuijfefañiones,et nofuiffe ibi creationc, nifi forte quantu

ad aíam гопа1е,ф ideo addidimus ibi(forte) ,4.a verba Aus

guSi.fuper Gen.vñrfonare,velfalte videtur fub dubio res

Uname,Vtrí aía ronalis primi hóís fuer* produña ante

corpus in ipfa prima creationc reru,vt in operibusfex dies

ru пШfit créatifcd aía pnuscreata,pofteafexta die cor

fori humanofit inffidteet ronabihusjit dicere de illa oíd

ficut de ceteris díabustf creadofuerit infufa,et infundído

crcata.quia aß fotfine miraculofaluari , no oportetф ai

miraculûrccurratur,vtfupraj>bauimuspcrAuguft. His

i:aqj vifis,volumus oftederc ф flu ad reru enumcraúonc,

A

11у

ж

I.

et ißtüai Trinitatis infinuatione,diuerfimode lopur Scri

pturafacra de prima pduftioe reru,et de ogibutfex dies

rum.natn prima produtlione reru aliter enumerat res, et

aliter infinuat Trimtatí,f in operibusfex dierü. Vropter

fñmufciendú ф in pria pduítione reru magis cofusè em

merai rcs,et magis cofufe nciiat cas: m non nóíat diftinïte

nifi соАй ir terra,ct tn in bac disiinfta nóiattonefunt va

ri<e expofitiones SanilóSji.Nafcctm vmm rnodü exponen

dt,per cceiü inteHigitur cxlum empyriuiir per terra cíes

menta terre.Sunt tn aliaui,aui per terra volunt intchgcrc

tota corporalí materia : et per cxlü angelicam etfpualem

creatura,tuxta illud Auguftfuper Gen.circa principium, Cap

An ccelü intelligendu eft maturafpualts,tcrra vero cors

foralis materiesht. с z.Cofejf.aitф feím vnu modu exs Cap. 1 7.

fonendi,ln principiofecit c«I¿ et terra.i.intelleñuale atai

В fenfMem,vel corforale ataiffíalemcreatura. Scimcrs

go prima expofiaone accipiendo pro cxlo cce'ü cmpyriu,

ir pro terra clcmcniu terrcefcnptura facra in prima gs

iuíhone diííinñe nóíauit extremaría coelum ir terra:

fed confufé nóíauit media,ouia inter cxlu empyriü quoi

eft vnü extremü oínofuperius,ct terra qt e(l extremu oís

no infèrius,funtmedia,aqua.f.aer,tgnis,et oes codi mobis

les,qu£ oíafub modo cofufoferipturafacra tribus vocab*

lis noiauit,v ) ,per abyjfum¿t tenebras,et aquas,fuper quai

ferebatur Sfús dñi:vt fer abyjfum intelligantur duo cierne

ta.faer et aquafimul mixta^ueficfehabentiafaciebant

quandam abyjfum et quanda confufuní:per tenebras intel

ligatur elementü ignis qt ante creationc lucisno luecbat,

quia ignis infpbera ppria no luceurat ergo tenebrofus,

ir eratfuperjacte abyßiiö'hmoi tenebre ¿rhmoi des

Q тепй ignisfie tenebrofum, eratfuper acre ímixtu aqua,

que duo elementa aer ir aqua tune vocabatur vel vocari

foterant abyjfus.Ver aquas vero latas,ir motas àfpiritu

dhi,pojfunt intcüigi oes cceli mobiles.Náfpiritus dni,fcdm

vnum modu cxponcndi,diecbaturferrifuper áquas,nofes

cundufefed quiafaciebat ipfas aquas et ipfos codos mobis

lesferri ir тоиеп.Ыа ab ipfo principio ccepit ipfum pris

mum mobile moueri,et circujerre oes altos cxlos mobil«,

vtfuper oís tilas aquas etfuper ois illos calos dicereturfer

ri Spus domini, quia virtute iüiusfpiritus et virtute diuina

ois Ule aqux.i.oes illi cxli mouebantur,fic'qifub mo cons

fufo aqua ir aerí per abyffum,ignem per tenebras, et per

aquas oís cxlos mobiles noiauit.que óia funt inter coelum

empym,ct elemetu tcrre.Scd licetferipturafacra quodas

modo confufe enumeret et enarret res producías ,faltí ret

и medias,quaefunt inter cxlum empyrtu, et demerita terre,

Ofa tamífex diety magis manijiííc enumerat, quia in pri

ma diefiat luce,mfcíafecitfirmamentu qS vocauitcot

lum,et in tenia cogregautt aquas et difttnxit elementa: in

quamfeat luminaria cxli,Solcm,et Lunam,et Stellas,^

hmoi.Habito quoferipturafacra dtuerfimode loquitur de

frima fiduftwne reru,et de operibus fex dieqtquanAai

ipfam operattoní, quia operations prima vocat creatione,

quia de mhlo;o$ationcs aliasfex dicfy vocat fafttones,afi

de ahquo-.ir ojlenfo quo etia diuerfimode loquitur ftum

ad ipfam reru cnumerationí,quia magis conjufe enumerat

irenarrat res in ipfa prima fdutfioncir poftea magu

dare loquitur « operibusfex dierum. Volumus oftendes

re ф ctii diuerfimode loquitur in infinuatione Trinitatis,

quia aliter mfmuaturir figmficam Trimtas in prima

, TRIMA PARS

fdutlione rify ,ir in operibusfex diefy.Vtrobiq; quidem A

r* . •+ nt . ......

Сарл.

Aliaperfimas

ru vißmaAo.

QuidaabHcs

brais cdoñiji

cunt, ей huius

cahvtiliíusno

du eßh manis

fifta donee as

que feparare

tur à terraja

circo Moyfen

diïiuliffe íttr

tiu die qñ jai

Üa eft hmÓife

paratio. Mihi

pbatur abftis

nuiffeb/íoyfen

ne diceret q?

effet Ьопй, am

firmamentum

adbuc imgfes

flu erat, ей no

heretfuüftels

lay omam,in

quojumaillius

pulchritudo со

Jiftit.fuadein

de ffeífionem

quaria die ade

ptum eft.

figmficatur ma tnnitas,et vtruqi eftШ tnnitas ofarm,

frima,vi,fiduBione reru.et operafex dieifi.Na in prima

fduBione rerufigmficatur Tnnitas periDe«, et perprin

cipiü,et perfpüm dommi a. ferebaturfug aquas. NS quit

dicitur,Deus in principio creauit ccelu et terra (irlpotfea

fubdiiur)fpüs dominiferebaturfug aquas,ineo, % dicitur,

Deus,inteliigitur Vateriineocg dicuurdn prmcipiofigni

ficatur Filiusnneo 07fubditur,Spus domini ferebaturfug

aquas Jatur intelligi Spus fanftus , vt vult Aug. i .jitter

Gen.Dew ergo pater in prmcipio.iÀnfuofilio creauit сое

lumir terra,ir infpmtufantlo ferebaturfitper aquas,

qa infpiritufantto coplacebatfibi in re pdufta. Ha ficut

mens artificisferturfug opus,qñ eilfibi cura de opere, ir

coplacetfibi in opere.fiej'pus fanBusferebaturfug aquas,

quia Ma Trinitas et appropriate Spüs fanÜus hebant cus

ra de re fidutíafic ergo mfinuatur Trinitas m pria fdus

ftionererû.Scdinogibusfcx dicyt infinuatur Trinitas g

Diu diccnte¿tper videre q> effet bonifien, loquiturferi

ptura de opere prima diei,dixit Deusfiat lux,etfifia eft

lux,ir viJit Deus lucí çg effet bona.Etfic de opere tenue

diei,Dixit vero Deus eogregentur aqua,faííuq¡ eji itn.Bt

fie de opere quarte diei,Dixü aüt Dem,fiant luminaria,et

faÜu est ita,et vidu Deus qü effet bonum. In eo$ dkitur,

Deus,mtelligitnr Vater.ineo $ dieitur,Dixit.i. verbüges

nuit, inteíliptur Fil\us:ineoegfubditur,Etvidit Deusp

effet Ьопй .ucoplacuitfibi in re produíh,intelligitur S,püs

fanÜus. In opere.n.cuiufiibet diei bnr b¿ec tria,Dcus,D\s

xit,ir Vtdit tg effet Ьопй(ехсерю operefeta diei, vbi no

dicitur,vidit Deus çg effet Ьопй) per qua tria fignificatur

tota Trmitas,pater,verbü,etfpus fctnHus.Quare aútaliqn

fratcrmittitur,Vidit Deus tg effet bonü.i.coplacuitfibi in

re j>duïfa,fcr qdfigmficaturfpüs fanftus? Dici pot tg qn

in opere cuiu(libet diei fit mentio de Tatre,qui dxxit;ir de

filiofuie de verbo, qd! diccndogcnuitquia't dicere non pos

tefi effefine verborfuia hoc eft dicere,verbü producere vel

Verbumforrrutreictfit metio de fpü fanftojn quo vidit q?

effet bom,ir in quofibi cóplacuir.vt oñedatur q> tota Tri

nitas operata eft nofolum prima produílione rerüfed eti¡

oía operajex dierum, quia indiuifafunt opera tnnitatis vt

fanñi tradunt,qmeß indiuifafubftantia: aliqn tn in opere

alicuius diei pratermittitur , Vkfcí Deus qét effet Ьопй,т

quofipiificaturfpüsfanílus,vt inftruamur,ir doceamur, .

q? noiato pitre irfilio, etia non noíatofpü fanño,mtellis

gitur ibi fpusfaníius, tan'qï nexus in ijs qua neíhv.irtan

qua amor in re amata. Eñ.n.jpus amor neftenspatrem ¿r

filiumjír ejl amor in quo pater diligitfililí ¿r econuerfi:

eft enim quida naturalis amor patris adfilium, ö-filij ad

patrí.Etfi contingat patrem no dihgerefilium vel econuer

fo. hoces! ex malitia patris vel ex malitiafilijybi autem

nulla pot effe maluut,non pot intehgi pater ¿rfilm , mfi

mtclligatur amor vnius ad alterü.Cum ergo noiatur pater

&filius¿t cum noiatur vtcrqijntelligiturfpüsfanlius,qui

cft amor vtriufq;.His itaq; declaraos , méritoJ orte aliquit

dubitaret^uare in prima fiduBionc rerü fie loquitur firi

pturafacra in quada vniuerfaluate et cÓjufiane , q? Deus

creauit ccelü ¿r terra,et qd! erant tune abyjjus ir tenes

bra.ln openbus aüt fex dicfy dixit Deus,fiflt lux,etfiña

eft lux,¿rfic de operibus alijs.Quare ergo ifl ipfo primor

dio non dicüur,Dixit Deus,fiat eeelum,etfañü eft codüi

velfiatabyffusb-faïlaeftabyffus,irficdca\i)$ Quoi Li. t.de Gen.

Augufífuper Gen.eirca principiu dupliciterfoluit: primo ad liUaf. ?

ex cofufione ad diftmttionc- foto ex infomitatt adformo

fitatem.Vtfit prima fohtio,q>ficutfuerunt res pnus cofus

fa,et poftea diftinÜ£,et per partes explicate,qualitercüq,

fit iftud pnusfiue originefiue tge:ßc fcripturafacra pris

us in quada vniuerfalitate ¿r confufione loquitur de pria

produftione rerum qu<efuit ante ост diem,àr poftea dis

ftmftè ir per partes explicat operationes fex dierÜ. Hoc

eil ergo quod Auguft. ibidem ait,Cur ita dittum eft ,ln

frincipio creauit Deus ccelumir terrS: ir non diñu eft,

In principio dixit Deus, Fiat caelum et terra, etfaüafunt

caelum et terraficut de luce enarratur , Dixit Deus, Fiat

lux,ir fañaestluxlVtrum prius vniuerfaliter nomine

caeli ir terra coprehendendü erat ir comendandum q$

В fecit Deus:ir deindt per panes cxcqucndkm quo feccrh,

cu perfingula dicitur,Dixit Deus,fiatyideff,qa per Verbü

fuumfecit quicquidfecittSccunda via ad idemfumitur ex

mformûate adformofitate.nam cum Verbü illudfitfemg

formatum irformofum,ir imperfeñio ir informitas(fes

cundu q> hmoi) non imitentur Verbum dkd, qn dkebaíur

deipfa informitate,quôd fuit primitus ante oemdiem, non

erat dicendü,dixit Deusfiai.i .Verbumgenuit nee per qd?

fecit, fed posíea in enumeration dierü qn dicebatur de di

ftinllione ir ornatu refy in quibus confiftit eorumformofi,

tas,tune dtcendum erat,Dixit,Deus fiat,ideft, verbum gis

nuit,irper quod fecit: quia res iam formata ir formes

fa imita tur Verbü illud,qd nuntp poteft effe informe. Hoc

eft ergo qt Auguft.in eode loco ait.Cu primumfiebat ins .

formitas materiafiuefpiritalisfiue corporalis,non erat di

С cendúdixit Deusfiar.quiaforma Verbi femper patri eos

harentis ¿quofempiterne dixit Deus oía,no imitatur ipeit

feñio,cum diffimilisfit ab eo qifumme ac primitus eft.

cap. XX 1 1 i l.

Quoi vlato po/úií quatuor modos eßenii rerum:

fed dimitiendo шат Vlatonïs, pojjumus ojien

dereg res habent oUo modos ejjendi.

E CV SDVMVlatonis opi

nionem res isla fenfibiles et cor

perales habent ^udárHpIicé mos

dum effendi, v j, iáedJe.inteUes

ñuale,róñale¡irfenfibile. Vos

luit quidem tg iftaru rerüfcnfis ■

biliumeffent idea feparata,vt

puta lapis ir planta h'ebant ideasfeparatas, quiafecundu

ipfum eft dare idea lapidis,et idea planta. E t ab iüis\ ideis

voluit q> fièrentfpecies in mentibus angelotjt , m animabus

no(lris,etin materiafcnfibduquia ab idea lapidiscaufaba,

turfpecies lapidis in mite angelica,in aía noftra, et in mí

tena fenfibilv.fed hmoi fpecies recipiebantur m mente ans

gelica magis vniuerfaliter,inaU nosíra minus vniuerjrt!i=

ter,in materia fenfxbili óino particulariter . ergo lapis has

bet quadruplex effe.vnum ideale prout eft dare ideam lapi

dis .aliud intelleÜuale fut ab iüa idea caufaturfpci lapis

dis in mente angelica,tertium róñale prom abUla eadem

idea

I

HEXAEMERON. 2 I

tiîert caufatur huiufmodi fpecies in anima noftra, et quar

turn ormino fenfibile ir farticulare prout ab ilia eadem

idea caufaturforma lapidis in hac materia particular'! et

Hihil eiufmos fenfibih.EtideofuitTlatonis opinio in narrando rerum

di apud Vlat. principia,^ mitas effet ex parteforme, ir plurahtas ex

legiturfedhoc parte materie-quia erat vna idea, quefuam fimilitudme

ei («tribuir As imprimebat in pluribus rcbus,vtputà in mentibus angelas

rifl. rum,in animabas noflris,ir in materia fenfibili: ideo ex

parteforme pofuit vmtatem,ex parte materia pluralitas

tem,quam diuifitfecundum magnum et paruú.quia mem

angelica recipiebat fimihtudinem idee lapidis уel cuiufs

dam alterius ideefecundum magnu,quia recipiebat earn

\alde vniuerfaliter.anima autemnoflrarefpetlu mtellige

tie recipiebatfecudu paruum,quia recipiebat minus vnis

uerfaliterfed refpeïlumaterie fenfibilis recipiebat anis

ma noflra huiufmodi fimilituiinemfecundum magnum:

fed materia fenfibilis recipiebat earn omninofecundum

paruum, quia recipiebat earn ommno contratte ir partis

T.tf.et.ïo. culariter, аил omnia loci habent in primo Thy.vbi hxc

Tlatonis opimo recitatur . Sed h<ec opinio flare non pot,

primo quia ponebáttfias ideasfeparatas-.tamen Aug.lib.

OBuagintatrium queflionu nititur ipfum excufare,dices

Ф pofuit cas in mente diuina.Sed hoc non efl ex doftrina

Tlatonica.Namfequentcs Tlatonemjoas ideas oinoponut

feparatas,ir vocant cas Deos,vt patet ex Itb.PmIt.Hoe

ttiam idem quadamglofafuper Gen.innuüdicens a? Tla

to pofuit tria rerum principia,Deum,Bxemplar,ir Mas

Tlato rn Tis tenamúnnuensfmjfe Tlatonis opinione.ideas fmffcques

meo circa me dam cxcmplariaM que afpkiebat Deus cum volebat all

dium , probat quid agere-.fcd ponere tales ideasfeparatas, eil incomes

breuiter ideas mens,vt patet per Tbilofophum m plunbusfuis libris.Rur

effe. fus pofuit ideas illas effe quiditates renimfenfibilium,affe

i. Lib. pofl. rens % de Ulis eß'etfcientia, qtiem deridendo philofopbus

t-IS-7 .meta, in Toflerioribus ait, Gaudeant enimfpecies, moflra enim

j j. i o. meta, funt, irfifunt,nibil ad rationem.Dicuntur enim aliqui

tex.vlti. gaudere qnflant ociofi ir mhlficiunt,ideo derifirie dis

xit Tbilofophus,GaUdeantfptctes,idefl,gaudeant ide<e et

quiefcam,monflra enim funt.i.contra natura funt,et nihil

funt,irß funt,nihil ad ratiouem.i nihil ad fcientiam, aß

nihil conférant ad noflrumfс ireJhabent enim hecfenfibi

liafuas'caufas irfua principia per que fciuntnr ; ppter

quod no indigemus ideis Via tonicи adfciendü , quiefcant

ergo idee et gaudeant,et non inquietentur a nobis pgfcis

re noflrü.titpd vero Tlato pofuit a> ab ¡deis deriuabatur

fpecies in mentibus angelorum ,fi dixiffct hoc de ideis in

mentí diuina,bene dixiffer. fed quia dixit hoc de ideisfes

paratis,non bene dixit,quia пес efl dare tales ideas .Quod

etia dixit de rtnimdbuj noflris f ab Ulis ideis deriuabatur

fpes in animas noitras.de quibufcuqi ideis loquatur,patet

cffcfalfum,quia tunc noflru difcere effet remimfcr.fi.n.

anima noßra in fui primordio haberetfpeciesfie impref

fas,non difceret aliquid de nouo,quia nullas nouasfpecies

acquireretfed folum reminifceretur,quod Thilofopbus im

Tex . t 4.. probando in ttrtio dc Animrt ponit a> intelletfiu nofier in

fui primordio eßßcut tabula rafajn qua nihl eflfcriptu.

Quod ait vlterius dixit de materiafenfihli,patet qót eil

dare prtrticwlrtrirt agentia,a quibus introducuntur particu

laresforme in mrtterirt/en/ibili , vt non oporteat poneré

ideasifufficit quidem poneré ideas in mente diuina-i quis

busfaña efl prima produtlio rerum,etfubieBafunt pajfi

A urt aÜiuis,\t naturaliterfiant effeilus fenfibiles quos vis

dcmusMis itaqi prelibatis,dicamu¡¡ л> licet de modis efs

fendi rerum nonfit tenenda Tlatonis opinio,gratias refer

re tarnen debemus Tlatoni,quia dedit nobis materia cogxs

tandi ir inuefligandi modos effendi rerum,fecüdü quem

modum loquitur Thilofopbus in. iMetapby. % here gras

tias debemus his quifunt difcordes ab opiniombus noflris,

excitaucrunt.n.intelleftum noflrum. Toffumus ergo dices

re f(quanta ad profens fpeHat)oBo funt modi effendi re

rumihabet enim res effe in deoûn mente angelica : infes

ipfis-.in rationibus obcdiitialibus: in rationibusfeminalis

bus:in elemedsAnfuis principijs-.ir in fua duratione.Rcs

enim in deofunt eternaliter,in mente angelica ¡ntcllcñua

liter,mfeipfis effentialiter , in rationibus obeáienrtrtlibw

mrtferidliírr,inrrttiombiuJeminrt¡ibiu primordialer, in

S elmeniis caufaliter,in fuis principes tcrminatiue, infita

duratione perpetualiter. In deo quidem funt eternaliter,

quia qu<e videmus per témpora explicarifiunt ab eterno

in mente diuinà,ir rones eoru ab ¡eternofuerunt m deo.

Et quia he raûones appropriate dnr effe infilio , Dew

prtter diritur omniafaceré per filium,etfilius diciturcffe

Ars patriSfplena omnium iflarum rationum . Hoc e/i ergo

quod Augufl. dixit .6.de Trin. quid films efl ars quats

dam omnipotentis atquefapientis Dei,plen¿ omnium ros

пит viuenaum mcommutabilium . Radones enimfunt in

Deo rerwn viucntium ir non viuentium ,ö-funi ibi ras

tiones rerum mutabilium ¿r variabilium. radones tarnen

rerum non viuentium,vtfunt in Deo ,funt \ mentes . Ideo

dicitur loan, t .Quodfittum efl,in ipfo vita erat . Опте

enim quodfiñum eíí,ir omnia ¡fia quefiÜafunt,ir ít

С que non viuuntdb eterno erantvita m Deo, et viuebant

tn ipfo-.nam quicquid eíí in Deo.Deu; efl . Si ergo Deus

eíl viuuí ir efl ipfa vita,ea quefuntin ipfo(vtfunt hus

uifmodi)viutmt ¿rfunt ipfa vna:fie etiam ratwnes reru

commutabiliumfunt in deo încommutabàiter , quia apud

ipfum noncît tronfmutattonecviciffitudinis obumbratio,

ideo radones illas quibus ars diurna dirítur effe plena,vos

eat Aug.viuentes ¿r incomuiabiles. Secundo dicuntur res

effe in mite angelica inteUettualiter.fi enim Tlato pofmf

fet iUas ideas ir illas rones in mente diurna , ir dixijfet

quid ab eifdem ideis ir ab eifdem rationibus m mente di

urna fiuxerunt fpecies in mentes angelicas mtelleïlualis

ier,ir inmattriámexterioremfenfù>ilucr,bcne dixiffeti

fed in hoc errauit cp non pofuit illas m ment: diuina,fcd

per fefeparatas. Habent itaq¡ res eß'e nonfolum in Dee

D eternaliter,fed etiam in mente angelica mtcllcHualiter:

quia ab Ulis rationibus eterms fiuxeruntfpecies mtelles

í turtles reru in mentei <tngelicdi:et ex hoc omn'is intelltge

üa m libro de Caufis diílaifl plenaformis,quia quot pos

tun recipere de formis ir fp'ebus inteífi£tbilibiu ab ideis

ir rationibus in mente diurna, tot reeepit : ir quia omne

quod reeipitur in aliquo,recipitur fecüdum modum ret re

cipientis^uirt mentes angelice funt intelleíluales,res hñt

ibi ejje intellefïurtiiter. Tertio reí hit eß'e infeipfis effen

tialitcr,quia(vt probrttur in. 7. Met.) vnûquodqi efl id, qt

efl per cffcnttafuam : ir quia res infeipfisfunt id quoi

jtmf.áicuntur infeipfis effe effentialiter. Quarto res funt

in rombui obedientirthbtu materialiter : dicútur enim ras

tiones obeJtentioIei ad differentia ronum feminaliu. III«

quiií dnr roñesfcmwales,quasDeus inferuit maierie g*

Тех.г.

Qïlogradus

eß'endi refy.

Cap. С.

lac. t.

II.

Prof.*.

III.

Tex.it.

IIIL

TRIMA PARS

т

v< fubijcitur agentibus naturalibits,de quibus loquitur Au A

Cef. 9. gujl.m multis locis.bla tertio de Trimtate ait,itficut ma

tres grauidafunt fcetibus,fie ijle mundus caufis nafcetiu.

Et idem in code libro vult , 4? auicquidfecerunt ilh mali

angch tgc Tharaonisfecerunt fer adbibitafemina coiun

gendo añuut faffiuis. Ad differentia ergo ronum barum

fcminalium fer quasfiunt res naturaliter , dicutur effe in

materia rones obediitiales per quasfiantfugnaturaliter.

ideo diximus $ in ronibus obedientialibusfunt res mates

rialiter,quia ex quo iffa materia efl pduila à dco.op j ар

iffa materiafit ad obedientia dei,vtfiat de ea quod vult

Deus,irfdm hoc dicuntur in materia effe rones obediU

Hales .Confiât aut <¡> materia non efl fduïla à naturalis

bus agenûbus .ideo no ejl ad obedientiam ecty, иfi quaies

nus ordmauit Dcus,ct nifi quattnus voluit Deus inferere

tnaterta ronesfeminales,vtfcd'm cas agerent agentia па В

turaba: aliqua ti rej'eruauit fibifoffefaceré de materia

qua non fht naturaha agentia,ir illa dir fieri jcd!m ra

tiones obedientiales. ScSm itaq¡ tales rones dicerentur res

eß'c mr.terialiter,quia iffa materia ficfubicBa Deo ejl,

V. y 1fiat de ea res quas Deus vulf.Qwinfo res funt in remis

bus femmalibus frimordialtter,vel(vt clarius loquamur)

nauralucr.ndm(vt diximus) ea dicunturfierifetm ros

nés feminales quafiant natur aliter,fiel qwefiunt л natus

ralibus agentibus : ti fofluntdicifcim rones feminales

res effe frimordialiter.quia friusfunt fcSm ronesfemis

V I. nales f fcttmfewfas.Sexto dicuntur effe res in elements

caufaliter,vt dijlinguamus inter ronesfeminales.ir demi

ta:vi ronesfeminales magisfonent in quanda aftitudinem

faffma , froutfunt m materia qutda aptitudmes j> auas

t.70.7f.7y. fnt fieri tales ejfeñus .vt ficutVhilofifbus infrio Vby. С

pofuit tria reiji frincifia,materiam,jorma, ir pnuatios

nc,refrchendcndoVlatonc,quia friuatione defpexiunos

• lens iffam fonere frmcifmfic nos dicamus tria effe frin

cifia,materiam,forma,et ronífcminaXc . Aduertendu aut

<¡> cum friuatio deftfit non ensfi aut dicit aftitudinem,

hoc vidctur effe fer quanda implication? ir cocomitans

tiamillud.n.cît priuamm quod no efi,ejl tn aftum natum

effe. Ratio cut feminalis mkgis dixit iffam aftitudmc ai

remfienda.et ideo magis vidctur effe fonendU ronemfes

minalc pTincipi«,^ friuatione qwis vna videatur intens

tio vtriufq¡ dicentis.Sed diceret aliquis epfernen fonat in

ailione.ideo htgeneratioe aialium qS dat mafculus dicis

turfemcn,q£ datfoemina dicitur menîîruum: fernen ergo

qäfe tenet ex farte majeuli in aftioncfonat. ronem itaq;

femmalè foffumus hoc modo referre ad aïlionc , quia exs d

fonemus $ in materia efl rofeminalis. i.eff ratio fer qua

fubiicitur aîlioni. ojtarefi Aug. videtur difitnguere inter

rcs,effefeím caufas,etfcîm ronesfeminales , vt fatet ex

\-4p. i o. 6 fufer Gen.foffumus fer quadam adaftationc dicere ap

in dementis ir m agentibusfecundisfunt res caufaliter

fer eOfi virtutí atltuafed in ronibus feminalibusfût net

VII. turaliter fer quanda aftitudine faffiua. Seftimo res funt

infuis frmcifus terminaiiue-.nâ fnncifia rcytfunt quaÇi

quidam termini et quida fines , cuiufmodi funt genus ir

differentia,Vel materia etforma intra quos clauditurres

quafiinter quofdâ terminos.quos no fit excederé.Qftas

VIII. uo resfunt in fita duratione ferfetualiter: na vidit Dcus

cunila quatjecerat,ir erant valde bona et quia taliafut,

non ejl bonum ap fereartt.fed q£ durent ¿r maneanr, lr

perfctuctur,(ßdiu pcrptmbitur motus frimi mobilis. Sei

bac duratio pcrfctua,aliqua refficitfcSm idétimem nus

meralem,aliquafcSm idbxtatem ffecificam; vt qua non

fojfunt ferfetuari eadem numero, ferpctudntxr eadcfpe

fie, Vf vulf Augufi.frimofufer Gen.iy Thilofbfbus.z.dc Слр.9.

Generatione. Tex.vlHmo.

Сйр. XXV. ч

Quoá omnes iftos 0U0 modos ejjendi verum tañí

git Auguß.i?' omnes pojjunt accipi exfcri¿

píurafacra in prima rerum produUtone , ¿r

in carum dißmUionc.

VGVJTINV5 fecUoie

Gen.adlitera tresmodos diflins Crtp.8.

guit effendi rerum: quia resfcSm

iffumfuerunt frius in Verbo.fo

fteafuerunt in cognitione anges

liea.vltimo m genere frofrio. Di

fif aut Of conditio caeli frius erat

in verbo Dei/eetinJum/iipienüdm genium,deindefiíla

tfi in ereatura ffirituah,hoc efl in cognitione angelorum

fecundum creatam m illis fafientiam . demde coeiumfits

Bum ejl vt effet etia iffa cceli creatura in genere ffno.

In. f. vero libro difiinguit aliter triflex effe reru , volens Ca

y rej babcant effe m ratiombus £ternts,in rationibusfes

minalibuSyö1 infetffis.iU a> m frima diíímÜtone nofes

сif méfionem de rationibus feminalibus, пес hic de cognis

tione angelica.In. 6.vero vult $ aliter resfunt in verbo ^rtP- 1 °*

Dei.vbi res nonfuntfaïl<s fed <etern<e,aliter in elemenns

mundi vbifunt iamfuturataliter in rebusfecundum caus

fasyficut Adam formatas efi de l imo terr£,alitex infemi

nibus.vbi videtur dijlmguere quadruflex effe retum.quia

funt in Verbo <ettrnaliter,funt in elemetis frout funt ru

futurXycaufaliterfunt in ipfis rebusfecüdum iaufas,fros

ut Adamformaïus eïîfecundu raiwncs obedientiales , ¿r

^iinf in/eminibuijefuni« ranones feminales.îam ergo ta

Üifuntfex modi effendi reru,quia funt in Deoeternahs

ter , m cognitione angelicafunt intelleBualitcr , infeiffis

effentialiter in démentis caufaliter,m caufis diuinis funt

fecundu rationes obedientiales infemmibusfecundum ras

tione sfeminales.Suferaddit aut Augujl.duos alios modos

auomodofunt res in fua duratione ferfetualiter : dicit.n.

frimofufer Gen.quod duofunt frofter qux Deus amat Ctfp.8.

creaturam vtfit ¿r vf maneat {Ь-fubdit ) quôd qu<eiam

manentfufergreffa oemvohbilitatem temporalem, idcjl,

quadamfunt incorporaba ir manent cade numero,qu£s

dam verofecundumfui temforis modos fer deceß'ionem

èrfucceff\orie,quia vnum decedit ir aliudfuccedu,et ita

manent ir ferfetuantur cade ffccie-.oía ergo mfua dura

tione ferfetuanturvel cade numero vel cade ffccic , ita

quodfunt res i nfua duratione ferfetualiter, funt etta m

fuogenere termmatione,ita % non excedunt términosfui

gencris.Vn Aug.au, Cu audimusficfiñú ejl, vel (vt het Gen~ ai

nojlra littra)et ßÜü ejl ita,íttlligimusfañá creatura rto 1|(-с-*«

exceffffe términos fui generis : oes ergo illos oïio modos

(vt fatet per habita) innuit Augufi Rurfts oes illi otlo то

di effendi foffmt haberi cxfcnpturafiera, фшт ad fri

HÍXAEMERON. »,

mdmrerüproduBionem,ir qUumadcarumdiflinilione. A feipfa tffentialiter.'Et quid viditDeuslucem f effet bona, .

Kes.n.frimifaerunt produBe.ir poflcd per tres diesfue exprimitur effí mfia duraúone perpctudlitcr , hoc enim

runt dflinBa quid m prim diefuit disîinBa lux к tenes modo vidit $ cffa bona,quia complacuitfibi,ir voluit at

brisanf:3afuit dtflinclumfirmamentü ab alijs calis : in tnaneret ir durarct.bt qt (ficundü vnum modü expone

teniafuerunt dflmBa elementabafuerunt cogregata di)fañum est in cojnitione angelica vefpere et mane dies

. ' • , aqua in loci vnum,irapparuitarida.ln prima ergots vnus,dat inteüigi effe rerum,qi hit in angelo inteüeBua

duÜione refy poffunt bdbcn duo modi effendi.put res hti hter.ln opere dutfecund* diet fuperddditur vnus modus

bent ejfe in Deoatemdliter,ir in iffd materia informi cfl'endi,put res habent effe infuo genere tcrminatiu'c. NS

cibedientidlitcr.Nâ cum dicitur,in principio. t.infilio, tan tum dicitur, Dixit D:us,Fidt firmdmcn'ü (idcft, verbum

gitur effi rerum qdt hdbem in Verbo aternaliterxum ves genuit,in quo erdt vtfieret), tdngitur modus effendi quem

roadditur,ereauitdeus coelüetterr3,tangitureßeresje.i. babent resinvcrbo,dcquoiam efluftü.Tit cum fubditur,

Mam materiam iüam,in аил res habent effe matenaliter, Etfecit Deusfirmamentu(v j,in feipfo)tanguur alius mo

■ir per confcqucnsfecundu rones obedientiales. Producid ■ dus effendi qui habent res infeipfisje quo et iam est dis

enimfuit primó ata materia reri, ex quajaBa funt res, ftum.Sed cum fubditur,Et fiBum efl ita, tdngitur modus

non fcdtm rationesfeminales,fedfecunau rones obedtens effendi, que bist res tcrmmtiuc.vndc exponendü efl(etfi

tidlesiex ¡lia enim materiafiBdfueruntfyderafaBafues Ä Sum efl ita).i.nec plus пес minus fiBu efl,nifificut Deus

runt animalia prima ir perfcfta,que quid non potuerüt . dixit,irficut Deus ordirmit , vt res пес plus пес minus

fieri fecundu rdtiones feminaUs, fueruntfaBx fecundum fièrentfed in fuis terminis remanerent . Vnde Augufl.z.

Сарл. rätiones obedientiales. Nam Augufl.pldne diát.6 fuper f»per Genjtit,Cum ergo audimus,EtfiBum efl ita,inttls Cap.S.

Gen.circa principuimtffydera nonfuerunt faBafecuns UgamusfiBam creatura no exceffiffe prafcriptos in ver

dum ronesfmínales, fuerunt ergofiBdfecundum rdtios bo Dei termmosgener is fui. In o pere dût tenia dieifugs

nes obedientidles.Sic dnimalid perfeBd,qua nonfiunt mfi ddduntur duo ahj modi effendi,vtfint in vniuerfo So mo

ifibifimili.vt&quusnonfit mfiab equo,ir homo abbos du Nam in tenia die diflinftdfunt elem;nta,m abusres

mine,ifld (dico) fuerunt primo producid,» no babuerunt habenteffe eaufalittr,cum dixit Deus,Cogregentur aqua

aliquod pracedensfimile,necpotueruntfierifecundu ras inlocuvnum,irdppdrcdteridd.Hd Augufl.dit.i.fuper

tunesfeminaUs,fed obedientiales.producía ergo materia,. Gcn.$ cum dixit deus,congregentut aqueean locum vnum Cap.9

emniafuerunt producía matenaliter nonfcSm rdtiones ir dpparedt aridd,tunc b*c duo elementa,aqud ir terra,

l . femmdles,fed obedientiales. In principio xrgoir in filio acceperuntfpeciesfuas-.ficitpoffumusdicereoj tucetií

omnia erant aternaliter,ir in ipfo creétafunt: coelum ve . derir ignis aceeperuntfpisfuas^uia tunc aqua inficies

ri ir terrd,et omnia corporalutfunt produira in ipfo pri bat totH acrc,ct inficiebatforte parte illdm ignis qua non

mordió matcriáliterfcSm radones obedientiales, quia g« q efl purafed efl mixta aerv.ergo in ipjk d'êlmBioe demi

duBa materiafiefuit ad obedientiam Dei,vt omniafierct toiji datur inteüigi effe rerû qtbit in elemeti; caufilittr.

ex ea qua veüet Deuj.ftficut in prima rerum pduBios Си out cade tertid die dixit Deus,Germinet terrd berbi

ne tangitur duplex modus effendi rerum-fic in operados vírente etficicntcferncn,datur inteüigi cffzrtyqf hit

ne prima diet vbi diflinÜa efl lux à tenebris , tanguntur feminalvter velfitm rones fcm\nalts,quia tunc in illo ver

tres ahj modi,videlicet,put res habent effe ittfeipfis effens bo,Dcus inferuit materia ronesfemindles coiungedo dffis

tiditer,in Cognition« vero angelica inteüeclualiter, infu* , на pdffiuis,vtfierent ex mdtcndfcSm rones Ai inditas,et

autc durdtione,perpctualitcr.Sic enim dicitur ibi,dixit'qi, fcâtm leges àdeo datasfih .Et fie narrad funt oís oBo

D;us.Firt t lux : IrfdBd efl lux.ir vidit Dejtílucem ç modi effendi remuas Aug.in d luerfis locis tdngitjir ex de Gen.

effetbonA.irfaBum eíl vefpere et mane dies vnus.Tans fcripturafacra(vtpatetghabita)haberi pnt . Sed diceret adlit.cap.ij.

.. -, guntur enimhic quatuor modi effendi,fedvnusillorü iam aliquis f in affignado iflos modos effendi, fecimus mens ¿rinde,

efl babitus-.cum enim dicitur,¥iat hix,exponendum efl tp. tione de vefpere et mane,exponedo de vefpertma et matu

per Verbum in quofaBa efl lux eternaliter,et in quo erat tina cogmttone angeli,qtfuit defcederé ad opmonc Aug.

. ; . - vtficretfatla efl lux in propriogenere cffcntialitcr.cr vi irfuit diuerfijicdre fíylv ntísirífeim quemfcquutifus

ditDcusluccmqd!effctbona.i.approbauit remproduBa, tws coem opinionc SdnBotp.idco nuild faciendo metione ., . . . i

vel complacuitfibi in cd,& p'dcuitfibi a? maneret.Vnde p de vefpere Ir mane,volumus recoíligcre oes ños oBo то*

Cap.t. Aug.z.fupcr Gcn.Vorroquum audimus , ¿r vidit Deus doseffendi.Nípra>ermiffisduobusmodiseffendi,quip u

quoi bonum efl,injeUigamus bínigniwtt eius placuiffe qát accipi ex prima fiuHione retjt^um dicitur,In prícipio i.

fiBum efl,vt pro modofui generis maneret. Vtdit ergo infilio,in quo funt oía aternaliter,crcauit Deus caelú ir

Deus a? cffttbonum,vt maneret perpetuaXiter vel infe,ve\ tcrra.i.vniuerfamrcip materia,vbicreata fuerunt oía ma

¡neo #fiftum efl de eo. EtfaBumesí vefpere ir mane teriaUterfetm roñes obedientiales-.et pratermiffis duobus

dies vnus, quantum ad cognitione angelicam.fcdtm vnum dys mod\s,qui pit accipi ex opere tenia diei , quia cum

modum exponendi.in quafunt res intefleilualiter, qua со Ai dicitur,Cogregen tur aqua in loci vnú,datur inteüigi

gnitio dtuiditur per cogmtionem vefpertinam, ir matuds diflinBio elemntoijtjet poaffime datur ibi inteüigi purifi

nam.Taili ergo fми quinqs modi effendi rerum , quia ей catio dens et ignis quafunt elemeta aBiua, in qbus eleme

dicitur,crcauit Deus coelu et terra, uehguntur effefiBa 6s funt res caíiterfctm virtutet aBiuds-.et cumibidefubs Resfut íigne

omnes res matenaliter,fecundumrationes obedientiales. iitur,Germinet terra herbavirentí ,inferuit Deus tn mas ir aere caus

In \pfo dût principio ir in (о quod Deus dixit,fut,expri teria ronesfeminales,vt effent res in eafctm quafda apti feiner fecûdu

mitur Deifilius ir Dei verbum, in quofunt res atemos (ud'mes pdffiuas.Tratcr hos quatuor modos cendijefignâ virtutes aftis

hter. it cum diciturfiBa eil lux,cxpnm\iur eius effe in tur et in opbus prima etfecuda diei quatuor ahj effendi nos.

triMa pars

moii,non defcendendo пес ad vefpere пес ai mane. Nam

de luce quae permet ad primant diem, dkuntur tria,vj,

Of dixit Dcut,Fiat.irfaifa cfl:irvidita> effet bonum.

Defirmamento ah,q& perûnet ad fecunda diem,fupers

additur vnum,vj,Et faííu est ita,ir dimittitur aliud,vi

deltcet,Vidit Deus a> effet boni:dtcitur.n.ibi Fiatfirmas

mentum,fiait dicebatur, Fiat lux ¡ irfubduur,irfecit

Dcusfirmamentifuut et dicebatur, Ftfaifa ejl lux.etfu

fer additur ibi,Et faitumcfi ita. In primisergo duos

bus diebus quatuor poflumus notare,v i,quàd dixit Deut,

Fiat¡irfaifa eflfiucfccitir $ faítu eft ita.ir $ vidit

Deus a> effet boni. Dixit ergo Deus, Fi« .t. babeat effe tit

mente angelieafafta eflfiue fecit.prout babuit effe in nd

tura frofriafailum eft ita,nec flus пес minus, frout has

huit effe terminatumfcoJm términos generis frofr'uiet vi

dit Deus ф effet bonum.i. complacv.itfibi in re froduila,

ir ex hoc voluit ф haberet effe ferfetui, vel in idïtitate

numerali,vel infuaffccie:qñ.nartifcx coplacetfibi Î oft

result fflct opus,qñ difflicetfibi,des~fruit ofus , ouatas

flacere ir difflicerefint accifienda in deofecundu effe

flus,non fecunda varietatem affeÜus. Sed aduertendum a*

fiatfecitfaïtum eft ita,ir vidit Dew $ effet bomjnonji

ban dicuntur de luce yel de firmamento,fed repetuniur in

optribus aliorum dierum.ir dicuntur de aliis rebus : nam

ir rebus aliis compctuntifti varti modi effendi.

cap. x X vr.

Quodfccunâum opinioncm Auguil ♦ omnes ifli

fex dies referendtfunt ad cognitionem angtt

Ucam,cumfecundum ipfas res nonfuerit nifi

una dies mvitotiens repetita,

V ONI A M viietur

Aug. in operibusftx dies

rum dtffentire a coi fans

ílorú ftma,ideo beneft ha

bet opinion? eius eu dtligc

tia pertraifare. Sciendum

ergo tpfecunduipfum oes

iflifex diesfi fuerut alii

ir alii dies,hocfuitfctm

cognitionc angelicam;tn ipfa tn re nonfuit nifi vna dies

multotiens repetita.Adquod ponendi(vt patet ex diuerfis

Lib.+.pfertim locisfuper Gen.)rone quadruflici mouetur, vt frima ras

tiofumatur ex parte infideliü ¡contra quos Moyfes loques

batur.fecundafumatur ex partefidelium, quibus loqueba

tur : terciafumatur ex farte ipfius Mayfis , qui loquebas

tunquarta ex parte ipfiusfcriptura facra vel it ex pars

te ipforum verboru,qua Moyfesfcripfitir qua loquebas

L tur.Vrima viafit pateuq uia valde cauendu eftfic expos

nerefcripturafaeram, ne deridendi occafio infidelibus tri

buatur.Si ergoficfecit Deus per interuaüa teporum, et in

vna die fecit lucem,ir in ahafirmamentu,irfu de relis

quis,qd potiut totum fimulfacere,videtur fdetur infides

libus occafio deridendi.Kurfus qnfecit lucem , confiât <p

in inftantifecit,quid ergofecit tota Ша die, ir quid txpes

ftauittmaximc de ipfis fyderibus , ir de ipfis cœlis, ffie

Cap. i p per interuaüafintfaila,videtur ridiculu.ldeo Aug.ait . i .

fupcr Gen.turfc aute eft nimis,et fermciofumje maxime

A cauendu, vt chriftianü de bis rebus quafifetm chriiftanas

literas loquentí,ita delirare,vt quilibet infidelis audiat,ir

dicat $ toto ccelo confpiciens errare,rtfum tenere vix pof

fi'.Htfubdittf non tarn molcftu cft$ errans homo deride

tetar,fed ¡j> Doílores noflri tana} indoñi reprehendendi

reprehendâtur.Scia via ad hoc idefumitur ex partefis IL

¿ehum,fius loquebatur.Moyfes.n.loquebatur populo rudi

ir tardo,et ideo diftinxtt per interuaüa teporu quafuis

runtfimulfatla.ojfi ergo áicitu^Dixit Deits , Fiat lux;

ir poffea dixit,Fiatfirmamentü,irfic de altjs, tatú fuit

fimulfaïîû.fedfic difíinBcfuit fromtntiatu, vt tardus ir f

tudis fofulus hoc melius caperet.vt patet ex code, i .fupcr Cap. i r.

Gen. Terna via ad hoc fumitur ex fte ipfius Moyfis.qui III»

loqüebatur.na multa pit fimul fieri qua non pntfimul di

ci;na fimulfit materia cuforma,non tñfimul dicitur, ea

£ quum fint duo \erba,oportet ép prius froferatur vnum q)

' aliud: dato tri at foffetfimul did irfieri, fafftt tarnen as

fet interuaüa narrare,qi nofuit fer ÎtcruaUafi&û'.ldco

AuguftMit ф qui dicimus materia irforma,fimul dicvat

tur in quada breuitatc tfis,fei cifint duo verba ofortet

ер vni ante alteru jpfiratur. Et idem in code frimo dixit

(loquendo defaibmibus iftorifex dieri)$ fotuit dmdes

refcriftura loquedi tpbus, qt Deusfaciendi tpbus no di

uifit. quam ro fumitur ex farte iffmfmfturx facrat, 1 1 II.

et ex farte iffori verboru, qua Moyfesfetipfit et qua U

quum eft.Na poft'a} Moyfes diúifit oes dies,et dixit quôi

tali diefaftifuit boc,et tali boc,dixit $ iftafuntgf.aiios

ttes cctli et terrain creatafunt in die quofecit Deus cet Geíaji

lum Ь" terrait oí virgultu agri,vel (vt habet alia litera)

ir de vifide agri.Coftat auti quid codi et terrafuerunt

g faíta pria dievel ante otm dic,virgvltu ait agrifaÜu fuit

die teráa,qñ dixit Dcus,Gcrminct terra btrba virement

(irfubditur ibide)irfaïli eft vefpere ir mane dies ter

tius:ergo,vt videtur,manifeîie colligitur, quid ifte terûut

ditsfuit idem ci prima die.fañ rone oís hmói diesfuerut

ide qt primus dies,itaqv¿d in re iffa nofuit nifi vna dies

multotiens rcfcttta,vt flane dixit Aug. s.fufer Gen. Ее

alibi fcrifturafacra dixit quod qui viuit in aterni creas Eeel. 1 8 .

nit cíafimul.verum quia maior eft buius fcriftura auilo

titas ¡p oís humum ingenii ferfficacitas, vt dicitur. i.fu£

Gen.ideo conatus eft Aug.iftumnume^tfcnanu adalt^d Cdp.iS.'

adaftarc,nev'iderctut omnino defererefenptura facram.

Et exinde in multis locisfuper Gen.ir ad Orofium , ir"

1 1 .de Ciuitate Dei , oes iftos dies adaptât ad cognition? Caf.g.

angelicam.Habuit quidem tpfe ángelus in ipfo primordio

oéijpeeieí returnfibi concreatasifed licet oes fpecies refy

fuenntfaifafimul in mente angelí, non tnfcdtm oís illas

fpecies aftu et diftinítefimul inteUexit,fed intelkx'n vni

foft ahud.Bt vtfaluemus mente Atíg.dicamus, quid ange

hu frimi inteïïcxitfeipfum,ir inteüexit lucí failí, et i»

iffa inteüeÜionefuitvefpere et mane: vt dicatur vefpetet

qn inteüexitfe in propriogñe et infeipfo; dicatur mane,

qñhocrctulitinlaudí creatoris. Dixit ergo Deus.Fiae

lux.i.fiat crcaturafpialis couerfa ad Deum, et fit ex hoe

lux, qua no couerfa, erat tenebra;ir in hocfit vefpere et

mane.ifpualis matura cognofcatficfeiffam cognitions

■ vefgtina infuogí¡c,ct matutina,rcferidofe in laudé crea

toris¿rfit hoc vefpere ir mane dies vnus.Scto cognouit

Angelus perfpeciesfibi impreffas ipfumfirmamenti, ir

aogitauit ie ipfis coelis,qio erat diuifi,¿r qio erat fai~tit

ir quo

HEXAEMERON.

ir quo firmamentum qS eft coshmfyiereum, erat inter

aquas fupenores ¿r inferiores. i. inter caelum cryftalltnü

ir codos flanctarum : ir in ifla cognitionéfuit vefperc,

cognofeendo hec in pprio genere: irfiât ít mane, refiere

do ea in Uudc creatoris,ir hoc vcjpere et manefañus eft

Diesfecudus,ir xfte dies fecutidus fuccejfit diet primóla

remittitur cognitio angcli refpetlufui cum inccegit cogita

re de altjs:quia etft пипф cadit angélus a cogitatione fiui

ipfiusquinfemgañucogiictdcfcipfojinon ita intenfiè

nccitadircñecogitatdefcipfi ,qhcogitat de alijs.jkut

facit ей cdnuertitfefupcrfeipfum.Tertio ángelus cogitas

nit de elementis,qiofunt c'ógregat<e aqua in locum vnS,

quo appamit aridä diuifia ab alijs elemetis, ir quo árida .

idefl terra germinal berba virenK,etficientífemen,ir li

gnumpomiferufaciensfruñí-.ir in bac cogitatione fiut

vcfpcre ir manc.i.fuit cognitio vespertina ir matutina,

irfañusfuit dies tertius,ir ifte dies tertius fucceß'it diet

fecundóla qn inccépU cogitare de iítis , defút cogitare

de сoeUs.Ht itaqi tres dies fecundü cogitatione angelicam

appofiti fuerunt ¡td cognofeendí diflmñiones rerum,quut

fnmo cognouit ir caguauit de diflinñtonc angelorí,v j ,

de diflinítione lucís à tenebr is, bonorum a malts:ficJa die

cogitauit de iimfione aquarum.i.c«do\y:tcrtia vero, de di

ftinñione elementtfíji.Quarto ángelus cogitauit de lumma

ribus coeli,qío dkidunt dtem ac nofte,quofunt m figna,

tga,dies,ir amoscofunt ibi duo luminaria magnajlus

minare maius.i.fol qui preeft dtei, ir laminare minus.i.

luna qtue prceeft noÙi,ir qüofiunt ibifteüat-.et in bocfiuit

tognitiovcfperúna ir matutina ,c<fie fañus eftfrfm со

gnittonc angelicam dits quartus.ir ifte dies quartusfue»

teffit tertio,quia qn mcepitfe couertere et cogitare de lus

mnañbus quafunt ornamenta cœlotje, defut cogitare de

eígregatime aquétjt,ir de difliníiionc elementorü.Qum

to poflqua iam cogitauerat ángelus diflinílionts rerum et

ornamenta cocloruAncxpit cogitare quo aquat producunt

rcptiUa anima \ mentis, ¿r t¡úo pducmturvolatdia fiug

terramfiubfirmamento coeii.un aere,ir qio in aqua fit

cetcgrandtatt varia:fpecies pifetum, et togitabat quo in

A fapienübus aere eft ос volatilefctmgenusfuum,quia funtibi variât

[pedes auium,fiunt.n.aues ornametum aerisJicut pifces or

namentum aqu<e:ir m bac cogitatione de ornatu aeris et

aquafuit vefperc ir manearfiscfztm cognitioné anges

licamfañus eft dies quintus.Aducrtcndü tñfcím Augu.

tertiofug Gen.Ot gg humiduate acris aues dir effefatbe

de aqua,vt ibi acr bumidus et vaporafusfitmatur g aqua:

fifees ergofueruntfañi de a qua, quia veré cofy locus eft j

aqua.aues ctfueruntfañ<e de aqua,quia fucruntfaîlee de

aere húmido ir vaporofo,vt videturfentire Aug.Aduen

tendît eiia f ifte quintas dies fuccejfit quarto, quia qí an

gelus inceepit cogitare de auibus ir pifábus qtue funt ors

namenta aeris etaqute,dtfút cogitare de luminaribus quai

funt ornamctaeos'oijt.Scxtoirvltimo cogitauit ángelus

de aíal ¡bus,quo produxit ierra aíam y mente ,tt repulía, et

hefbasfcSmfpeaesfuas,ir quo homofañus eft ad votas

ginem etfimilitudme dei,qux omnia repulía,beftite, et bí

funt ornamenta tcrra.ct in bac cogitationefuit cognitio vt

fpertma et matutina,quia cognofeendo hoc in proprioget

nere^S pertinebat ai Cognition« vefpertinS, referebat ел

ad laude ercatorisrfî pertinebat ad matutina; etfiefetm

cognitioné angelicafatti eft vefperc ir mane diesfexm

л japienupus

quoqs acr, m

quo voliûtas

ues, aqueus di

tint , gg bus

more,quo cum

a$s participât.

quifucceffit did quinto,qúia qñ incepit cogitare ornante4*

ta terr<e defiit cogitare órnamela aeris et aqua. Tres itaqi

diesfecundu cognitioné angelicam fuerunt appofiti ad со

gitadum ornatus rerum.ficut tres diesfuerunt appofiti ai

cogitandas diftmñioncs rerum: ita q> quarto die cogitauit

ángelus de ornatu ccclofjt,quinto de ornatu aeris et aqua,

etfextodeornatuterre-.etquianonerant vlterius поил

cogitanda,ideofcSm cognitioné angelicam 'perfeñi funt

cali et terra,ct alia elementa,» oís ornatus eoHjt.Quarefi

ifti dies referantur ad cogmtionc angelicam , funt ahi ir

ahj, ir vnusfuccedit ahj:fedfi referantur adfiñioncs re

rum,eft vnus et idemfexies velfepties repetitus: quia codi

die quofecit lucem, fecit ir aha ¡fecundum Auguflini

fententiam^uam no pcrtataciter afferit ,fei multum it*

dtnatadipfam.

Слр. XXVII.

Qupmodo dijfert opinio Auguflini , a commun»

fanftorum ftnttntia quantum tú dies produf

ifoonmjb- (juantum ad res froduftas»

ÏCEBATVR ftfté

tres diesfuiffe appofitosai

rerí produñione,et tres ai

earum ornatum-.tn licet alis

qui iñorumfex iierum pof

fintdici dies produílionú,et

aliqui dies vtnatuú , omnes

tn poffunt did dies pduñio

ní:quia in ci ornatufuerunt

aliqxia pduña,vt in ornatu, CKloty fuerut gdvßa lumina

riait ornatu aeris et aquxfiucrít ¡pduñ«e aues et pifces-.in

ornatu aüt terra,fuerunt produña rcptilia,bcíii£,ir hi.

Vtdendü eft ergo prhno,quo iß toes dies produñtonu dif

ferontfctmopinionem Augufl irfcîm alios fanños.HS

licetfclm Auguft.rcferendifint títi dtes ad eognitioneni

angclicam,fcím ait aliosfanños ad res produñas , prout

verba Genefeosfonare videtur-.adhue tñ poteft effe dubiu,

qúo referendifint ifti dies ad eognitionem angelica Cers

tum eft.n.quid qualtfciqiformas impreffit Heus in mate

ria,f iüarumfpeeies impreffit in mente angelica:fed non

in tanto numerofunt bmoifornue irfpís in mente anges

lica,tn quantofunt in materia , quia per vní fpem poteft

ángelus multa cognofccrc.Rcfcrendocrgo hos dies ad eos

gnitionem angelicamjuunt aliqui eos accipiídos effefes

cundí ordmem refy cognitarum,nonfctm cognitionúfue

ccffwncs.Sed ifta pofitio non videtur poffe flare, quia fu

acdpiendifunt ifti dies,fctm Auguft.rcfercndo eos ad со

gniúoní angclicamjptoutfctm altosfanñosfunt accipic

di,referendo eos ad produñionc rerumfed illt dies, quam

tum ad produñiones reri ,nonfolum accipiunturfecundü

ordinem rerum fduñarum.fcd Mil fecundü fuccefftoni

produñionum,quia primofuitfaña produílio lucís, et po

ftcafubfequcnterfuitfaña produÜiofirmmenn : ergo a

fimihfi referentur ad eognitionem angelicam, acciptendi

funt fecundí fucccffiont cogni tionú.Rurfusfifolum acci

ftramЫ iiesfc'fm ordinc reri cogn'narum vel produ*

TRIMA PARS

fiarumjon cffent nifi mis dits multiplieiter repetitus.

Na irfi omnia effentfimul produña,adhuc effet ibi ofg

do rerû proáa5?er«,<jM¿d quada res effent dtgniores alijs.

Dicamus ergo,tf>fivolumus meedere fecundu opmionem

Augufl.aliqn exponemus,¥aBus eír diesfecundus.i.faBus

tfi idem diesfecundo repetitus : aliqñ autem exponemus,

FaBus efi diesfcfus.i.faBus efi dies alius fecundofucee

densfuerunt.njomoi res,fc£m Augufi.fimul produBa m

materia,ir fimul impreffa in mente angelica,fed nojuez

runt oisfimul ah angelo cogitate. St ergo referamus hos

dies ad resproduBasJicemus ф prima die faBa efi lux:

fecunda die.i.eade diefecundó repetitafiBum efifirmas

mentum.ir tertta die. i.cade -die tertio repetita congregas

tafmtaqua,ir apparuit arida-.ir fiedealifs diebus.

todem it modo exponemus hos dies ,fi referantur ad res

in mente angelí mprcffas.Hamfcim-Augufi. irfecúdu

alios fanBos&r ítfccundü oes Vbi\ofophos,in mente ans

gelica oíafueruntfimul impreffa-.ir ideo intclligcntia di

citur plenaformis^uia dis intelligcntiano recipitfucceft

Ezeh. 28. Tu fiueformas irfpecies ficut reapit mens nofîrafedflatim

flenus fapien oisformarerumirfpecies fueruntfibiimprcffa,ir fia

tia ir perfes iimfvat.plena formis ¿rfpeciebus-.ergofi ad hmíi impref

fíus decore. f,oni volumus referre diBos dies,dicemus i¡> prima diefis

fía efí lux.1.impreffa eil in mente angelí fpecies lucis:ir

Jecvda dk.\:eadem die fecundo repetita,fiiBü efi firmas

mentí.i.impreffa efí in mente angelí fpísfirmamcti:ctfie

de alus diebus.Quantüergoadhancimpreffione,nulla efi

ibifucceffio, пес pnt.ibi effe plures dies.fedfi efi ihi plus

ralitai,eritdiespluriesrepetitus. Nec videmus qualiter

eportea t Aug.adfiduandí dies confugere ad cogmtionem

angelicamfi volumus eos cxponcrcfc&m ordinem rerum

eogmtaru,irfafíionem fc&m fucceffioni cogniiwnu: cu

ir in ipfis rebus(dato tffintfimul produBa)poffnfalúas

ri ordo rerú produBaru ,irfcdm hunc ordmé poffmtfals

uari hi dies, non flu adfucccffionefcim diuerfitati,fed

ftum ad repetitionemfetm identitatm.Aduertenduergo-

Cap.8. g, (vi Augufi au. 1 i .de Trinitron pot acies animtfimul

ma,qua memoria tenchvnoafpcBu intuert), fed alternat

viciffim,ccdepdo ас etiafuccedendo cogitationes. Sunt ers

go in memoria angelífpecies in quadam cognitione quafi

habituait velpotenuali,poíiea mïntehgentia angelí fut

tBu hmoi fpecies nonfimulfedfutccffiue, fut aBualitcr.

cogitat nunc de hoc, nunc de ih.itag a fpecie m memoria

gignitur fpes m intclligcntia ficut proies a parente, <ouare

fi cognitxo angelica debeat dici dies,non referetur adfpim

tn memoria mferula in memoria funt fpes quafi in abs

fcondito,\t Augufi.aitidies autfonat quid ilarí, ¿r quid,

aperm-.referretur ergo dies ad fpecies vt funt in claro ir

in aperto ir in inteHige ntia.irfi referrctur adfpecies in

memoriaJooc no critfcfmfcquia ¡lío modo non hnt rone

iieifed poterunt ad cas referri proutfiBa in aUu, ir gi

gnuntfpecies in inte4igentia,vbifunt auafi in die. Secudu

hoc uaq¡fcSa die ßBi efi firmamenm,quia feía cogitas

tio angeli potuit effe defirmamito,quafcZa cogitatio pot

vocarifcta dtes-.irfic de diebus alijs.Ergo differt fernen

tia Augu.acoi opinione SanBcfj¿,quiaftitm aliosfanBos

ctiam quantu ad res produBasfuerurtt dlij ir аЩ dies-fed

fecundu Aug quami ad res producíasfuit vna dies,eteas

dem dies Miens repctttafed quanti ad cognnioni angelis

xam potuerunt effe alu ir alu dies.proutfcimaliam ir

A aliam cognitionefeu cogiiationc ángelus potuit alia et аЬл

cognofcerefeu cogitare.Vif0 quo differt opinio Augu. ab

opinione aliorufanBofy,quia fecundu Aug.non funt rtlij

ir aty dies produBioni tn re extra, fed poffunt effe аЦ

et аЦ in cognitione angelica,prout.f.nunc gignitur ir fs

ducitur in cognitione angelica afíuahs cogitatio de hac re,

ir pofieagignitur alia aBualis cogitatio de alia re.fic ers

go loquendvefi de diebus produBionum . Sed quantum ai

ipfasres produBas(loquendo de ißis inferioribus) non vis

detur differre opinio Augufi.qui pomt dîafuiffe produBa

fimuljb opinione aliorumfanBorum.Nam ir alu fanBx

dtcunt elementafuiß'e produBafimul diflinBafecundum

formas fubßantialesfed nonfuiffe ornata.quia terra non

erat ornata arbor\bus,q£fuitfatlu ttrtia die-.nec aer auis

bus,ncc aqvue pifcibus,quodfuitfixBu quinta diexnec term

В «íalibus terresbtbus,quodfuitfkBumfexta die. Aug. etiâ

viluit,$ plant<e,aues,pifces,ir alalia terrefiriafucrumfit

fíafimul cum dementis, quantu ad ronesfeminales ,vel

quamû ad rationes obedienttales,non ait in fcAmmo gfuc

eeffonem teporum fuerút poftea perfe produBa. Dicnur,

.n.comuniter$ quantum ad res produBas,in quatuor dtfs

fert opinio Aug.ab opinione aliorumfanBorü: quiafecun

du alios fanBos fuit dare tipus,in quo no erat lux, in quo

non eratfirmamentu,m quo non cram luminaria coeli,in

quo non erat terra difcooperta aquis.qua non oportet pos

ñerc(vt dicunt)fecundi expofitione Aug.Aducrtcndú ers

go <p tota intenúo Augufividctur effe <ç no exponaturfic

Jcripturafacra,4t detur occafioinfilelibus deridendi ea:

ideo qua videmusfieri per proceffum icporis,fuerum fis

fía per proceffum tgis : irfifueruntfaBafimul,hoc fuxt

Q fecundü rationesfeminales vel obedientiales : ir quia in

Siis inferioribus videmus has mutationes fieri proceffu te

ports,quia quotidiegenerantur aucs,pifccs,arborcs,befiitg,

ir hommes,ideo proceffu t^is fuerunt taliafiBa :fed in

ceeleftibus no videmus tales mutatioes,ideo oía illa fuerút

fimulfiBa-.quarto ergo diefiBafuerunt luminaria ccelt,'

idefi,prima die quarto repetitafuerunt illa produBa :fei

m prinw die,nec m initio t¿is no fuerunt produBx arbos

res vel animalift fecundú fe-.ldeo dixit Aug.6.fupn Gen. Cdf. i.

çfydera nonfuerunt priusjaBafecundu roñes femina? :

Usfedfecundu fe-.animalia aíít et plantafetm ipfimní

fuerunt m principiofaBafecundü fe. Wedeamus itaq; ai

propofitu,ir dicamus,f ¡frum ad coelefiia , it quantu ai

res produBas,differt opinio Aug. ab opinione aliorüfans

fíorumiir poffumus multo plures différentes affignare iß- .

fmt affignaue. Namfctm alios fanBos fuit dare tps, in

quo nb erat lux,ir in quo no eratfirmamenti motus , vel

in quo non apparebatfirmamentü diflinBu : namfequen

do coiterfanítoSfir intelhgendo perfirmamentü ccelum,

iuxta illud Vocauitfirmamcttt cxlum, poffumus dicere

firmamentu faíiú erat ftnm adformafubflanúalem :fei

iictturfiüü fecunda die,quia feaèida die meepit moueri

Cotra той pnmi mobilis vt extunc appareret o'mo difiins

ihm ab eo. Sic itfecundum alios fanBosfuit dare tps m

quo no erant luminaria celi,in quo no erat Sol,nec Luna,

пес SteRe,ir per confequenspon eram motus planetafy,

fcäm qui motu vadunt planeta ab occidite m orlern , ir

non erant motus epicyclotyfcim qui funt planeta retro*

gradi et direBi.fed tune oía iflafiBafunt,qí dixit Dais

guaría die,¥iant luminaria infirmamíto cxli, irfint in

iE"*»

HEXAEMER ON.

ßput,t^a,iles,{r annoi.ojvintu ergo ai ista que in «ti

Uilibus ponimusfiïtafuccejfiucfelm Augußfuerutfa*

ttafimul:ocs,n.iUi motus, v j , primi mobdis , firmamcnti

fiue coelifyderei,d(ferentiü,ir cpicyclorü,fueruntfcdm

Auí.fimuhfeifmt ibi fuceejfw vt ponunt alij fanlti. Hi

irfid príctpio incepit motus primi mobilis,tit pojleafes

cunda die,<JÍfuitfaftumfirmamétü incepit motusfirmas

mcnd,poft:a quam die , quaniofiBx funt SttHe , ir

planète incepit motus d:ferentiú ir epicyclotji , qui funt

motus planeta^ De eo vero qS dieunt diu' Auguß.po

fuit à principio terra difcoopertS oquis ,ir a* in hoc difs

fert ab alijsfdnítis.dicemus ¡j> non opi,faluiio opinioní

Augu(l.ponere ierran a principio difcoopem aquis. HcL

quicquidfit procejfu tj>is,fcfm Augusî.non fuit a prmci

piofed procejfu quidé tais videmus $ aqua nebdofa va

pordluer ímifcentfe den, et aliqividemus adei intenfas

nebulas Of six homo poffit viderefocmfшт, vt ir terra

quafi reddaiur inuißbilis.quarefi ptoccffu tpis boc vides

mus,cofequens efi л? à principio poneré aqua nebulosefuif

fe ímixtam dcr\,non répugnât opiniom Augufi.Vñ idem

Cap.tj. 2 fuper GeB.tf¡t,Hii poßea verbis,cum dicitur, Congre:

gentur aqua, ir appareat andaAcccpcruntb&c duo ele

mentajterra ir aqua,fpes proprias. Terra ergo tunc пег

bulóse coopera aquis non hebatfpem propria,quia no po

terat infpeáe propria apparere-.aqua et non erat infpes

de ppria,quia non erat cóienfata ir cogregatafed erat

quafi nebulofd.Cocluddmusitdqi irdicamus fquatum

ad enumeration dieru.et qstuai corpora fupercxleßia,

vbi nuHam alteratione viiemÀsfieri,cumfctm fapientts

8 .Thy. j 7, ». Vhilofophos ccelufit corpus prxmu alterans, et ex hocfit

de Ccilo.f г, alteram inalterabileficutpnmü mouens esl mouens im*

mobile ,mdgna dijferentia efl inter Aug . ir aliosjanños:

fed itum ad hac inferiora,ir ifitum ad res produiras in

his inferii/ribusycum isla fiant procejfu tots , quia auafi

quotidie videmusaquds nebulosc ímifceri aeri,ir gene*

rdri animalia,quafi non eft dijferentia inter Aug.et alios

fanïiot: quia ficutfc$m alios janños hate fañafuerunt

fccjfutfisficfcim Auguß.irfaÜajunt proceßu tipo

risdicet Augu.non ponat bxcfaÜa per dtflinftwne dies

rum ficut ponuntfancli.A principio itaq¡ fcSm Augufi.

corporafupercoelejlia oía fueruntfaÜa ficut nunc funt:

fed elementa habuerunt aliqua admixtione ad'mmncé, ir

nondú erant arbores,пес aíalia, mfi m rombus feminalis

bus,vtl obediétialibus^pojlea pc.jj'u tfisfuerunt cogrega

ta aqua:, exorta planta¿rproduftd animaba.

Cap. X X V 1 1 r.

Quomoâofoluuntur obieftionesfS.it contra com

типы diciafnnÜorü,et quoi comunisfanÜot

rufcntetia eíl magis cofina fcripturcc ficrx.

I I T I T V R quidem Aug. probas

re oiafuiffefaftafimul,ir potijfime

. fuperceelefiia corporate detur Infi

Iddibus occafio ieriiendi fcriptura

facramiideo in hoc capitulo bac obie

[tionemir dids mttniimusfoluere.

txor.r. sm nihil ai nos àe his quifortsjmt:qu\eau\à.n.diccres

A mus déridèrent nos infii;les,iuxtd illui Apojloli ai Cor. t.Ctr. I«

Nos pnelicamus Chriîtû crucifixum ludeeis quide fcan

ialum,Gentibus aitjlultitiam.D;o auuqui efi caput Ees

elefieettotiusfcriptur<efacra,de quoin capitelibriferi

ptumefi,cútnd¡citur,lnprincipio.i. vi filio creduit Dem

ccelum ir tcrra.Gcntes ßultitiam arbitrantur ir derifio

ncmfaciunt-.muito maps hoc aguntdeipfa fenpturafa*

cra.Sed licet gemibus ir ijs qui fons funt,fit hocfiulñña:

his th quifaluifiunueft falus,virtus,ir gloria. In hoc er

go ptrduur fapientia fapientum , ir prudcntid prudemü

reprobatur.iuxtd iüud prime dd Cor.Terda fapientiafa IJCÊt.lJt,

pientü,ir pruientia prudemú reprobabo.Non opi quide

totü déferrefupcrcotleftibus corpor'ibus,vt dicamus fom

niño diífmña ir ornatafiue perfefta fiu%afint: no.n.

plus debemus déferre corponbus fupercdleitibus iß ange

В lis.fei angelí a principio nofuerunt diño i¡fliníii,necfue

runt oíno pcrfcfti,crgo multominus fupercceleflia corpos

ra. Fuit ait aliqua perfeñio ir aliqua beatituio in anges

lis,quiafuerunt creati in quddi luce naturalv.ideo Efaias

fiibfimilitudme regis Babilonis dicit de diabolo,Qûo ceci Cdp. <4>

iifii de calo Lt»cifer,<ji4i mane onebaris? Sie etiSjuerunt

creati angelt in quada beatitudme innoceti<t,vel(vt muid

iicunt ) in quada b:aütulincgratite .ideo iiabolus diBut

efi plcnusfapictia, perfeÜus iecore,et in delicijs Varadtfx

fuijfcfcím quern modi in perfona regis Tyri,Ezech. г i

dicitur de diabolo, Tufignaculüfimilitudinis, plenusfds

pientia,irperfetlusdecore,irin delicus Varadifi Dei

fuifli.lldbuerunt ergo dhqud beatitudme oes angelí a prí

cipio,et habuerunt aliqua perfeñione prout requirebat té

pus illudifed nonfuerunt oíno perfeïh, пес habucrût bea

С titudinígloria^ qua nullus cadit. Et ideoficut primus ho

habuit quadam beatitudme infiatu innocenti<e,a qua ceci

dit per peccatüific ir iidboliu habuit quanda beautudis

nc,i quaceeidit per juperbia,vt vidt Aug. i i.de Ciuita. C&i utfjj.

Dei.Redeamus ergo ai ppofitü,ir dicamus alia)fimilis

indinéfuijfc de calis et angelis.etfi no deridebimur pone

do hoc de angelis, nuüus debet nos deridere ponido hoc ie

caehs.Vnmo quide habuerunt codi aliquí decori ir alis

quaofeÜioni ab ipfo principio, quiafuerunt creatifeitm

fubjlantidlesformas: ir cojlituebant fia quinta ejfentüt

vt non ejfent corruptibilesficut funt quatuor elemita ,fed

nofuerunt cread cxli oíno perfeítufic ir angelí habues

runt quandS perfeííioné à principio ,fei no fuerunt oíno

pcrfcñi.Sdtbficui inrtngílis per motu liberi arbitrv¡fas

Üa efi difimÜio inter eos,quia per couerfioné qua; eft то

D tus liberi arbitrij,h¡ jkftifunt beadjir per auerfioni ala

Jañifunt miferv.fic per motus corporales faÜa efi diftm

íiio inter c<elos,qñ incepitfirmamentu. moueri cotra mos

tu primi mobilis. Tertio, ficut angelí primo fuerut creati,

ir pofieafunt ¡Uummati,ir g lineé gloria decorat'v.fic et

cxli primofuerunt cread,et pofiea per Solé et Lunam ir .

Stellas velut per quafda luces,fuerunt omati , tt decorad:

vcl ét per lucé creata prima die aliqué ornatú acceperüt,

licet non tamu ftu poßea habuerunt. Et fie folutú efi in*

couemens primú^uiafi no deridemus ponido hoc deam

gelis f in ipfo principio nofuerunt oíno perfeÜi ir deco

coradficut nunc funt,no debemus derideri ponido hoc ie

ceélis Non aut ifla dicimus vt íprobemus opinionc Augu.

qua efi valdejubitlis irfolinis^uia пес ipfe ea périmas

citer djfcricfei vtfujhncamus opinionsfitnBoip qvus ma

TRIMA FARS

A âeo Map ef

ficiett oía fen

dere vi f ipm

irfmtirvi

uiít,in .1 .Cícli

Moo ef. i

Miff.38.fx5

frcß'e Ari/fo.

tradu.Sedfer

fulebre Aus

Bor libelli de

mido,vbircei

tanturhaever

ba,vetusfima

eft,vmuerfa к

Deo et plDeu

eß'e conßtuta

(et rurfus)des

us fine dubio

fauator ohm

eft,irfarens

eorum,qua m

mundo confis

auntur.

Saf .jf.

Tcx.+.

|ii coeordat Textuifaifturafacra,frout litera fonat,$

ferfex die i cali ir elementaQuerum dijimfta ir ornas

ta.Q<? ait dddebaturfecüdo, $ ß Deus fecit lucí frima

die,$fecit earn in mftanti: qd ergo fecit fer mam illdm

die,ir id exfeïÎabat?Dicemus $ no exfeiiabat aliquid

quo milderet, песfecit hoc ríne indigentia,fedfecundii

ordiní fute fafieúa .Gentiles.n.nimis dederum creatura:

fofuerunt.n.aternitatc mundifícenlesßcjuiffeab aters

no cía dißinila irfiftaficut modôfunt.Et quia hoc non

fofueruntfcàtm diumum beneflacitum fed ex neceß'itatt,

ideofeqturfcdtm eos tptfroduftio caufatjt à deofit auafi

ficut froduilio vmbra à corfore,vel vejbgij à fede: quia

fi abatano fuiffeteorfus in lumine , ab ¡eternofeciffet

vmbram,quameße caufata à corfore nemo dubitaret.ir

fi ab aternofuiß'et fes in fuluercab aternofuiß'et vejlis

giu m<qáfaftú a fede nulli effet'tdièium,vt it Augufi.fatt

turfedßfic cffct,non ageret deus ex libero arbitrio, fed

ex neceßitatt natura,quod eflfumè inconueniens fonere.

ideo ad tolledam Gentiliúfuferbiam.irne nimis demus

acama,multum cSmendatur diuina fdficntiafi nonfis

lum ab aterno\, fed пес etia in principio ig is nonfuerunt

omma diflmÜa ir ornamftcut ir modofunt. oupd vero

addebatur tertio,^ ridiculu ejl dicere de iffis coths,$fie

fucceßiue Çint diflinfti ir ornati. Dicemus q> nihil funt

cceh in conffeilu De'r.auia tana} momcntüftater<e,ße ci~f

ante eum orbis terra^t,ir taniji gutta roris antelucani,a_

defcendit m ttrra.Vt ergo oflendatur^uia in exits fit ro

obediential vffiat de eis qáívult Deuscomendatur dis

uina fafientiafi no à frincifiofed fer interualla tcfofy,

fuerunt colli diflinfli,ir ornati.QS vero addebatur quar

to,$ loquebatur Moyfes populo irgroß'o , ideo diflinxit

fer mteruaüa temforum,\t fofulus rudis irgroffus hoc

melius caferet.Did foß'et ffufficit distinguere fer ver

ba doürina ad hoc $ rudes inteüigant, abfq, eo qjfiat di

fiinüo fer interualla tcmfortt-.rcs.n.ficut fe habet ad ejfe

itafe habetadverimîtiradcognofci^uia diffo vniufs

cuiufqi rei m entitate, eflfua diffo in vcriiatc,vt fot héri

2.Met.Suffiat ergo fer verba doílrinafaene narrare de

rebusficutfueruntfifta,adhoc £ hcamus cognitionc de

faílione iffaru:ficut ergo fuerunt faïiifimulfie debent di

cifiÜifimul,et fi aliter,et aliter.Q| ver o addebatur qns

to ex farte iffius Moyfis,quia аил по fritfimul didfñt

thfimulfiai.Dici foßet q> аил поп flit in codé mflami

àici,fht ad idem mflans rcfcrriinuUus.n.foß'etfimul dice

re ccelum ir taram,abyß'um ir tenchas ,irferriffúm

¿ñifufer aquasfed quauisfaiftura frius nominet cees

lum.fofiea terram,irfic de alijs,tn omnia ifla referí ad

vnS et idem inflans,cum ait,ln principio, i. m initio í£íí,

fcJmvnú modum exfonendi,fecit Deus ccelü et terra: et

terra erat manis et vacua¿t tenebra crantfugfade abyf

fi,irffus dominiferebaturfug aa_uas,ota.n.ifia non fos

tuerunt fimul dici песfimulfcribi,foiuerunt tn fer fais

fturamfacra ad idem mfians rejernfic et oía ofera fex

¿ieri fifuiß'ent in code inflannfaÜa, foiuiffcm ad idem

inflans rejerrt.Q^aut addebatur fexto de firifturafas

tra,dicctc, ifixfuntgnationes cali et tcrra,q¡i create fut

in die оно fecit Deus calí ir icrram , ir ol virgultum

tgr'hcrgo in eodí primo die quofecit Deus cxium ir ta

ram,feut virgultum agn , qtüfiÜumeß tenia die, itay

ttrtia diesfun cade cum рп'тлл die,¿r fer cofequens oes

dies fexfuerunt ide qt frimusdies,tt nofuermtnifivnus

diesfcfties rcfctitus.Dici fot $ ifft fcriftura foluit fes

iffamfic.n.iacet textus,lj]afuntgenerations cali et ter Ge.caf. » .

r<e qñ acatafunt in die quofecit Deus calum ¿r ferra,

iromne virgultum agri anteqí oriretur in ttrra.Sed qa

faceré virgultum agri antc<$ onatur in terraJooe eft fice

re vir^uífü <fgr¿ no infcqmaq'nfit virgultum agnfcím

fe,ofortet epfiat in terra ir qt oriatur in terra fed eflfi

cere ifjum velfcímfuas rones frimordiales,fiue fecüdúr-

fuas roñes femmales aut obedietiales,quta virgultü et oía

qua videmus faíla,friusfueruntfaÜa in hmoi rationibus

ir infuis caufis iß mje.Erif ergofenfus q> in frimo eos

dem die quufueruntfiÜa calum ir tara,fuitfiïiu virs

gultum infuis caufis anteqí oriretur in terra fcîmfe.Hoc

ergo modofoluttur auÜoritas Beclefiaftiet dicíiis л? qui Eccl. i8.

vmit in atañí creauit díafimd-.quia (vt Gregorius ait)

rerumfubftatiafiue renm materia eftfimul creata,fed

non efl fimul ferffeciesformata.Materialiterquidé fuit

virgultüfimul creatü m terra atucf oriretur de terra,et

foflea perfucceß'ione tgisfuitformatu de terra ir ortü

de terra.Vnde et Aug.virgultu,flantas, ir alia no fonit 6.fug Ge.e. t

primo pro¿i¿?rt ab initio tgis nififca'mranones feminas

lesvel obedientialesfed poftea per tgafunt pduíla, Tofs

fumus ait ir aliterfoluere qt dictum efi,vt cum dicitur,

Et oe virgultum agri,rone iílius refetatur ¡bi(m die)vtfit

fenfus,\fta funtgñationes cali ir tcrra,qñ creatafunt,

in die quofecit Deus calu et terra.et,fuffle,m die,quofi ,

eit Deus oe virgultum agri. In die ergofecit Deus caiu

et terra,ir in die fecit virgultü agrifed ex vi textus no

ofortet dicere tertiü diem eße eundem ей frimo.Aduatc

dû ergo q> exfonendo de virgulto agri infefoßumus exs

foneretp Deus froduxit virgultü agriante^ oriretur in

terra. 1. antef oriretur virtute tcrra-.quia pduilio frima

vegewbilium irfenfibiliumfuit fitïa virtute diuina,mas

gis q) virtute elemento)$i,vt in fciïa farte huius ofcris po

fenf declaran. Aduertendü etiam f foß'umus aliter folue

retOjéi viuit in aternu crcauit omniafimuhquia фшт ad Bed. 1 8 .

création? qua efificere de nihilo alia_d,fofl frima creas

tionem rerum nihilfuit foflea de nihilo pduñi, nifificut

quotidie froducitur,v 3 ,quatum ad oías roñales,qua quos

tidie creando mfunduntur,et mfundendo acantur. No im

frobauimus quidem(vt diximus)ofimone Aug. fed voluts

mus viam voleiibus fenere opmionefanflog afcri

re , ideo fluduimus foluere obieÜa fofita

contra ofinionem fradiftam. Et in

hoc terminatur frima fars

huius hbn de ofcribus

fex dierum.

FINI i.

HEXAEMERON.il

Llb.x.icGcs

ne$.ai Ut.cap.

3.

Cef. 9.

D. AEGIDIÏ ROMANI, ORDINIS

Fratrum Eremitarum Sancti Auguftini ,

De Mundo fex diebus condito,

Secada Parstvbi de vnoquocjt

opere fex dierum flgils

latim agitur .

X.

Cap. 17.

CAPVT PRIMVM.

In quo agitur , vtrum lux illa primo edita »

fiierit lux corporalis uel ßiiritualis ,

XPEDITA pris

ma parte huius operis\

in qua agitur de operis

busfex dierum ingene

rali : voluntas aggredi

fecundam partem , ir

agere de opere сuiuslis

bet diet in fpeciali . Et

quia prima die fallet

cjl lux , ideo a luce in*

cipientts ojlendemus , An luxfalla prima die ,/nerit cor?

foralis, velfpirituahs ? Augufiinus cnimfup Gen.videtur

declinare ad banc partem quôdfueritfpirituahs. Dick. n.

quod ipfa prima creatura,videlicet , ntttura angelica pris

mo appeUataefi cxlum, cum dictum efl, In principiofis

cit Dew ccdum ¿r tenam : pojlea vocata efl lux , cum

dixit Deus , Fiat lux, ¿rfacía cîi lux,eam enim reuocas

и adfe Creatore,conuerfio ciusfatta atq¡ tüuminata intcl

ligitur . Natura ergo angelica primofuit creäta, qux nos

mine cceli nuncfignificatur : poflea couerfa ad creatorent

¿r illuminata,nomme lucis eflfignificata . Vnde ide Aus

gujlmusfuper Gen.dicit a? luX~,quce prius difta efl,utfiatp

irfalla cflyCtiam primatum creaturg tenere inteUigenda.

efl ( irfubdit)ipfa efl intelkllualis vita: qua nifi ad crea

torem lüummSda conuerttretur, fluitaret informiter.Cum.

ttuttm comerfa ¿r illuminata eflfallum efl auod in verbot

dei diñum efl,¥iat lux.Sed licet ( ut verba Aug.finare vi

dentur ) per lucem pofflmus intelhgere conuerßonemfiue

iüuminationem angelorüficut per coelum intelügimus cius,

creationem nihlommus tarnenficut cxlum quodpriusfas

Hum efl,ju.it quoddam corpus,quiafuit cxlum empyrium,

per illud tarnenfign'ficantur angeh,quia mox creatufans

Bis angelis eii repletum-.ßc dicerepoffumus flux illa

primofattafuit lux corporalis,tamenfigmficabat conuer

fionem nature angelice , auodfatisprobabditer creditur .

Et hocfatis plane dicit Hugobb. 1 .parte prima, ф ей lux

iüa corporahsfuitfaBafuerunt ei bom angelí ad deû con

uerfi, ¿r mali к deo autrfi : ir cum corporaliter fuit lux

feparata à tentbris, dicitur auod boni angelí fucrunt diuifi

à malis . Vidcndum efl ergo,an çprporalis/infpÚalisfues

rit illa lux ? Pojj'ef autem triplex ratio adduci auod lux il

h fueritfpirituahs ,vt fa pria ratio ex parte prioritatis ,

fecunda ex parte vuiuerfi,ttrtia ex parte firmamettH.Vrh

ma viafic patet : nam vt dicitAuguflmus. 1 fuper Gen.ai

hteram,cum dixit deus, fiat lux,non ilia vera coxterna pa

txi intelligendaejl,perquamfaBafunt omnia, ¿r <¡ute illu

A minat отпет bominemfedЛа de аул dici pottfl,?rior os

mum ercata eilfapientia.fi ergo prior omnium creatd eil

fapientia,idesl,matura angelicafmvitafpiritualis , vt ins

mit Augufiinus, & vt habetur Bccleflajl. 1 . viáítur non

folum ex autboritateAugufi.fed ex authoritate fenptura

facte % rone prioritatis habeatur a> pduBio fpüalisfubs

tfantite pertineat ad primdm diem : nam fi prior omnium

acata eflfapietiaapfa efl iüa lux аул eflfaña primo die.

Secunda via ad hoc idemfumitur ex parte Vniuerfi : nam

in Ulis fex diebus ( vt aliqui aiunt ) enarrantur vniuerfa

froduBa-.quid ergo in iîta narratione pnetermittatur qS

cünobilius iit vniuerfi , conditio.f.natura: angelica; , vel

cius iüuminatio,vt videtur efl inconueniensducem ergo pti

mofatlam no referremus ad naturam corporalem,fed ai

fpiritualem . Tertia viafumi potefi ex parte ipfiusfirmas

g menti : namft iüaluxfuijjet corporahs , ibifuijfet fail*

vbifuntfaÜa luminaria cxleííia -.fed omnia huiufmodi

luminariafafta fint infirmamento cxli,vt patet ex textit

Genefeos: ergo lux illafuiffetfafta infirmameto cxli.aß

nonvidetwr poß'eflare, cumfirmamentum dicaturfaHum

fecunda diejir i\[a luxfuerit fafta prima die : illud enim

tn quofit ahudfaltem origine pratcedit illud quodfit in ip

fi : Firmamentum ergo nonfutjfetfaÜumfecunda die,im

mofiltern originefuiffetfatlum ante prtmdm diem-.àr ы

fine implicatione inconuenientis lux primofaña ( vt patet

per banc rationem ) non potesî inteHigi de luce corporali,

oportet quod intehgatur de luce Çpirítuali. Sed omnes Ьл

rationes non concludunt : tamen antequsm filuamus eas :

adducemus tres rones quid lux primo faÜa finerit corpos

ralis . Fuit enim illa lux quoddam corpus lucidum, vt vult

Magifter in. 2 fenttn.dum ait,quód vt¡q¡ profofbife efl cor

pus lucidum fuifjevelut lucida nubes . Sumatur ago pris

ma ratio ex parte tenebrarwn,quod eil oppofitum lucisfes

cunda ex parte dierí, quifunt effeÜus lucis-.tertio ex pars

te aliorum luminarwrum,quxfunt degenere ¡ttris.Primit

viafic pater.nam ( vt dicitur G:n.)tenebrce erant fuperfa

ciem abyffi : fi ergo abyffus «ominar ií/дт informem mate

riam qute erat corporahs, oportet $ ¿Aenebne corporas

les eß'em,ö- lux illa primofacía <ju<e à tenebris efl díuifa

pari ratione corporahs erat •■ ita quodfi confideramus tes

nebras quiefunt oppofitum lucís primofaftx, cum oppofis

tafint nata fieri circa idem,quia frnebr« i\l<e fiebant cirs

ca corpus,quia circa abyjfum,&- erant corporalesiux illa

corporalisjuit . Secunda via poteñ acapi ex parte dierí,

quifunt ejfecius lucis.nam appeüamt Dcus lucem diem, et

tenebras noñemilucem enim appellauit diem , quia caufit

E Jiem . Itaq; cum tili diesfuerint corporalesfecundum com

munem Sattorumfententiam, oportet quid lux ¡lia corpos

ralisfuerit . Immo cumfatio Solefecerit quartu diem cor

poralem,cum omnes iüi diesfuerint eiufdem rationis,opors

tet primos tres dtes,quosfecerat diña lux,corporales effe .

Tertia via poteflfumi ex parte ipfirum lummanoru, qua

funt degne Iiicis.non videtur enim aliud inttlligendu cum

dixit Deus,¥iat lux,ir.falta ej\ lux, quodfactum eß pris

mo dicquàm cum dixit,Fiant luminaria infirmameto cxs

li -.fed illa luminariafuerunt corporaha.quiafuerunt Sol,

Luna, ¿rStellx , vt patet ex textu-.ergo ¿r lux illa corpos

MÍís/uir.His iutqi pr<e'ibatis,cum oñcnfumfit lucem úlam

fuiffefpiritualem,¿r probatumfu fuiffe corporalem , dici

forte pofl'a,argumenta hnc inde pmcdercfecttndW vanas

Eccle.t.

IIL

Г.

II.

III.

SECVNDA PARS

opimones:vt probantia lucem iUamfuiffefpintualem,pros A

ceduntfecundum opinionem Augustini: qua: autcm probat

earn corporalem,procedutitfecundum opinionem aliorum

Saniforum . Nos autem dicere poffumus ad literam fuiffe

produitam quandam lucem corporalem,vt dicvmt commus

niter Sa niti, quœfigurabdt etfígnificabat qiutdam lucem

fpiritualem:m quo potest verificar] opinio Auguflitti.Cum

ergo qucentur,qua\isfuerit illa lux,qu<e producid fuit pri

tna die ? Dicendum est quódfuit lux corpordlis,fedfignis

ficabat lucem fp iritiutlem. l.x hoc autem poffuntfolui argu

l. menta vtriufq; partis . Nam cum dicitur $ prior omnium

create :ßfapicntid: dicemus <¡>fdpientia angelica,fiue ruts

tura angelica producta fuit ante factionem Iuris jb- fuit

producid prior omnium non ttmpore,fed dignitate: tempos

re quidemfoie durationcfuit coma calo empyrio ,fed dis

gnitatt erat longe prier eo. Etficut quatum ad creationem в

fuit coaua calo emprio,fed dignitate loge prior.fie quas

tum ad conuerfionem ¿r lüuminationem potest dici солил

lud pria diefactatfed dignitate loge erat prior еа). циагс,

vflfupra tangebaturficut cœlu primo produBufiút corpo

rníe,¿r fígnificabat calumfpirituale,idefl,angelos:fic lux

primofaiiafuit corforalis, ¿rfígnificabat angelos primó

fac~tos,ö- ad Deum comKrfos,qui funt luxfpiritualis.Ans

geli ergo illuminati, per ea qu<efunt in textu pertinent ad

primum diemfecundumfenfum myflicü,quiafiguranfunt

per lucemfactam prima die:fed corpus ittud lucidumfaÜú

primo pertinet ad primam diemfecundum literam,quia ad

littramfuitfaifa qu«edam lux,ideß,quoddam corpus Iuris

I I . dum prima die. Quod autemfecundo addebatur,quod tarn

nobile quid ,ficut (it natura angelica , in narrando partes

Vniuerfi non debuit prcetermitti . Did potest quod natura ç.

angelica nonfuit pruetermiffa,cúm Moyfes narrauit partes

vniuerfi,ncc quantum adjuam creationem , пес quantu ad

fuam illuminattonem : fed de dus creatione et illuminatios

ne non agitur aperte ir literahterfedfob velamine irfis

guratione, ajífub productione cali empyrij intelligitur ans

gelorum crcatiofubfaítione lucis intelligitur eorum illumi

na tio.Cdufd autem*, quarefub velamine irfiguratione los

tutus eft Moyfes de Creatione et illumindtione angelorum,

non literaiiter ir aperte,duplex affignatur : vna ex parte

intelleífus ludtsorumfllia ex parte affeítus eorum.Habes

bant quidem ludeei intelleítu rudem,cum non poßent tran

fcendere corporalia¡ideofubfigura corporalium loquebas

turéis Moyfes de conditiombusfpiritualiumfuiffentforte

ludxi propter ruditate intelleífus magts duíti m errorem

quam in veritatemfi apertefuiffenf eis propofita fpiritiuts

lia . Secunda caufa ad hoc idemfumitur ex parte malitiat

affeitus : babebant quidem ludai ita malum affectum ir

iía malam voluntatem adfequendam idolatriam,cpfifuifs

fent eis propofita manifesté fpiritualia , credidifftnt in eis

aliquid numims et adoraffent еа-. пат cu no effent eis pros

pofita nifi corporalia,etiam ipfa corgdlia ddordbdnt, vt pa

tet Exodi. j i.quia aiorauerunt Vitulum dureum, dicetes,

Hi funt dtj tui Lfrael, qui eduxerunt te de terra Aegypti .

III. Quod autem addebatur tertio defirmamento quodfuit fas

ítumfecunda dieidici potest quod fecundum fubflannales

formas omnes cali fueruntfacti ante oem diem, quia et in

ipfo principio temporis etiam elementa fuerunt facta fes

cundumfubflantialesformas.Sed exponendo firmamëtum

fro calofydereo,diciturfirmamentumfaiíumfecüda die:

quia in principio non creditur fuiffe motoi nifi ab oriente

inoccidens,itavt omnes coili mouerenturvnomotu,videli

cet primi mobilis, qui durationem incepit fimul cum initio

temporisfedpoflcafecunda diefuitfdttumfirmdmcntum,

non quantum adfubfiantidlemformamfed quantum ad di

flinÜionem;vt quia fortefecunda die incepit moueri cotra

molum primi mobilis , vt ex hoc appareret omnino diflins

ffum ab ipfi.Quarefi codi omnes produiti fueruntfecuns ,

dumfobîfdntialesfirmas ab ipfo primordio,potiiit lux lUa

primo die produci in iüo calo, in quo producida erdt.Eos

dem etiam modo ad argumenta illa probantia quöd lux illa

erat corporalis dici potvfl quod hoc no excludi: quinfignis

ficare poflet lucamfpirituakm,immo quatum ad angeht

femper mfigura aliquarum rerum corporalium loquitur

Trophetce. Sicut Ifaias infigura Regis Babilonis loquitur Cap. 14.

de diabolo,cum dicit,ojtomodo cecidijh?Et infigura Regis

Tyri de eodem loquitur Ezech. cum dicit Tufignaculum Cap. z 8.

fimditudinis.Sicfobfigura Iuris loquitur Moyfes de anges

hs,cum dicit,¥iat lux.vtfitfenfusfiat lux corporalis, etfa

ita eíí lux corporalisfigmficans irfigurara luce fpuale.

CAPVT II.

Vbi agitur cjuoâ multi junt modi dicendi , in qua

farte cxli lux Ша , ad çrimum diem pertinent,

Çit producta.

Ш

ill

OLENT multi dubitare in

qua parte caíi illa luxfuerit g>s

duíta. Magifier quidemfentens a .SeJijí. t j.

tiarum dijhnguens multipliciter

diem,quia dies vel potefl dici lux

ilia que caufdbat diem , vel der

lluminatus fecundum quem can

I.

fabatur dies,velfpacium.xxiiij.horarum, iuxta quantitate

temporisfecundum quam extenditur dies.uanc ergo mate

riam fic pertractansMagifier , innuit quo dies illa prima

habuitvefpera et mane, voles çp i míetefuerit pduïtdlux.

Sed di illd dies pria no habuiffe manefed habuiffe vefpera

gf> duo.Vrimo quidem, quia mane diciturfinis precedetis

diei et initiúfequétis: prima aut diem nulla dies pcefferat,

cuiusfinis poffet dici mane.Secunda ratio ad hoc idem efi,

quiafecundum ipfum,mane dicitiir,quum efi durord,qudn

do.f.песfont omnino trnebra,nec efi plend lux.taie autem

nonfuit in prima diefed luce facta fuit plena dies fuper

terram ab oriente.ltaq;fequendo Magifirum inchoauit pri

ma dies,et in orietefuitfinita illa luxfed in illa parte ones

tis,cúm iam nonfuiffet aurora,erat plena dies foper terra

ita vt dies ilia non haleret mane cum non haberet aurora;

haberet tarnen vefperam,quid circiduBd ^ergens ad occis

densfecit vefperam.ac per ems occafom ctrcumiens emifs

phœrium injvrius,ficit noitem , ir veniens ad oriens fis

rit auroramfiuefecit majie : rediens autem ad ilium puns

(turn vbi incepit,prima irplenafuit dies completahabens

vefperam,noctem,iz auroram fiue mane: irfuit dies ilia

xxiiij.horarumficutfont аЦ dies . Efi autem alms modus

dicendi,quod lux ilia fuitfacta in crepufculo^uid chrißus

tunc dicitur rcforrcxifle,irquia tali bora crediturfutura

reforreítio . Lue ituq¡ illa redeunte ad ¡llum punttü, erit

II.

H E X A E M E R O N.

completa circulation Cue ceffabit motus cceli,ita $ ubifuit

facîa lux illa,ibi ffdbi f.Hi ergo duo modi ( de lucefitBa in -

oriente ) dijfertint^ma vnus dicit lucemfaBam ölend die,

III. alius in crepufculo . Altj äuidem dicunt>$ in mridie.i.in

circulo meridiano terre babitabilis , vel Uhus partis terret

vbi producendus erat bomo,fuitfaBa illa lux.ir quia cum

Sol,vel quodeunqi corpus luminofum attingit meridtdnum

. ' circulum,jlañm mipit declinare serfus occidentem,ir ex

bocílatim did potefí% meipitfaceré vefperam, ideo dicit

íwr illa dies ineepiße a vejpera,vt poítbabuit vefperam, et

poïlea babuit mane, irfie vefpere ir manefiBus e(! diet

vnus.Secundum banc quidem expofitionem potest eß'e du:

plex modus dicendi,videlicet,f dies illa etiamfecunda то

tumiUiuslucisMbuit.xxüij.bcrds-.vt dicamus çmundus

In Ariete. fuit produBus in Martio,quwn ей equinoBium in vniuert

fix terra . Circulas ergo illefecundum qutm aeeipitur dies

ir tux,diuiditur in duas medietates, vel in duas partes in

emifpheriumfiperius quod est arevta diei,ir in emifphet

xium mfarius quod eîi arcus noBis . Injuper arcus diei,fit

ue emifpheiiumfupcrius diuiditur per circulum meridiat

num.Dicebatur autem illa lux in ilhs primis tribus diebus,

vi diettttr modo Sol omni die refpett alieuius partis terne,

attingere circulum meridianum^uado еЯ meridics inШ

parte terra . 'Ergo circulus meriiianus diuidit die in duas

partes-.auarum vna efi ab orientrvfq; ad circulü meridian

пит : alia eft i circulo meridiano vfque ai occidens . Et

fi dies artificiahs diuiditur in mane ir vefperam , poteß

diet mane ab oriente vfq¡ ad árculum meridianum,ir ve:

fpera a meridiei circulo vfque ad occidens . Tonendo er:

go Ivcem ilkmfaftam m circulo meridiei, eritvnus modus

dicendi,\ tfupra aliqualiter tangebdtur.q, lux illa in merit

die fach mota ad occidensfacit vefperam, peragens autem

circulum noBis,ir veniens ad onensfacit noBem, redient

vero ad circulü meridianüfacit mane:etficvefpere,noBc,

et mancfatlus efi vnus dies naturalisbabcns.xxüij. boras.

Vfl Cquod idem efi ) dicere pojfumus , ffi illa lux faBct

fuent in meridiano circulo,primofacit vefperam, pofieafa

fit noBcm,ir vltimo rediens ad meridianum circulum fèt

с it mane,ita quód nox illafuit inter vefperam ir mane: et

quia nommatis extremis datur intelligi medium, nominatit

vefpere ir mane datur intelligi nox lüa quamfacit pofl ve

fperam,antequdmfa eret mane:irfi in vefpere ir mane

includitur nox ir datur intelligi nox , poffumus dicere aß

vefpere et manefaBus efl vnus dies naturalis , hñs.xxiiij,

boras.Efi autem fecundum buncmodum exponendi aliut

dicendt modtts : dicunt enim quida quódfaÜio mundi pr<e

cejfitfaBionem lucís perfax boras.ita quod primum mobi

le reuolikns omnes alios cotlos iam peruenerat ab oriente

vfq; ad circulum mendianumjbiyfaïlafuit lux, que ten

dens ad occidens facit vefperam ; currens autem per art

cum noBis , ir veniens ad oriens facit mane , ir frBum-

efi vefpere ir mane dies vnus.xxiiu.borarum,vide\icet,ca

tinensfex boras tranfaBas antefaBionem lucís etfax bot

ras quasfacit illa luxjaciendo.fvefpere,ir duodeeim bot

ras quasfacitfacicnlo noBem , qua expletafacit mane; et

fuit uefpere ir mane dies vnus naturalis.xxitij.borarum.

Dijfcrt autem hic modus dicendi к primo : quia licet fit

cundían virunq¡ modum luxfitfiBa in circulo meridiano

tarnen fecundum primum modum non fuit completa diet

nifi quando lux peruenit ad circulum meridianum:fedfit

cundu/n bunc modum aliumfmt completa dies,quando lux

A peruenit ad oriens contmens.xxitif horas : dequibus ist

сет ir oBo fècerat illa lux , ir fex erant tranfaBe ante

faBionem lucís . Sedme modus dicendi non videtur cont

gruus : quia quid fañio mundi preceflerit fañionem lut

eis perfex boras,non videtur conueniens . Credimus quit

iemvaldefuiffe paruammorvlam interfatfwnem munit,

irfaBiontm lu:is : nam cumfaBione fiue cum creatione

mundifuit creata natura angehca,quam dicimus ejfe vnum

iequatuor co<euis,nam Materia vifarmis,Tempus,Coelum

empyrium^iatura Angelica (vt fupra diximus) ponutur

quatuor coeua: irficutjnçreatione m undifuit creata na

tura angélica, fiefecundum Hugonem libro primo , parte Cap. 1 1 .

primafimul cum illuminatione quandoJiÜafuit lux et di

uifa'a tenebris .fuit illuminatanatura angelka,ir credit

tur diuißs ejfe bonos angelos à malis,ir bonos quidem per

В manfiffe,malos autem cecidiffe . Inter creatione ergo тип .

di,irfaí~lionem lucis non creditur plusfuijfe de mora , tp

' inter creationem iiaboli ir etus cafum, vel inter creattone

bonorum angelorum ir eorum iüuminaäoncmfci tarn то

dicafuit morula inter creationem et eius cajum vt dicatur

diabolus mendax a principio, ir dicatur m veritate non loin. 8. 1

ffetiffe . In veritate quidem fuit , quia vt dicitur Ezeeh.

a 8 .in dehcijs Varadifi fuit; nam diabolus in veritate inno

eentie ir in delicijs innocentix fuit :fed ita juit modicä

morula inter illa,vt dicatur in veritate no ftctifie Vropter

hoc autem est alius dicenii moius defaïlione lucis in met

ridie, videlicet,quid primu mobile incepit moueri etia ante

fitlwnem lucis,ir motumfuit per tantam morulam quant

tafuit inter creationem mundi irfaÜionem lucis:ir pert

ueniens ilia materia.de quafuitfi¿la lux ad circulum met

_ ridianumfiiBafuit inie lux, que siatim incipies ire ad oc

caftm,incepitfaceré vefperam, ir pojlea noBem, ir pot

flea mane, et rediens ad eundem circulumfacit perfaBum

item . Hi itaqí tres modi de luce in meridie quantum ai

faBionem lucis non dijferunufad dijferunt quatum ad nut

teriam : omnes enim dicunt lucem faBam in meridie . Sei

primus modus nihil dicit de materia lucis per quantum tet

pus precefferitfaBionem lucis. Secunius autem dicit mas

teriam lucis fuiffefaBam in oriente . Tertius autem dicit

materiam tllamfuiffe faBam parum ante meridiem. Yrot

pter quod hi tres modifunt quafi duo modi, quia cum prit

mus modus nihil tangat de materia lucis fecundum quam

dijferunt hi modi dicendi , non proprie ponit in numerum

cum alijs, fed pot ad opinionem vtrorunqi i!!ora adaptari.

CAPVT

Cum multi modi dicendi de yrodvBionc lucis fmt

mÜi , аих$ iUorum eil profabilwr ♦

V AMVIS moiiiicen

di taBi in precedent! сapi

lulo de produBione lucit

vidcantur ejfe quinqi,tame

nonfmt mfi quatuor: funt

enim duo modi dicedi de lu

ce illaproduBaí meridie,

et duo de ea produBa in ot

riente . Tropter duos mot

ios de meridie , fciendum , qu'ai non eîî differentia inter'

SECVNDA PARS.

ihi duos modos quantum ai proiuibonem lucís fed quans

tum ad produñione materie lúas: credtbile.n.esl quod nut

taxa iüa de quafañafuit lux cffetfpïfftor,quàm alite par

tes itttus cœli in quo estfiña, quia ( vt vult Thilofophus in

2.Ccdi f.4.8. de Calo ir mundo) ßella efl parsfpijfvr fui orbis. Nam

ir.SS. ir \pfa elementa maiorem ir minoremfimilitudinem has

bebant etiam in ipfa prima produihone rerum, fecuium a>

reqmrebat natura eorum : quia vbi erat terra, erat fpiffior

matcria,quam vbi erat aqua immixta aeri. ir vbi erat aer

ir aquafie mixta,erat fpiffior matena,quam vbi erat ties

mentum ignis.Etfi ab ipfio primordio in ipfis elemetis erat

ifia diítmñiofecuium maiorem ir minoremfpiffimdintm

prout requirebat natura eorum, multo magisfie erat in ips

fis caelis : nam ditlinñioncs ir perfeñiones pofite meles

mentis,multo magis debent pom in caelis,quia (fietundum

x.lib.eap. I. Augu.fuper Gen.) àigniora debent effe^prius diflinña ir

ir.j. ornata . ojtpd enim mfiriora babeant ahquam diflinñioné

ex fui natura prius quam fupcriord,vidctur inconueniens.

Brgovbi debebantfieri fleUe,crantfpifftores partes orbis,

q> alibi : ir materia iila viifuit facia iHalux,eratfpiffior .

quam alie partes illiiu orbis : no tOmen babebat tantafpifs

fitudmem quid btcerctfed quando dixit Deus,¥iat lux>tuc

accepu fpiffitudinem,ir pulchritudinem htcis.Dicítts itaq»

lucem illamfañam effe in meridie , quantum ad materiam

de quafaíla esí illa lux ,/unt btfnrrftti : quia aliqui dicunt

materiam illamfuiffe fañam in orientt,ir cucurriffefex

boras ante adutntum eius ad meridiem, ir in aduentu eius

ad meridiem materia iliafafta fuit lux.Alij vero dicunt,et

frobabilius quatum ad banc partem, quid materia iUafuit

frodutla prope circulum meridianum,ita quod módicafuit

morula inter produñionem iüius materie, ir ante aduens

tum eins ad circulum meridianum,qua attingente ibidefuit

falla lux. Ergo quantum ad failionem lucis non differunt

h<e due opimones,quia quelibet duit lucemfaïiam in mes.

ndie -.fed quantum ad produilionem matcrite.de qua fuit

faña lux,differunt:quidvna illarum dicit materiam illam

fuiffe produilam in principio orictisjislans per flex boras

й circulo meridiano-.alia veri dicitfutjfe produÜam circa

fmem partis orientalis prope circulum meridianum,dijlans

per paruam morulam ab i Ho circulo. В tficutfunt duo modi

dicendi de luce producía in meridie,ficfunt duo modi dice

di de ea producía m ortete -.fed hi duo modi de oriente difs

férunt nonfolum quantum ad produilionem materite lucis,

fed etiam quantum ad produilionem ipfius lucis. Nam quiz

dam dictmt lucem illamfuiffe produilam in crepufculo^

adbuc non efí plena lux,ir no eflfuper horizonte,пес pos

In. 2 .difl. i 3 . tefl videri afpeilibus hominum . Alu' vero,vt Magiiicr fen

tentiarum irfui fequaces , volunt lucem illam produilam

fuiffe in oriente ,fed produilafuit cumfacit plenum diem

in parte habttabih , ir in parte ilia vbi producendus erat

homo,ir cum producía fuit,iam eratfuper horizonte.Ни

itaq; prelibatis,hoe ordinc m hoc cap.procedemus.quia pri

«10 comparabimus admuicem duas opiniones de produñiot

ne lucis m meridie, ir oííendemus que illarumfit potior :

poflea comparabimus duas alias opiniones de produilione

lucis in orientent maniftflabimus quce illarumfit meli'or :

tertio comparabimus potiorem opinionem de produilione lu

eis in merise cd poiiorem opinionem de produilione lucis

in oriente , ir declarabimus qua Alarumfit prcfotbilior .

Tropterprimumefifaendum, quod opinio de produilione

Cap. 9.

Demonis exs

pulfiofuit ilia

prima die qua

creams efl mi

dus , iuxta B.

A lucis in meridie afferens mattridm vndefaila efl lux, effe

produilam prope circulum meridianu , ita quid paruafuit

morula inter produilionem iüius materite ir aduentu eius

adcirculum meridianum vbi afferitfañam lucem,e{l Ions

ge probrtbiîior Щ alia opinio afferens materiam Лат pros

duilam effe in principio orietis,et cucurriffefex horas vfq;

ad circulum meridtanum.Nam,vtfupra tetigimus iretiam

Aug.vultiti.11.de Ciuita* Dei, natura angelica fignifis

cata ejl per caelum ir per lucem,aliter tdmen et aliter;

per caelumfignificata efl quantum adfui produilione,quia

in dio principio in quo ereaun Deus caelum empyrium ir

ferra.etiam produilafuit natura <ingc!ierf,<jttid( fecundum

Strabum ir vtfupra diximus) islud caelum slatimfailum,

moxfanftis angelis ejl repletumfed per lucemfignificata

efl natura angelica quantum ad fui conuerfionem,vel quas

В <ит adfui illummationemfuut per ttnebrasfignificata efl

illa natura quantum ad eius auerfionem ir quatum ad ca

fum . Sicut ergo nofex borefed valde parua morula fuit

inter creationem nature angelica quantum,ad malos , ir

eius cafum : velficut módicafuit morula inter crea'ionem

illius nature quantum ad bonos,ir eius illuminattonemfic

módica crediturfuiffe morula inter produilione illius mas

ttrie vndefuitfaña lux,ö-fañionem lucis.Declarato pri

mo qua opimofit potior defañione lucis in meridie, volus

mus declarare fecundu qws.f.fit potior defañione lucis in

oriente . Credimus quidem opinionem Magifin fententias

rum ponetis lucem illam effefàûa,cum iam efl plenrt dies,

ir quando lux eflfuper horizonte, effe potiorem opinione

ilia dicente lucem illamfuiffe failam m crepufculo quado

ttdbuc поп ей clara dies.Habet enim opinio Magiflri Bes

Q dam profe qui vult,vt dies ilia à luce inceperit, et in mane

fequentis diei tenderit, vt opera Dei à luce inchoare ir in

luce completa effefigmficaretur.Quarefi lux iliafuit fas

cla in crepufculo ante claritatemjnon incepit dies ilia a lu

cefed incepit afemiluce,vel ( vt magis proprie loquamur)

non incepit àlucefed incepit inter tcnebrasct lucem. Rur

fus dies illa prima hoc pofito prius habmffct mane Щ vtfpe

ram,cuius contraria habetur in textu ifi enim lux iliafuit

faila in crepufculofecu auroramfed aurora no potcfl effe

nififit mane,vel nififlatimpofl fefit mane;incepiffet шал

dies ilia a mane,quoi non confinâtfaene fcriptura. Vi/o

quefit potior opinio de ponetibus lucem creatam in meris

die,ir ofienfo quafit potior de ponentibus earn creatam in

miente : volumus potiorem opinionem demeridie compas

rare ad potiorem opinionem de oriente. Tropter q$¡ckns~)

g dum banc diuerfitatem quid quidam dicant lucem creatam

m meridîe,quidam m oriente.exferipturafacra fumpfiffe

originem,fecundum quam prima dies non incepit a mane :

a mane ergofecundum qui>d mane poteß fumi dupliciter,

fie enimfumpfit originem hec duplex opinio1. Totejl enim

accipi mane vt dicit medietatem arcus diei ab oriente vfq¡

M meridiem: ir tue accipietur vefpera pro alia medietate,

videlicet,á mendie vfq; in occiJenre : ir hunc modum los

quendiferuat alique gentes,vt quoufq;fu altus Sol, dieüt,

Adhuc efl manefic ergo accipiendo matte nonfuit lux ils

la produña in oriente,quia fie primus dies incepiffet a ma

ne,ir babuiffet prius mane quam vefpcram.Álw modo po

tefl accipi mane pro aurora,vt Ma^iñer mgit,quado ads t.Se.iifl. 1 j

bue non eñ plena lux.irfie (fequendo opinionem Magis

jlri ) dies illa non habuit mane,¿r no incepit à mane,quia

H E X A E ME RON. *7

non habuit auroram, пес incepit ab durora;hdbuit tame ve A

fperdm,quid iuit alocciles : ergo iecurfus ilhus lucis vfo

dd occidens,quolfaciendo fecit vefperd cum noïïcfequen

re ir cum aurorafequentii dici que poterat iici nutnefits

ths eft dies vnus.Que dutem iîtdrum opimonufit porter,

vel magiflri ponentis lucem creatam in ortente,vel iicens

turn ipfam creatam in merilie,iici potefl quod ( quantum

alfuperficiem)fcripturefacrx dliquahter орЫо de тез

riiie viletur concordare :fedfimpliáter loquenio,probas

bihor ejl opimo Mdgiflri,cum dicdtur in Hdbdcuch £ Sol

Cdp. ). ¿r tuna ßeterunt in habttacuisfuistcreditur dutem corns

munittr c¡> ceßante motu primi mobil» , Sol ir Lund ftds

bunt in habitaculisfuis.idefl, i л loas du vbifuerunt creas

ti, et communher ponifur quid Sol ífabit in oriente, et Lu

m in occidente : ir quia lux illd vel eflfemper coniunñd

Soli,vel ex eafaïlus cíi Sol,vt de hoc iфа fpecialem cas в

fitulumfdctemus,ideoereditur dt lux illd crcdtdfuerit m

oriente in plena luce ,vt primofaceret vefperdm quam та

ne : quia infui primordio ( vt diximus) nonfécit auroram

пес crepufculum quod pot dici mane. Safuut vnus fingu

laris ho habetfudi ¿tutes,fie touts mundus habetfuas eta

tes, et à Cbrijb Sdludtare müdt,vfq¡ infine mundi.efl vlti

md etas,iuxta Alud Apoñ.Nos fumas i quosfinesfecuïos

t .Cor. i о. rum deuenerut.Verum eß ait quod vUimd «ctds hob que

potefl incipere afcxdgcfimo dnno vltrdjliqudndo plus da

rat quam quelibet aha etas,cum non poffxmusfcire diem,

neq; boram,neq¡ annum,neq¡ tempus,qudndofinietur тип

Mtfttb. i ?. ¿us, diceme Cbriflo , Non efl veflrum feire tempord vel

momenta,que pater infud pofuit potciîdtc. Voluerunttas

men quidam ( ir m hac parte fentientes non refïe ) quoi

licet non pojfit feiri dies vel hora vel annus , poteíí tas ç

men fori tempus , vt forte potefl fciri centenarias am

norum , vel forte rmllendrius : que omnia tanquàm non

con^fideifuntdbi)ciendd,quidfecunium Augufl. valde

fcrieulofum est facram paginam exponere de eo quod alis

quo tempore eflfMitrum . ir idem Augufï. 1 8.de ОтМл

fe dei vult , quid пес dies,nec hord,nec аппш, пес tempus

fciri potefl,quando ifîafucrint . Vndejtu non vftç ffli de

hora,vel die,vel annofed de tempore interrogauerut,qudn

do ifluddcceperunt refponfum ( irfubdit)fruslrd igitur

dnnos qui remdnent huicfeculo computdre de diffinire cos

ndtur , cumhoefeire non effe veftrum ex ore Vcritaús au

didtnus . ReuertamUr itaq¡ dd propofitum ir dicdmus f

ficutfeculum poteß dici hdbere fuas <etdtes,fic vnusfingu

laris homo-.et licet non pojftmusfeire tempus quo feculum

vel vnusfingularis homofinietur,de fine tdmtftçuli efl dit

ter loquendum quam define vniusfinguldris hominis: quia

vnusfinguldris homo aliqudndo non dimidiat diesfuos, ali

qn emm dum eß puer , vel dum ddhuc oritur , fucaditur

ir moritur :fed tows mundus qudndo finietur , perfiÜus

erit : iWfj cirtuldtiones mundi erunt perfiile . Lux ergo,

iUd ptrfiííam circulationc fociet , & redibit dd punftum

Шит vbi fuit creatd : irquia Lundfuit стели plenn cr<

ditur crcdtafuiffe in occidente, ir lux illa in oriente ; ir

quid poflfinem mundi non dmpliusmouebuntur,

flabunt m hdbitdculisfuis,Lund,Jcilis

cet , in occidente , lux veri

Ш in oriente.

С AP VT пи:

Quomodo lux iliafaciebat diem , irnoÜcm.

OST QJV A M ndrrduimus varias

opiniones ir modos dicedi de luce Ala

in qua parte «e'i fi- condita, et tínens

dimus quis iüorumfit potior, volumus

declarare quomodofdciebdt diemir

noftem . Tropter quod feiendum quoi Grceci dehocalls

ter fenferunt , quam Latini , Nam Grceci volum quo! «

fuf) ir contratlo lumine iüd lux ficerit tres primos dies,

fojlea quam diefaííusfuit Sol , irfaÜafuit Luna, et ла

Sol facias fuit in poteßate diei qui efl ab oriente in ocas

dens , ideo-Sol fuufatlus m oriente : Luna vero quxfaïia

fuit in poteftate noïlis que incipH ab occidente ir relit in

oriens .fañafuit m occiienfe.HíC autem Gr<e:orum opis

nia quantum ad hac partem $ Solfuerit faftus in oriente

et Luna in occidente, concordat cum opinione noflra capis

tulo preecclcnti nadita :fel quantum ad partem illam, $

lux ítta refufo ir contrailo lumine fecerit dios tres dies ,

non concordamus cum Ulis . ojtôi vero hxc fit Grxcorum

opinio quam ttúgimus , patet per Damafcenum libro quin _

to,vb¡ ait,quol tribus quidemdiebusrefifo etcontrañolu *'

mine , diuino precepto dies ir noxfiebant. Ipfe etia idem

Damafcenus eolc lib.et capitulo De SolefaÛo in poieftós

tediei , dieu ipfum Solem produBum in orienie ir De I»

na produña in poteflite noftis , licit earn pr*duBdm in oc

cidente . Sed lice:fentiant Grceci illos tres dtesfailos eft

fiifione ir contrañione luminis , Latini ta neu fentiunt j>

motum ir per arcuitum Alius lucis . Vnle Bela expones

Alud , Vatbimcfi vefpere ir mane , ait quoi accedente

pduldúm luce pofl fpactum diurne longitudinis irfubeun

te partes inferiores ,faftum e/l vefpere , ßcut nunc vfitdto

circuitu Solisfieri Colet ( irfubdit)quolfdÜmefletidm

mane cddcm lucefuper terrdm red:unte,et aliuin liem ins

chodnte,irfie dies expletus efl vnus xxiitj.hordrwn. Aus

guflmus dutem vtrunq¡ malum tangit , videliccuqubl lux

did trium iflorum dierum fecit diem ir noñem. Vni: dit

quartofuper Gcn.qubl lux Ala que dies appellata efl, vel

circuitufuo( quoi diximus feitttre Latinos) vel contras

íhone ir emijfione ( quod diximus fenfire Grecos ) vice*

noñurnds liurndsq; pere^it . His itaqi prehbd is volumus

declarare opinionem Ldtinorum efft potiorem : quoifix

vijs ostenderc poffumus , vt prima viafumatur ex pdrte mi

rdculi -.fecunda , ex pdrte primi mobdis : tenia , ex pars

te temporis : quarta ex pdrte 'иш ir tenebrdrum : quins

td , ex pdrte vefpere ir mane:fexta ex parte dierum.Vri

ma via fic patet . nam ( vt vult Auguflmus fц>сг Gen . ) _

quemddmodum inflituit Dew ndturdirerum,fecundüfcri *'

fturas eius nos conuemt querere , non £ in eis vel ex eis

dd miraculum potent,e fue velu operan : po\fet enim ( ut

fubdit ) oleum effe fub aquafx Veus vellet;licet hoc natus

re olei non cçmpetat. Ad ipfas ergo naturas rerum debes

mus recurrere in expofñone facre fcnpture,ir non ad

mir<tciilum,vbi poffumus earnfine miraculo exponere. Sei

intelligendo opinionem Latinorum , quid lux iüd fuo cirs

cuitufecerit vefpere et mane, nullum pommus ibi mirdcus

lum , cum et nunc Solfolin curfufuofic vefperdm facial

et mane.fenüindo autem eu Grecis,qail non (er circuit

C«p. zi.

SEC VN DA TARS.

tumfedpercontrañione et emiffionem luminis fkeritlux

ilia diem ir noBcm,oportet g miraculum hoc ponere.ldeo

Cap. 7. Damafcenus ait,diuino precepto hocfuißefiBum . Vides

bat emm quod naturalerfieri поп po-'erat, пап naturalia

agut ex neccffitate natura non ex elcftione voluntaïs-.non

ejî enim ex poteslate ignis retraherefitum caloremfci ex

neceffiaie natures preefente calefiBibili caleficit . Sic non

erat in potejlate tlliu¡ lucís retraherefuum lum;n ,fed ex

neceffitate naturafundebatfuû lumen.Secunda via ad hoc

I i . idem eîi ex parte primi mobilisioportebat quidefecundum

naturam ( mß veltmus confugere ad miractdu ) p primus

modus precedent omnes alios motus, ir quia ab ipfopris

mordiófemper erat aliqua varietas in materia producía ,

quia ah ipfo primordiofpiritui domini poterat defèrri fus

per aquas,quia fecerat aquasjdeft , materiam corporalem

labilem ir mobilem,vt dicatur Deus fhrri nonfecundufê,

Jedfecundumfuos ejfttlus : itaqi vtferuetur naturalis ors

do,dicemus primum motum prxtccjfiß'e omnes alios motus.

Brat ergo iam primus motus qui eft ab oriente vbi illa lux

fuit fatfajn occidens: ir quia ille motus trahitfecum oms

nes aliasfphieras ,flatim Ша lux coipit rotari verfus occis

dens ; quod faciendoficit vefperamirpoflea mane. Non

ergo oportet recurrere ad contraBionem ir emiffionem lu

III. minis,cumfine hoc poffimusfaluare dies ir noïles. Tertia

via ad hoc idem patet ex parte temporis.nam tempus (vtfu

pra diximus ) ponitur vnum de quatuor coceuis,ergo in ips

fo primordio ir ante produBionem lucis,incepit effe terns

pus,ir fifuit tempus de necejfttatefuit motus,irfifuit ma

tus (loquendo de ordine naturaii ) fuit primus motus.Vns

Cap. f. de Auguflsfuper Qen.ait quad fi nullus effet motus,nuls

lum effet tempus.Sic etiam poffumus dicere naturaliter, vt

4.. Thy. 1 3 j. Vhilofophi fbantfi non effet primus motus,nuHus eß'et mo

tus . Quare fx non debemxs confugere ad miraculum vbi

poffumus ahterfaluarefcripturamfacra, dicere poffumus

quidfuit primus motus , qui cumfit ab oriente in occidens,

Statim illa lux producía incepit ire verfus occidens,ir redi

re in oriensfio'q, circuitu fecit diem ir noBem,vtfperam

ЩХ. ir mane'. Quarta viafie patet ex parte lucís ir tenebras

rum :ficut enimfcriptumejl, Eiatlux,irfiBa eft lux, et

vidit Deus lucem quid effet bona, ir diuifit lucem a tenes

bris , non enim dicitur aliquid diuifum quando cîi totum

tale :fi enim lux ilia contraxiß'etradiosfuos,ir non illus

minaffzt,totumfuiffet tenebra ir nihilfuiffet de luce , non

ergofuiffet dimfio inter tenebras et lucem, ir ipfum Vnis

uerfum nofuiffet diuifum tp.f.vna eius pars effet lucida et

altera tenebrcfa ,fed totumfuiffet tenebrofum . Cum emm

ilia lux circuiret terram vel circuiret ijla ekmentafemper

vna pars illuminabatur que obijeiebatur luci , ir alia obs

firuebatur quae occultabatur a luce , vtfiefemper per luce

illam eß'et diuifio lucis л tenebra. Eacit autem ad hoc idem

quod dicitur in Textu,quia vidit Deus lucem quoi effet bo

пахит ergo illud videre quid effet bonumfecundü Акт

2 .de Gen. ad fit complaceréfibi quôd tale quid duret ir perfeueret,lux

lit.cap.6. tüa durauit ir perfeuerauitfel no duraffet luxfi aliquan

do non luxiffet , femper ergo lucebat, etfuos radios no con

V. írrfxit . цтпы viafumitur ex parte vefpere ir mane.non

enim dicitur mane ex eo quid lux eßfuper terram habitas

bilcm,qtua tune tota dies effet mane : fed dicitur mane ex

to quád lux ab oriente vadit verfus meridiem , ir dicitur

ve/peni ex eo quád vadit verfus occidens . Vefpere itaqi

ir mane non poffumusfaluare proprièfine motu corporis

luminofi . Cum ergo feripturafacra ( loquens de fiBione

iUius lucis ) non ßlum loquautr de die ir noBe ,fed etiam

de vefpere ir mane,ir h&c non fintfine motu corporis lu

minofi,confequens efl quid illa lux fuo motu ir fuo circuí

tu fecent diem ir mÜem , ir vefpere ir mane : fienim

femg Betißct in oriente, fempfuiffet dies fiue mane: irfi

femffletiffet in circulo meridiano, femp fuiffeti meridies:

irfi verfus occidens,fem$fuiffet vefpera, Cum ergo hoc

viciffim ficeret , fuo circuitu hocficiebat. Sed dices firte

vtruq,faiffe , videlicet,^ lux illa fuu circtHtu peragebat,et

radios contrahebat ir emittcbat . Sedfruftrafit per plura

quod poteflfieri per vmtm : cum ergo perfolum ciraiitum

poffimusfaluare lucem illam ficiffe vefpere ir mane , nos

ítem ir diem,non oportet fuperaddere emiffionem et cons

В traBionem . Sexta via ad hoc idem fumitur ex parte dies V I .

rum : nam cum prima diefueritfiBa lux:fecunda,firmas

mentum:tertid,congregatio aquarum:quarta,luminana сое

li,irfie de alus : quia feriptura facra eodem modo loquis

tur de omnibus his diebits,dicens eos effejacios per vefpere

ir mane,oportet omnes hos dies vniformiter accipi\ Ergo

cum quarta diefoñusfuerit Sol,qui motu fuoficit vefpere

ir mane diem vnumficut ir nuncficit motufito, oportet

quid Uli tres dies fiñifuerít motu illius lucis primójiñte:

aliter cequiuocè fuiffent Uli tres dies ab aliis tribus diebus

fequentibus,i n qmbus totus mundus efl conditus,ct ornatus.

Yoß'et autem ad hoc idem adduci irfeptima viainam dus

plex potest effe aihsfbrmœ . Vnus refpeHu proprij fubie Vfus firme

Hv.ficut albedoficitfuumfubieñum album,ir calor calis duplex .

dwn,ir lux lucidum . Alius añus efif refpeñu aliorum Í

„ fuofubietlofiau calor non folumficitfuum fubicttumca

lidumfed etiam calefiÜibiha circafe pofita caleficit , ir

albedoficit nonfolumfuum fubieftum albumfed oculos ip

fam intuentes difgregat,ir lux nonfolumficitfuum fubie

■ Bum lucidumfed etiam aerem circa fe pofitum illuminât.

Quantum autem ad aîlumfecundum potefl impedirifirma

filtern virtute diurna,ficut tres Vueri miffi m caminü ignis Dan.

nonfunt calefiib . Calor ergo in illo tgne habebat aüum

fuum quantum ad interius ir quantum adfuumfubieSlum,

quia veré ille ignis erat calidusfed non habebat atlüfuSim

quantum ad exterius refpeÜu iííorum puerorum,quia eos

non caleficit , пес quicquam moleîîice intulit . Potefl ergo

firma cohiben quantum ad añum exteriorem,fed quatum

ad inferiorem qui eît refpeïîu proprij fubieÜi videtur oms

nino contradiBionem implicare, vtfit calor in aliquofubs

ieilo,irnonfit calidum illud fuhiettum . Ergo qukailla

lux primófifta,erat in aliquoficut m fubictlo,ab hoc atlu

non poterat cohiberi quinfaceret illud corpus lucidum, fed

fufftcit corpus effe lucidum ad hoc quid videatur . lila ers

go lux ( ex quo non tollebatur ab ea quin eß'et corpus lus

cidum )femper erat vifibilis : non ergoficiebat veram no

Bern , cum femper appareret lux ilia , cuius erat ficere

diem . Sed dices quid virtute diuina potuit cohber'i1 ne

illuminaret alia, ir ne m'Atiplicaret fpeciemfnam

ai oculum,ir ne videri poffct.Sed no opors

tet ad tot miracula recurrere,quando

faluata natura rerum poffus

mus fufficienter fas

cramfcripturam

exponere .

Caput

hexaeMeron. 28

С APVT V. A

Quomotio facta fv.it ilia lux jxrtinens aâpris

mum diem , Vtrum per muxformaifubßans

tialis acceptionem t am per aliam muatwnem?

OGITVR animus du

hitare, quomodo ilia lux ja

fía fuer¡t,namoíafuerunt

a principio produÜafocus

dumfubieñam materia et

fecundum fubñantialesfor

mas, vtpofl illud principiu

in quo i>eus creauit coelu

ir terram ( accipiendo ils

lud fro principio ttmporis )mhlfucrit poflea crcatum,nifi

ficut quotiiie nunc aliquid creatur , quia quotidic creantur

anima rationales, irfuis corporibus infunduntur , omnia

ergo fucrunt m principio crcata quantum adfubñantiales

formas,ir etiam quantum adfubieñam matenam,irfpes

aalittr eaquafunt infuperc<eleñibus,namfupercciieñia

femperfunt praforenda iííis elementis,vnde prius fuitfas

íla dißnftw coelorum f elemetorum , vt prius fuitfañum

ßrmamentum in quofuerunt duíinííi cali , ir pofleafuit

faña congregatio aquarum per quam fuitfacta diñmñio

elementorum, nihil enim debemus poneré prius in elemítis

ф in fupctctiAcftibusfed velfimul fucrint hac,vclfucceffi

ue,ibi prioritasfemper attriluenda efl fupercoAeflibus ¿r

non elementis : igttur cum ipfa elementa ab tpß primordio

fuerim produñaficundtimjuas fubñantialesformas,quia

terra ab ipfa principio babuitfuamfubñantialemformam,

aqua etiam ir aer (licet \effent immixta) fuas fubñans

rindesformas habcb&t,\gnis etiam ab ipfa primordio fuitfie

produÜusjcrgo multo magisfitfercœlefliafuerunt frodus

ílafecundumfuäsfubflantiales formas . "Mérito ergo ( vt

free diximus ) dubitat animus,quomodo lux ¡Hafuu faña

fofi froduñione codi ir teme,cum ab ipfa primordiofue

nt produÜafecundumf'Mmfubflantialemformam>Diecs

mus ergo,quód non efl alterius naturaflella cum fuo orbe

• (•0.1. in quo eflfixa,quia ( vt probat Tbilofophus m de Cxlo ir

mundo)omne quod efl naturalittrfixum in aliquo,efl eiufs

dem natura cum tUo in quo eflfixum : cum ergoflella nas

turaliter fit fixa in orbe,erit eiufdem natura ейfuo orbe,

ir tarnenflella lucet,orhs non lucet : quod non eñ quiafit

altrrius natura hoc ф illud ,fed quia efl denfius hoc quam

г. с ttli./.f 8. iWudXdeo dicit Thilofofhus quódflella efl denfior parsfui

orbis ,vel( quod idem efl) efl aggregatio luminis in orbe .

Toto enim orbis ir totum Collum efl de natura luminofi ,

fed vbi habet iilam naturam raram non lucet,fed vbi earn

habet denfam ir fpiffam lucet . ideo ( vt diximus ) orbis

quia efl rarus no lucetflella qua efl denfa irfpiß'a lucet:

ficut videmus m igne, nam videmus % lucet ignis carbo ir

flamma , ir non lucet infuafphara, quod non efl $ ignis

fiamma vel $ ignis carbofint de natura lucis , ir ignis in

fuafphara nonfit huiufmodr.immofi ratione ignatatis ha

bentflamma ir carbo q? fint de natura lucis,ignis in fua

fphara magis adeptus efl nomen luas f, carbo et flamma,

quia habit magis naturam igms vt efl elementum ir vi iff

infuaff'teratf vt efl elementatum ir vt efl hic infarius t

Tota ergo caufa quare bac lucent et Ole non lucet,efl,quia

iüe ejl magis rarus,carbo et flammafunt magisfpiffa.His

itaq¡ pralibatii dicamus quid ab ipfo primordio illa lux ,

ir omnia luminaria ccshfuerut fañafecundumfuasfubs

ñantialesfarmas,ir illa materia vnde fuitfaña lux et vit

defuerütfaña luminaria coelifait magis fpiß'a q) aiij cat

Ufad non erat tantumfpifla quod luceret: quando ergo di

xit Deus,Piat lux,irfaña eñ lux,illa materia (vt faña

efí lux ) fuit magis denfata ¿r infpiffata q\ prius effet , vt

extme mciperet lucere cum prius no luceret.Si ergo qua:

ritur quo ehfaifa illa lux prout in Titulo capituli propos

nebatur ? dicemus фfuitfaña- per mffiflationem ir eons

denfationemfua materia non per acceptionem alieuius ais

teriusforma fubflantialis,rarumemm ir denfum no funt

forma fubflantiales,fei accidentales: fuit ergoillalux к

principio produñafecundumfuamfubflantialemfarmami

fed non lucebat,quia illud corpus quod diciturfañum lux,

ab ipfo primordio non erat ita denfum irfpifl'um q£ pofs

fet lucere fad cum dixit Deus, Fiat luxfuit eius corpusfie

denfatum ir infpiffatum,vt luceret . Voflümus autemfens

fibde exempli poneré de Luna.videmus ení in Luna quan

dam mdculam,vt vbi eñ macula illa non luceat fed videas

tur tenebrofa,quod non eñ $ bunafit alttrius natura vbi

habet Шат maculam ir vbi non lucct,<p vbi non habet ir

vbi lucetfad quia fecundum Commentatorem in de fubfla. Kutrt. г.cap.

lia orbis, vbi habet illam maculam ir vbi non lucet Luna, de fubftantia

non efí ita denfa ir itafpiffa,vbi autem non habet mucus orbis, et. г.ссе

lam ir vbi lucet,esl magis difa ir magis fpiß'a.Videmus h.ii.i.ir.4.p.

etiam m reuerberationibus-.quia à corpore denfo irfpiflb

(fifitterfumirpolitum)fit reuerberatio irgeneratur

fplendonk corpore autem nonfic denfo песfie fpißb quart

tuncunqifit ttrfum ir politum, non fittam reuerberatio

пес gencraturfplendor . Vtfi quis velittergere ir polire

firrum,quia cH corpus denfum irfi ißim,ir obuciat ips

fumfoli,vt patel in enfefiet magis reuerberatihetgeneras

bitur inde fpledor :fed lignum quia non eíí corpusfie den

fum песfiefpißum,quamumcuqific tergatur,ir poliatur,

et obyeiaturfob, no fiet inde magna reuerberatio,necgene

rabitur indefplendor. Videmus etiam $ enfis magislw.et

oppofitus foli,qi aliudfirrum,quod inde eñ,quiafit de bos

no irfirti calibe quod eñ magis fpiffum irdinfum,qúm

aliud ferrum,\deo ttrfum ir politum ir oppofitüjoli plur

fplcndet.q} aliudftrrum . Spiffttudo ergo materiafacit ai

multiplie ationem lu is irfplendoris :fed hoc non efl tota

caufa in iflis mfarioribus,quia non efl eadem natura in от

nibus iflis infcrionbus. Vtforte amplius pondérât plúbum

qlforrum , irforte in vno pugno pliimbi non minus eñ de ■

materia ф in vno pugno ferri ;fed quia plumbum eft altes

rius natura cumfit тоЧе ffirrü cumfit durum,fortefir

rum terfчт ir politum ir opfofitum [olí , flus faciet de

fflendore ф plumbum,irfifiat fpeculum deforro ir та

xime de calibe plusfaciet dcfplendore'ir ardebit.irfas

ciet ignem , quod nonficfaceretfpeculumfañum de plum

bo . Sed in ipfis fupercaeleñibus vbi no efl alterius natura

flella q¡ orbis,nullam aliam caufim affignabimus quare lus

cet ñeUa ir non orbis, ni/i quia flella eñfpifior pars fui

orbis . Ш enim callum quinta effenáa longe d'isiîis к quas 1 .Caéli í.f 1 .

tuor eß'entijs elementorum ir elementaiorum, ita f durum

ir molle ir hmufmodi qualttates quas videmui in iflis ins

ßrioribus,ibi non ponimui. Velfi. volunta iflas qualitatet

J Е С V N D A PARS

Cap. 17.

Adamas fan:

guíe birci flra

gilur , vi îquit

Piin. lib. го, i

proœm. edit.

1. Thy. 37-1

2. de Ссо'.+ г

Lit. i.? Gen.

ad lit.cap. 1 1 .

Magifl. in. ».

fem. difl. i ).

Adaptare ad cutios, iicemus # ctoriffvni et ßlidiffimifunt, A

яее estfilidior Hella <p orbis ¡ nullum enim instrumitum,

nullumfirrum,nullumve aliquod poffet à cœlis aliquid res

mauere : ideo diatur lob , Tu firfttan cum eoßbricatus

es cœlos,quifohdifiimi quafi ¡erefififunt . Oportet autem

per hac inßnora manuduci in iliafiperiora,ir ideofirs

te non habuit lob aliquid jôlidius quod nominare poffet ф

asfufim,etfpecialiterfiyum ere admifeeatur aliud mes

tallum.vt patet infiBione cimbali quodfitdevalde filida

materia :fecundum tarnen verihfem nulla est comparatio

interfoliditatem codi ir cerisjuß , vel cuiusq; rei alttrius

hic infbrius exißentis : nam nulla res eft hic infirius non

patiens peregrinas impresiones ir awe non poffet feindi

vel aliquo alio modo alterari : nam cum adamas de quo,di

eimus qubd en tante foliditatis > fi fuper ineudine ponas

tur ir malleo férreo percuiidtur,fi lÜum mallei expeBat в

nonfrangeturfed malleum vel incudinemfubintrabit -, ir

tarnen ( vt dicitur)fanguine hircifrangitur,vt nihilfit hic

mfhius àperegrinis impreffionibus omnino remotum.Cce

Ii autem tam stellte i¡ orbes A peregrinis impreffmibusfis

moti funl omnino : nam cum catlum fi primu alteransxon

cluditureffe malterabile. Huiufmodi itaq¡ dijferentias ins

ter stcllam ir orbem vt quoi flella fit dura , ir orbts

mollis , vel auôd hoc patiatur peregrinas impresiones, ir

non illud,rationem affignare non poß'umus,fid folum affis

gnabimus differentiam fecundum luminofum ir diaphas

num,quia Hella est luminofa,ir orbis es! diaphanus . Vel

erit ibi differentia inter fpiffum irfpifium^uiaflella est

fpißior parsfui orbis -.fecundum quem modum diet potest

illam lucem eße produBa,quia materia vndefaBa est,fuit

adeàmfpiffataquidincepit lucere, qua prius nonfic in ^

fpiffata lutcre non pottrat,

С A P V T VI.

Quiá faäum fuit de iUa luce , vtrum fecund

dum Je permanferit , ucl in corpus aliudfit

conuerfa .

E L V С E quidem primó fi

Ba multifunt modi dicedi.quos

rum quofdam tangit Augustin,

quofdamvero DoBores ahqui

inuenerunt.Toßumus auttm tan

gere quinqi modos dicendi . Vt

fit vnus modus , qué tangit Aus

Сйр.4.

D

gustinus q> illa lux est in partxbus tam remotis, vt ab oculis

Ьотткт videri non pojfil . Sit'q; modus alius quem idem

Auguït.tangit,vtfit lux illafemper coniunBafoli vt nobis

apparere non poffa . Sit'q; modus tertius, epfaBo Sole lux

illa m prœiacentem materiafit redacta . Sitqi modus quar

tus,quôd lux illa erat quœda nubes lucida , de quafirmas

tum est corpusfilis . Sit'q; modus quintu.quem tangit Dio

nyfius de Diuinis nommibus,tp illa luxfuit ipfe Sol quifa

ílus diatur quam die : erat enim( fecundum ipfum)illa

lux iffe Solfiue ipfim lumefilarefed adhuc infirme;fed

quia quandamfirmofitatem accepit quam die , ideo tunc

dxcitur effefirmatum. Hoc est ergo quod ait , Ipfim enim

videlketyfolare lumen,eit illudlumen ( quauis tunc xnfirs

me erat quod ir diu'mus dicit Moyfes ) quod primant des

terminauit nostrorum dierum trintutem . Dote enimfue*

runt trmitates dierum , idest,fex dies fuerunt dppofiú in

produBione orbis : ir prima trinitas dierum fuit appofitt

ad rerum diitmHiomm , ir alia trinitas ad ornatum : ir

lumen illud quod fuit produftü in ¡Ha prima trinitate dies

rum,quiafuit produftttm prima die , efí illud idem lumen

quod efi Sol : fed tunc erat infirme,nunc autem estfirmas

tum,vt patet exfententia Dionyfii.His itaq; modis dicendi,

ir his opinionibus pr<slibads,volumus eas fingulariter dis

fcutere,ir opinionem inde eligere meliore. Vrima quidem

opinio f.f.lux iliafit in partibus fie remotis,vt à nobis vis

deri non poffït,non vaditfecundum mentem Augu. cum po

nat omnia luminaria cœli ab ipfo primordiofuiffe produs

Üaficut ir nuncfunt,:fid récitât Лит modú dtcendi tan

quam diñum ab alijs, quem non effe rationabilem dart pa

tere potest . Nam ill& partes remota in quibus ponttur lux

illa,velfunt coeles1es,vd elementales . Si funt elementales,

tune illa lux effet corruptibilis, quia eß'et quid elementaiu;

поп ergofie durant ,fed tarn eß'et corrupta,nifi miraculo

conferuaretur.necfubeß caufa, quare miraculo confiruas

retur,ex quo nullum profitlumfiat . Infuper elementum

ignis ir aeris totem сircuuoluitur cum coelo , excepto illo

módico aere qui clduditur inter motes,vt patet ex lib. Mes .

teo.ergo ilia lux circuuolueretur,ir quantumcuq; eßet in Lib. i .poß me

partibui remotis appareret nobis vifibilis ,immo quia fio diumcdp.j4

circuito in nojlra terra habitahli faaebat diem ir noBe,

ficut tunc erat vifibilis, ita ir nunc eßet . Si vero dicatur

lucem iUam effe in partibus cA\cstibus,cum caelumfic ars

cuuoluatur nuncficut circuuoluebatur ir tunc, nobis vifi

bilis appareret . Sed dices $ estfic commixta foh nobis

apparere non poteß,qui ponebaturfecudus dicendi modus.

Sed пес hocflare potefl,quia (vt communiter improbatur )

tunc lux iHafiperflue reñneretur,nihil autem efl juperua

cuum in diuinis operibus,propter quod h<sc pofitio rationas

hitter fifhneri non potefl . Tertius autem dicendi modus,

fcilicct,a?fitÜo Sole, in praiacentemmatenamlux ilia fit

redaita,non ef? rationabilis, cum fpecialiter dicatur de lus

ce illa , ф vidit Dews lucem a? eßet bona,quia placuu fibi

manere quodficerat : non ergo in preeiacentem materiam

eß redailafed adhuc manet vel infe vel in re qux efl inde \ .

formata.tiufirtus autem dicendi modus, videlicet, quod illa

lux erat queedam nubes lucida de qua firmatü efl corpus

Solis,aut aeeipit nubem proprie prout pertinet ad naturam

clementatam, ir tune Sol defui natura eß'et corruptibilis,

quia effet de natura elementorum,quod est inconueniens:

aut accipit nubemlarg'e pro ilia materia caeleßi de quafit

Ba eß lux,de qua luce poßea faBus eff Sol,ir tunc eadem

efl opimo illa cum ea quam tangit Dionyflus.Oeteri) itaqs

alijs opinionibus improbatis dicemus cum Dionyßo,quid lu

men Solare,quod eß nuc,erat illa lux, fid adhuc erat infor

me,quodfirmatum quam die diciturfiiBus Sol.Sed in his

verbis Dionyfii oritur duplex dificultas , vt fit difßcultas

prima : quia ( dato $ de illa lucefiBus fit Sol ) non vides

tur bene diBum $ lux illa erat Sol,nec econuerfifed quoi

de illa luce faBus efl Sol : ficutfi de aerefieret ignis , non

eß'et benè diBum ф ignis erat ille aer de quofaBus efl,nec

econuerfifed ф acr eil corruptus: ir ignis cflgcneratus ,

irfic de aerefaBus est ignis : eodem etiam modofi de illa

lucefaBus est Sol,ilia lux eß corrupta,ir Sol est indefils

Bus.

hexaemeron;- »

ítus. Secunia dificultas efl.quomoio lume Hui folare erat A

aàhuc informe ? Vropterprimum,fáenium,quii non code

modo ex aerefit ignis,ir de illa luce fañus ejl Sol : nam

cum ex vno elementofit aliui,vnum corrumpiturfecúium

formamfubftantialem ir ahuigenerator, \t non poffit di

Ariííot. t .de ci # hoc fuent illudfei a, ex hocfañü ejl iHui :fei quas

Gen. cap. 3 . do non efl corruptiofecundumfubîtaniaiem formam,non

eíifañum aliud ,fei eflfañum alterum;fecundum hoc er .

go manet idemfecundumfubflantiam , variatur autem fes

cundum accidentia,vt fx ex fuero fiat uir,quia idem manct

fecundumfubflantiâ,optime potefl día q>vir ijk erat puer.

Sic etiam in propofito : nam quia corpora cctleftia fuerut

ab ipfo principio creatafubfubftantialibusfirmis, lux ilia

ir Soi qui diciturfaÜus de tila luce ,fubfua fubitantiali

formafunt producía : erat enim (vt diximus ) m illa pars

tecœh vbifaña ejl lux materia magis defa quam in quas В

uis aha parte illius orbisfei no erat ita denfa пес erat Ai

tanta aggregatio luminis quid luceret :fed quando Deus

dixit,ñat lux,materia tila fuit magis codenfata,irex hoc

lumenfuit ibi'magií aggregatum,ir ex tune irtcepit luces

re: pojledquarta die qn deus ex illa luce fleit Solan,matz

ría i//tf/uif adhuc magis aggregata ir magis condenfata,

t ir lumefuit ibi amplius mútipl icatum,vt ex hoc amplius

luceret : ergo пес in produÜione lucis exfuámateria, пес

in produÜione Sohs ex tila lucefaña сft variatio fecundú

fubflantialemformamfeifolumfecunium mawrem cons

denfationem,irfecMum maioris luminis aggregationem:

nam qudibet orbis codeflisfecundumfe totum efí de natas

ra lucis,propter quod idem eft orbe cœleflem in aliqua fui

parte cortdenfan,ir lumen ib¡ aggregari ; ir idem efljkl

lam eße denfiorem partemfú orbis, et effe aggregationem q

luminis mfuo orbe . Reucrtamur ergo ad propofiíum , ir

dicamus quoi in produïlione lucis exfuá mater\a,et inja

íltone Solis ex illa luce,nonfuit vanatiofecundumfubjian

tialemformamfedfolumfuit maior condenfdtiomatericef

maior aggregatio luminis, ir ex hoc fuit ibi maior virtus

ir maior potentia ad lucêdumficuifi puer fiat adolefees,

irfaüusadolefcensfiat vir,non erit ibi vañatio fecudum

fubßantialemformamfed erit ibi maior ir maior adeptio

virtutis ir poteflatis.quiafaÜus adolefeens eritfortior ir

potentiorfe puero,irfañus vir ervfornor & potcntiorfe

adolefeente . Ex his autem apparere poteftfolutio difieuls

, faft's prtetaÜa, nam propter idetitatem eiufiem fuhflantias

\isfbrmce,lux illa primófaña efl Alud idem corpus ex quo

faÜus ejl Sol, ir Sol efl illud idem corpus luminofum ex

quo eflfañus . Bene ergo dixit Dionyfius quid lumen fis ^

lore erat illa lux primofañada efl illud ídem corpus q£

erat lux illa.Bx his etia apparere pottjl quod in Titulo ca

pituli dicebatur,cúm quterebatur quidfañumfuerit de illa

luce,vtrufecundumfe permanferit,aut in aliud corpus fit

conuerfd ? Dicemus q>fecundumfe permanfit ir permas

netfecundumfubslantialemjbrmamfeifecundum fenon

permanfit пес permanet quantum ad aqualis lumims acce

ptionem,quia muho mgis lumen acccpu cumfañusfit ins

Cap. xi. , , de Sol,quàm ante habcret.Vnde Aug. i . Japer Gen.qwss

, , rens,rtif,Vi quid ergo failus efl Sol in poteslate diei,qui lu

, « ceretfuper terramfi lux illa dieifaciendofujfecerat, que

, , dies etiam vocata efl ? An ilia prior regimes juperiores i

, , terra longinquas illuiirabat,vt feniiri non poff:t in terris :

« i atqi ita oportebat Solemfieri per que dies infirioribus mus

г9

di partibn; apparent ? irfMit, Totît ir hoc diet ,aus(t

íium eß'efulgorem diet Sole a liito ( ii;fl,proiuño Sole )

vtper illam ham minus fulgens dies quam nunc esîfuiffe

credatur . Non ergo tantum lucebat ilia lux, quantum lus

cet Sol. iyj > i viro aikbatur iñ diño íí:¡(';>,vfr¡í>n illa lux

in corpus aliud fit conuîrfa : iicamu; earn no« effe conuer

fam in corpus ahuifel in corpus alterum. illui enim cors Л ■

pus tunc alterumfuit,cumfañus Sol, accepit mrt'.orem ags

gregationem lumíms,non tamen'ex hocfui: alud fecüium

fuamfubßanHalemfirmam . Sed daces q, etiam non potest

eße cotpu; alterum fecunium quafcupcoriiitiones: пат 8.ГЬу. j7.

cumcœlumfit primum alterarls ir exhocfitinalterabile,' 2.deCoi\o t.

non videtUr Corpus illui ex quofaña ejl lux,ir ex quo po- 4. x.

jkafaïîiis ejl So'.,potui(fe aliquam alttrtitionem recipere .

Dicemus ergo f cozlum ir qwelibet pars coeh efl alteram

inalterable fecundum radonesfeminahsprout res eflfub

ietta naturalibus agentibusfei non efl1 quid inalterabilefes

cunium rationeíobedientialesproutdecreatura-fit quoi

Deo placet : namfecùnium Aigu.fuper Genytrasq; ras . lib.Ccap. 1 4..

tiones iniiiit D:us , feminities , fecunium quasfubiuntur

naturalibus agentibus,ir obedientialesifecunium quas fit

de eis quoi Deusdifpofuit . Aihucfirtè diceret aliqmsfi

corpus illui de quefafla eß lux,tuncfuit maga cendenfas

tum,ir poßea factus mie Sol,fuit peramplius conienfits

tvm.quia non potvsf corpus condenfari nifi occupet minore

locum, \idetur in ecelo aliquidremanfiffe vacuum ?fed dt

boc,cum agetur de opere quartœ diei quando proiuña fue

runt luminaria cxli,infra in. j j 'sap.dificultas mouebitur

fpecialis . Secunda qutdem dificultasfupenus taña de ins

formitate illius lucisfoluta efí per iam diña: namcumnon

effet lux illä tanti fulgoris ir tanti lumimsficut est nunc

SoUpctoratdtciinformisrefpectuSolis.Dicunttamanalis S.Tho.i.par.

qui infbrmitatem illamfuiffe quantum ad caufalHatem, qa fum.q. 77. ar

lux illa primofaïla eratftbfîantia Solis, ir híbebat virtu- ticu. ±.Ad.t.

tern in communifed poflmodum data efí ei fpecialis et des arg.

terminata virtus quantum ad particulares ejfeñus . Sei vel

hoc efl idem cum dicto ntíñro,vel eflfine caufa pofi'ü-.nam

cum traiant Vhilofopbi influentiámeffe a luminoíofifues 2. de Ccelo t.

rit ei datafpecialis virtus ad influeniumir caufaniüfait 4. г _

eifpecialis iHuminatioaddita,quia cum poffumus aliqi na

turaliterfaluare,no oportet ad miraculum recurrere. Vros

pter qt dicemus,f illa lux erat informis jipter minorem he Sed Cur Moy

minofitatem: faño ait inde Solc,dicitvrfuiffeformata pros fes ¿ Er vidit

pter rrutiorem luminofitutem, qua auila,cum influetiafit a ¿eus lucem p

luminofo,potuit dla lux habens maiorem luminofita'em in effet bona , ß

multes ejfeñus,in quos non poterat propter minorem lumi aliquid lumis

nofuaum dum dicebatur eße informis . nis deeratkos

С APVT VU. fidera.

Quomoio ilia prima dies fehabuitad alios dies

fecundum (juantimttm temporis , vtrumfuerit

maior, uel minor,uel lequalis i .

E ILLA autem die prima

^fecundum quarrtitatem temporil

irfpacium hörarum,iuplkiter

loqui poffumuv.irfecundu unu

modum loquedi, ilia diesfuit mi

nor dies omnibusfequétibus dies

busfecundum àlium modum loi

quendi,illa diesfuit ali^bus diebusfequentibusforte cequas

SECVNDA TARS.

lis,itli<píbusverodiebus minor . Accipitur enim vno mos

do dies ilia prout incest àfiftione lucis,vtfit prima dies i

luce in luccm,a luce.f. euttte verfus occidens , in lucem ra

deunttm in oriens tfecunium quem\ modum dtxif Beda

A* opera Dei à luce mchoata in lucem completa effefignifi

canturfecundm hunc etiam modu loquitur Magifterfens

tentiarum lib. г .dicens di:s ilia kabuu.xxiiu.horas.Vofs

fumus enim distinguere horas a> horafit tranfitus corporis

luminofi per qüniecimgraius,quando enim Sol peragras

uit quindecimgraius.dicimus fuiß'e pertranfitam vna hos

ram:ir quia circuit cxleîîes diuiiuntur in.}6o.gradus,

quando Sol peragrauit totum ctrculum inter diemirnos

Üem,ir redijt ad punÜm vnde incepit mauert motu-diur

nofiue motu primi mobilis, dicimus ipfum gtgraffe. j 6 o.

gradus,qui diutfi per horas,vcldimfi per quindecim gras

dusfaciunt vigmtiquatuor horas.nam ouater ir vicies.ic.

gradusfunt. j6o. Trtma ergo dies incipiendo ea àfaÜios

ne lucís non contincbat nifi mam circulatimem : ir ideo

fuit minor omnibus diebusfequentibus . Credimus enim a

principiofuiß'e тошт primi mobilis qui eft ab oriente in

ocadcns.vt ex hocviderentur quodammoio ind'.sttnfti alii

cali infirieres a primo mobili.quia nondim habebat mom

proprium qui eít oppofitus Uli motui per quern diiíiníle as

gnofamus alios coilas effe- dwrßs aprimo mobili :fed fas

ñofirmamento,irfiiîocœlo fydereo .fiuefiïtaoftau*

fphzra (fecundum unum modum exponendi ) quodfun¡a

ííumfecudadie, incepit effe motus contrarius motui primi

mobilis .Et ideofeainda ir tertia diesfuerunt longiores cp.

prima diesinam dies prtmafecundum modum quern teñgis

mus,non contincbat mfi vnam circulationem tantufei dies

fecunda ir tertia continebant aliquid plus.prima enim die

non mouebatur lux ilia nifi ab oriente in occidensfecuium

тошт primi mobilisfedfecunda ir tertia die mouebatur

ab oriente in occidensfecundum motum pri mi mobilis , ir

ab occidente in oriens motufirmamentfiue motu опале

fpïer<e,qui dicitur inccpiffefecúda die,qua die diciturfir

mamentumfiñum-.ergofecunda dies contincbat totam res

uolutionem , ir tantum plus quantum recuperauit ilia lux

motu опаше fph<erte.tantudem etiam ttmporis contincbat

tertia dies:alu autem tres diesfequenïs,qui dtccbatux dies

ornatiu,aim iamfiÜa effcm luminaria coélufuerunt maio

res,qlfecunda irtertia dies. Vrima itaqi diesfût minor ф

fecunda,ir tertia-.irfecunda,ir tema dies fuerunt mino

res,qlquarta.quinia,irfexm.namfecunda ir ttrtiadies

non continebant plus cfi vnam reuolutionem ir quantu то

uetur oclauafphtsra in una diefed alii dies fequentes , ir

omnesdies quifimt nunc nonfilum continent plus |; unam

reuolutionem ir quantum moue tur oBauafpheerafed сил

quantum mouetur Sahna cumfiïiusfuerit Sol quam die,

iv.ee ut tunc moueri Sol contra motum primi mobilis ,ficut

mouïtur nunc, mouetur enim nunc Sol triphci motu , motu

primi mobtlts,motu otlauxfphier<e,ir motu proprio: fei

motu primi mobilis vadit ab oriente in occidens,motu OÜas

vuefph«er& ir motu proprio uadü ab occidente ad oriens ,

Si ergo modo tncip'at dics,ir Sol fit in aliquo punïio exs

li,ille puniius redibit ad locum vndc incepit moueri in una

rcuolunone complctafed Sol motu proprio, ir motu oñas

tue fpkar& cum his moiibus ecomra moueatur, non erit in

¡lio punÜo in quo incepit mouerifed retrocefftt per tantum

factum per quantum iuu motu ойаж fpbeerce ir motu

A proprio: quapropter redado punÜo (ich ai locumpprium

quando incepit dies,nZ propter hoc redit illuc Sol,fed opor

tet ф mo'jteatur cxlum per tantum fpäciwn quantum Sol

contra acquifiuit,ad hoc quod Sol inápiat apparere,ir ad

hoc q> maptat effe alia dies. Cocluiamxs ergo,et dicamus.

quid,incipiendo primam diem afañione lucís illa dies no

continuit nifi vnam reuolutionem tantum,qvua nodum erat

faftus motusfirmamentifecunda autem dies,irtertia ( qk

iamfiÜum eratfirmamentum ) contincbat vnam reuolus

tionem,ir tantum plus,quantum retrogradiebatur ilia lux

motufirmamenti: quarta autem dies,ir omnes alij diesfes

quentesfaíh tarn Sde,continebantvnam reuoluûonem,ir

quantum ipfe Sol contra voluebatur motufirmamenti , ir

etiam quantum contra voluebatur motu proprio Solis.Vros

pttr quod liquide apparet , quid quarta dies,ir omnesfes

В quentes exceß'erantfecundam ir ttrtiam.quantum contra

gradiebatur Sol m vna die -.fecunda autém ir tenia dies

excefferunt pnmum diem, quantum cotra gradiebatur illa

lux motufirmamenti in vna die.primaverô dies vnam res

uolutionem continens,ir nihil habens de retrogradatione,

quia nondum erat motusfirmament'uir nondu erat fiñus

Sol,minor fuit omnibus «Iiis diebus. Tatet ita^i,fi aeeipta*

tur dies prima afiñione lucis, $> minorfuit omnibus alijs

diebus continens.xxiüj.horas.vel contmens fpaemm. }6o.

graimm,ir nihil amplius: c&teri autem dies continebant

tarttundem,ir retrogradationem oÜaux fph<er<e tantum,

vfl oüauce fpk<er& ir Solis . Verum quia buiufmoii res

trogradatio quantum ad vnum diem eft ualde quid modis

cum , non dicitur dies nrtturvtlis effe nifi . xxiiij. horarum,

ir non cuxatur de huiufmodi retrogradatione quantum ad

С computationem dierumfedfi vellemus tequare cct-lum , ir

lellenvüs feire punÜualiter verimtem irpuntlualem locum

Tlanette,operieret ißas retrogradationcs computare . Sed

pottït aliter accipi prima dies,vt incipiat non afiÜione lu

asfed a façlione mundt,ita quoi prima dies conttneat res

uolutionem vnam quee fuit afiilione lucis vfquequo rediit

ad punftum in quofaiïafuit,ir continent etiam illam то

dicam morulam qucejuit interfiH.onem mundi , qmdo in

principio creauit Deuscoilumzr terram.ir (аЗюпет lu

ris quando dixit,Deus Fiat lux irfitla e\\ lux . Vtrunq;

enim modum acapiendi diem infinuat Moyfes : nam cum

dixit,în principio creauit Dcus cxlum ir lerram, nullam

memionem fècit d: diebusfei ineepuficcre menuonem de

diebus afañtone lucis,quia cum dixit Dcus, Fiat lux , ir

faÜa eft lux,poslea fubdii,Etfaïlum eft vefpere ir mane

g dies vnus,innuls quôd ilia dies primi incepit a fiïhone lu

ciSiVel mnuens quôd vnus modus accipienii diem, eft afas

ílione lucis.lpfe etiam idem Hoyfes ро>1ф enarrauit opes

rafex iierum,irfanñificationemfeptimi diei,quafi reca

pitulando fubdit,lft<s funt generañones cali ir terra, qí Gene,

createe funt,in die quoficit dominus cxlum ir terram.ubi

plant innuitquii potest accipi dies afitlione munii , non

enim in die fbcifjh D:us cxlum ir terram , nifi dies illa

incepiß'etafiltione mundi : fecundum quem modum loque

di,crai vna comparado inter pñmam diem,et omnes alias:

quia quahbet huiufmodi dies contincbat Шт reuoluúoné,

ir cum hoc aliquid ampliusfed aliter ir aliter, quia pris

ma dies condnebat reuolutionem vnam ir morulam que

fuit inter creaúonem mundi irfi3ion:m lucisfecunda et

tertia dies continebant reuolutionem vnam ir morulam

quae.

НЕХАЕМ ERON,

quxfuit propter retrogfadationem oilauxfph£ra,quorta *

vero irfequentes dies continebant reuolutionem vnam ir

ampliorem morulam propter retrogradatione oïtautefpbce

rte ir Solis . Sed dices primum diem declaratum non ejf:

( computando cum cum morula auxfuit inter creationem

mundi irfiñionem lucís ) anfuerit maiot, vel minor, vel

equalis ahjs diebus : nafine illa morula erat omnibus dies

bus minor,fed quid cum ilia morula relinquitur declarant

dum.Sciendum ergo duas ejfe trinifates dierum , vt innuit

Ctfp.4, Dionyfius de Diuinis nomimbus,prima qmdí reinitas fuit

appofita ad dißinguendumfecunda ad ornandum. Satis er

go videtur probabiliter diïtum, $ primi tres dies fuerunt

anuales vel quafi <equales,alu' vero tresfequentes dtesfues

runt mdiores primisfed interfefuerunt <equales:nam ilia

morulaquam computamus cum prima die inter creationem ^

tnundt ¿rfatlionem lucisjicebatur fuperius fuiffe tanta

quantafuit inter creatione angelorum bonorum ir eorum

ionuerftonem , vel inter creationem malorum , ir eorum

auerfione , qua;fuit valde modicasetrogradatio aüt quam

vitra геиЛийопет continebant dux fequentes dies,fuit it

valde modic«,quiafuit quantum mouetur ottauafphara in

vna die,cum fecundum Vtolerrueum tila oftaud fphxra in

centum amis non moueatur nifi per vnumgradumicx quo

foteSi apparere quanta fuit morula inter creationem mali

ttngeli, et eius lapfum,etfic Uli tres dies primifuerút vnis

formes vel quafi\niformes,alij aute tresfequentes dies mat

iores tribus primis, interfe tarnenfuerut £quales,vel quafi

atquales.qma qualibet continebat totam reuolutione ir res

trogradattonemotlau<e fpherce ir Solis . Dicimus autem

¡üos diesfuiffe äquales vel quafi äquales propter ecchris

totem SoÍií : nam licet Sol infuo eccentrico vadat aqudlis '

ter,confequens efl quod in circulofignorum vadat intcquas

her. Iterum dicimus hoc propter artv rcftum et obhquum,

quiaß lüud quod récupérât Sol oritur refrè , appomt plut

d: temporefx oblique minus .

CAPVT Vltl.

Vtrum lux in fpiritualibus iicatur propric , ucl

tranfumptiue ♦

E R В A finilorumineo

quod dicimus de luce magna

dijfcultatemficiunf.namАи

gufii.^.fuper Gen.vult$ lux

infpmtuahbus dicatur pros

prie. Ait enim, Ne quifquam

arbitretur illud quod dixi de

____ lucefpnituali no iamproprie

fed quafifigurate.Quafi dicat op nonfiguratiuè пес allego

riccfpmtualisfubíiamia dicitur luxfed propric. Liem ct

ibidem dicit tp lux non dicitur bk.i. m corporalibus pros

prie,ir ibi,\defi, infpiritualibusfigúrate . Etibidemvult

quid infpiritualibus mehor ¿r certior fu lux ir dies , (¡

incorporahbus. Et iíícm ibidem ait quid Chrijlus nonfie

dicitur lux,quomodo dicitur lapis,quia Cbnjlus lux pros

Infuo Иехае prie dicitur,lapis verofigúrate.Ambrofius tamen,ir muí

meron. (i alufitnÜi volunt quod k<ec metaphoncè dicantur defpi

tituaibusfubfíantus.Sciedum ergo quod lux de emporas

Text. г 4. ir Uhus etfpiritualibus no potes! diet vniuoci, quia vera vnis

3 1. uocatio no efi nifi in fpeciefpccitlijfima.vt patet \.7X\1yf.

Сар.гЧ.

nam ir ibidem dicitur,% latent atquiuocittiones in vniuer

falibusfiue m veneribus,ncc potefi d\ci pure «equiuoeè, j*

vbi eß ahquafi nilitudo no efi omnímoda ¡equiuocatio.Sei

dices Of cumfimilitudineflat vera equiuocatio , quia anís

mal homo,ir quod pinghur,idefl,bomoverus, ir homo pi

ílus dicuntur tcquiuoee.Ad quod did potefi cp logicus cos

muniter non dtslinguit inter analogum ir ¡eqüuocum, vel

inter dnalogum ir vniuocumfed illam analogía qua mut

tumappropinquat vrtiuocationi,vocatvniuocationemi dicit

enim $genus prxdicamr vniuoci de fuis fpébus,ir tñ( vt

diximus)latent xquiuocationesfiue analogie in geneñbus,

analogiam autem illam qua multum distat ab vniuocatioe

cuiufmodi eß analogía entis,vocat <equiuocationem: ideo di

cit Vorphyrius ffi quis omnia.enúa vocet, cequiuocè nuns In cap. de fp

cupabit: ideo no oportet effe veré ¡equiuoca qu<e logicus vo ci e.

cat aquiuoca,ntcvcre vniuoca qtle vocat vniuoca.Vel pofs

fumus dicere gfimilitudo que efi inter pifturam ir rem,

non eflfimilituiofecundum naturam : nam Ule idem color

qui datur parieti vbi pingitur ko , pojfet dari ligno vel

rei aherius natura: nos aute loquimur de ßmilituiine nas

tnrali.Kedeamus ergo ad propofitum,et dicamus,quàd пес

proprie vniuocc,ncc proprie ¡equiuocefed analogic'e.etfes

cundum prius ir poííerius,dicitur lux infpintualibus,ir

corporalibus.Videndumefl ergovnde dicitur lux in cors

poralibus,irfecundum hoc inucHigabimus,Vtrti tllud ma

gis,vel per prius reperiatur in corporalibus,<\uam infpiris

tualibus ,vel ecouerfo.Videtur autem nomen lucísfumptum L ux.

ejfedmanijvfiatione, iuxtaiHud Apofiolí ad Ephef.omne Céf.f.

enim quod manifcííatur,lumcn eß: ir ex hoc videtur g lu

eisfit manifißare . Lucís etiam efi irradiare tamfuper со

gnofcibilia,quàmfuper cognofcenna-.vtfi oculus efi cogno

feens corporaliter,ir colores cognofeuntur ab oculo corpo

ralitcrdux corporalis irradiaba fuper colores quife habet

vt cognofcibilia,ir fuper oculu quife habet vt cognofcîs :

nam nifi effet color illuminatus nullo modo videretur ab os

culo,nam nopotefi immutare vifum nifi color illuminatus,

cum color fit motiuus vfusfecundum aÛu lucidi,vt decías

ran habetfuper. 2.de Anima:vt ergo colores manififlïtur Tcx.6 7

vifm, oportet lucem irradiare fuper eos:fie etia dicere pof

fumus,fficut colores non manifiîîantur vifui nifi lux irs

radictfu$ eosfu vifus no videt manififle colores nifi lux

irradtc!fuper cttm.Sed dices a> oculus in obfcuro videt cos

lofes illuminates,ficut patet eu ad lumen candela legimus

m ahquo Ubro,ir nolentes pati difgregationem vifus,vers

timus lumen ad librum,ir occultamus ipfum ab oculo. Dis

1 cemus ergo,eoipfo quid vifus non potefl fufeiperefpeciem

coloris nifi illuminati , dicitur lux irradiarefuper colore,

irfupcr oculum,inquantum oculus no potefl immutari mfi

à colore iUuminato,ir in virtute lucís: quantücWq; ergo ос ■•

culífíur lumen ab oculo, tame ex quo proponitur oculo dut

metraliter color úluminatusfimul recipit oculus fpecie eos

loris ir luminis ,vtex hoc dicatur luxfuper vtruq; irras

diare.liis vífis dicemus $ lux h<ec importare videtur,vides

bcet,manififiationem,irradiationem fuper cognofcibile, et

cognofccns.tiuare fi ifla magis repenuntur in fp'mtualis

bus quam í corporalibus ¡confequens erit,vt videaturveram

effe opimone Auguffm¡,$> ~f.mcl¡or,ir certior,ir verier

efi lux infpiritualibus,q¡ m corporalibus. Igiturfi loamur

de primo.iJe mamfifiatiorte, patet fpualia ir intelligens

úas ejfe manififlijfima in natura. Ideo Pí$ in. 2Met.c0m Тех. x .

SBCVNDA PARS.

x z .MCM. l 8

3.(15 Am'r'na.

(cx. l 8.

Cap. z .

Commêt. 1 8 .

qu inlzſlcflum haflrum rçſpeffu'imrflzgemiarum ad ºcu

\um nºf'luc reſpeft'u Solisfiuc lucis die¡,dicem, ?fu-ut fe

l’abclªculus noffuit ad lumen Salmficfiz babe: intelleffiu

noſ?" ad ea queefum mamfis'iiflima m narumjicut ergo l

Sol ei? manififfiflïmus rcfpcffu omnmm corpºralium ,fic

znirlligcntiwfimtmanifèfliſſunè in nªtura etiam reſpcfku

ipfius Solisznulla cnim corpohtlmfim ita manifefïa in na

turafficurfimtfióirmmlin ¿2- intrlligenéiºe,cwn 0mm: opus

natura: u opus Íflffülgtflfi-S,Ü cum natura non agar nifi

rçmemoram àfiiperíoribus Cdufis . Mod ergº dirimus de

manfiñ’anon: poflumus dicere de irradmione tam fuper

tognofcibilm flyer cºgnofccmiadiamus quidem g; lux

fpirimalis vehemencia: irradiatfupcr cognofiibiha quàm

lux corporalis ſúper coloresm inn-Hem“ ag?: qui :fl lux

fFIritualis vehemencia: irradia: ſupcr pijamaſmam quàm

lux corporalisfupcr COZOTCSIÓ* licct dimt Philcjòpbus, g;

ficut luxſe bath ad cºloresficſe babe.- imileffus :rng ad

plzanmfmataziflud mmm/¡carmen dicit ¡equalitutrmquia '

vebcmcntior :Fi irradian'o intrilcr'fus fiipcr pbamufmam,

quám luczsfizpcr colºresmam phantaſmata fimr imlligzbi

lia in_ potencia nibil babemia (ſecundum g; buiufmodi ) de

dffudlltdfk intelligzbilmum intrlligibile ab inn-!leña nºflrº

fu vniunjàchhanmſmata aunmfint fingulªria ¿T pªr:

titular-ia, bfint bic ¿7- mmc , nihil habcmia (facundum

g; buiufmodi) dc vniuerjàlimir: colores tumcn ::liquid ha:

bem de affualitatz vifibili,cum de cºmpofitione colomij

lux vel perfpicmtzzs,quc participa: mtmram lucis,efl cnim

colºr cxrrcmims perfpicuifiue pfpicuims extrema in cor;

para rrrminatv, vt Philofiipbus air m de Scnfii bſen aio:

fed :amen color ktm* «Hualim‘tm vífibilcm nºn babe: tan

tum,nec in illd plenitudine , g; pqſfi: immutarc viſum fine

ezqu lutídí.Q4dPr0Pttf fi plus cfl ª, pbñmſmm quefunt

potential intelligibiliamoumm intellcflum in vii-ruiz inttlle

ffus agêtis, qu'am g; colores quifun: aliquo modo afïu vifi:

biles,m0ueam oculum in virtuª lucis,pojſumus vcrè cïclu:

deve g; mirllcffus aga‘ns qui :ff luxfpiñtualisdvebcmêrius

irrªdialfuper ¡¡¡Jamaſ-mameſ¡ lux corporalis ſuyer colo:

mJMbim g; manififïatio peramplms b‘ perfi‘fflus nyc:

ritm- infpirimalibus queſum manififliffama in mmm, q;

in quibufcñ'qs corporalzbus in gba¡ magna: eſ! defiê'fus rc:

fpcffuſpñaliumdr oflen o g: irradiare fupcr cognojcibi:

lia vehemmiius competª mſpñali quàm corporali ſuper

coloreszvolumus declarar: Idiudn deliver@ irradiarcſuz

per cºgnofccnn’a vckemêtius conucm't Zurifiªirmmli, quixm

corporaliffls'í enim fimilc de ímllcffu agent: qui eff lux

ſgiritualis refpcfi'u ?bámfmammdr de luce corporali re:

_ſch'fu colºrum comparando colores ¿7' luccm carpa mlcm

ad amm ¿7- lumcn innlleffus agentis, ¿7 P11‘anmaru mi_

intrllcffwn pajfibilem :quia ( vc Commcmm air in. 3 .de

Anima )ſicut acr fimul rccipitfpecics Cªlaris è)- lumê'JſIc

¡mileffus pqſflbilisfimul reczpiefimiluudincs ykanrafma:

:um ¿7 lumen mulleflus agcmiszb-quod di&Zum eſ¡ de de:

ren/crimth hªber de oculo,quia oculus non fet-‘Piſfiímll:

rudincm colons nifi illummnnm ex hocfimul dicmur rec¡

perefimilztudinem colorum ¿Tlucisfortiºr txt-nan cfl lux

fpimualzsfiuc lumen intellcffus agentis,quàm Sir lux cor:

pªralis reſpeffu oculi: quiet ciun intellctïus pqfflbilis desim't

cogimremon propia* koc perdirfpccicm ncc lumen inrtlle;

&us agentisſed cum oculus clauditur ¿2- dcsim'i videre, nó'

rcmancn: ibifchics Cºlom netpſyecics lucxs . Vehemêtius

A ergo coniungunmr— inhflestui Pq'ſflbili 'Similituíines pkan:

tufmatum b lumen imlleffus agentis , quám coniungíítur

ºtulo Similitudims colorum ¿7* lux corporalis , cüm oculo

_ſe aucmmc à coloribus ¿T &luce mm vlttrius hac rcma:

mani; in ipfli intellcífu verò desincntt considcrare de rc:

bus,adkuc]fimihtudines rerum ¿7- [umcn Intelleffus rama:

nen: in :0:0 quia mtfllcffus pqſflbilís dicitur cognofcens

rcfpeffu innlligibilmmſicuz Viſus reſpeflu vifibiliumzbcne

diffum cfl ¿p non ſòlumfuper cognofcibiliaſed en'amfupcr

cognofccmia luxfpzricualis :vehemencia: irradia!, lux

cºrporalis Tria irªq; mflafum Circa luccm tam Cºrporal?

quàm fpirimalem,wdelicet,mangªèffatio, irradiatio fupcr

cognºfcemia,i7 cognoſcibilia. Si ergo quan-am, quemo:

po iíïafi haben! adinuicem .ª Diccmus g; fun: fimul trm:

porqm illo emm cºdcm inffann’ in quofir irradiatiofupcr

coloribusjit reccptíºfimiliiudmis coloris illuminati in ocn.

10,27firvific. Ec quin cumfit ¡ri-«diariofupcr colores,di:

(irurfieri irradiatiofupcr cognoſcibilmquum amm rec::

piumurfimilitudincs colorum ¡¡luminaiwum in ºculo di:

citurficri irradiatio fuper_ cognofcentiaquum air fit vifiº

dicuntur colorcsfien manifi‘jlx oculozideº irradian’oſuper

cognofcffizlmdr irradiatíoſupcr cognofccnn‘a, ¿7' mamfi‘

fian’ºſunt fimul ªmpara ,fld non fun: fimul’caujàlirajt .

Cum aut? dupliciirr difïinguamr caufllitmwideliceniriſè

ren-{nb- eflèndiffi loquimur de caufixlitzur infirendi, mas '

Si: cx manifeflationc mfirtmus quiïhbcr irradian'oncmqi

ccommfi : Mm bcnè valer ªz'fifit viſw ¿Tfianr colores

manififfi oculo,_zpfiat irradiatiofuper cognoſrentiaxr bc:

nè vale! gyfifir hoc , _cz-fiat irradmtiofuper cognofcxbilm:

_{èd non valetfific irradiariofuper Cognoſabillttúzfiat vi:

fio vel ¿pfzant colores manifi-fli oculo,quiafi›m non cfl ¡bi

oculus cui flan! cºlores munififlizcrgofi vºlumus loqui de

manffrffationcfaffa oculomóſempcr ex qualibet irradia:

tionc poflhmus infirrc manifiíïationcmſed econuezfifid

fi volumus loq… de mªnififlatimc infe, tunc vnum mfi'rt

aliuddr ccºnuciſòznam per irradiationem lucisfiunt ma:

nififli colores inſé, ctiamfià ncmine videanmrxrgofi :fl

irradiatio,cff ¿7- bmói mªni&57:1de ccºnucrfizfic ergo

dicendum ch quantum ad iliuminationemdrquamum ad

tauffitm infirêdi.$cdfi volumus loq… de Muſ?: cfièndi que

:fl patior b- rriagis confidcrationc dignafflrius cfl :nadia:

tioſuper cognºfcxbi lia . ¿y ex hac cauffittur irradiatio fue

cognofccmiadr cx his caiffiuur *vi/io b'fiunr colores ma

nffèfli viſui,vt prim intelligimus lucem illuminare Cºlores,

Üpºflca intelligimus colores illuminatos Cduſàrefuamfi:

milimdincm m oculodrpoïlea innlligimus cx hisfien vi:

fioncmdr Cºlºm manififlos efſe oculom'j quia omnm Il:

lafium in inflantimon es? Ibi prius b' poflerius trmpare,

fed cauſàlzrarrmatura,ò' origine.- ò-jêcundum ea quie di

ximus de luce,coloribus, ¿7‘ oculo , pojſumm intelligere dc

intelleíïu àgcnir,pbanmſmatibus,dr nuclleflu pqffibilz. C5

cludamus ergo ¿7 dicamus gy fi irradiatiofuper cognofci:

'21114,67fayer cognofccntia, ¿7- manifi‘ñatio, fun: pokiora

m lucefyirimaliquàm corporali,videiur dicendum effcm

Auguflmus air,luccm magis prºpric in fpiritualibus, m

corporalibus repcririficd vtſàluemus diffa Augzgflini, ò'

alzar-um Sanêïºrumdmmus ª: in Nomina duo es? confidc

rarc,fcilicet,impcyiéianem,b impq/In'oms rationem: vtfi ‘

boc nomcn lapis impofirum cf¡ lapidi ab ¡Mc rakion: , quia '

¡edit Fedcmm dicatur lapis,quafi pcdcm ledês, poflſicmu

confiícrarc

Cap. U'. l

Ad pre.ſ.

HEXAEM-BRON;

eonfiderare de boe nomine lapis et quantum ad impofitio:

Remi)- quantum ad impofifionis rationem .- fic ¿7‘ de luce

pojſumus illa duo confiderare . Si ergo confileremus de lu

ce quantum ad nominis impofitioní, propriè competir cor:

paralibusxr ex boc translatum ¿7* exfenfitm ec‘l ad ſpxri:

tualia : nam cum nº??ra cognitio incipiat afenfitb- prius

cognofcamus lucê corporalem qudmſpirimlemprius fuit

nomen lucis impoſitum corporalibus : b- ex bis extenfitm

adfpzritualiajedfi confideremus de ratione impofieionis.

ficut multa magis poflunt ledere pedcm ¿7- mdng ladunt

pedem,qudm lapis ,fic manififlatío ¿2* ea quiefitnt de ra

tione lucis,magis pofl‘unt conuenire ò- magis cïueniuntfpi

ritualibus quam cºrporalibus,rt ex/boc nomen lucis nñfiz

guratmèfed proprie' inſpiritualibus ejſe dicatur . Sed di:

ces,quód etiam irradiatio traflanuè competitfpiritualibus.

Ad quod dici poteſt',quòd quicqutd fit de impqfitione nom¡

nis, id tumen quod efl de irradiatioms ratione perampli'us

¿7 perfeïlius competitſpiritualibus qudm corporalibus, vt

fi ex boc dicitur lux corporalis irradiarefitg colores pro:

ut colores in virtute eius mºuent vifiim , ¿7 ex boc intelle:

Elus agens qui ejl luxfpiritualis dicitur irradiarefitp pban

tafmata prou: in virtute eius mouent intellecªfum pqlllbilem,

rt patet per habita: perfeílior e?? virtus intelleflus agentis

fitper pbantafinata vt moueí t intelleme po/fibilem, quam

lucis corporalisfitper colores vt mºueant oculum. Etfi ro:

lumus ifla adapmre ad Angeli¡ qui eflfubjlantta fpiritua:

lisjeparatadicemus quòd illud qd’ Auguffinus ait de Ani

ma que eflfpiritus iunflus corpori' vel que eflfpiritusvni:

‘HULQ omnia cognoſcit in quadam luce fiti generism pa:

m cx. l &de Trmttªthpofi‘umus dicere ,Z7 de angelo qui

cflſpirimsſeparatusquód omnia cognofcxt in quadam lu:

cefiii generis : ipſe enim intellefl‘us angelieus inquantum

retinet fpecies Pºftff ‘dici quedam memoria ,- inquantum

vero ab ipfis fpeciebus in memoria generanturfpecies in

aEZu vt per illas aflu intelligat intellek'lus , poteñ' dici que:

dam intelligentia , vt ex hoc verificetur boc commune di:

&um , quòd in angelo ¿Tin animº dſpecie quie eff in me:

mºriagigmturfpecrcs in intelligentiaztertio ille idem intel:

leflus angelicus qui ('diflus efl memoria prout quafi babi:

maliler retinet jpeciem , ¿2- distus efl intelligentía prºut

aflualiter ¿J clariori modofit ibi ſpecies, potefl dici lux

prºu: bath bane virtutem manifi‘t'latiuam, quod d fpscre

que efl in Zmemoria vb¡ ei? quafi in abfconditv è?- minus

manififfa,gigni turfpecxes in intelligcntia vbi eFf magis in

affu ¿7- magis manifi-ñ’a ;narn ( vt patuit per Apoflolum)

Omnis mani Ratio babet rationem luminis: iflte ergo ma

nififlationes non poffentfieri per intelleílum angelicum.mfi eflſiet quoddam lumen ¿7 quedam lux S tº] quta is'la

lifi'Ïldfiº qutefit per irradiationcm ¿7 lucemfpiritua:

lem efl peififlior quam illa quefit per corporalem,fi in:

time cºnfideramus non impofiéionem nommisjèd id

quod intelligimus , ¿7 id quod importa:

tur per irradzationem òlu:

eem, perfiªffius c6:

petunt bee

ſpiritualibus

quàm corpºralibus .

A

B

CAPVT IX.

Wd lux nec dl corpus nec defluxus corporis."

OLE NTIBVS nobis

ſ - probare quód lux nec efl cor:

"ª pus nec defluxus corporis,ob=

\ª G uiant vel obuiare videntur di:

dem difla fmpturtejacrreqa

primo die diciturfaï'la lux,iuxta illud Fiat lux: confiar au

tem quod non fit nifi compofitum,rt probat Pbiloſòpbus in

lib.Pby.et Met.quia nonfit ¡ij1 rotunditas nec albedo,ſèd

fit corpus rotundum ¿7' corpus album r fl ergº ipja lux di

citurfaffawidetur quód luxfit quºddam corpus . Secundo

intentioni noflrte ol'uiant tia-ºbuiare videntur diê'la San:

&orumzvidetur enim relle Auguflquòd lux in eorponbus'

teneat primum locum,quod mm effet nifi ipſa efſetcorpus.

Tertiº Vidêtur nobis obuiare diíl‘a l’biltfipborum: ridetur

enim Pbiloflipbus velle in Topicis ,quod tres fitnt fpeties

ignisaarboflammaxr lux . Vt ignis in materia terreflri

eſl carbo.ln materia vaporali ¿7- fiimojà efl flammaNam

fecundum Pbilofispbum , Flamma eflfumus arden; : quod

manifi-fle ridemusNam [íflnt candela acccnfie , ¿7* una

extinguaturatfupponatur alteri,itu ¿pfiimus candelª: ex:

tiné‘lte attingatflammam candela: accenfzeflamma cande

lee accenfae incxpiens ardercfumü candela extinñae, acc'e‘

det cadelam extinê'ltï,ita q; materiaflammte eflfumumgi

turficut in materia terreflri ignis efl carbº ,fic in fumoſà

' materia eflflammajedl'ignis m propriafpbera vbi efl ita

rarus et diapbanus,dicitur lux,quia diapbanum tb- perſpi

cuum participant naturam luciszquare fi ignis in propria

fpbara dicitur lux,è;~fic acceptus efl corpus , conſcquens

efl q: luxfit corpus . Qtartv nobis obuiare videmur difla

cºmmunia que cñitcr profirunturmam hoc efl lucere , ra:

dios emitterenpfi ergo rady'ſunt quadam lux.Et lumen di ›

eimus de rady'sapfrangunturfirileificantunèr refleïlim:

tur. Frangítur quidem propter diuerfitatem mediºrum:re:

flefluntur propter refljlenttam opacorum corporüúnterſe -

cantur propter irradiationem diuerfòrum luminum. Fran: ,

guntur quidem rady’ propter diuerfitatem mediorí¡ : rtfiqs

videat aliquá rem per diuerja mediaJemper frangitu rineſ

dius vel à ppendiculari, vel ad perpendicularem: rtfiſunt

duo media p quee OCulus videt remir fitſubtilius medium,

3!

t.

l . I‘by. t.64..

et.7. Met tex

:1. ¿7 inde.

‘ '- Il.

In lib. de lib.

arb.

I I I .

y. Top.cap.;

lºc. 9 8.

IIII.

iuxta oculu,è7 denfius tuxta remfrtïgitur radius :ad pero;

pendiculareinfiue verſus perpendicular-¿ri ex bºt: res vi;

deatur maior-,qa videturfub maiori anguloYtfifit ºculus

A , res rijà B ,et mediiï differensgrqffiusflt ‘C , etſub:

tilius D, rady' A E , ¿7- A F, quireflèlprocedêtes

attingerent tvtam rem quie efl B , refratli verſus perpen '

dicularem ¿7* verſus B , non attingunr totam remfed par'

tem reizergo ad boc q; reswdeatur,oportet ,iz-fine aly‘ rady',

b' A D , quifraéli verſus ppmdicularem ¿7 verſus B.

attingunt tot¡ rem:¿7' qa maior es? angulus A C D ,ſub

quo ridetur res p refrazlionêa'pï angulus A E F,ſub quº ri'

detur per direffíádeo videtur res maior.Ec5trariº quidem

effetfimedium tuxta ºtulum efiet denfius, ¿7 iuxta rem

viſamſubtiliusquia efleifi-aflio d perpendicularidrvideª‘

NH; "i-rr'

, 4- .-.1

S E С V N* D A P'A R S.

retur resfub minari ángulo , ¿r per confequens viiereiur A

minor, qgoi out .jmíi.ío íuxm ocitíum rn:¿¡«m e/ï rrfn'ui,

¿r iuxfa rem ví/drn ienfius,res videatur maior,patct:qu¡a

Cur litera $ fifupra literam ponatur cryflalhs,litera videbitur maior,

appofitionem quia oculus videbit literam fer duplex medium , videlicet,

Cryfialli, ар: peraeremqui est medium rarius itfxtd oculum.irp cry?

pareant maio fiallum qui eß medium denfius iuxta rem vifam. Quod ves

res. ro quando eft medium denfius iuxta re" vifan f radiusfra

gatur verfus perpeniicularem ir verfus rem vifan, patet,

quia fi ponatur moneta áurea vcl argéntea irt aliquafcutel

la,ir homofict itakremotis f non videat moneta illamfi

ponatur in illafcutella aqua,ita # oculus poffu videre aqua

incipiet videre monetam gf refrailione radtj infra aqua,

qua non poterat viderefine aqua propter tranfitü radii in

direihm. Sic aitft habcntibus rebus vt pofitum est, radius

direñus non attinget monetamfraÜus aüt attmget .Vtfit g

oculus В -, fcutella D , moneta E : radius В С reílus

non atûnçet E , fiue non attingct moneta,qui fraftus ver

Quidvificfii fus E, ¿r verfus aquam,attingetipfam.A.duertendu au*

at emifficert tem perfpcftuum imaginari vifiones fien per emiffiones ra

dioru ex оси: diorum ab o:ulo,ita f radius vnus exiens ab oculo et atún

lis , non rece: gens vnamfummitatí rei, ir alius radius exiens ab eodem

ftione fimula oculo,irfaciens angulum in oculo сит Шо radio,irattm:

ckrorû , docet gens ahamfummitatem rei,complent rei vifionem , irfit:

Macrob Mib. ciunt angulumfub quo res videtur.tamen fecundumverita

7.Saturn.cap, tem nihd exit ab oculo,ir nihil videmus extramittedo,fei

14. intusfufcipiendo.Radij ergofacib.es angulum in oculo fub

quibus res viieturfuntfpes muhiplicauc к duabus fummi:

tatibus rei,pertingentes vfq; ad oculum,faàentes in to an:

gulum:\pfaergofpeciesmultiplicata modo quo potejlí di

reVtum,poteft uocari radius.Verfpictiuus aute illa fuá irruí ^

ginationem fequitur, vtfaciliori modo demonßrationes tra

dat.Rcuertamur ergo ad propofitum,et dicamus,f propter

diuerfitates mediorumfuntradiorúfraÜiones,propter opa

citatem obieÜorumfun: radiorum reflcxiones.vt quado ra

diusfolartsfiue alterius corporis lummofi peruenit ad rem

opacam,non valens vlterius tranfire,dicitur repelli,reutr:

bcrari,refletti,ir reuertifuperiusficutfi prouceretur pi:

la ad tcrram,mueniens ibi obfiaculumjcpelleretur-. ir re:

uerteretur fuperius: fiuntergo reflexiones ir repulfiones

radiorum propter refiftentiam corporum opacorum,etfiut

interfecationes eorum propter diuerfitatem luminum, vtfi

fint diuerfa lumina Í aliquo medio quodlibet emittet radios

fuos,propter quod radij vnius hminis interfecant radios al

terius lummisyita quôd inconfusè manent rah loi et Uli fe:

inuicem interfecantes : vtfi duo ignes calcfhciant eandem

rem non erunt in illa re duo calores fed cru vnus ¿r idem D

calor magis vitenfus.irfi fubtrahatur vnus ex ii/is ignibus

nonßatim fubtrahetur mus calor quem imprejfit,quia eft

vnus ir idem calor quem impreffit ille ir alius ignisfedfi

fint duo luminaria in ahquo medio,radij eorumfunt alij, et

faciunt dliam vmbram,irfifubtrabitur aliquid eorú fub:

trahetur quicquid lu- тип fùciebat in medio. Sed сит кес

videlicet ,frangi,refleïli,et interfecari,videantur conuems

re corporibus,radij videntur effe corpora,ir p coufequcs,

lux videtur effe corpus. His itaq¡ moiodubitahili pranar:

ratis,dicere poffumus banc veritatem determinare Vhilofo

Тех.бр. рЫт'т.гАе Aía,vbiait flume neq¡efiignis,ncq¡oíno

(orpus,neq¡ defluxus corporis vüm,eet.n.(vt ei()vriij; ali

quod corpus irfie, Quafi dicat, ffi lumen no eîi corpus,

non eft ignis.nep defluxus corporis,qu\a cum tan ignis q¡

tfluxus corpsfit corpus,ex quo negamus lume ее carpus,

poffí-ms negare ipfum eß} defluxum corporis aut ignem:

videmuenim fab aliquibus corporibus exeunt aliqui va

pores qui tjjfunt vo:ari quidH defluxus vel quxiam deci

fiones,qxia defluum I? d;ctduntnr à corpore,qu£ omnia

habent rationem corporis. Innuitautem Vloiofophus in. a.

de Anima triplice n ronem <p lucem aut lumen impoffibile

efl eff: corpus: vt vna ratiofumatur prout comparatur ai

fuum fubietlú quoi eft aer in quo fufcipiturfecunda pro:

ttt comparatur ad fuum oppofitum quoi eft tenepra : tertia

prout comparatur adfuum aÜum qui eft defe diffundere.

Tnma viafic patet : cum enim lux fiue lumen fit in aere,

fi lux effet corpus,effint duo corpora in eode,vt lux et aer.

Secunda via prout lux comparatur ad tenebram fic patet ,

nam ttnebra non eß nifipriuatio luminis,cum ergo priua:

tio non opponatur corpori cum non opponatur ipfi compos

fitofecundUmfefei opponiturformée ir perfect" ioni , erit

lux non corpus,fed qu&damforma erit irquxdam perfi:

itw corporis.Eft autemhie :fecunda via corroborado pri:

m<e vice.Voffet enim aliquis dicere ф vapores ir fumofita

tes quifunt in aerefunt corpus,n:c tame propter hoc funt

duo corpora in eoiem,quia vbi eß vapor non eft aer . Sic

poffeiforte did dc.luce,$> eß quidam deßuxus corporis ir

qu&dam euaporadones à corpore ,'non tarnen propter hoc

funt duo corpora in eodem , quia buiufmodi euaporationes

non eruntfimul cumaerefed erunt immixde aen.Sed от

ma hcec tolhntur per hoc quod diÜm eß de tenebra : nam

cum tenebrafit priuatio luminis ir opponatur luci.ir op:

pofitafint apta natafieri circa idem,oportet,$ vb¡ eft tene

bra,ibihabeateffe lux ;fei cum ttnebrafit priuatio,et pri

uatio non poffit effe aliquid perfifedfemp fit in alio,opor

ttt fin ipfi aerefit ttnebra,iT per confequens in ipfo at:

re erit lux.quarefilux effet corpus, effent duo corpora m

eodem.Tertia quidemvia prout lux comparatur ad fuum

añum qui eftfe diffundere, fic patet : nam motus corporis

non pottfi effe in inflatifei luxfe diffundit ab oriente vfq;

in occides in inßanti,ergo impoffibile eß ffit corpus.ideo

Vhilofophus in. гЛе Anima banc materia pertraBans, re: Tex.

probat Bmpedoclem dicenttm lumen multiplkari in tipo:

refei latere nos-.nam ea qucefe multiplicant in tempore in

paruofpacio latent nosfed in magno latere no poffunt nos,

vt patet defono:vt fi quis percutiat arbore,ir aliusfit pro:

pius arboruviiebiturforte ei f in iUo mfiati m quo arbor

percutiturfonum auiiat,irfortt lattbit eum,vtrum multis

plicatio finifit in tempore-fei in magnofpacio,vtfiftarct

à remotis cum latere non poffet, namfсере vidimus arboré

fecundo percutt ante<p audiremus percuffhnl prima, vifia

ergofit in infianti,auditus in tempore: ir in magno fpacio

non pottft nos lattre qum percipiamus auditufieri in ttms

pore. Quo.'i ergo lux in tanto fpacioficu: eß ab oriente in

occidensfe multiplicara in ttmpore,et lateret nos, eß im:

fojfihile,vt Vhilofophus ibidem ait. Voffent aüt ad hoc ali л

radones ajfignan ,fcd aim ratxones iam diïlxfufßciant ,

ir probent propoßtum , nonfit de hoc nobis cure.Vropttr

auttm obuiantia fuperius pofita,fciedum,q? nominibui vti:

mur ad placitum:ir ideo licet lux ( quantum eft defe )di:

cat perfiÜwnem corporis lummofi 'vtputa perftÜionem

Solis,vel perfoihonem corporis i\¡ummati,quia iieü perfi:

Üionem diapham,vel dicat perfetiionl corporis refundens

üs lumen,

HEXAEMERON.

I.

Di/í. i j.

II.

III.

I nr.

fis 1ит;п, quia diät perfèitionem Lunx ir ftellarum qua

recipiunt lumen a SoU,irrefundunt lumen m nos-.aliquan

do autem nomine lucís ítelligimus iffum corfus luminofum

vel ñuminatumfarticifans natura lucif.Etfecundum hóc

fofl'umusfoluere tria fnma obuiantia: nam cum dicitur de

fcripturafacra,dixit Deus, Futt lux,ibi lux accipitur fro

corfore lucido,vt dicit Magifler.t.fententiarum. Quod ve

ro addebatur defiinÜis, vtputa de Augufl.qutd lux in cors

fortbus tenet frimum locum,poffumus dtcere q> affcllat ibi

lucem fro corfore lucido.Vel poßumus dictre #ibi(in cor

foribus ) exfonendum eft fro corporalibus.vtfitfenfus, a>

lux in corforibus, idefl, in corforalibus ir in fenfibilibus

frimatum tenet ; nam licet luxnonßt corpus,efi tarnen a.d

corforale,quia eft quid in corpore,ir quidfenfibile.Quod

auttm addebatur de Thilofiphis,idefl,dcArifl.qui interffe

cies ignis numerat lucem; dicemus quid de exeplis lógicas

libus non eft multum curandü,quia vt iffemet dicit in Trio

ribus,Bxempla fonimus, non vt itafini fed vtfentiat qui

difcit . Vel poßumus dicere quod in Toficis loquitur modo

fimofi,quiaßmofum erat tflud diñum,tres eßeffes ignis,

carbonem.f.flammam,ir lucem -.fed in lib. de Anima lo:

quiturfecundu veritatem quid lumenfiue lux no eft ignis,

пес omninocorfus,nec defluxus corforis. Vel foßumus et

tertio dicere , quod ibi lux accifitur fro corfore diaphano

ir farticifantemturam lucis, nam diafbanum ir ferffi

cuum farticifant natura lucisicum ergo ignis carbo habeat

mdtcriam terreftrem , ignis flammam mdtcriamfamofam,

quia materia irfumus non dicuntur farticifare namram

lucis,exinde eft quid ignis inffhxra fua, vbi eft gfpicuus

ir diafhanus ir farticifat naturam lucis , dicitur lux ad

differenttam ignis in materia terreftri ¿rfamofa. Quod ve

ro addebatur quarto,quid radii dicunturfrangi,refleiti,et

xnterfecar'v.ir iflafunt corforum. Tiki potest quod ifla sut

corporum,vt dicunt motum locale-fed foßunt cflfc non cors

forum, vt dicuntgenerationem vel multiflicationem alicuz

ius perftftioms velformx.nam cum efl vnum zr idem me:

dium, lux multiflkat fe direñe ; cum autem eft diuerfitas

mediorum,lux multiflicatfe indircRè ir obliquè-.illa ergo

multiflicatioet lUageneratio lucis obliqua dicitur fratlio.

Hoc idem eft in reflexione : nam quando lux inuenit cors

fus opacum,ircft afta natafe in direñu multiplicare, non

valens flus vltenusfe multiplicare in direfíum, multiflicat

fe per reflexionemiir licet nonfu ormino fimile de froie

íiionc fila ad terram,ir de reflexione lucis , quia illa res

fiexio cfl per motum locale,reftexio autem lucis eft g muís

tiplicationem ir pergenerationem lucis¡aliqua tamefimis

litudo eft hic ir ibi,quiaficut pila fortiter pcrcuffa aiter

ram non valens vlteñus ire reuertiturfurfum,fic multipli

caño lucis cum est fords ir perueniens ad corpus opacum

non valesfevlterius multiplicare in direííum,multiphcatJe

per rcflexionem.Woc etiam eodem modo poßumus foluere

de xnterfecatione , quia cumfunt plura lumina in medio a

quolibet eoru excut radu' luminofv, et quia vtriq; radijfunt

vel pnt eße in cadi parte medtj,ideo diciturfe interfecare:

hac ergo inttrfecatio no eft niß multiplex lumimsgñatio,

immo ab code corpore luminofo prout diuerfo mo ir in dis

uerfis füttiíexeüt radu, pot ibi eße interfecatio,hcet hmoi

ttcrfecatiofit magis nota et manififla ейfit a diuerfis cors

poribus luminofis,qdfiunt et Ai diaerje vmbrctfi obijciâs

tur eis corpus opacum .

С AP VT

Quoi ex comparatione ipfius lucis oßenditur £

neqi lux , necf, lumen , ñequefpkndorfuntfor

mafubßantialis corporis lucidi Lmx ( ium:n %

OS SVMV S autc afftgnarc diffère fplenîor.idem

nam inter luce,lumen,etfplendorem : vt fubtcHo.diffes

dicatur lux vt cfl infonte,lumen vt eft m runt fezudum

medio ,fpledor put reuerberatur a cors ratiomm.

pore denfo terfo et polito,vtAuic.videtur

diftinguere. Et ft volumus hxc adaptare ad corfa cdleflia,

dicetur lux vt eft in Sole,lume vt est in Orbefpledor vt eft

ift Luna etflellis.Bicemus quide f Luna et ft llxhnt lurnt

a Sole, et ideo videmus Lunafemg ex illa farte ¡Uumiiari

g ex qua reffkit ea Sohet io quadiu Luna eft erefcensfemg

habet cornua verfus oriens q_a Sol reffkit eaverfus occidts,

et ideo verfus occidens illuminatur et verfus ones habet cor

пил, cum ait eft in diminutione,eß ecouerß,a_a tue reffkit

ea Sol verfus onens,et ideo tue verfus oritns illuminatur,et

verfus occidís habet cornua.irqf dkimus de Luna $ has

bet lumen a Sole,veritatc habet etiam de oíbas flellis,vt exs

perimento fatere fotrît.et vtfafibes traduntfed a Sole no Sol lunam ir

poteft lume fcrucnircad Luna b-ftcllas,nifi tranfeatg or fiiera omnia

bes ccelefles,qui funt medij inter Solcm et Lunam.vel inter iUuminau

Soli ttftellas, Brit ergo SolJims lummisj quoЩ afonte

deriuatur lume ad aha : iff aut cteleftes orbes erunt tanqj

medium.fer quod feruenit hmoi lumen ad Lunam irflels

lasúffd autem Luna ir iffxflcllcc funt quxdam corfora

denfa,munda,ir folita,a quibus lumen receftu a Sole deri

£ uatur in alia , nam raúone fue denfitaús eo quidftellafit

denfipr fan fui orb¡s,flellce luccnt,ir lumen quod recifiut

л Solc,rcuerberat in aha-.ix ideofi flella in aliquafui far

te non effrt ita denfaficut m alia,in ña farte non luceret,

ficut fate f in macula Lunte -.nam Luna vbi habet maculant

non lucet.quia creditur in ilia parte non effe ita denfaficut

in alia.^uarcfi Solfie fe habet vtfons lumints, orbes edles

flesfe habent tanquam mcdium,fcr quod fcru:nit hmoi lus

men ad Lunam ¿r fhllas.iffa autem luna et iffefldltefe

habent vt corpora denfa,ir vt refindentiairreuerberans

tia lumen receptum a Sole.irfx dicitur lux vt eft infonte,

lumen vteftm mehofpledor vt eft in corpore a quo reuer

beratur,bene diÜum eft quod dicetur lux vt efl in Sole, lus

men vt eff in orbefplendor vt est m Luna ir (lelhs-.tanen

communi noie vnum pro alio aciipitur , vt lumtn accipitur

pro luce.ir frofflendore,ir econuerfo. His uaq¡ frxliba

D tis dicamus quid qualitercunq, accifiatur luxfine vt efl щ

fontefiue vt efl in medio,fiue vt efl in corfore a quo reuer

beratur ir diciturfflendor,non eftformafubiiatiahs eius

in quo efl : omnia autem corfora in quibus habet e(fe lux

poßunt did lucida ,fiue habeant lucem ficutjons irficut

princifium lummis,fiue ficut mediumfiue alio modoinam

et iffe aer illuminatus dicitur lucidas , iuxta illud Philofo:

phi infecundo de Amma. Color eft motiuum lucis fecuns Ttx.67.

urn ailu lucidijdcftfecundum medium , irfecmiumaes

rem ailu. iJlummatum . Dirtmus ergo quid neq; lux,neq¡

lumen,neq; fflendor eflforma fubftantialis corforislucis

di,quia (vt diximus ) qualitercunq; accifiatur lux,non eft

forma fubflantialis eius in quo eft.Quod duflki via fotefî

declaran , vna ex farte oferationis prout mediante luce

aliqua fiunt ir gcncrantur,alia ex fartefenfus prout lot

SECVNDA PARS.

eft quidfinfù>i\e,irfinfus immutalitr ab ipß . D > prima A

ergo via agitur in hoc capitulo : propter quodf lendumg

communiter diftinguitur duplex aftus,primus, ir fecudus,

t. de ani.tex. vt aftus primus efl effefirund'xs eft operan: ir ideo Vhdo

$. a<j.. fiphus dicit % Anima ejl primufintiens.non eft enimfubs

ftantia anima: immediatú fentiens, ita ф ifle aftus oui eft

fentire immédiat egrediatur afubflantia animefed imme

diatv egreditur a virtutefiue a potentiafenfitiua-.verü quia

ipfavirtus ir ipß pottntiafinfviua oritur afubjlatia anis

ma:,confiquens eft ^ ir ipfumfentire oriatur afubîîantia

anim<e,non fan|í a principio immediatofid tanqí a princis

pió primo ir prmcipali : ir ideo anima diftü ejl primum

fentiens,ir primum opcranswirtus autem ir pottntia eil

immediate fentiens ir immediate operans : ir quod diftü

eft defubîîantia anime , veritatem habet de quahbetfubs

fíantia creata,quia nulla talisfubflantia eft ímediate ages В

Com. j i. vel immediate operans-,ir ideo dixit C0mmet.fuf.7Met.

a> nulla aftio immediate egreditur afibflatiaflue a ßrma

fubflantiali: illud autem quod immediate egreditur a fubs

fíantiafiue afirmafubîfantiali non eft aftusfiatndus qui

cfl agerefed aftus primus qui ejl effe.Bt ideo dixit Augu.

Слр. x- 7.de Tnnitatt,$ afapientia eßfapcrc,irab effentia effe.

Erit ergo hie ordo % primo intellígemus fubflantiam , pos

fleh intelligemus earn cjfe,deinde intelligemus earn habere

potentiam irvirtutem , ir vltimo intelligemus earn agere

ir operan.ß ergo afubflantia erit agere vel operari, erit

afubfiantia mediante virtute : ir quia ab ipfa luce immes

diatefunt aftiones iroperationes,qa corpora cœleflia mes

diante luce cum influentia a luminofi agunt adgeneratios

nes ir corruptiones in iftis infirionbns: ergo ex parte ips

ßus operations quamv idemusfieri per lucem,poffumus со С

fludere a> lux nonfit forma fubftantialis corporis lundi,

cum afirmafubflantiali immediate non progrediatur aftus

vel ahqua operatiofied potefl effe lux ir efl queedam virs

tus ir quxdam potentia ir queedam qualuas per qua cors

pus lucidum operatur . Voffumus autem,quantum ad prets

fensfpeftat.enarrare quatuor ineouenicntia,fi afirmafib

jlantialt creafurte immediate progrederetur operado . Vf

fit primum inconueniens,quia tunc in creaturafuum agere

effetfuu effe : quod deßlo deo dieimus verifican,ibi enim

efl idem intelligere quod effe,irfapere quod effe.SecÛdum

mconueniens cffeuquia creatura ageretfine tranfmutätioe

ir motu . Tertium, quia creatura ageret in non tempore .

I . Quartum quxdem effet,quia creatura poffit creare. Vrimü

inconueniensfic patev.nam fubîîantiafe habet ad effefleut

virtus ir potentia ad agere , ita a> effe efl aftas refpiciens ^

fubslantiamficut agere efl aftus refpiciens virtutem et pos

tentiam-.quarefi agere immediate egrederetur afubflatia,

tunc fubflantia effetfua virtus,ir agere effetfubfiantiafis

ue aftus fubßantueiir quia aftus fubîîantia: eîî effe,ages

re effet idem quod effe,quod de nulla creatura verifica;ur.

1 1 . Secundum inconuen iens fic patet.na tota caufa quare crea

tura agit mediante tranf<nutaiione ir motu, efl,quia agit

mediantefirma accidentait,vt ignis agit mediante calore :

ir quia agensfimper affimilatfibi paflumfi ignis no agit

mfi mediante calore , non agit nifi calcficiendo: hoc ergo

modo ignis generat ignem, no q> immediate inducatforma

' fubßantialem ignis,qitia nulla aftio immediate egreditur a

firmaJ ubñanúahfidfi ignis generat ignem ex acre,tans

tum acr calefit $ cum tanta calefiftione non potefl stare

forma aeris;in ilio ergo injlanti in quo aer eft ita calefis

ftui quod no ро:ф cum tanta caleßtftione îîare forma aes

ris,ex?ohatur materiaforma aeris, et îduitir forma ignis.

Itaqi calefiftio aensfit in tempore ir dicit tranfmutaùos

mm ir motum ,fii generatio ignis ir introdtftio forme-

ignis fit m inííanú ir non dicit tranfnutationem ir mos

tum ,ßd dich terminum motus , cahr enim inteniitiv ir

remittitur, ir calefaftio eft alteratio irfit in tempore.

Sedfirmafibîîantialis non fufeipit magn ir minus, ir

vtprobaturm. y. Vhyfiçorum, in fuoftantia non eñ mos Tex.8'.ie>.

tu¡,quia in ea non eft contrarietai : est emm in fubflantia

generatio qua: non eîi motMhfii poteîî e\fe terminus mos

tus . Tota ergo caufa quare creatura agit mediante tranfs-

mutatione ir motu,eît,quia agit mediantefirma accidens

tali qua: habet contrarium, quod expeliendo requintur ibi

iranfmutatio ir motus,vt ignis agit in frigidum vel in mi

nus calidum,quod expelledo vel quodficiendo perfifte ca

hdumfitat hoc calidum tranfmutatione ir motu.Quarefi

agens creatum immediate ageret perfirmam fubflantiali

fuam,cum\dgens affimiletfibi paffum immediate induceret

fibflantialemfirmam,vt ignisfi ageret in aerem perfiant

fubflantialem formam,mmtdiate inducereturfirma fibs

sîantialn ignis in materia aeris-.tamen quiafibslantia non

recipit magis ir mims,quia in fubîîantia non eß contras

riettt>,confiquens eîi quod infubflantia non fit motus , ut

probatur. s.Vhyfageret ergo creaturafine motu ir tranf Tex. 1 0.

mutatione qua: effet fpecies moius.Tcrtium äutem inconue 1 1 L

niens de leui patere pottîî : nam tota caufa quare requiris

turtempus inaftwne creatura eß contrarietas,irper con

trarietatem reßßentia,vt quia qualitates aeris fient cotràs

rix qualitatibus ignis:na aer efl minus calidus quàm ignis, *

ir minus calidum eo quod participât aliqualiterfrigidum

contrariatur magis calido vel contrariatur perfifte calis

do,cuiufmodi tfi calidum ignis,quod nihil participât defri

gido.Ratione itaq; huius contrarietatis aer refisiit igni,ir

igne appropinquante aeri non îtatim aerfit perfifte calis

dus,nec îîatim conuertitur in ignem -.fidfimper prefinir

igne mtenditur calor aeris donee conuertatur in ignem-fed

fi ignis ageret perfirmamfibîîantialemfuam cm non cos

petit intendi ir remitti,quia tbi non potefl effe motus,in il

lo mflanti in quo appropinquaret ignis aeri, materia aeris

expoliareturfirmafua,ir induereturfirma ignis, irfic

ignis ageret in inîîanti,eflet enim hoc modo generatio. Sis

eut videmus in aqua calefifta qua perfi redit adfrigidis

totem. Sam cumfirmafibîîantialis aqua: re quiratfrigis 1 .Vhyf. t. 3 0.

ditatem,ir к materiafubiefta,ir afirma caufentur oms

nia accidentia queefiunt in ea,manentefirma aqua: infia

materia, îîatim cum remouetur pnefintia firma ignis ab

aqua wcipità firma aqua: cum fia materia fluerefrigis

ditas ir expcí/i caliditas,donec caliditasfit totdittt exclu

ß,ir aquafit ita frígida vt requint natura eius.Sic ir in

propofitvflante hypothefi quôd afirma fubîîantiali imme

diate egrediatur aftiofiatirncû ignis appropinquaret aeri,

fiforma ignis effet potentiorfirma aeris,materia aern exs

poliarelurfirmafua,ir induereturfirma i£ms,<ju4 prees

fente in materia, etiamfi ignis generans effet amotus,calor

qui erat in aere corrupto ad prxfintiam firma: ignis , in

materia intenderetur ,donee effet perfeftus , ficut ir calor

ignis , quern modumgenerationis non videmus in entibus .

Diximus auttmfifirma ignis effet potentior firma aeris ,

quia

H E X A E M E R О N.3 I

quia poffet effe Mntum de aere ir ¡ta moiiem de igne, ç

materia ignis maps expoliaretur formafuá, ir viduzres

lЦ Г. turforma aeris,quàm econuerfo . qgtrtum mcoueniensfic

patet.namfi virtus vel potentia fluit ab effintia , ir aïiio

finit ir oritur a potentia vel virtute , ita $fubfiantia те*

diante virftrt agit,ir virtus eß media interfibßantiam et

attionem, vt puta quia potentia intetteftiua eft media inter

fubfiantiamaninueetfuum intrfligerefi fubfiantia animée

effet idem qa*fuum intelligere > multa magis effet ide quoi

jua potentia intelleftiua.ir quodfuus intellcftus:fed ßcut

virtus est media mterfubítantiam ira.1ionem,fic effe eft

medium interfubítantiam ir virtutem, quia prius intellis

giturfubítantiam eß'e q% habere virtutem per quam corns

pérît ei agere.Quarefifubfiantia effetfuá virtm,multo тл

gis eß'etfuum eß'e.fedß afubfiantia immediate egrederes

tur aÜio,eßetfua virtus,quia hxc cfl virtus, illud a quo im

mediate egreditur aÜio-.ergo illafubßantia effetfuum eße,

ir per confêquens effet omninofimplex, quia ideo ineipit

diuerßtas in creatura inquantum non eftfuum effe, et per

confequens non efffuum agere,necfua virtus-.fi ergo cred

tura effetfuum effe.effetfuum agere ir effet omninofims

plex : ir quia tali enti competit creare,creatur<e compete

Trop. 10, retcreatio . Et inde eft Authorde Caufis omnibus alijs

ttgentibus attribua cominuatorcmfolum autem Deum pos

nitfine continuations . Vt ipfe ignis perfe ipfum non pos

teß continuare aeri vt profundetfe in aere ir agat in ips

fumfedhabet virtutem calefaííiuam per quam continuât

ftaeri ir profundatfe in eo.lpfa iuq¡ virtus calefiuim

efl quadam continuatio continuans ignem cum alus ifolus

k eutem Deus efi intimus omnibus rebus, irperfuafubfían

tiam agit in omnia,et continuât fe virtualiter oíbus rebus.

С А P V T ХГ.

D.TIjo. hatte

opi. recital, i .

par. Summ.q.

б7.ап.з.

Tex.a..

In quofohuntur obieftiones , quod lux eíl forma

fubßantialis corporis lucidi, It in quo oflenf

dxtur ex parte ipfiusfenfus , qubd lux non eß

fubilantialisforma ♦

j] О N А T I quidem funt

ahqui tripliciter declarare

% lux eß fubfiantialisfors

ma corgis lucidv.vtßt pris

ma V ia ex parte prioritatis

temporis:fecunda ex pant

nobilitatis lucis : tema ex

parte caufalitatis ipßus.

Trima uiaßcpatcttquia d

citur in.7.Met.fubfiantia efl prior accidente cognitione,

diffmitione ir tempore.Si ergofubßantia tepore eß prior

accidente,cum autem lux dicatur produfta primo tempore,

quia eß produfta primo die ir in princpio prime diet, no

videturay luxpoffv. eß'e accidens,erit ergofubßantia. Sed

non eßfubfiantia qu¡e es! materia . eritergo fubïïamalis

forma : itaq; ex parte prioritatis temporis arguitur lucem

effeformamfubftantialem . Secunda via ad hoc idem pot

fumi ex parte nobilitatis lucis.nam cum lux in corporibus

teneat primatum,irfit ncbilior extern corporalibus', pros

utfupra dicebatur per Augu.f lux in corporibus tenet pri

mum locumicum videatur inconueniens $ accidens fit nos

A Mm) ir perfiñius <j> fubítátiadux qu e eß in primatu no

bilitatis ir tame perß$ionis,non erit accidens,fedfubfií

ùa.Tertia via fumitur ex parte caufalitatis lucis: dicebas

tur enimfupra,ir efífententia Tmlofophi in de Сэ&о ir t. de Coeh.t.

mundo,$> nifupcrcceUflihs potilfim: efl inflmntia a lumi 4. 1.

nofo,vt magis eß influentia àflella q) ab orbe,eo ^ßeüafit

aggregatto luminis in orbe: quare fi corpora cae-leítia pos

tiffine inßuunt in hxc infiriera per lucem,confequens eft

fpfuas caufaliiaTs irfuas aftioncs in h<ec infiriora exer

ceant per lucem : ir quia corpora fupercxlefiia caufant

generationem ircorruptionemfubftantiarumhic infiriusp

confequens eß per lucemgenerentur h& fubfianiiie ins

fonores : cum ergo accidens non caufetfubítantiam ,fei

econuerfo,mamfkße concluduur q> lux nonfit accidensfed

B fubßantia.His itaq: pr<eliba4s anttqukm oßedamus ex par

ttfenfus lucem non effefubfiantialcmformam corporis lus

tidifVolumusfoluere obiettiones propofitas. Cum ergo pris

mo arguitur ex parte prior itatis temporis lucem eß'efubflii

tiam,eo qu'idprius temporefit produÜaycum fubfiantiafit

prior accid'.nte tempore. Dici debet a>fubfiantia effeprio

rem tempore accidente habetfuum intellt£lum,tamcn quan

tumfpeñat adpropofitumfi lux effet oíno produtfa prius

tempore,non poßet effe accidens,fed ( vt patet per habita ) Ctfp.tf.

corpus i'lud vndcfo:ia efiiux de qua pofieajaïtus eß Sol,

fuit primo produttumfecundumfubftantialemforma fuá,

nam omnia corpora fupercxlefiia ab ipfo primordio cum

in principio creauit Deus caelum ir terram'funt produHa

fecundumfubfiantialemformam.quod negare dejúpercés

leßibus efj'et inconueniensycumir ipfaterrairalia eles

menta ab ip(h primordiofecundumjùasfobfiantii es fors

masfuerint produÜa. Argumentum ergo petit quod efl \n

contrario,ir arguit oppofitum non propofitum: nafi cors

pus illud quod pofleafolium efl luxfiue foftum ¿fl lua.lu

prius eratproduñum fecundwmfubfiantialemformam,ils

ludqS poflea aduenitfibi, aduenit enti in atla, et erat acs

adens :fi ergo priUs extitit corpus irfubfiantia,et poflea

incepitlucrre,confequens eß f luxfitaccides.ojud autem

arguebaturfecundo dt nobilitate ir de perßÜione lucis :

did potefi non effe inconueniens aliquid nooili tatis ir alis

quid perfeñionis effe in\infiriori,quod non efî mfuperios

ri natura : nam in ifiis corporibus efi aliquid Habilitai; et

ptrfoBwnis,vtquia poffuntfibifimiliagenerare,quod non

efl in Angeltsfecundum hune ergo modum aliquid nobilis

tatis ir perfoiïioms potefi effe in accidente, quod no efl m

fubßantia,ratione cuius aliquod accidens vt prima lux pos

D ttfi primatum in сorporahbus obtinere . lile autem modus

perfoñioms^fit in aliquo quicquid tferfoïlionis efl in от

nibus alus,esi folius dei,vbi ( vt probaturaMet.) congre: Ttxi.z 1.

gantur perfotliones omnium genentm : quod de nullo alio

contingit dicere . Non efi ergo incoueniens m luce eß'e ali

quem modu nobiíifafis qui non efl in corporalilus alys.Vtl

poffumus dicere,aj non efl idem modus loquendi de enteret

de perfoîiione : certum efl quidem q>fubßatia efl ens fims

fliciter,ir accidens efl ensfeaindum quid,immo accident

non efl ens nifiquià efl entis,idefl, quia efifubñantix , vt

probatur.7.Met.Sed non eflfie de perfoñione , vt dicatur Ttx. 2.

fubfiantiafecundum eß'e perfoñafimplicittr,immo perfís

citar per virtutts ir proprietates,ir $ accidentiafibi ads

uenientia . Vt homo (fecundumfe ) non dicitur eß'e nobis

Iis пес ptrfiñusfimplicittr,quia quilibtt effet talis:fed ex

I

SECVNDA TARS.

to quoi eft ab antique ex iiuitibus,ir potentibus progeniz

tonbus:vel ex hoe quod cfi virtuofus,ir hem mongeratus,

ex to dieitur nobihs et perfiíhs.ratione itay ttobilituHs et

pcrféBimis no poffumus conduire lucem efl;fubjlantia,

quia Ьсес poffunt effe accidentiafubñanúx.'^uoi argueba

tur tertio de caufa'ttat lucís, quoi fubjlantia no caufatur

ab accidente: diecrc pofl'umus quid accidens(fecundumfe)

non poteïl caufarcfubiîandâ, quia tune ageretur vitrafui

fpeciemfei acedan m virtutefubflantiz, ¿r vi eil orgaz

пит fubïianti<e,potefl caufarefubflantü,quia no ejl incoz

ueniens Organum in virtu* fuperions agentis agerevltra

fuamfpeciem.vtferra in virtutt artis Uucitformam artis.

Calor itaqi in virtu*formtefubflantialis ignis, et vt efl or

ganumforma ignisfacit $ gencretur ignis,immo cum non

fit m igne virtus aftiua niß calor,oportet $ igms calefoac

dogeneret ignem.Calor ergo qui efl accidensfach $gene

ram ignis :ixficut calor efl injlrumenfum ignis,ßc potefl

dici % lux efl mflrumentumfupercaeieflmm corporum. Et

ficut ignis mediante caloregénérât ignemfic corpora fu^z

(dleflia mediante lucefociúntaigenerattonem iflorú info

riorum.Vel poffumus dicere,$ ipfa lux cxleflis vt recipiz

tur hic infirius,fecundumfe,nonfocitfimpliciter adgênez

rationemfed hoeficit raûone calorisfibi anrtexi , пат л

corponbusfupercxleflibus nofolumgenerator lux hic info

riusfed etiam generatur calor irfrigus velfrigiditas,quce

annexa lucifociunt adgenerationem ir corruptwne;nam

lux hie infirm nonfolum non habet effe fubitantiale ,fei

ttiam non habet effe reale'fed habet aliquii reale атехч

fer quod realia generantur.Solutis i(aq¡ obieÜionibus,voz

lumus ofledere ex partefenfus,quod lux nofitforma fubs

flantialis corporis lucidi,nec i cct-lejhbus,'nec hic infirius:

nam omne quodfentitur,velfentitur per fe ir primo et £

отпет modum,vel perfe ir primo ir non per omne moz

dum,velfentititr perfefed non primo,vel песfentitur pris

то пес perfefed per accides,vt pdtet in vifu.Nam lux viz

Doftor ifle in detur primo ir perfe ¿r per отпет modum.videtur quiz

z.de ani. tex. dem perfe,quia aliquid operator in vifu ; videtur primo,

66,indub. quia perfe ipfam operator in vifu;videtor per omnemmo

dum,quia perfiÜe habet vnde operetur in vifu: vel videtur

per отпет modum,quia efl ratio videndi omnia alia. Coz

lor vero videtur perfe ir primo,fei non per отпет moz

dum-.videtor quidem perfe, quia aliquii operatur in vifu i

videtur quidem primo, quia perfeipfum operatur in vifu ;

fed non videtur per отпет modm, quia illam natura per

quam operatur in vifu non habet perfoñe,vel no habet earn

in illa plenitudme quód fit ratio viienii alia, immo habet

earn ita debilem quid oportet quôd videatur per lumen, ita

qúod non eil motiuum vifus nififecundum ailum lucidi,iiz

cfifecÜium medium aiïu iflumindtum , vt poteft patere ex

Tex.7 j . • 2.de Anima.lmaginabimur ergo quod lux,ircolor ad eaz

dem naturam redweantur^uia color participât natura luz

cis.ö-quia candan naturam participant^ lux videtur per

feirprimo,ir color videtur perfe irprimo.verum quia

color participât naturam lucis imperfeïie, lux vero perfis

ite,color non erit ratio quare videatur lux, fei econuerfo .

Videbitur ergo lux perfe ir primo ir perfotle, color vez

Idem totum et ro perfe primofed imperfètle.ir quia w.um ir perfiîlu

perfeîbm. idem,ir omne ir totum quafi idem,illud quoi efl per fe

primo ir perfeÜe ,potest votan primo ir per fe & ]>om

пет modum.aliud quod efl imperfeÜe,poteß vocari primo

A ir per fe non per отпет malum . Tertio viietur aliquii

perfefei non primo,nec etiam perfeííe vel per отпет то

dxm:ir hoc moio viietur magnituio, qwe non efífenfibis t.M Anima,

le propriumfei commune: magnituio qúiem viietur per tcx.64..

fe,quia aliquii operatur in vifu-.qula eo moio quo res haz

bet partes,eo modofocit impresioné in vifu,vt iextra pars

tnagnitudinis íprimitur diametraliter in dextra pfrte ocuz

lifiniííra infimflro, ir ex hocfit angulus in oculo.vt vez

nficetur diílum Verfpeñiui,qui¡d omne quod viietur ,fub

ángulo vidctur.faccre enim angulum proprie conuenit mai Omne $ vide

gnitudini.Viietur itaqi magnitude perfe quiü alxquid ope turfub ángulo

ratur in vifufed non videtur primo,quia non habet hoc de videtur.

fe quod operetur in vifu.Vnde fi magnitudo non effet coló

ratafine lucida,nuUo moio videretur a vifu,non enim haz

bet magnitudo infe naturam vnde moueat vifum,ficut haz

В bent lux ir color,licet lux hoc habeat perfeíle,color imgz

fciîc-.magnitudo ergo nonfecundum fefed coniunBa luci

vel colori poterit mouere vifum, vt ex hoc dicatur vifibilis

perfe,fed non primo.ojtarto mo viietur aliquii пес perfe

нес primo пес pcrfcScfeifolumfecunium acciiens: etfie

videturfubíianúa, iuxta illui Vhilofophi in. г .de Anima, Tcx.6 Ç.

quidfecundum accidensfentitur Diaris filius ; irfubdit

caufam , quiafecundum quod huiufmodi, nihil patiturfen

fus à talifenfibili -.fienim effet ahquafubflantiafeparata

a quantitate vel к magnitudine,non poffet viieri, quia non

foffetfaceré angulum in vifitmagnitudo itaqi ahquid ope

ratur in vifufeifi magnitudo effetfeparata à fubîîantia,

ir effet colorata vel lucida, ita videretur fine fubftantia,

ficut cumfub$íantta:crgo folum per accidens fe habetfubz

ftahtia ad vifum.Voffumus autê ad hoc adaptare qua aper

Q te videmus in corpore ChriÜi: nam ibi efî magnituiofine

fubîîantia paniSfix quantitasfincfubieílo; пес videmus ç

aliter videatur magn tudo illa,cum efl infubiefto, ir cum

efl ibifubflatia panis,qaâm cum eflfinefubicfto,fiue cum

définit ibi effe fubflanua panis , пес efl aliquis oculus , пес

aliquisfenfusquopoffudifcernihoflia confecrata vbi cft

quantitasfine fubieilo,ànon confecrata vbi eflquantitai

cumfubiefto : quod totum ideo efl,quiafubjlantia nonfenz

titur nifi per accidens . Concludamus ergo,b- dicamus,£

fi lux videtur perfe ir primo ir pcrfeBc,fubjlantia aute

non videtur песfentitur nifi per accidens,impoffibile efl lu

cemeffe fubflantiamvel fuhflantialemformam .

С APV T XII.

D Quôà licet lux in proprio fuhetloßt realiter , in

medio autem eil intentionalittr.

OLVERV NT autem

quidam irmagni,çp lux in D. Tho.'m. t.

medio effet realiter,affignan parte Sum. q.

tes ad hoc duas rationes,vna Cy.aru j.

ex parte dcnoiaiionis, aliam

ex parte aÜioms.Vrima via

fecundum eosfie patet: nam

mtentionalc ( vt aiunt ) non

denominat aerem,ir quia dicitur aer effe lucidusfiue ii/u

min(t(uí,i¿ío ( vt dicunt ) lux i" aere habet effe reale . Sez

tunda via ad hoc idemfcfm eos fumitur ex parte aïiioz

nisi nam cum lux in aere habeat actionem naturalem,quia

caleßcit

HEXAEMERON,

calejàcit derm, ir caleficit aha corpora quafont in aes

re,confequens efi ( vt diem) quói lux in aere habeat effe

naturale ¿rreale.Sed antequàm foluamus obicttiones illas,

vdumus multis vij's oßendere lueem in aere non ejfe realis

terfed intentionaliter: nam primo poffumus hoc osienderc

tx partefenfusfiue ex parte ipfius vifus, fecundo ex parte

lucis.Vrimomodo poffumus hoc ofiendere tripliciterfecun

<dum quod triafitnt communia omnifenfm . Dieimus enm

ie ovmifenfu , quodfenßbtle pofitumfuprafenfum no fat

citfenfum . Dieimusfecundo de omnifenfu,quid ejljùfce

ptiuusfpecierumfine materia . Dicimus irtertio^uhd nan

eíífupra ft conuerfiuus . Vrima duo patent per Vbilofos

Tex.7%.7 f- phum in. z de Anima: tertium autem patet per Vroclum in

¿r.p8. Blcmentat. Tbeologica, vbi vultquód nullum corporale fit

I . fuprafe conuerfiuum . Vrima viafic patev.nam hoc efifen

i.deamma.t. fèile,quia realiter habet in fe per quodfentitur ,vt calos

1 1 8. ratum dicitur fenfibile propter colorem quem realiter has

bet infe, ir corpui luminqfùm dteiturfenfibile propter lu

сет quam realiter habet in fe :fi ergo medium haberet in

fe realiter lUud per quoi fitfenfus, ipfitm mediumdiceres

tur quidfenfibile : ir quia act iUumindtus pfrtmgit ufque

ad oculumfi lux effet realiter m aercjffctfenfibile pofitú

fuprafenfum : nan ergo f:nttremus,ir per aerem iüumis

natum nonfieretfenfus , сиш contrarium quotidie expert

mur . Si autem quatraturcaufaquare fenfibile pofitum fit

tJeanima.t. prafenfum nonficitfenfum? dici potefi quod fpeciesfens

■ si, fibdis recipuurfpiritualiori modo infinfu,quàm t medio:

Ъ" quia kfpecie rcah non potefi gigni immediate tantafpi

rituahtas quita requiritur ad fenfum , ideo oportet quôd

frius fiat fpecies intenúonéiter in medio , ir poflea i

fpecie in medio fiat fpecies magis intemionalker ir mas

gis fpirituahter infenfu : ir quia de nccejfitale requmtur

ibi medium interfenfibile irfenfum,ideofenfibile pofitum

fuprafenfum non facitfenfum :fi enim in tpfo medio effet

realiter fpeciesfenfibilis, effet eodemmodoineoficut in

tbieftofiueficut in ipfifinfibili : quareficut fenfiinle po

fitum fupra fenfum nonficit fenfum ,fic medium habens

realiter fpeciemfenfibilem tangensfenfum, nonficitfens

fum : per aerem ergo iüuminatum attingentem oculum non

yideremus*ifi\ux effet realiter in aere .Si quis autem de

bac materia vtllet videre vlterius,quare.ffenfibile pofitum

fuprafenfum,nmficitfcnfum,qucerat inbis qux diximus

Tex. I a I . ei fuper. x.de Aninut,vbi de hoc diffufius pertracfatur Secvs

i j 8. do modo potefi declarari hoc idem ex partefenfus prout efi

l'i . commune omnifenfui quod fit fufceptiuus fpecierumfine

materia,vt patet per Vhilofophum m i.de Aia.color cnim,

tt qutecunj, fpecies vifibths,vt efi m obietlo, habet effe ret

le,irficit ad effect color eil in pariete realiter , &facit

parietem effe coloratum -.fed vt efi infenfu, habet effe mte

tionale,irficit ad cogmtionem.ir ideofenfus dicitur effe

fufceptiuus fpecicrum (me materia quia non recipit ipfam

fpeciem prout habet effe materiale,fed recipit fimilitudtric

fpeciei,vt vifus non recipit ciAorcm realitcr,fed recepttfis

militudincm colons . Est enim oculta quaßquoddamfpcc*

lum,tn quo recipmnua imagines etfimilitudincsvifibtlium:

irfi mueniatur quodfenfus immutetur realiter,ficut ners

uus m quo efifenfus »Clus calefu realiter ab igne.illa ims

mutatio realis non fitcit fenfum , fed quia tile idem calor

immutans neruum realiter, immutat ipfum etiam intentios

naliter,ideofit fenfus ex tntentionali immututione , non ex

В

A reali : namfifenfus immutaretur à calorefolum realiter,

hon fentirec. nam hoc modo immxtantur lapida, non tarnen

per huiufmoii immutaionem senHunt : cum enim oporteat

effe animatwn quod sentit,mutatioficiens senfum erit ani

malis,quaßl per intention;s,no per res per quasfit immus

Udo naturalis . ouarefi oculus videt lucem,sufcipiet lucent

fine materia,cum hocfit commune senfui,nec aliterfiet sen

fus : ir quia eodem modo sufcipit species medium ir sens

fus,erit lux m medio non materialiter пес realiter, sed inte

tionaliter . Tertio modo potcîî hoc ide patere ex pane sen

fus prout senfus non efi supra se conuerfiwju : inuüeSius.n.

eíí supra se conuerfiuus,quia poteñ intelligere seipfum: os

cuius autem non eíí supra se couerfiuus, quia non videt ses

ipfum: fi ergo oculus poffet viderc rem coniunÜSfibi,pofs

fit uidere seipfum,vel saltern vna pars oculi videret aham

partemfibi coniunïlam: quodvidemus effefi¿fum.Vtrum

autem per confricationem tn confricando oculum, pojfit ali

quid refultare in oculo,vnde vididtur oculus videre quans

dam lucem.vtfi quis reciperet magnam percuffione in оси

lofpoffet exhoc fieri tanta diffoluHo in oculo,vtvideretur

oculus videre mulrtplicfm luecm,¿? videretnr ex hoc mais

tiplex lux exire ab aculo, non eíí prafentis speculations

inueßigare : quia loquimur de aculo non dxffoluto.secüdum

quem modum quilibet experitur in fe quod пес oculusvidet

totum se,пес partem sui : ideo fi senfibíle applicaretur ad

eculum,non videretur ab oculo,ftcut пес partes oculi appli

сам adinuicem,vidítur à seipfu -. mhilergo reale pertins

gens ad oculumfinit videre oculumdux ergofi effet reali

ter in mediOfOculus attingens lucem,^ suscipiens lucímn

videret.vel effet supra se conuerfiuus. Et ßdicatur $ lux

С multipliait se realiter ¿r inicntiomtlitir. Cum fic dicens

te non effet concedendum,quia nos loquimur de luce quam

videmus,qua mdtiplicatur per medium vsq; ad vifum,qua

dicimus effe mtentionalem,et non realem. Vifa triplici vi*

cx parte senfus, quomodo lux efi in medio intentionaliter :

volumus hoc etiam tripliciter oßendere ex parte ipfius lus

cii.Vtfit vna via,prou: comparator lux ad ipfum medium

secundum sc,fiue ad ipfum diaphanm,fiuefit eeeieße,fiue

fit elementare . Secunda viafit, prout medium elementare

comparatur ad celeße . Tertiafit , prout lux comparator

ad aliasfirmas reales . Vrima viafic patet : nam Sol exis

fiens in medio plrtníMrum illuminât orbes planetarum, ¿r

lux ¡lia peruenit vsq; ad aerem in quo sumus: vtnq¡ autem

répugnât quod lux illa fit í medio realiter. Répugnât quis

■dem orbibus planetarum : quiafi tmmutarentur realiter,fu

D fe iperent peregrinas i mprejfiones, ir non effet cxlumpri

mum alterans,quia primum alterans debet effe non altera*

tum,vt Commentator ait,ficut primum mouens efi no mos

tumihoceîî enim effe alteratum,sufcipert nouamformam

realem. Répugnât hoc etiam ipfi aeri quôd luxfit ibi reas

liter, quià omne quod recipitur in aliquo recipitur secüdum

modum rei recipients : cum ergo hic infinusfbrnke reces

ftte realiter recipiantur cu contrarietate^quia materia ha

rum mfiriorum esisubieÜa contrarv¡s}ux recepta haberet

c<mtrarictatem,vcl effet annexafirm* babenti contraries

tatem, ir lux multiplicaretur in tempore non m inßanti:

immo cum species vifibiles quito magisfe multipliant tan

to habeant effe magts mtentionale ,fi lux Solis multiplica

se per orbes celestes, ir peruenit vfq¡ ad aeremfi in orbit

bus coAestibus habet efse mtenúonak , cum non pojjtni ims

1 j

Senfus fimu:

taretur folum

realiter, non

sentiret.

III.

j.'de Anima.

tex.tr.

de Casio, t*.

SECVNÖA TARS.

muían tealittr orbes ¡Bt , in aere habebit eße magis intens

tionale quam in orbibus , ir in oculo magis qukm in aere.

1 1 • Secunda via ai hoc tdemfumitur prout lux in aere corns

i.de ani. tex. paratur ad lucem in orbe cœltfti , nam ( vt vult Fhilofo*

68. phus) fufcipere lumen conuenit acri prout habet aliquti

Diaphanes vs commune cum orbe cxlejh ,fed isla inferiora non comes

ншосс íeft as niunt cum orbe coeUßi proutfufcipiitntformas reales ßue

term corpori naturales , quia паша cali dicitur qumta Natura fepas

ir caduco, rata à naturts quatuor elememorum , ir per confequens л

i .de скЬ. t . naturis elementatorum, ita quodfecundumformas naturas

torn. 1 6. la exaltatifunt cceh à terra ir ab omnibus elementis,cum

naturales formée exUftes tamfubiîantiales qùam accidens

taiesfintfine contrarys, hic autem inforius font cum cons

trartétate , vi nullafitforma naturalis fut rcalis hic injès

nus y qu£ non habeat contrarium ita,fiuefit annexa has

benti contrarium , vt omnesgenerations naturalesfint ex

contrartjs in contraria , ir nunquam eft generado formet

realis , qua nonfit alterado vel terminus alterations , vel

■info , vel in eo ad quod dicitur , quod dicimus pro relatios

ne , quia poteíí quis fieri de non fimili fimilis alttratione

fotfa tn alio . jfg/átm ergo adformas reaies multum dis

ííant hac informa a fuperioribus , fed quantum ad into?

■ tionalcs conueniunt hac ir ilJrf , quia mtentionalcs forma

etiam hic mforius non habent contranetatem , cum m eos

In eoiem pun dem punílo aerisfufcipxatwr mttntio albi ir nigri: et quia

fío intentioes in aerefufcipitur prout conuenit cum corpore coílefii ,fus

diucrfx. feipietur m eo intentionalittr non realiter.Sed quaret alts

quis,Vtrum in aliquo corpore ht mforiusfit fox realiter,

pout conuenit tum corpore exlcfti? Dicemus quod lux in

igne eft realiter , licet in medio,ir infenfufit mttntionas

httr : ficut color qui participât naturam lucis , ей in parie

te realiter, ir in medio ir in oculo intentionalittr. Voß'es

mus quidem aliquamfimilitudmem ajfignare non per vnis

uecationem ,fed per quondam analogiam , inter ignem ir

cxlefte corpus :fod longe aliter eil conuenientia inter acs

remfufeipientem lumen ir coelum : quia aer de non illus

minato fit :Uuminatus in tnftanti ,ir lumen in aere пес

habet contrarium пес est annexumforma halenti contras

riumfed meram priuattonem habet oppofitam vt tenebra t

et magis vniuoceeft lumen in aere cum lumtne in orbe vbi

vtrohq; eft tntentiona iter , quamfit lux in igne ir lux in

Sole vbi vtrobiqi eft realiter,quia nonfit de non igne ignis

nifi alttratione prauia qua refpUU contranetatem , quoi

non dicimus de lumine in acre: lumen itaq; in aere eft ins

ttitionaliter ,fecundum quem moium ir orbes rccipiunt

immutationem , propttrea lumen eft m aere vt conuenit cu

orbe cxlefti . Tertia viafumitur prout lux comparaturad

Ц 1 « altasformas , ir poafftme vt compara tur ad caliditatem с

nam vtrunqi efî in aere à Sole illuminatio ir caliditasfei

iHuminaHo efî in inftanti , ir recedente Sole fiatim tollis

tur illuminatio , caltditasfit in tempore , ir nan ftatim res

eedente Sole ceffit caltditas: quarefi lux effet in aere rea

literficut caltditas , non ftatim ceß'aret lux in aere ficut

non fiatim ceffat caltditas : quod fi dicalur quod caltditas

habet contrarium , lux non habet contrarium,petttur quod

tíi in contrario ir arguitur oppofitum , quia non potefí

aliquid realiter recipi in materia fubieña cotrarietati nifi

habeat contrarium velfit annexum habenti contrarium,ita

ví non pofftt toHi ir remoueri nifi tollatur per fuum cons

ttarium : ideo in omnibus talibus requirttur ttmpus , quoi

В

non requiritur in iUuminatiorte aeris . Oppofita autem his

non eft difficile foluere : nam cum dicitur forma intentios

nalis non denominat , diet poteftquôd immo , cum conces

dat Thilofophus in. 2 .de Anima vifionem coloratam eße .

Vel pofjumus dicen ir melius, quod intentio fortis denos

minat , debilts autem non dénommât , nififorte fecundum

quid : vt fi radyfilares tranfount per vttrum coloratumfo

dunt eundem colorem inpariete vel vbi fe applicant ,vt

manifoftèviieatur paries viridisfi tranfrant radij per uis

trum viride : eo ergo modo dicetur paries illuminatus per

applicationem lucis quo poterit diet viridis fißus per appli

cationem illius intentions colorata , vt non aliter videas

tur multiplicar'! lux quam fortis intentio colorís , ita quid

( vf ad propofitumfpcttat ) non concludit ratio . Quod aus

tern add ebaturfecundo , quid intentio non tranfmutatrea

Itter : dici potest quód immo , fifitfortis ,fecundum quem

modum concedit Thtlofophus aerem patt к fortibus odos

rtbus , vtfiatfxtidus . Vel poft'umus dicere quid Sol non

folum illuminât aerem, quod lumen eft in aere intentionas

luerfod etiam calefoctt tpfum, qua caltditas eft Ai

realiter: tfte autem immutaiiones reales ma

gisfont à Sole vt calefocit realiter , - ч'-ч

: • quam vt illuminât intentionas

her . Et hac de luce ,

ir opere pris

ma diei

fujficiant .

Tcx.i j8.

С A P V T XIIÏ.

Alia a fenfu

pnt patiàfen

fibilibus,nivt

fenfibilia sut,

fed vt eorum

accidentia.

2 . de annua,

tex. i 27.

jxclaram (¡uales funt ¡Ux ацисецисс/иМ/ирга

firmamentwn tjuod faÜum dicitur fecunda

dïe,utrum corporales an fyrituales?

OST QV AM D Es

termtnauimus de luce qua

fpeaalttcr pertinet ad pris

mam diem , volumus etiam

agerefpecialiter t his qua

pertinent adfecendam dié¡

ir quia fecunda die dixit

Deus , h'iat firmamentum

in medio aquarum , ir dis

uidat aquas ab aquis , irfic'-t Deusfirmamentum,^ dis

uifit aquas qua erantfupra firmamentum ab aquis qua

erant fub firmamento ; ideo mertto declarandum occur

nt , qualesfunt aqux ilia quafont fuprafirmamentum .

Sed anteqnàm hoc declaremus , volumus enarrare

las quas debemus tenere in expofitione fcriptura fiera

quas tangit Auguftinus fuper Gene . Tangit autem Aus

guflmus in diño libro feptem regulas . Est autem pris

ma regula , quod non debemusfie exponere ficram forts

pturam , vt iliafitfontemta fiera fcriptura qua est nos

jira ,fed magis econuerfo , vtillafitnoftraquaeft fcris

pturafiera . Sunt enim aliqutfic trahentes aquam ad mo

lendinum fuum , vt potius velint fcripturam efje expofis

tionem mentis eorum irfententta , quàm econuerfo : ir

potius vcltnt fcripturam conformare eis , quam fe cons

formare fcriptura : contra quos Auguftinus ai:, quód non

fro noftra fententta ita dimicantes vt earn velimus effe

fcriptura

hb. i.cap. i g.

I.

H E X Л E M E R О N.

HZ.

a .Je Gene.ee!

lit.cap.9.

ЦП.

Lib. i. de Ge.

feripture fiere que nojlra eft , cum potius earn au.ee

1 1 . fenpture est , noftram eß'e vefle debeamus . Secunda eft

i.de Gen. ad quid flus debemus exiftimare feripturas facras quam

lit.cap /. altas feripturas : in tantum quidem debemus in precio

habere feripturas alias , inquantum fimulantur feriptus

.; ~ re ficre : ubi autem ei contradteunt , non debemus cas

tenere fed repeliere .ideo Augußnus ait quód periculos

fius quidem erat , quod quidam infirmi fratres qui cum

iftos tmpios de collegium corporum ,vel de quibufdam

elementorum mundx queftionibus fubliliter ir copióse

differere audiunt , eos cum fufpirio fibi preponentes ir

magnos reputantes faluberrimé pietatis libros cumfiïtis

■ V dio recípiunt . Valie eft quidem periculofum fiftiiire

libros pietatis, ideîî , libros fcrtpture ficre , ir libros

Gentilium magis reputare . Tertia regula eft , quoi non

filum debemus plus existimare feripturamjacramquam

opintonem nostramvt dicebat regula prima , ir plusq}

feripturas Gentiium vt dicebat fecunda ,fed plus quam

capaatatem ntius humani ingénu' ,ita qaóifi tota capaz

citas , ir tota fubttlitas , qu& poteït effe in omnibus hos

wiinibttJ effet in vno homine , plus effet cxiïtimanid

feriptura fiera , quam tota huiufmodt capacitas : hoc est

ergo quod Auguftinus a:t quód maior quippe eft feris-

pture huius authoritas , quam omnis humani ingénu cas

pacitas . ojtarta eft , quod quando multis modisferiptus

ra fiera exponitur , debemus attendere cui expoßtioni

adlit.cap.4lt. cestera confinant ir concordant: quia nihil dimiitens

dum eft in vna parte feripture fient , quoi impeiiat

•'■ aliam . Ideo ait quidß vtrunqs finfim feripturamfas

cram voluiffe creditur , \idendum eft ft vtriufq; fattens

tie cetera circunStantia fuffragantur . ojänta eft , quód

obfeuritates fiera, feripturee non debemus in aliquam

partem ita pertinaciter afferere , quod aliqua labesfens

ptur<e fierce pojftt attribut . Sexta eft quód non. debes

mus feripturam facram itaexponere , quód alus deris

dendi materia trtbuatur : ideo ait quód turpe estnimis

ir perniciofum Christianos fie delirare in expofittone

fcrtpture , quód mfiielis audiens , rifim tenere vix pof»

fit . Séptima eft quód cum poffumus filuare feripturas

facras per ea que naturaliter videmus , non debemus

ai miraculum vel ad potentiam diuinam recurrere: ir

maxime hoc ¿tai propter opera fix dierum , vbi ш

inflituta eft natura . Hoc eft ergo quod ait, Nunc enim

quemadmoium Deus inîtituerit naturas rerum ,ficuns

dum feripturas cms nos conuettit querere , non quoi in

ir.j.deDoc. ¿i yd ex eis ¿¿ miraculum potentie fue velit operas

chrt.2.et.z6. ri.Omnes autem has regulas tangit Auguftinus primo

iff. 2.deТля. &fecundo fuper Gent .non tomen hoc eodem ordine

cap. C.otra qU0 ¡^p¡¡ pofiimus : nos autem cas ordinauimus prout

faufti lib.p. n0\,is ordmanda videbantur . His imm premiffis regus

eap.6.7. |,j ) iictmi t „oj non enarraffe omnes has regulas pros

pter hoc capitulum tantum . пес etiam propter hoc opus

tantum : multa tarnen de his fiait huic capuulo,ir opes

ri neceffaria . Sciendum ergo aliquos voluiffe nullo mos

do fuper ccelos effe aquas : quód fi hoc dicant , quia

non poffuntad hoc fuum ammum inclinare, ficiunt con

tra pnmam regulam , quia non feripturam ftbi ,fed fi

feripture confirmare debent. Sed fi hoc dicant, quia

feripture Gentilium huic [entende non concordant, vel

quia hoc efi humane capacitan emtrarium ,ficiunt con

v;

vi,

VII.

Vide et Aug .

pro his Keg.

t. de Doíiri.

chrift . cap. 2.

х.Сар. г

A tra fieundam ir ttrtiam regulam, quia feriptura fits

era preeminet fcripturis Gentilium: ir quia maior eft

huius feripture authorttas quam omnis humani ingeny

capacitas , ideo dicamus cum Augustino fuper Gene. Of

quomodo autem , ir quales aque ibi funt , dubitare pofs

fumus ,fii effe cas ibi , minime dubitcmus . Stmt ibi t«{;

aque ,fed que , ir quales fint ille aque , volumus des

clarare. Dixerunt autem aliqui illas aquas effefpiritwts

les ir effe naturas angelicas , ita quód aque funt fus

fra coólum, quia ibifunt Angeli : ir aque fintfub etilo»

quia ibi funt anime humane, vel quia funt ibi homiP^

nes . ¿fhanc fentemiam tangit Augustinus. 1 j.Confiff. Cap. 1 /.

dicens quód aque fuper codos fun1, angelí . lieo ait,

Sunt autem alte aqua fuper hoc firmamentum , creio

immortales , ira terrena corruptione ficrete fipercots

lefles populi Angelorum , que laudant nomen tuum.Et dp. 32.

jJem in eodem libro circa finem ait , Videmus firmas

mentum coeii inter fptrituales aquas fuperiores,ir cors

perales inferiores . In his autem duabus authoritatibus

videtur Auguftinus veücquói aque fuper firmamens

turn funt fpintuales angeli -.fid vt dicebam inregulis

fupradiñis in expoftionc fcripture ficre , omnes cirs

cunftantie funt confideranie . Cum ergo firmamentum

fittum fecunda die ,fitvocatumccdum,ir cum infirs

mamento codi fint pofm fydera, confiquens eít quód

nomine firmamenti intelligamus aliquii corporale : ir

quid ficut accipitur firmamentum ,fic iebent accipi as

que Шеfuper que funt firmamentum , confiquens eSi

quoi aque ille fint aliquii corporale . Vnae A^uJTE^Lib.i.ctfp

nus in libro Kctrañationum , contraikit iíti fintentie

С quói iHe aque fint fpirituales . Yoffumus emm dicere

ii iitxs aquis ficut dicebamus de luce > quói veré pris

ma die fittum fuit corpus quoddam luciium , ir ex

hoc dicitur ad hteram ,faûa eft lux corporalis : fedfis

guratiuè ir allegoricè fignifieabat lucem fpiritualem ,

ir naturam angeheam ad creatorem conuerfam , diuis

fim à tenebris , tieft , à main angels a. D:o auerfis .

Sic ir in propofito , corporales aque funt fирга firs

momentum ,fei ille aque poffuntfignificare angelosfit

pra firmamentum , liest , angclos confirmólos . Santti

ergo . (íiceniei lüas aquas eß'e fpirituales , loquuntur mys

Sticé ir alegoricé : dicentes vero cas effe corporales,

loquuntur fecundum lueralem fenfum . Cum ergo ques

ritur in Titulo capituli ,quales funt tile aque , vîrum

corporales, vel fpirituales fpatet quód corporales , fed

P fignificdnt fpirkuales . Et ex hoc foluuntur obieñiones

ir difta Sanñorum -. quia dicentes cas effe corporales,

loquuntur ficunium fenfum histonalem : qui vero fpis

rituales ,fecundum myítkum . Sed quti dicemus ad аил

thoritates Augufíini , qúa «uíboritóte; i\\e non folum

funt automates , fei etiam rattones : nam cum dicitur

aque que funt fuper hoc firmamentum funt fupereoís

lestes populi angelorum , que laudant nomen tuum : cons

Stat quói laudare ir benedicere non fpettat ad cors

pordut , fed ai fpiritualia : igitur fi ille aqua laus

dont dominum , iuxta illud , Beneiieite aqua omnes que

fuper ccelos funt domino, ül« aqua fpirituales erunt .

Rurfus , cum in fecunda authoritate dicebatur , Viderma

firmamentum ex'i inter fpirituales aquasf uperiores,ir

corporales inferiores, ibi fubüis latitat ratio : namfi alis

SECVNDA PARÍ.

Grp.*.

qua aqua funt fuperiores aliqua inferiores , cumomnet

aqua corporales videantur effe eiufdem natura non potts

runt eß'e aqua cornerda aliquafuperiores aliqua infis

riores, et maximefiefuperiores quodJim (иргаfirmantes

tum : cotli ergo erun Ule aqua fuperiores no corporales,

fedfpintuales . Yropttr iprimum , feiendum quid omnis

creatura inducitur ai benedicendum D.wmiii no folum

aquafei et ipfa terra inducitur ad bndicendum Deú,et im

her,et ros,irglacies,et mues,iróía inducuntur,vt Ittudent

ir benedieant Deum : nam fie ut omms creatura clamât

"Drum fiftorem juum , quia ex omni creatura poßmut

manuduci in cognitionem creatoris,ir ex hoc omms creas

tura dicitur clamare Deum creatoremfuum ■fie quia ex

omni creatura poffumus manuduci ad laudandum irbenes

dicendum Deum , dicitur omnis creatura laudare ir bes

tiediccre Deum ajjpd omnis creatura clamei Deum fits

iloremfiium,pattt per Augufltnum in. i .lib. de Triniton,

qui ait,quid neq; enimdiuinorum labiorum tamummodo

authoritas Deum prédicat ,fed omnis que nos circunîfat

vmuerfa ipfirum rerum,natura proclamâtfie habere frets

ñantijfmumconditorem . Hoc idem ettam fenferum Vhis

Commet. 12. lofopki,äuiavnlt Commentator.^ .Metaphy.quid non pofs

i . Pby. i.ir fit cognofci hac particularisfuhflantia determmatè,ignos

2 • 3 8 •« rata prima caufa. ^aalibct ergo creatura clamât Deüfes

7 a • iioremfaum cum non poffet cognofci ignorata prima caus

fa .fie etiam qualibet creatura dicitur laudare irbenedis

cere D:um,quiahabenttsdifcretionem etfenfum,ex quas

hbet creaturafurgum in glorificationem creatoris,iuxta il

lud Baíilij, quod dicuntur aqua glorificare Deum , non

quid aquafixât rationales creatura ,fed quia ab habentis

busfienjùm confideratio earum prudenter contemplât» glo

rificationem perficit creatoris. Ôuod vero aidebatur quid

non poffm dici aquafuperiores mfifpintualcs, vt patebit

mfequent\bus,tditerpoffuniacàpiaqua etiam corporas

les , quid dicunturfuperiorcs,ir ha aqua quas videmus,

inferiores .

С A P VT XIIII.

Vedaran; cuius naturx funt Úlx atfux , tjux

funt fupra firmamentum,

V A M V I S declaras

tum fit aquas illas fupra

firmamentu each eß'e cor

porales , reseat tarnen ins

uejligare cuius naturefint

ilia aqua. Circa quod no

ports! effe nifi duplex mo

dus dicendi , quia veljunt

eiujdem natura cum eles

mentó aqutfia: cum ißis inferionbus , vel sum de quinta

tffcntia : namficut de coclo aliqui opinati funt ,ficirde

ifiis aquis aliqui opinatifunt . Ciuidam enim pofuerunt ece

lum eiufdem natura cum elementis , ir area hocfuit opis

nio duplex . Kam qudam dtxerunt ipfum effe compofis

i . * lutext. mm (X ommtMj elmentl¡ t v( Empedocles,qui dixit ipfum

1 ° eß'e compofitum ex quatuor elementis ,fed dixit ipfum ins

corruptibilem : quia nonfucrat lis in compojhone ciusfei

i. deCcelo.t.

1 8.

A ßlum amicitia . Vlato auftm eoc1.um clemxitvnfimplex di

citar pofuiffe : dixit auttm ipfum incorruptible voluntad

diuina , iuxta illud Vlatonis . O' dj dtorun quorum pater In Ti:

tt opifrx egojumnawa vtîira di(folub¡ki,vola>iía e mea

inißolubiles permantäi . Qjiod ie corooribus (&l.flAui

fecundum Tlatonem potest lutelhgi , vtfin natu-a difjolus

bilia , volunta* yero diurna ¡niiffolubihei . Quid fi dux

ba opiniones vera eff:nt quid fcilicet cce'i effent eiufdem

natura cum omnibus elemitis vel cum aliquo tlemtntofim

flict , non effet inconueniens aquas illaijuper calos , effe

eiufdem natura cum islts aquis mfenoribus:fed quia cots

li funt incorruptibiles , omnia autem elementa funt cors

ruptibilia , cum corruftikile ir mcorrupMc différant toMetapby.

genere non pottîl effe quid coeli fim eiufdem natura cum ttx.vlt.

iitis mfenoribus -.irquia omnia tiïa inferiora funt de na

В tura quatuor tlementorum, totafphara attiuorum ir pafs

fiuorum quapertingit vfque ad globum lunarem , dicitur

tontinere quatuor naturas , ¿r omnia qua sunt in huiufs

modifphara dicuntur moueri motu rcfto qui eft motus ha

bens contrarium, ir dicuntur ferri à mediovel ad mcliu,

¿r ex hoc dicuntur grauia vel leuia : 'aglobo autem lunari

fupra , w ornnes céli , ir omnes fiella,ir luminaria oms

tua in ci s , dicuntur feparataabiîii> quatuor naturis cíes

mentorum, ir dicunturfecere quintam naturamfue quin

tarn effentiam ; omnia autem ilia corpora non mouemur

motu relïo qui cfi motus habens contrarium fed mouens

tur motu circulan cui nuüus contrariatur motus,qua enim t .de Cosío, l

Ron suntgrauia neque leuiafed sunt neutra, non mouewur

à medio , nee ad medium , sed arca medium , qua omnia

declaran habem ex libro Codi ir mundi . His ¡taque des

С claratis , pattt opiniones prius tocias , vel eß'efelfas , vel

effe exponendas . Toffemus enim fiveüemusreducere cas

ad bonum intellcÜum , vt dicamus coelum effe ex quatuor

elementis, ir hoc per amiatiam fine litt, quoniamejleo:

lum ex quatuor elementis,quia eft ex illa eadem materia ¡s

effentiam , ex quafunt quatuor elementa, vtfupra m pris

ma parte huius operis diffuse probammus, ir vt planéfen

tit Augustin. x.fuper Gene.ad Uttram,vbt ait quid ex ifla Cap. 1 1 .

inferiori ir ex iíía corporalt materia feÜum cfi cceium ,

cuius fpecies multum disiat a ttrrcnis . Quantum ergo ad

nudam effentiam materia , ir quantum ad mater iam oms

nino infermem , conuemt caelum cum is~iis inferionbus.fed

multum difiat quantum adfermam irfpcaem à ttrrcnis.

Eft ergo cceium ex ista materia quatuor elementorum, ir

hoc ex amicitia ßne litt , quia Да materia vtest in coilo,

ry non fubijeitur ferma habend contrarium , пес ferma ans

nexa pnuationi, ir ideo illa mattriafic amicaturfuafer

ma quid nullo modo lis aliqua ori.ur inter cas . Diccmus

quidem quid lis ir amicitia proprie babent eß'e m agentis

bus per inteüeítumvel per rañonan : per quandam tarnen

extenfionem habent eß'e in his qua agunt per ajlimatiua,

ficut ir beñia videntur fibi amican ir inimican : ir

mctäphoriec ir per quandam fimilitudtnem habtntefse

etiam in his qua agum ex neceffuatt natura . ojtans i

nun auttm ad prafens fpeñot , ex duobus furgu Iii

vel inimiciM , vno modo quia vnus accip'a alten quod

fuum cit , ir alter patitur priuaHonem ir dcfeÜum

eiusquod debet habere , ir ideo dtfum esí quod iusTis

Hair pax ofculata funt : quando enim feruatur iuVti; Р/дГ. S -f,

tía , irnuüus prmatar eo quid debet labere , esl pax ,

ir

HEXAEMERON. j <J

irceffant liles inter ciues .Secundo poteîtoriri lis tton A

folum ex rebus &■ ЬопопЬш , vt quia Ule priuatur talibus

qua debet habere,fei etiam ex ipfis contrarias openbus,vt

quia vms contrariatur voluntan alterius : ideo aiforuans

dam pacem dicit domtnus,Quacunq; vultis vt jhciant vos

Matth. 7.b bis homines , ita ir vos faite tüis . Qudre fi lis confurgit

vel ex contrarietate vel ex dcfrflufiue priuatione, j> quan

damfimihtuiinem dicitur lis cf}'; inter elementa, ir inter

elementata prout agút ex necesitóte natura, quiafont fobs

icftafirmií contrarus,ir kabent pnuationes annexasfed

in comf ojiñone codi pottfldici non interutmffe Uttm,qu¡a

firma cash non habet cotrarium,nec etiam habet priuatios

пет annexam.Sicut ergo ad bonum inteüetíum reduximus

opmionem F.mpedochs,fie pofjumusad bonum intelleBum

reducere opinionem Tlatonis : vt diedmus cxlum effe ele?

mentumfmclex, quia eflfiau elementum quantum ad та

tenam,cum in materia conueniat cum elementisiet eflfirm

flex quantum adfirmam,quia vnifimpliciforma eflfobs

ieña illa materia,cum nonfit m ea appeútus ad aliamfors

mam. Rcuerttmur ergo ad propofitum , ir dicamus,quol

ficut de ipfis coAis eñ dupüx opinio fiue modus dicendi;

quorum vnus eñfimpliciterverus,videlicet, quiafont quin

ta effentia : alter auttm eil verus per expofitionem,vt quia

font ex elementisfine lite,vel quiafont elemenüfimplex:

fu de iüis aquis quibus tegüturfuperiora cozli, tuxta illud,

Tfal, xoj. g„¡ fegjj aquisfoperwrd cius,potcs~i effi duplex modus dis

cendi : vnusfimpluiter verus a_ pertinet ad quintam effens

tiamfuutir alij codi : Alius dicendi modus poteriteffe

verus per expofitionem $font eiufdi natura cum islisins

firioribus. Has autem aquas inferiores videmus tripliciter^

ft habere.vno modo ex multafrigiditate , irfiefountglas

cies-.alio modo ex pondcrofitatc,irfocfluíluantfuper ter:

ram : tertio exfubtilitate , ¿r fu afeendunt vaporabihter

foper aliqui partem acris&fiunt inde pluuia. Secundum

ttaqs hos tres modos repertos in iflis inferior ¡bus aquis , efl

triplex modus dicídi de iüisfuperioribus aquisiquia aliqui

dicunt eas glacialcsjliquiflutïuantcsjdiqui tenues et fobs

Cap.^.f. tilcs.Omnes autem hos modos dicendi tangit Aug. i.fuper

Gene.ai literam : nam,vtait, Quidam confiderantesilels

lam Satumi deberé effe multum calidam, quia labet mas

gnamfpbaram eminentem omnesfpharas planetarum,ei

quia motum reuolutionisfphara iUa,ir qualibet aliafpha

ra,circuit infra diem et nofté,folum fpbara Satumi agens

tantum motüjeberet effe calidiffima. Sed quidfitfrígida,

dicunt aliqui hoc effe propter illas aquas fuperiores.His er

go conieüuris aliqui dicunt ibi effe aquas-.non vaporabili D

tenuitatcfedglacialifiliditatc : irforte ideo dixerunt illas

aquas effe.vt magis infrigiiarent Sdturnum . Hoc eft ergo

quoi Augu.ait,a> his conicBuris,idefl,cx frigiditate Satur

m,quidam expreffe agunt aiuerfos eos,qui nolunt creiere

aquam aliquamfoper cxlum : vdunt enimftellam effefns

gidanuquia circuit iuxiafummum ccdum,idesl,iuxta oBas

uamfpharam, vt ex hoc cogantur illic naturam aquarum

credere nonvaporali tenuitatefedglacialifoliditatedepen

dere. Secundum qui.km modum dicendi,f.f.funt ibi aqua.

Cap. i . graues ¿r ponderofafiuefluÜuan tes,tangit Aug. г fuper

Gene.circa prinaplum,dicens quofddm dixiffe ffecundu

omnipotent'utm Dei cui cunBa font pojßnlia, oportet nos

credere aquas effe tarn graucs,quas nouimus atq¡ fentimus

effe céleîli corpori,m quofontfoierafuptrfufa. Tertium

etiam modum dicendi de tenuitate aquarum tüngit Aüj.in

eoiem. г .ir viietur multum affentire Uli modo,cum an. $ Cap. f.

fipoteflaqua ficut videmus ad tantas guttarum minucias

deueninytfoper iflxm aircm vaporabiliterferatur.et nos

tura illa leuior efl aquis,cur non poffv. ö-foper ИЫ leuius

eoelum minucionbus guttis i? leuioribus materia vaporis

bus fuperefft ? Hi autem tres modi diceniifi confileretur

fecunium $ verbafonantfofjxeienter imyrobantur j> Aug.

per regulamfupenus pofitam,f in islisfex iiebus m quiz

bus Deus natura inflituit,nos naturas rerum cwenit quas

rere,non quoi ex eis ad miraculum potentia fot velit ope

rari :nammeis,velfint cum glaciali foliditate,fiue cum -,

ponderofofluñuofitatefiue cumvaporabili yántate , tales

aqua , 'quales Шаfenfibilesfont , fupra \Cae\um naturalis

ter effe mm poffunt . Ыат dûhm iüui ie vaporali rants

te,cui ahqualiter viieatur alludere Augu¡lims,plus ie ras

tione habere viietur quam alia diÜa.hoc tame non efl cons

fonum his qua videmus , nam effe no poffet quoi aqua ma

runs aqua ai tantam tenuitatem irraruatem vemretficut

eil ratitas ignis,quemfie rarum ir tenue fopra cxlum po

nere effet conuenientius . Concludamus ergo, ¿r Л1сатил,Л

quoi cum quar'uur quales,¿rcuius naturafont illa aqua? I

poffumus dicere quôd font quinta effentia , ir font natus 7

racxleflis . Poffunt tarnen did, propter ahquam fimilis

tuiinem, glaciales, ratione foliditatis ,quta aqua inglas

ciemconuerfa foliditatemacquirit .Vel poffunt diciglas

dales propterfrigiditatem , quam habent.non formaliter, .

fei cffeftiu: ■ nam i quibufiam corponbus 'cxleflibusges

neratur hie calor,к quibufiamfrigus : namfic fecit Deus Sap. 1 1 .

omnia in numerotponierciy menfura.vt effet in rebus ex

diuerfis proprietatibus,vel ex iiuerjls effefnbus,quafi quis

damproportxonatus numerus , ¿r quaiamfymphoma : vt

fuut ex iebitonumero cAorum , br ex iebita proportions

ipßrü,fit pulchritudo : irficut ex debita caliditate et fri

giditate ir alijs propricmibus , debito numero ¿r propors

tione coniunihs, refultat quodiam ligamtntum,et quaiam

pulchritudo in ipfis elementiSyiuxta illud Boenj, Ltb.j. de cof.

Tu numera elementa ligas vtfrigora flammis, mctro.y.

Arida conueniunt hquidis : s s

fuin corporibus caleUibus refultat cffcBiuc,vtil\afupcrs

cxlefles aqua pojfint dici glaciales,quiaforte frigiditatem

gêneront in iflis inferioribus : ¿yficut illa aqua poffunt

dici glaciales ratione frigiditatis , fu poffunt dici ponies

rofafluíluantcs ratione humiditatis: nam bumidum etfpe

cialiter bumidum ponderofum cuius eñ bumidum aqueum,

non bene terminatur termino proprio , ¿r ideofluit et flu

that . Illa ergo aqua calcsles poffunt dici ponderofa ir

fluftuantes nonformaliterfei effeñiue , quiaforte habent

humeñare isla inferiora , quoi humeftare conuemt aqua

fluentibus iy ponierofis : namficut quadam corpora fus

percaleííiafunt effeiliue calida,quadamfrigida,tía quas

damfontficca, quadam húmida. Tertio illa aqua

coeiefles poffunt dici vaporahles,idefl , ras

raîr tenues ratione diaphaneis

talis : nam fi font frígida

¿r húmida effeHiuè ,

diaphana tarnen

fumformos

liter.

SECVNDA PARS.'

P/AiOJ.

С A P V T XV.

soluens rationes tjiM cxlum atjueum fit immo

bile , ir oilendens multipliattr quod motus

eius eß omnium aliorum menfurA.

IDERETVRjôrfrrtli

quibus,quod ille aqua cxles

fies,fiue illud cxlum aqueú,

quo tegitur firmamentum »

fiue caelumfydcreum, iuxtit

illud, Qui tegis dquis fupes

riora eius , non moueretur :

quoi forte triplkiter quit

conaretur oflenicre: prtmo

pout illud caelum comparatur ttd nos:ftcundo,prout сопи:

parütur ad cxlum emprium: tertio, frout comparatur ai

I . firmamcntum.Vrima viafic patef.quiafi illud cxlum mos

ueretur,effet prima mobile, ir motus eius effet primus mo

i o. Met. f.4.. tus,effct itoqi menfura aliorum motuum -.fed menfurd des

ir inde. bet effe notiffima;cum ergo illud cxlum non ßtfleüatum,

cum non fit nobis uifibile,non tft nobis ita notumficutfunt

alijcxli V ifibilesquare motus illius cah non erit menfura

«liorum motuum: fed cum hocfit incoueniens quod primus

motus nonfit menfura aliorum motuum , confequens eft a>

frout iHud cxlum compardtur ad nos,non mcueatur.Secas

11, da vid dd hoc idem poteft ftmi,prout illud cxlum corneas

Tdtur dd cxlu empyrium-.nam nonfunt nift duo cali vnis

firmes,emprium,ir dqueum : cxlum enim emprium eft

vniformt,quid efl totum lucidumiet cxlum aqiieum efi ctia

vnifirme^uia efl totum diapbcfnum:omnes аЦ coñli no funt

vmfirmes,quiafunt partim lueidi,pariim non lundi -.quare

fi motusfequitur ndturam rei,ir cxlum aqueum,ir empy

riumfunt vmfirmes,quod iicemus de vno quantum dd mo

tumje dlio videbitur effe dicenium ;fei emprium non

lit. mouetur,ergo rue dqueum. Tcrtia via fumitur,prout corns

paratur adfirmamcntum,quod estftabile,ir quod no mos

Cap. i o. uetur.Vnde Augu. 3 fuper Gene, vult, partem tterisfupes

riorem poffe dietfirmamentum ratione tranquiüitatis ir

quieús,quia no mquietatur à ventoútaqs de rationefirmas

menti viiefar effe a>fu quietumfedfifirmamentum, quoi

efl coilumfydereum,non mouctnr,cxlum dqueum,quod efl

fuprd ipfum,erit immobile : quidfi moueretur,moueretfir

tnamentum,cumfpbara fuperior mota mouedt inferiorem.

Troptcr quodfcxendum dlxquos conccfftffe propter ratione

primam,quôd motus ccdi nqucï non eft menfura dliorü то

tuum, dicentes quid cum dicitur motum primum effe mens

furdm dliorum,debere inttüigi de primo motu nobis manifi

fio ir nota:ir quiafecundum eos nobis manififtè eß notas

motus cali in quo funtfydera , ideo volunt motum oBaua

fpbara fiue cxli fyderei effe menfura aliorum motuum .

Sedfic dicentes ignorant verttatem rerum: certum eft quoi

Tcx.i.ir.}. (vt patet per Vhilofcphum in. \0Me1apb.) quödmenfurd

debet effe quid notum,ir ex hoc debet effe quid minimum.

Siuefit quid minimum qudntitatv.ficut vnitas in nameris

qua efl menfurd omnium numerorum . Siuefit quid minis

mumfimplkitate ,ficut album in coloribus,qui eflfimplis

cijfimus color^ideo efl menfura omnium colorum . Dicitur

quidem albumfimphcitatefuperare omnes colores, %a hoc

modofupem colores medios,qui funt compofiti ex extres

A mis.fiperat etiam colorem nigrum , quid color niger\ plut

habet de priudtione ddmixta, dlbus dut plus de perfeÜione

ir a Üualitate .fed quantofirma plus tendit ad añum ir

adperfitíionem,tátv plus hdbet defimplicitateúdeo Deus,

qui efl aftus purus,eflfimplicijfimus . Album itaq, eíí quii

minimum in coloribusfimplkitate . Tertio potefl did quii

minimum tempore , irfic plane dicit Vhilofophus in. 1 o.

Met.^ dccipitur menfura in motibusfecundum quem mos

dum motus velociffimus eß menfura omnium motuum , qui

vacatur motus diurnus quid efl in die naturali, idefl, infra

diem ir noftemfemel : huiufmodi autem motus cxli noni,

fiue cxli aqueifiue cxli cryííallini,efl iüe motus g efl men

fura omnium ahorum,quia velociffimus, ir quid minimus

in tempore : ndm tantus motus ïtam módico tempore, alius

db hoc primo motu,reperiri non potefl. Voffumus dutem di

В hoc triplicem rationem ddducere, quod.fmotus cxli dquei

efl menfura omnium aliorum; vt fit vna ratio ex parte nos

titi<s ; fecunda,ex parte vnifirmitatis : tertia,ex parte caus

fitlitatis. Vrima viafic patet , dicunt enim ponentes motum

oitauafpbara effe menfuram aliorum , ilium motiim effe

notijfimum;quod patet effefilfum, immo motus ille efl mul

turn latens.Moueiur quidem oftauafphara duobus motibus

contrdrijs,videliceuab oriente in occiderts fuper \polos aqui

noBialisfiue fuper polos mundi.ir mouetur econtrdrio db

occidente in ones fuper polos zodidci qui funt proximi po

Ii ottauce fpbeerce . Trimus dutem motus efl multum notus,

fed Ule non eß пес poteît effe proprius oftducefpb&r&> fei

efl primi mobilis reuoluentis oftauamfpbteram vt infra pa

tebit : alius autemmotus oí~lau<e fphcerœ contrarius huiefu

per polos zodidci , efl ita latens quid nonnifi per armülas

С ¿r per inßrumenta agronómica comprehend: potefl.immo

dicunt multi (irefl quafi commune ditfum ) tanta eft

latentia illius motus,$> iemporibus Arißotelis non erat com

prehenfus : namfecundum Valemxu in centum annis non Xn Almdgcßo.

efl nifi per vnumgradum: valle eß ergo difficile depreben

dere talem motum,in quo tantu dpponitur de tempore: mos

tus dutem qui tft menfurd aliorum eil velociffimus ir quid

minimum in teporefed motus oííauae fphterce refpettu pri

mi mobilis eit tdrdiffimus ir eíí maximus tempore. De la

tentia quidem iftius motus dicere poffumus ф nonfolufuit

multum temporis elapfum antequàm effet dcprehenfus,fei

adhuc fine non efl bene deprehenfus : nam Yiolemeeus vo

luit quid in centum annis effet per vnumgradum,ir quoi

fecundum hune modum «.'um complet circulum.Tebzîb au

tem ponit hune motumfieri fuper capita Arktis et Libra,

D ir quid oílauafpbcerafit mota,irretrogradatur antequa

totum compleat circulum. Certificad itaq, fumas oílauam

fpbteram moueri contrarijs motibus, quia hoc plané probat

aflronomka inßrumentafed propter latêtiam buius motus

vtrum compleatur circulus vt ponit Ttolem<eus,velfiat res

trugradatio ante completionemvtpofuit Tebitbforte non

eß bene notum, licet communiter Aíhonomi in hoc videan

tur (enere cum Tebitb,ir deferere Ttolemaam. Rtuertas

mur ergo ad propofitum,ir dkamus, a? inter omnes motus

efl magis notus motus diurnus qui efl ab oriente in occidtns

in die nrtturrtlifemel:fed difficilefuit deprebendcre cuius

efi i//e motus. Sed роЩ, eíí fufficknter deprehenfum per

iníírumenta infillïbilia ( vt infra prftebit ) quod efl motus

primi mobilisfi de ratione menfura eíí quodfit nota , ex

parte ipfius notitia pnus habitce>motu primi mobilis alios

rum

H fi X А -В M В R О ft.Î7

rum moiuum menfuram effe diccmus . Secunda via ad hoe

idcmfumitur ex parte ip/Sw vnifitrmmtis : na menfura in

motibtu debet eß'e vnijcrmúj, ita a> no fit vno tepore motas

Ale velocior aliofilfemper in xqлalibus tgibus abfcindat

xquala Ungidos. Et tdeo dich Yhilofophus d? talis debet ее

mcfura.eui no poffafieri adduio vel diminutio,fupple,qu-g

. " lateatnos-.ö" ideo minimi ponitur eß'e magis natura теп

fura,qa in módica re vel m módico t¡e non fotfieri addis

tío vel diminutio qumflatim ¡cipiatur. fed in multofifiat

ibiadditio aliquavclfubtraBio,nofK $dfictur.itoqi nula

lus alius motus à motu diurno fot eß'efimfliciter menfura.

aliori motuum.nonaut motus planetari,quia eorú ees

tentritatemfit eis additie in velocitate et tarditate.vt velos

cm dicatur moueri in circulofignoru invno tfc ,f in alio;

ideo dicuntcoiter Aßronomi,etverum dicunt, fji planeta

infuo eccentrico moucretur xqualüer, confiquens ejl aj in ^

circulofignoiy moueaturixqualiter.motusaitoBauxfphx

rx no fot eße hum mcfura,qa dato $ no reafiat addtítos

пет vel dimimtioníficundüfi, tame fot hoc reeiferefis

tundum noßra lattntíam,ci fit in centu amis g vnumgra

dum-.motus aút diumus oui in uno die copletur totus&jim

bis\magis notus, vt dicebat prima via.nec fotfieri ibi addts

tío пес diminutio ayfie nos lauat,vt dicebat hxeviaficûda.

Tertia via ad hoc idefumitur ex farte caufalitatis,qa ( vt

Tex.ce. a. vult Thilofophus in. i o.Met.)vnum qS ejl menfura names

rorum,efl principiu numerxMud ergo efi pottffimi menfus

ra alioru^uodefi eon frincifium:et a_a motus prirai mobi

lis efi ohm aliorum motui caufa et princifium^rh оттй

t ', eorum mefura.Ex farte itaq¡mcfurx,et proat cœlu aquei

coparatur ad nos,vt arguebat prima rofufenus pofita,no

foffumus poneré cœlu aqueum a& ejl frimum mobile a? no

moueatur,\mo cogmur fonere iffum moueri,cum frobatü

It, fit multiflic¡ttr,a¡ eß ohm aliorum menfura . Seta quide

via,fcr qui negabatur codi illud moueri ex farte vnifors

mitatts.frout coparatur ad codi emfyrium, quia eß vnifor

maficut cœlu empyrium,ideo no moueturficut non moite*

«ir caelum empyriü-.bonum foffet effe argumentum,fi h<ec

effet cet quare non moucretur cxlu empyrium,qa ejbmfor

mefid ca quare illud coilü no moueturfto eß vniformitas,

fid tà~i aa ejl locus bonorumfpirituum,et efi locus corporis

Carl« ernfy s Chrifli.irinfinefeculi erit locus ohm bonorum corpori,

rium cur irnos ir quia vbi eß redes <eterna et vbi cxpcBatur ¡eterna ir

bile. inuariabilis btïtuio,non eß coutniens a? moueatunidco As

lud cotlum ponitur mobile, et nunc efi mobile, aa nunc si t

ibi Angeli,et à principiofuit ímobile,quiaficundum Sans

III, Bos mox cream SanBis angelts efi repleti.Qmd vero ter*

tío dic:batur,a>firmamenti non mouetur, ал non effetfirs

mamentumfi moucretur. Ad hoc rndet Aug.ir habetur in

г.ЬЬ.сар.ю. gloffafuj>Gcn.d>nond,citurfirmdmcntû propterflatione

fine f| ïmobilitatéfed ^firmitaté,vt xfra claduspatebit.

С A Г V T XVI.

QuoJ cerium aqumm mouetur , lr motus eius

propriusr eil ah oriente in occiiens ♦

ШОLVT I S rationibus volentii con

cludere cxlu aqueum effe xmobile,volu

lumus oficndcrcf hmui cxlu mouetur,

ir ф motus dus proprius eß ab oriente

in occidens. Ad probandi ait htec duo

lu* tangutuxin Titulo hum cafituli,$.f. cxlum aqueum

mouetur,ir motus dus efi ab oriente,fumimusfixpfos

fition:s,qudt}e primt eiïginflrumcta aßrowmica probata:

Alite.vero anq; exfinfibus pit effe notte,ct alibet bene dis

fciphnatus debet easrectpere.Vrimapropofitiocß.foBas t.

mfphatra mouetur pluribus motibusfibi alimicem aliquo

modo eontraruWltc autem propofitio ( vtfupra tangebas

mus,et vt hc et diximus) aleo ejl g infirumeta «ßronomis

ca probata et determinata,vt de ea minime dubttemus. Ses Ц.

cunda pfofuio cfi,% vnifphttrx exlefti no competit nif%

vnus motus proprtus etfdmfi-.qt et iffis fenfibusdeelard

tur.Senfibiliter quide videmus a> vni corfori ftmplici non

copetit mfi vnus motus proprius,vtigni qS eß corpusfims

flex,ir aeri qS efi corpusfimplex,non competit mfivnus

motus,videlicet,moueri к medio ir tederefurfum:et aqu&

ir terre cuilibet etty non competit nifi vnus motus,том*

ri.fi medio et tendere deorfumidibus ergo dementis, quit

funt corforafimplicia,non copetit nifi vnus motus.ltaq; cu

fpbarcA cxleßes ir corpora cxleftia fint magisfimplicitr

qs clementa;oBau£fph£ra: no potent competeré mftvnus

motus frofrius.i^uodautemffhatra cxlejlisfitfimflicior

ffh&ra elemítarije leui pateuna hoc eß eßefimflex, effe

vnu,et ecouerfo, qt ejl ergo magisfimplex,eß magis uni,

irqS magis vnum,magisfimplex:conhat ait illud corpus

eß'e magis vnum cuius materia non potfubijei nifi vnifors

m<e,magis.n.fitvnum ex materia cali etfüaforma qux nb"

foteflfubuci altcriformx.iß ex materia elemíti etfuafor-

ma,qvue eßcomixta fnuationi,et fotfubuci altertformxi

quarefi corfus cœlefic eß magis quid vnum <p corpus des

mentare,ir per confiquens magis quidfimplexfi vni des

mcntofimpliei non competit nifi vnus motus proprius , vni

corpori cxlejli quod efi quid magisfimplex non nifi unus

motus proprius copetere foterit. Tertia propofitio eß,quoi 1 1 1 ,

quando aliquafphxra cxleßis mouetur duobus motibus,vs

nus illosy eritfibi proprius,alius erit ab ahquo cxlefii cors

fore illam fphxram mouente ir reuoluente. Иле ait pros

fofitio partim eß declarata per habita,ir partim pót fens

fibiliter declarad : nam cum declaratumfit quod vni fpbx

rx non potefl competeré nifi vmts motus proprius, fi ridts i

musfphxram moueri duobus motibu;,vnus illorum eritfibi

frofrius,alius autem aliundefibt erit.ojtxnmus ашет vn*

de aliundefit . vel hoc erit a corpore eïementari,vel a cors

pore coeleßi , vel ab altqua mtelligentia . Diceret enimfor ■

te aliquis,quôd cum aliqua fphxra cxleftis чтем duo*

bus motibuSfVnus illorum eritfibi propriusAm erit ab ins

teüigentia mouente ipfam . Sed cum motus proprius alicui

corpori cxleflifit afuo motore appropriate que efi aliqua

intdligentia ,fi alius motus competentfibi immediate per

aliquam intelligentiam , tune illud corpus cxlefic haberet

duas intelligentias immediate mouentes : quod idem effet di

cere асfi quis poneret quid aliquod corpus ammatum ha*

béret duas animas . Nam licet mtelligentia immediate mos

uens nonfu per отпет modum anima dus , quantum tas

men ad propofitum fpeiïat potest dici anima ipfius : quia

ficut motus corporis animad non eß mfi ab vna anima ims

mediate,fie motus corforis cxlcstis non ей mfi ab una ins

teüigentia immediate : ir ft dux intelligentix immediate

mouerent ahquod corfus cxleííe ir quxlibet influerafis

bi ahum motum , tunc illius corforis cxlefiis effent duo

motores affrofriati , It effent ci duo motus frofrij : quoir

esl cetra déterminait. Diximus emm quod corfus anima

SECVNDA PARS.

tum no mouet mediate niß шalänam vnum corpus anis

mttum pot mouerc aliud vel define aliud, ficut eqms des

jhrtequitantc,ir û equitans cumcruribus percutit equü,

equo non quiefcentefei moto,\tA $ crin equitantis fintA et

femel mouetur duplici motu.vno quo gcutit equum.iralio

quo defirtur ab equo:et iße duplex motu* erit a duplici ani

ma,na motu; cruris quo gcutitur equus erit ab ata hominis,

motus cruris quofirtur ab equo erit ab día equifil ab aU

hominis mouettir crus tmediate,ab dia verb equi,mouebimr

mediatt,quia ata equi primo mouebit carpus equi quo moto

mouebitur crus eqmtantis ir toius equitans. Sic & in ipfis

corporibus exleftibus pót contingere a> aliqua inttlligentia

mouebitfphxrafia #priam,et aha itebgltia mouebit alií

fphxram,qua mota mouebitur illafphxra.vna ergo mtellis

gentia mediantefuá fphxra pot mouerc aliam fpbxram.

Vnum itaq; corpus aíatum i duabus aíabus immediate mos

ueri non pot-.Ъ- ynafphxra cxleftis à duabus intelligentes

Tíx.4.8. immediate moueri non valet.Inde eßfVhilofiphus in. 1 2.

Metaph.probat numeru inteüigentiaijeficundum mmerum

fpbcerarum cxlefhumifipponens $ vnafphxra cxleflis tto

nifiabvna Lntelligentia moueri poffit ím:diate,cumvnius

fphxrx cxleflis no nift vnus motus proprius cffe poJfu.Rc

uemmur ergo ad propofitü,et dicamus, <j> cu aliquod cors,

fus cxlefle mouetur duobus motibus,hoc non erit à duabus

intelligentes ïmediatefid vnus йоги tnotuum erit àfuo то

tore appropriatthdius ait erit ab aliquo alio corpore moue

te et reuoluentt ipfum:fed non à corpore elementari,cu ele

menta non poffmt influere infiigexlcflia corpora,erit ers

go ab aliquo alio empote cxlefli;bene ergo diftú efl at cum

aliquod corpus cxlefte mouetur duobus motibus,vnus iUotje

motum erit ei propi ius,alius ait erit ab aliquo alio carpo

IUI. re cxlefti mouentt et reuoluentt ipfum . Quarta propofitio

efl,$ corpus aliquod cxlefle non pot moueri ¿r reuolui ab

alio corpore infiriori,fidfuperiori, ¿r $ Senßbiliter pot

tffe motu.Namfimg deferens ¿r reuolues eft virtuofius et

frxflantius paticntcifupcriora ttütfuntprxftaüora etvirs

). de Anima, tuofiora infirioribus,iuxta iüud Thilofipbifim$ agens eft

Tíx. i p . praflatius patiente: immofi corpore cxlefli infiriori moto

moueretur et reuoluereturtorpusfiiperius,nullü effet ccelü

immobile,qi eß contra ea qu<efides tenet,cum cxlum Em

pyrium ponaturtmobik: cum.n.orbis Lun<efit inter c<elos

infimus et eius orbis moueaturfi ad motum orbis infirioris

orbisfuperior moueretur,moto orbe Luna: moueretur aliajs

orbis fuperior,et iffo moto moueretur alius, et fic nuüü efs

fit cxlü immobile,q3 eft incoueniens.Ex his quatuor$pos

fittonibtts poffumus declarare ¡primu quod in Titulo huius

eapitult dicebatur,vidclicet,¡jf cxlü aqueum non efl immobi

Ufid mouetur. Affumcmus ait propofittone prima,^ oíta

va fphxra mouetur duobus motibus quodamodo contrarys.

Aflumemusfecunda propofitioní,f oïlaux fphxrx no pot

copetere mfi vnus motus proprius. Affumemus tertia propo

fitionem,ef>fi oilauxfphxrx vel cuicúq;fphxrx сотрем

dwmotus,non erunt à duabus intelligentes immediate ,fid

vnus iUoQt motuú erit fphxrx proprtus,alius eritab aliquo

alio corpore cxlefli mouctlte ipfam. Affumemus propofitios

пет quarta,$ cxlumfuperius mouet infirius, non econuer

fi.Concludamus ergo,et dicamus,$ cu ottaua fphxra mos

ueatur duobus motibus,erit aliqi cxlum fuperius motum,

dßod mouetetreuoluit ipfamfid hoc non erit cxlum empy

r.um qí ponitur immobile,erit ergo cxlum aqueum.quarc

A cxlum aqueú non eß xmobilcfel mouetur,qt declarare vo

lebamus, Aid.ttis quatuor propofitionibus, $ qudi oftifum

rît primxm principalcqS m Ti tulo huius capituli dicebas

tur Offcxlum aqueu non e(l ímobilefii mouetur: volumut

adducere duas alias propofitiones(vtfint in totüfix propo

fitiones ) ¡> quas o'-idemus ç motus proprius cxli aqueifite

cryflallini ff? ab oriente in occides.Sit itaqi vna noftra ps

pofiio.f non pot vna et ende fphxra moueri motibus duos

bus cotrar'ysvel quafi contrarijs fuper eofdé polos vel eofdé

axes.biamfi effent penitus duo motus cotrarij vel quafi со

trarijfug eofdem polos et eofdé axes, vnus aim penitus ípe

diref.ideo ponimus $ oílauafphxra mouetur ab oriente m

occidensfug polis xquinotiialis.fiucfug polos mundi etfit

per axem,ab vm polo ad aliú,qui tSt linea imaginata tran

fiens à punño vnius poli ad punBü alterius-.mouetur etiam

£ oñauafphatra ab ocadete m oriensfid hoc efl fuper ahoi

polos ir aliü axem,quia hoc eftfup polos zodiaci diífans

tes a polis mmdt g.xxiij. gradus ir aliad amplms : ir ajt

funt diuerft poliybnt alium axem.Secunda propofitio efl.f

fphxra rcuolum habet polos mobiles,fpbxra reuoluís(fi no

tfí rcuoluta)habet polos imobiles . Namfim$ polifphxrx

quantü ad motum propriumfunt {mobiles,fi ergo maueren

tur poli alicuius fphxrx,hoc eritfdm motum alium-.ir^a

nos videmus polos oííauxfphxrx moueri, cofiquens eíiap

oïlauafphxra habeat plures motus,et reuoluatur ab aliqua

fphxra alia.Cxlvnanq, aqueu quia non habet aliud cxlu

fuperius per qt reuoluatur,& no habet mfifutí proprium

motum,polos habet ímobiles:et gtf poli mundifiue poli x¿s

noSíialesfunttmobiles,confiquens efl $>fuj> iüís polis mos

ueatur cxlü aqueumfiue cxlü cryflahnum;ir «fifuo iütt

Q polisfit motus ab ortete in occidís,proprius motus cceli cry

flallmi efl ab oriente in oecidens: et quia ab oriente in oes

cidens eft proprius motus cxli cryflallmifup_ polos munit,

rehnquitur ergo $ pprius motus oÜauxfphxrxfit ab oes

cidente in oriesfu¿ polos zodiaci: áeclaratu eft itaq-, quoi

declarare volebamus.Aduertendû tarnen nos dixiffe oílauí

fphxra moueri motibus contrartjs: aa motus oñauxfphxs

rx proprius qui efl ab occidente in oriés,ir motus eius qui

eft ab oriente in oecidens qui habet oña ua fphxra non fis

priumfidàcxlo cryftallino reuoluente ipfam, funt quafi

mous contrarij,cum vnusfit ad occidens.alius ad oricsfci

nonfunt amnino contrarijxum no ftntfuper eofdem polos,

ixfuper eundemaxem,vt per habita eft declaratum.

CAPVT XVII.

Soîuens oheÜiones quoi firmamentum diuidens

aquas ab acjuis nonfitfañumfecunda die.

-"—ni CEBATVR autfupraof

luxfuit opus diei primxfirmame

tum rtíít dicificundxfid hac ves

ritatem viientur quatuor ¡pediré,

vtfitprimü impedimeutü exgte

!facrxfcripturxfecundum ex pte

_ ^naturx cxlcfln,tertiu ex$te mul

tipheimtis firmameti, quam ex parte naturx élémentaire.

Videtur emm prxflari impedimentum ex parte feripturx

fierх,фfirmamentumfitfiftumfecunda die.Namfeript*

ra facta iüudfirmamentum vocat ccelum,iuxta illud, Vos

tauitf Deusfirmamentum,cotlum:fii cxlum dicitferiptu

rafacrafiBum ante отпет üem,iuxta illud, in principia

creauit

VI.

I.

Gcn.i.b

H E X A В M E R О N. j 8

creauit Deus caelum ir ftrrdm -.firmamentum ergo quoi

eft caelum, fuitfiïlum ante lutein , ir fer erneuern arte

1 1 . frimam diemmon ergofuit fiítiúfecunda die.Secundo ргл

Statur impedimentam huicveritati ex ipfa паша coclcfli.

Disant eft emm $ materia ceth поп еЯ annexa priuatios

m,ir non habetfirmam habentem contrarium,propter at

confident eft $ caelum non poffttfieri ex materia prxias

tente,nam omnes alttratxonesir oes tranfmutationes fiant

ex contrary ir in contraria,quibusfem¿ сЯ priuatio am

nexa,qute oía a natura corporis cot'effisfmt penitus dies

na : quartfi quantum ad materiam oui vittit in xternum

creamt omniafimul , quia pofi primam creationem rerun

nonfuit producía aliqua noua materia, nullum [caelum pot

tuitfierifecunda die,quia tunc effetfiUum ex praiacente

[III. matem.Tertioprxfiatur huicveritati impedimcntum ex

parte multtplicitatisfirmamenti.Hamfirmamentü,vt patet

Cap. i . per Augu, i.fuper Gen.pottft accipi pro cttlofyiereo.vel

pro interflitto aeris ,fedfi accipiatur firmamentum pro

interfiitio aeris , non pottfi dicifiêtumfecunda die , quia

bmoifirmamentum potefi dkifiïlum quando congregate

1 1 1 1 . funt aquaiquod nonfuitfecunda di:fei ter tia. Quarto pro:

ilatur impedimcntum ex parte патл démentiram. Nam

natura elementorom eft longe ignobiltor natura caeUftifel

elementajueruntfifta in ipfo primordio ante o~nnc diem,

nam elementum tcrratfiftumfuit in primordio,iuxta illui

Intyrincipio creauit Deus caelum ir terramfic etia in ips

fo primordiofuitjhïium elementum aqux,quia anteqjfiat

aliqua mentio de ahquibus diebus,dicitur ffpiritus domini

ferebaturfuper aquas: ergofi dementafucruntfaúa Í pH

mordio,multo magisfueruntfaÜi t<eli,ergo irfirmament

tum nonfecunda diefed in primordiofuitfiñum.Sti ( vi

fufra diximus,quanío dedimus regulas expofitionis fem

i pturxfaene ) debemus noHram mentem ir noftrum intels

leílum confirmare fcripturafacrx,non eeonuerfi-etiebe

mus hmoifcripturam ttnerefuper omnes ahas,immo debes

mus earn exiítimarefuper отпет capacitatem Ьитапачк

ideofinearemus inteüigerehmiifiSionifirmaméti fuiffe

fecüda die,irfifcriptura alue Ьше veritaH contradicerét,

irfx omnia humdni ingenij capacitas ad hoc non poffet at

txngcrcinconcufsc ttnere debemus $fcriptura fura dicit

firmamentü effefiftumfecüda iie.irfi aihareremus opi

nioni Augufimi,accipientis diem pro cognitione angelica,

modicam dificúltate m baberet quod dicitur: амтеп actis

piendo diemfecundum címunc Sanilorumfententiam pro

quoiamfpacio ttmporis,videndum est qíojaííumfuitfirs

mamentumfecunda du,cum tarnen hmoifirmamentumvos

tatumfit coeium,ircaelum dicaturfiÜum in primordioat

etiam quomodo hmo\ firmamhum diuidat aquas ab aquts.

Tria ergofunt declaranda, videlicet, quidfit tUui caelum

quod diciturfaïlu in primordio-.ir quo accipiaturfirmas

t . mentum.ir quo diuidat aquas ab aquis . Vropter primum

fciendum $ caelumfiBu in primordio non dicitur firmas

memum iñud vifibdefiue iñud cxlumfydereumfei ditis

tur caelum етрупй уel igneum поп ab ardorefei afplens

iore-.ir isla cflfnia Strabi,dtcentis,f inprincipio creauit

Heus caelum ir terra, quod caelu ( vt dit ) non est vißbtle

firmumentüfciempyriumvel ¡gncum,vel mtelleítuale,qt

non ab ardore,fed àfplendore igneum dicitur, quod ttatim

^ 8 a rf'etttmФ üngelisiangeli ergofunt afira ihus ex li , luxta

**' ' \üud,Cummelaudar'et fimul afira matuina.illud ergo coi

A lum empyrium dicitur inttlleÜuale , non ronefuifei rone

fuarumfiellarumfvxfuorum aftroru,quia habet fteUas ir

aîtrafpúalia. Damdfcenus tn tangit quaniam opimonem lib. t. cap. j.

quit dieu ф caelumJaíiü in primordiofu caelumfinefiels

lis.i.caelum totu diaphdnum,quod nosvocamus caelu aqutu.

Vtranq¡ ait opinionem credimus effe veram, ir Ularn qua

afferit Strahns cp cailumfi'ilum in primordiofit ccelu ems

pyrium,et iflam qua tangit Damafcenus £ kmoi caelum fit

caelu totumdiaphanufine ftchs.coiem.n.noic caeli vtruqi

potestfignificari,quia veruç eíi nobis inuifib\le,ytrüqi ett

totumvmjbrmcideogf has conuenientias eodemnoie caes

Ii poffuntfignificari.Vtrúqi etiam hmoi caelum poteß did

fiïium in primordio,quia poft primordiû nihil efl additum

eis-.nam caelum empyrium fie eH modofuut tn primordio

fuitfoïlum.vndc a primordiofuitfùîlû totun lucidum ir

i totumfiabile,et ttafem¿ erit lucidú etfiabde.Sic et dicere

poffumus ^ caelum cryHahnum à primordiofuit totu días

phanum-.et quia illui eft primum mobile,ab ipfo primordio

incepit moucr'uquc primu motum nuüus alius pratcejfit: et

i tafemper manfit diaphanu totun, irJim¿ continuâtfin

tnotum,et continuabit doñee repleatur c<elum,ctfiat refurs

reftio топиэгй . Secundo vi itnlwn eft, qúo accipiaturfir 1 1 ,

tnamcntum-Nain(vtfupra dixma) fcripturafacta cu pot

multipliciter exponi, ilia expofiHo podiftne eftaccipienda

cui cxterafuffragantur,ir cut ccetera confonant: ir ideo

cum dixit Deus,FiatfirmamentS in medio aquarum , licet

hoc pojfit expom de cxlofydxcofuo. quod funt aqut.i.cat

lum aqueum.ci de mttißtk aerisfuper quodfunt aqua va

porales et pluu¿dles,mag\s tn accipienia eft expofiHo pros

utfirmamentum accipitur pro cAo q¡ pro aere, quia huic

С expofitionifequentia magis et euidentiusfuffragatur.dicis

(ur.n.ibi f vocauit Deusfirmamentu,cailum . Sed dices,f

etiam aer dicitur ce\um,quia iraues vocantur volucres c« Vfal.9.

U,cum tnfint in aere.Sed Л dixit fcriptura facra f Deus

Yocauitfirmamtntu c<elü,pofl!afubdu f dixit Deus, Fiat

luminaria infirmamento c<eli:illa dut luminariafunt fiels

he,qua:funt no in aerefed in calofydereo.vnie ir Beda

firmamentü fhñumfecunda die dixit effe cAum in quo sit

fydera. Kduertendum tí $ accipienio firmamtntu pro сл

lo,pot duphciter mtclligi,vidclicet,ocs cccli vifibiles,vbï sut

feptem flanet&.ir h cxlumvbifuntfidx, totum vocetur

firmamentú,vbi pofieafiilafunt luminaria. Ei hcec expofi

tío multú cocordat cumfacrafcriptura.na cum dicit Deus,

Fiant luminaria infirmamento сAi ir diuidant die ас no

ílem,etfint infigna,tga ir annos , patet illa luminaria

D funt Sol ir Luna,et oes Stella tarn еггаЧсее ipfixte : nam

ftatimpoficafubditur,ficrfq} Deus duo luminaria magna,

luminare maius.i.Solem.ir lumindrc minus.!. Luna etfiel

las,et pofuit eas infirmameto cAi-conftat out $ Sol et Lu

na etftelU no funt htc oía in cAofydereo , nifi dicantur

effe in cAo Hlo e_a funt fub ib. Si ergo dicitur firmamctu

cAi m quofunt oía ifta luminaria, videtur mdgis cofonum

fcripturefacra, $ pro ipfo firmamento accipiatur i*Ium

fydereum,nonfecundumfe tantum , fed vt conHnet omnes

cAos planetarum : huic etia diÜo confonant verba Damas x,i(. 2. cap.6,

fceni,qui omnia h<ec dicit effe mfirmaminto cAiMa vifis III .

rcfiat tertio videndum,qíofirmamentü сAi diuidat aquas

ab aquis . Hoc eft enimfirmamentum cAi diuidere aquas

ab aquis , effe inter aquas ir aquas : ft ergo firmamens

turn cAi accipiaturfolum pro cxlo fydereo , tunc nomint

к j

SE С VN DA PARS.

aquarum in'tUigemus omne diaphamm . Nam Uoyfes ( vt

communiterponitur) loquebatur populo rudi irgroffoir

fenfihli , ideo Çolumfinfibiha proponebat eis : ipfit etiam

fenfhiliafiuefubtilia elementa,cuiufmodi eßaer ir ignis,

iretiam omne diaphanü,proponebat eisfub nomine aqua,

cum dixit,Spiritus domini fircbatur super aquas.quodglof

fa interhnearis exponent dixit,?erebaturfuper aquas, ids

eßfuper infirmem ir duftibdem materiam : à codo cnim

empyrio infra,totum pottrat vocari infirmis materia, quia

шит quafi circúuoluebatur : terra autem tunc pottrat dis

ci infirmüfei non duñibdis propterfui immobilitattmicoS

lum duttm empyrium пес infirme пес duílibile dici potes

rat : шит auttm aliud quafi poterat did infirme ir dus

ftibilc,ir per confiquens poterat vocari aqua. Dicimus au

tern totumfuiß'e quafi dvBMc^a pars aeris nubdofi qua

tunc erat chufa inter monte^cum ttrra fit immobdis,non

circumuoluebatur cumreuolutione eceli . Erat ergo inpri

mordió calumempyrium,ir terra : inter qua: duo tota ils

la materia erat ir poterai did infirmis,et quafi fluSíuas.

Et poficafecunda diefiÜum eß firmamentum cali inter

aquas ir aquas,ideß,inter ccelum aqueum irtotam'aliam

materiam fluftuantem.Si ergo accipiaturfirmamentu non

pro ealofydereoficundumfi tantum,fed vt includit oms

tus zonas planetarum,tuncfiálumfuitfirmamentum ínter

aquas iraquas,idiïi,inter elementa qua: tunc poterant dis

ci aqua,quia ( vtfupra diximus ) tunc aqua: eratu ita vas

porabiles ir tenues , a> inficiebant Шит aerem.ir etiam

partem ignisfaltem partem illam qua: nunc inficttur aere,

quapropter aqua,aer,et ignisfic immixta,vocabatur aqua:

fedfuper aquam,aerem;ir ignem ,funtfiptem zona: plas

netarum,et cxlumfydereum ifupra qua eft ccelum aqueü

quod ir per aquas intehgebatur.Accipiendo ergofirmas

tnentum pro ealofydereo prout includitfiptem zonas plas

nctarum,fitium eßhuiufmodi firmamentum inter aquas,

ideß,inter ccelum aqueum,ir aquas,ideß,inter tria illa ele

menta , qua: propter immixiionem aquarum vaporabilium

aqua poterant nuncupari . Itaq,- accipiendo firmamentum

pro cxtofydcrco prout continet totumfpacium vbifunt pla

neta,muhum concordat cum fcriptura facra $ hoc modo

omnia luminariafiftafint in firmamento cxliiboc etiam

modofirmamentumfiHum efl inter aquas ir aquas , quia

fiftofirmamento dicere poffumus tuncquinqs potuiffenu

merari ; quiafupremum erat ccelum empyrium , poil hoc

cxlu:n aqueum,post quod eratfirmamentum.idefl, caelum

fydereum cumfpacio omnium planetarum, pos~i firmamen

turn autem erant tria elemeta modo quo diximus immixta

aquis,in infimo quldtm erat terra ^propter quod mamfifle

patttfirmamentum tuttefuiße inter aquas ir aquas , quia

erat inter ccelum aqueum,irelementa,qua propter immis

xtionem/tqua poterant nuncupari . Seiquercs, quomodo~\

jkttumfuitfirmamentumfecunda die ? Ad quod dici pos \

tcît,çj> nonfinfiîîum quantum adfubßantialem formam,

quia ir ipfd elementafecundumfulßantialemformamfue

runtfina ab ipfo primordwjnulto ergo magis cxlr.fid di

ci potcflfiBumfirmamentumfecunda die quantum ad dis

ßiniiw.iem . Nam cb ipfo primordiofui'.fiÜum ccelum as

queum quod ф рптй mobile,omma alia infiriera fecum

а лйио\иет,схсери terra cbqus claudebantur inter mon

tes terra . Sedfecunda die poteß did $> mcepit mouerifir

тлтс:цшп ccmra motum primi mobilisât ex tunc diccre¿

turficri,quiafi%xm eß d'ßinÜum,et habuit motum dißin

ftm contra primm mobile . Quart fx accipiaturfirmas

mmtum profilo calo fyd:reofkHmfuit talefirmamenti

fecunda die : quia ipfa die incepit habere motumfibi pros

prium difiinfum a primo mobili.Si vero accipiaturfirmas

tnentum pro ealofydereo ir omnibu; aljt inferioribus cos

lisyvcrtfi'atur etiam quod di:i:ur,quôd moto cœlofylereo

in contrarium,omn:s cali inferiores mceperunt etiam civs

cúfirri . Ea dutcm,qua in primpio ponebantur, no eß dif

ficile foluere : nam cum arguitur ex fcriptura facra # ccef

lumficlumefl m ipfo primordio ante отпет diem , patet

$> cccltinfiilum m primordiofm ccelum empyrium, quod

ficpermanfit vt eßft-hm.Vel ccelum cryßaUinum , quod

non aliter eß motum qùm a principio mouebatur.ojtod au

tern dicebdturfecundo de natura ccclcfti a> non poteß f

ci alterifirme,patet $ non diciturfiñumfirmamcntu per

tranfmutationem adfirmamfed per tranfmutationem ad

\bi,quia tunefecunda die incepit haberefirmamentum то

tum ad vbi contrarium primo motui . Quod autem addebas

tur tertio de multiplicitate firmamenti , quia poteß aeeipi

firmamentum nonfolum procedo fydereo fid etiam pro

interßitioaeris,quod nonfuitfiftum fecunda die; diÜum

eß,quod expofitio magis accipienda eß eo modo quo,magis

concordatfcriptura facra,ir hoc modofirmamentum iß

codumjydereum,vel infe,vel vt kludit zonas planetaram.

Vf1 pojfumus dicere ffi aeeiperetur firmametum pro ins

tcrfiiuo aeris,tunc prima diefitBa fuiffet dißmUto calos

rum,cum dixit Deus,Fiat lux,irfiBa eß luxfecunda au

tern ir tenia diefuiffet fitla diflmÜio elementorum ,fii

de hoc aliquidfupra tetigimus,ir cum agetur de opere ter

ti* dici dicemus aliquid.Quod autem dicebatur quarto $

elementafuerunt produtlafubfuis fubïtantialibusfirmis,

ergo multo magis cali : patet $firmamentum fiue celum

fydereum nonfuitfiñumfecunda die quantum adfubßan

tiaUmfirmam,quia hoc modo fuit produÜu к primordio ,

fed dteitur effiefif&umfecunda die ratione dißinilionis, aß

incepit habere dißinÜum motum à motu primi mobilis .

С A P V T XVIII.

lt.

III.

im.

Dechrans , фотоНо habent tße parfci iiuers

ßmode in rebus , isr quomodo cxli ab iflis

inferioribus funt diuerfimode animad ♦

I V I A antiqui Vhilofiphi

pofuerum in caio dextrü

irfiniflru,ideom.i.Ctí Сар. г.

h ir múdi ißa materia dif

fufius per.traílatur,ubi Vhi

lofophus manifeste aß'erit

m calo effe dextrum etfis

nißrum . Sed huic Thyfico

diño qumq¡ vidcntur effe

eontraria.primofx coparemus caelum ad alia animau -.fes

cundoXiconfideremus dextrum irfinifirum.tcrtiofi cons

fideremus ipfum cor,refpeñu cuius fumitur dextrum etfis

nißrurniquartofi cofideremus vniuerfaliter partes reí ani

matahabentes dextrum irfiniflrum,quinto,ficonfideres

mus ipfis plantas,quibus non damus dextrum etfvúUrum.

Yrimumfic patet : nam non ponimus dextrü irfinißrum I .

HEXAEtaERON.19

г

Lib. г.са.б.

PftfLpr.

ti.

a.Cœli.f'.i f.

ГШ.

V.;

а. СжГгЛ i а

ir in libro ¿e

Communi ani

malium grefs

fu.

ttifi in rcb« animatis,fi autem in dys iicimus effe dextrü

velfinißrum,hoc non eß infe ,fei per comparationem ai

nosu{uiaquoießaidextramnoßram dicirms dextrum,

adfinißramfinißrum :fei cxlifunt inanimaü ir infenfi

biles,iuxta illud Damafcem , Suüus autem animam cees

los vel luminaria ex\ß\met,inan\matifiint enim ir infêns

ßbiles ( irfubiit) fi dicatferiptura iimna,Letentur cœs

Ii ir exultet ttrra,eos oui in cadis funt angelos, irqui in

terrafunt homines ad letidam vocat.ojMre ß folu animata

habent dextrum irfinißrum, cceli vt comparantur ad ani

mata,tdia nonhabent,quiafunt inanimati . ScoJo hoc idem

fatet prout confideramus ipfum dextrum irfinißru mfr.

nam in animali dextrü fempermanet dextrü irfinißru,

finiflrü :fedfi m cedo effet dextrü ones irfinißrü occis

dens,vt Vhilofophus ponit,quia pars ccdi awe efi in oriens

tt,ahquandoefl in occidente,dextrumfieretfinißrum, ir

tconuerÇo . Tertio poffumus hoc idem oßendere ex parte

ipfius cordis ex quofumitur dextrum zrfiniflruminam ex

hoc dicitur vna pars dextra,aliafinifira,quia cor prias ins

fluit motum in partem dcxtram,quam in partem fmiflra :

fed hoc non est poneré in cxlo,ergo ire.Quarto hoc patet,

fi confideremus partes rei animate : quia quanio vna pars

mouetur,ali(t quiefcitjico dicitut cor pr'w.inflitcrc motum

in vnam parttm^ukm in aliam-feifi omnes partes moues

rentur fimul,non diceretur pr'm influi mom in vnam par

tern quam in alú,ideo ex hoc non poffet ibi accipi dextrü

irfmifbum .fed caelum cumfit corpus continuum totum

moueturfimul,ergo ire. Quinto hoc patet ,fi comparemUi

caelum ad ipfas plantas : nam magis videntur planta anis

matee quàm coeli,cum anima fuforma fubiíandalis plans

tarum,ir tntelhgerttia nonfit forma fubîîantialis eoili .fed

in plantts non ponimus dextrum irfinißrum,vt patet per

Thilofophum in de Codo ir mundo,ergo пес ponimus ißa

in cxloHis itaqsprelibatirai declarandam ventatmhtt

ius quefiti volumus dnlmguerc in hoc Capitulo de Partis

bus return: poflea volumus oßendere infequenti Capitulo,

quomodo dextrum irfinißrumfunt in codo. Sciendum er

go partes aliquaiofumuntwformaliter et no materialis

ter,velfumuntur per comparationem ai totum ir nonfes

cundumfe ,vtfi nduis ligata ai palumfixum in terra¿fs

fet influminc,iiccrctur Ш nauis ( quadiu effetfie ligata)

effe m cadem parte fluminisfed non effet in eaiem parte

fluminis matenaliter irfecundumfe,quiafemper alia ir

alia aqua effetfubter ipfam ,fei effet in cadem parte flus

minis formaliter ir per comparationc ad totum,quia fern

per haberet eundem ordinem ad totumflumen, ir quilibet

iiceret earn effe in eadem partefluminis.Sic etiam,fi alias

quiefceret in aliqua parte aeris,ir veniret ventus,et totum

Штaerem expelierenfie quiefcens non effet in eade pars

ft vniuerfi materialiter,quia haberet alium aerem ci rea fe

quam priusfed effet in eadem parte vniuerfiformaliter,«л

quadi и quiefceretfemper hibcret eundem ordmem ad vnis

uerfum . Secundo poß'umus dißinguere de partibus nonß

hm raäone materie &forme,fei etiam rationefigure :

quia aliquanio aliter figurata eß vrta pars quam alia^tlis

quando vero non . Sicutfurfum in homine quoi est caput,

aluerfiguratum eß.qukm ieorfum vbifunt peiesiattamen

pars dextra non eß aliterfigurata quamfinißra,nam mas

nus iextra ita cßformata fielt fimfira : poteß enim effe

grojßor magis iextra qukmfinißrafei eoiem moio eß Ii

В

neata irfigurata . Tertio molo poteît accipi iextra pars

tium penes potentiamirvirmtem, prout pars iextra est

potentior ir virtuofior qúmfmlfira . Vie autem difieren

tue aliquanio coneurrunt omnes ai diuerfitatem partium,

aliquanio coneurrunt non omnes fei alique :ficut caput

diffortàpedibus etian mateñaliter ,qùamnquàm pedes

erunt caput пес cconuerfc :fei pars codi quae e\\ in oriens

te aliquanio eß in ocaiente, ir ecoituerfo :fic etiam cas

pût iiffert à pcdibusfigwca ir virtutequia efl aliterfigus

ratum caput quam pedesÄrfunt alique virtutes in capite

que nonfunt in pedibus fei in iextro ¿rfinifiro nofunt

omnes Ule iifftrentie, quia ( vt iiximxs ) non eß aliter »

lineata irfigurata manus iextra,quám finißra . Vifo ie

dtuerfitatibus partium,volttmus oßendere quomodo caéli ab

ifiis inferioribusfunt diuerfimode animad . Ai quoi oficn

ienium affjimemus hancpropofiHonem,^ ccdiahquo mos

dafunt artimati,¿T aliquo modo inanimati -.iriieofecun

dum alium ir alium \ntelleñum,verum iicunt ikentes eos *. ie Catlo.t.

animates vtiicit Vhilofophus, ir dicentes eos inanimatos , í.ait, Efí aút

vt dicit Damafcenus. Dijfcrt qitidem animado cxlorum ab ccelum oía tu

animatíone animalium ¿r plantarum : quia in ammalibus ir habet mos

ir planHifit vmmfecunium effe ex anima ir corpore,vt principia ,

ex bis verificetur illui iiibm Vhilofophi in. г . ie Anima, » * M:U.

ф viucre viuentibus eß effe : fei ex anima cali ir cedo * 7 . Dícemiis

non fit vnumfecunium efftfeifecuium operadontmfiue aút,inquit, ips

fecunium motu,quia Ulo eoiem motu quo intclligenäa mos fum ieurn^ am

uet,mouetur coelum ; iieo iicü Commentator in.SМа.ф mal perpetuü

cœlifunt animati et viUunt,non фfintanimati per anima, optimum effe.

vel g viuant per vitamfeifunt animati ir viui perfe: се Tex. i 7.

lum enim поп eß animatum per animamformaliter,necvis Com. 1 a.

uit per animamformaliter ,feiformaliter eß animamm g

fe,ir viuit perfe.Vropter quoifcienium,üj nos iißinguis

mus animatum a non animatofinjù et motu : nam quefin

Hint iicimus animata.ir que mouentur exfe,fiue monta

tur motu nutndoniStfiue augumen'.i,ftcut mouttur plante,

que nutriuntur ir augumtntamur exfe ; fiue moueantur

motu localtficut mouentur animalia ota,talia iicimus anis

mata : igitur motus irfenfus quibus iifiinguimus animata Vlato in S »

à non animatis,ct viuctia a no viuentibus,poffunt iici ques phfla aiurexe

dam opera vite . Hoc ergo moio viuit celü,non quiafens ra motum eff

tiatfei quia толешг : nam intelligenda influa motum ex virä.Et Anß.

\o,qui eß quoddam opus vite,ir ex inde dicitur cxlu vis in.%.Vhy.t. 1 .

ucre.Seidices.qffilntdligenda moueretlapidem influes aff:rit,motun

ret motum lapïdi,non tarnen propter hoc diceretur lapis vu. oïbus que nas

uere. Sciendum ergogmultipliciter fe habet Lntelligentia tura conßant

äd ipfum cälumficut anima aifuum propriü corpus-.nam effe vita quan

fuut anima non poteît immeiiate mouere nifi fuum pros dam.

prium corpus,fic fecundum hune ordinem quem Dcus indi

dit,intelligentia non poffet alium orbem mouere . Rurfum

ficut corpus animatum non poteß immeiiate moueri ab as

lia anima nifi a propria :fiefecudum ifium ordinem quem

videmus,nullum cxlum poteît immediate ab alia InteÛigen

tía moueri,qukm à propria. Ampliusficut anima mediante

proprio corpore pot mouere aliud corpusfiue aiatufine ins

animatum :fic intelligenda mediante proprio celo potest

mouere alies cxlo¡,ir bec inferiora. Ex bis omnibus pos

icfl conclut ф intclligentia efl motor appropriatus proprv¡

calificut anima eß motor appropriatus proprtj corporis :

ir quia motus qui ей a motore appropriato.pot im quois

dam opus vite , motus igitur cxli cru quoiiam opu> vite.

SRCVNDA TAR J.

8.Mil.со. ч

1 2.Met.tex.

4j . cofogitur

omnes hafce

fubfi.viribus Î

jimta ее ргл

ditas, cu nullu

difcrimen pos

nat íttrfubíí.

quaru mtdtitu

do cocludi:, et

prima.Nifi di

camus cus oís

couenire,quod

motu eo , quo

fuá queyfphe

ram mouct,ex

acciditi no mo

ucntur: irfi

fortaffe farfi

différant , ф

fría пийч то,

caterx motu,

qui fit 'a fría,

ex acciditi то

ueaniuryVt ins

nuit Ari/î. 8.

Vhy.t.s *.

ßufrefi InteUigentia maueret lapident , non dkeretuxex

hoc lapis vi ut re, quia Lntelhgentia no efftt cm; motor ao%

popnatus :fid coAum ex motu intchgcnti* dicitur viutt

rebuta est eius motor appropriatus . Ex his auttm patere

poffunt verba Commentatoris,tf> collum( loquendoformas

liter ) non viuit/tec eff animatum per ammam,fed viuii et

eff animatum perfi : nam tota caufa quare calum dicitur

viuert,tfi motusfibi influxus ab lnttüigentia,qui efi quods

dam opus vita: :fie etiam tota caufa quare coc'.ü dicitur ani

matum,efi motus,ficundum quem fit vnum ex InttJligítia

ir Cxío-.ideoficut aliquoi corpus dicitur animatum,quia

fit vnum ex anima ir iüo corpore :faparata quidem anis

ma à corpore,iïïud corpus non vlttrius diectur animatum .

Sic caelum est атташт,Цшаfit vnum tx InttUigtntiatt

ipfifid nonfit vnumficundum effe ,'fidficundum operas

tionemfiueficundum motum.vtfupra tetigimus. Caufa er

go ir ratio animationis ae'i,eff motusfibi influxus ab Ins

ttUtgenttaujui motusformaliter efi in caloficundumfi,eît .

autem ab anima effeíliue:fid nihil de dio motu пес perfi

пес per acadens cil in anima cxli, quia motorts calorum

moutnt immohliter,ideo célum dicitur effe animatum ir

viuereficundufi, quia motus iüe in caílo efiformaliterfis

cundumfi. Declaratüfunt ergo qux m Todo capituláis

cebantur, videlicet, $ dextrum irfinisirum diuerfimode

Junt in rebus,quiam aliquibus differunt materialiter etfes

cundum virtutem :fidfi m calofunt haedifferuntforma

littr,irsecundum virtutemfed non mdterialitcr. Declaras

tum efi euam calos ab his infirioribus effe diuerfimode ani .

matos.Obieila autem in principio capituli pofita,in fequen

ri capitulo diffoluentur ,

С AP VT XIX.

Quoá in oriente eil primus motor t &• £ in

iUa parte cfl dextrum c«li , & in oppoflta

cfl finiibrum .

VON \ AM dediuerfi

tatt partium rerú,et de dis

uerfitat dextri etfiniflri i

rebus locuti fumus , ppter

dextrum et finiîîrû in caf

lo : et quia fpter hoc idem

loquuti fumus de aíatione

cailoru : ideo volumus des

clarare vbi habet ее anima

eaii , irfpccialiter anima primi mobtlis, vt ex hoc oííens

damns m qua parte cali eil dextrum irfinifirum. \iuer

tendumergo dt quia aliter animatifum cali,ir animaba,

ir plantat,ideo aliter habet effe anima cali in calo, ¿r in

mmalibus,ir pUntis . Шт cum ex anima ammalmm, et

flantarum,ir ex eorú corporibus fiat vnum fecuniu effe,

quodfien non potejlfine preefenúa effentix anime , cons

ftqutns efi a? anima per efftnúam in ifiis infirioribusfit in

Wo corpore ir in qualibet parte corporis,'fiue hocfit per

txttnfiontmvi in animalibus irplantis ,fiue per totalitär

lern vt in homint . Nam in animalibus ir planñs,vbi ams

та eduña eil de pottntia corpons,eduBa eil tota de toto et

fars de parte ¡ ita $> eff tota in toto ir pars m parte,ir efi

txtenfa extenfione corporis. Anima auttm rationalis quid

A nonfie educitur,irnon fîtfimlittr in torpore,non habet

partem ir parttm,ir non extenditur extenfione corporis,

fid cfl tota in toto,ir tota in quaLbet parte . Sei qualiters

cunq; in ifiis infirioribus habeat effe animafiue folumfis

cundum totditatemfiuefecunium extenfionem,hoc eß cos

типе omni animatohic infirius,a> in qualibet parte frabcat

effe anima .Harn cum in ifiis infirioribus qualibet pan

animati viuat,ir lüui viutrefi: effe,iranimatum no pofs

fit dare eff: n'fi per effentiam,oportet in qualibet pant rei

animatt effi animam per effentian ,fixefu hoc ptrtxs

tefiontmtfiit ptr totalitattm. Vtrùm quia tx anima cali

ircalo nonfit vnumficundum efft ftdficundum motum,

quia calum tfl corpus conánuum,ir mota vna parte mos

uetur totum,non oportet animam cali effe m qualibet par

tt cali ,fiififft:it eameffi in vna parte vbi рптз influit

В motum,qua mota mouebuntur c<tttr<c partts,ir totum ca

lum . Amplius nonfilum animan cali non oportet effe m ■ л

qualibet parte cali cum moueat totum coelumfed mam im

poffMe eff em effe in qualibet parte cali. Шт licet Ins

fefligenti« non circufcribantur loco, quia nonfumfitualis

ter ¿r cireuferiptiuè in loco,quiafuntjnfigurabilcs et non

commtnfurantfi loco,Unen funt in loco difftnitiuè,idcfl,

finitiut.nam hoc efi rem difßnire,cam finiré i partes enim

dijjinitionis funt quidamfines b'quidam termini includen

tes naturam rei,vt ex ra illos fines ¿r illos términos nihil

innenirftKr de ea : ideo Vhdofiphus diffinitionem multoties « .Vofixap.* .

vocat terminum,iy aliqui diffinitionem vocantfinitionem. et í Too.cü.+

Angelus itaq¡ ( vt communiter ponitur) eff in loco dijfinis

tiue,iitsí'finitiue,quia finfarfuum eff; vbi eíí,'et quia no

eff vbiq¡,b" cum eff in calo non eff in terra. Hoc eff ergo

С quoi Damafcenus ait,tj? angtli no funt mlocis corporahs hb. i .cap. 1 7.

ter quafiformamfiguramqi recipian и i n loco tame iicuns. ^

tur effe propterta £ aifmt intt'hgibi liter tt optrantur fis

cundumfudm naturam: ir non dicuntur efft nufqukmfii

alicubi intelligtbiliter circumfcribi vbiir operantur ( ir

fubiit ) non enim poteftfecuniu idem iiu:rfi> in locis ope

rari . Ergo cum mittuntur ai nos.ircumfunt circa terra,

definunt tff: in calo,vt non po ffi it effefimil in calo irin

ttrra : irfi non poffunt angth propterfuam fimtam pos

ttniiam efftin calo ir in ierra tfequitur $ multo magis

non potefl vnxs iriiem angélus effe fimul in oritntali par

tt cali ir in o;ciientali,cum plus iiîîet oriens ab occiden

te quàm cxlum к terra , quia cum terrafit m m:iio cali,

non diñabit calum à terra nifi per meiietatem diametn :

fed oriens difiat ab occidente fecuium duplum, quiafecun

D dum diametrum totum . Vifi quoi angelu; non potcil mos

меге totum cmlumexiflens per effentiam in toto calo\ ftd

txiflens in vna parti calt , propttr continuitatem caleîîis

corporis,pottfl moutrt totum calum: viienium est in qua

parti cali häbet tfft motor cius,irfpecialiter primus mos

tor . Vhilofopbui quiiem circa finem o'ñaui Vhyficoru ins Tex. c.84..

ueîîigans hanc quailionem vbi habeat effe primus motor ,

dicitip eff propinquius primo mobili mouerivelociusiquoi

efi confonum rti,quiaficut quoi eff propinquius igni calt

facienti ( ceteris paribus ) magis calefit ,fic quoi eff pros

pinquius primo mouenti,magis ir velocius moueri debet.

Ex hac auic propofitione patere potefi,in quo calo efi pris

mus motor,ir in qua parte illius cali : nam cfl in i/lo cas

lo quod veloàus miuetur,ir eff in ilia parte cali qua ves

locus mouetur . Sed primum mobile ( quod Vbilofoph vos

cauerunt

НЕХАЕМ ERON, 40

cauerunt vltimam cx\um,quia non pofmunt aliquod cx- A

\um immobile,nec potuerttt ahquidfcire naniralite? de cos

lo empyrio per ccrtitudinem: nos autem vltimum mobile di

сетм eßi ccelum cryîtallinumfiue cxlü aqueum, quod eft

immediatefub celo empyrio,quod eîi immobile.) Uhd au

tern cozlum habet тоыт velocifftmum : quoi patet tarn ex

quantitat corporis,qukmexfpaciotemporis.V.x quantitas

te quidem corpons,quia cotinet omnes alios Cielos mobiles,

¿r per confiquens eii maius omnibus alijs . Exfpaao ves

ro temporis,quia aim fit taniu-n corpus infra diem ir not

ÏÎem complet totum curfumfuü.ö' vocatur motus em mo

tus diurnus,quod mili alij calo conccffum eîi ficveloctter

mouen.ö' ita mod icofpacio temporis compkrefuum сип

fum.ln illo itaq¡ corlofie velociter moto,eîi primus motor.

Diîiinguit tarnen Thilofiphus circafinem oHaui Vhyfieos

rum duo prittcipia,centrum .fir arcûfirentiam,dicens f В

fialicubi eft primus motor,vel iff in centro,vel m circüfcs

rentia :fed centrum est principium in quo quies, circufire

tia eñ principium in quo eft motus, ix quia motus refulget

m circufirentia,concludit Fhi'ofophus motorem primû effe

in circufircntia Habito motorem primum effe in circufire

tia primi mobilts,videndum eîi in qua parte ей Aius mobi

lis.Sunt auttmfex punÜa notabilia in primo mobili, videli

ceupolus aribcus,polus anntrñicus,oriens, occidens, mens

dies,ir punîius oppofuus meridiei.Sed in centro polorum,

пес inpartibus propinquis polis,debet poni primes motor,

cum polifint immobiles, ¿r partes propinqua poli tardm

moueantur.Sed quatuor puntta fumptain aquèdiftantia

amborum polorum,videlicet,oriens, occidens, meridies, ¿r

funftus ei oppofitusfunt puntta notabilia,et funtiUa qux

velocijftmèmoucnturfidficut motus magis apparet in illa q

parte qux velocius mouetur,fic magis apparet in ilia parte

vnde mcipit motus-.ir quia motus primi cxli eft ab oriente

in occidcns,irredicns ad oriens: in oriente,qua eft pats vt

lociter mota,ir vnde incipit motus, magis refulget ipfe mo

tus,ö- quia vbi hoc eñ debet poni primus motus,fi:und*m

Thilofophum irfecundum rationem in oriente primi mobi

lis,eU primus motor : ¿r quia dextrum in ahquo, eft vnde

habet effe motus,ö-fimftrum eil oppofitum eius, dextrum

primi mobilis eii in oriente,irfimftrum in occidente. Adz

uerttndum tamen quod dextrum,irfimftrum,et mertdios

пит cali,ir oppofitum eius, non accipiuntur mattrialittr

fid firmahter : nam eo modo delent accipi dextrum etfis

nïftrum in aliquo,quofunt disimila in illo : nam materias

liter quolibet pars aqui diftans à polis, modo ей in oriens

tt,modo in meridie,modi in occidente : ita % effet eonfufio

pardumfihac acciperentur materialiter:fid oriens et oes

cidensformaliter fem¡> manet diftmÜa. Imaginabimur as

dem quaßfimile effe de partibus exit, ir de partibus flus

uij : nam in fluuio eft dare primum vbi oritur fluuius , ir

eil darefinem vbi intrat mare.vel vbi intrat aliudfluuiu,

vbi perdit nomen proprium,ir eîi dare medium inter hoc

ir ifiui : nunquam autem initiufluuii entfinis fluuij пес

mediumfluuij, fed apa qute nuc eft m initio, poftea eft in

mcdio,irvltimb infin: -.fimper enim manet firma cadi

fluwj fecundum initium,medm irfinemfid aqua que eft

materiafluuij nofimper eîi eadem hie ir ibv.partes itaq;

fluutjfecundum initium,medium,irfinem,fimper manet

diftmftaformaliter,fed non materiahter. Eodcm etia mos

do dicemus de cxlo,quódfimpcrfecundumfi totum mdnet

in eodem Vbifecundumfubftantiim,ir habet tandemfir

mam rotundam,irfimper eîi oriens vbi oriuntur luminas

Yia cxh,irfimper eîi occidens vbi occidunt.irfemper eß

meridie» m mtdiohorum,in quo medio ponimus circulum

meridianum,quiafimper eîi meridies habentibus tale mes

rcd¡anum,cum Sol attmgit huiufmodi circulum.formaliter

ergo eruntfimper ha: partes diftinña.quia nunqua oriens

fit meridies neq; occidens formaliter :fid partes colli, qua

fint materia huiusfigura rotunda vbi defcribimus arculu

cuius vna pars eft m oriente ¿r alia in occidente, ¿r circu

lum meridianum cum vna pars eft in noftro htmifphtrio

fuperiori,iralia pars in infinon,poffunt (dico)diÜ<z par

tes nunc effe in ortente,nunc in circulo meridiano, nunc in

occidente, mouebuntur quidem partes cœh mancntibus Ulis

duobusarculis imaginatis , immobiliter fi interficantibus

orthogonaliter : quorum vnusfecundum vnàm partemficit

oriensficundu partem oppofitam occidens : alter vero cirs

cuius qui dteitur meridianasfecundum vnam partem ficit

meridiemfecüdum aliam conftituit angulum oppofitû mes

ridiei medix ñoñis . Vtcitvr autem circulus ille meridios

nus,non q>fimperficiat mendie,fid quia habitantibusfub

illo circulo quando Sol attmgit Шит circulumfimper eîi

meridies. . Oppofita autem in pracedenti capitulo non eîi 1 .

difficilefoluere : nam cum dicitur f exii nonfant animas

ti.patet quod nonfunt animati prout anima comparatur ai

corpus dans ei effefidfunt animati prout anima compara

tur ad corpus dans ci тош-.^а tntelligentia (vt $ imitafis

milia probauimus ) eîi motor appropriates fui cxli ,ficut

anima corporisfui . n¿od vero addebaturfecundo quid fi ti.

oriens effet dextrum ir occidens fmiîiru,oratsfierct oCs

cidens ireconuerfi.patet quod oriensfit occidens materias

liter,prout pars cxli que eîi in oriente, eñ poftea in occis

dente : fidfbrmalitcr oriens,meridies, ir occidensfemper

funt diftmÜa.Quoi vero addebatur tertio quód dextru ir III.

fimftrum non accipiuntur in rebus animatis, nifi prout cor

vel aliquid aliud loco cordis prius influit in dextram,q¡ m

finiftramfii cor uel aliquid aliud membru fimde cordi no

eíí dare m cxlo.AÀ quod did poteft quod in rebus animas

tis illud dicitur dextrum prout ab aliquo prîcipio prius ibi

influitur motusfid fiue illud principtu fit cor,vel aliquii

fimile cordi,vel ipfa anima,ve\ ipje motor appropriatus im

mediate non refirf.nam dextrum irfiniftrum fifficit a%

différant per potentiam ir v'ntutcm , £r per influentiam

motus,vt illuddicatur dextrû vbià principio aliquo prius

influitur motus,hoc autem eîi oriens,vtper habita eîi mas

nifiHum.quod autem addebatur quarto ex ipfu partibus, lllL

quid quando vna pars mouetur, aha quiefcit,vt prius mos

uetur pes dexter quiefeentefiniftrofed in coilo omnes par

tes mouentur panter,vt nonfit ibi dare hanc parti effe то . ' ■ ■

tarn prius,tr illam poîierius.Ad quod dicimus f in partis

bus cxli quantum ad mutum non eîi dare prius et poflerius

fecundum tempus,quia omnes partes mouenturfimul,et то

ta una parte mouentur omnes: eîi tarnen ibi dare prius ¿r

pofterius caufalime, irfecundum receptionem influcntix

motus.Vtfi quis teneret lanceam in manu,iy hoc то mos

ueret mam lanceam,omnes partes lancea effentfimul mos Excmphm.

ta temporefed non caufalitate,nec fecundum receptionem

influentia motus,quia illa pars qua adharet manui,primo

reciperet influentiam motus,ÍT mediante illa mouerentur

omnes aliapartcs,ir motus Uhus partis effet caufa motios

JBCVND A TARS.

nis omnium aliarum partium : fie ir in propifito , orient

pnmi mobilis vbi ponitur effe primas motor appropriants,

primo recipit mfluentiam moiuf, ir to moto тонет tod

cxium,ita quoi motio partis que eß и oriente ( quecunqi

fit illa ) eß caufa motionis omnium aliarum partim , quia

oriens primo recipit mfluentiam motus,irdicitur dextrum

cxlum effe in oriente.Bt fi dicatur , q> nuncvnd pars cali

eß m oriente.nunc alid.Dicemus ф decida onenti ifla vas

riatio partium,quia non acapitur oriens refpe lu partium

cali аил mutant locum etiamfecuniumfubßantiafei res

fpciiu totius exit quodfemper eíí in eoiem locofecunium

fubßantiamdicct nonfemper fit in eodem loco fecuniu dis

fpofitionem : ideo oriensfemper efl in eodem loco,ficut ft

nauis in mediofluxjfernj> quiefceret,femper effet in code

loco refpeftu totiusfluuu,quia touts fluuius non mutât los

cumfed partes ßuuijfemper ejfent alia iralie,quiaferns

per nauis iïïa haberet aliam ir aliam aquamfubfefimplt

citer autem irabfolute loquendo,nduisfufe habens,ejfct in

eodem locofecundum quid autem ir materialiter mutaret

V ♦ locii. Ciuod vero addebatur quinto $ plantefunt magis as

nimate quam cxli,ir tarnen in eis non ponimos dextrum

irfinißrum . Dixfruw aliqui $ immo, afferentes aifi ai

diligenter confideraretfolia arboris,videret quódlonge ali

ter iütßrmatafilia à parte dextra,qukm À parte finiflta.

Sed ijlud eß contrafenfum,quia non videmus fie effe : ir

Тех. la. tfl contra Vh'dofophum,qui in. x.Cxii ir mundi,negat in

planus effe dextrum irfiniflrum.ir contra rationem des

xtri irfiniflri,quid dextrum irfinißrum non dtffcrunt

fecundum lineamenta ,fedfecundum potentiam ir virtus

Solutio fpria. ttm.Vropter quoddicerepoffumus quid plantai (quantum

ad propofitum fpcilat,ir prout in rebus querimus dextru

irfinißrum) funt minus animate quam с<eli ; nam des

xtrum irfinißrum non quarimus propter motum alteras

tionis,vel propter motum augmenti ,fed propter motum los

calem, vt in rebus drtimdtis,vel in quibufdam rebus motis л

motare proprio,ibipriusrectpitürinßuentia motus locas

lu,ih ponimos iextrum:¿r quid сalum recipit influentia

motus locahs afua did vel afuo motore appropmto(quam

influent iam localis motus non recipiunt planta ab anima

fua,qu>a non mouentur localittr ) manifeße concluditur,a>

( prout quarimus dextru irfinißrum in rebus ) plusfunt

animati cxli,qum plant« .

CAPVT XX.

Declarans, auomoâo in primo mobiiifuntfurfum

iy àeorjum , ante ¿r retro .

Tex. 1 1 . №Sg^e'C22*aE~i Is 1 funt tyàagoriei loqui

1к^Дй7 r*ffi?jr ^l ¿irAro &finiß™ cxlvfei

Bp^wV Т9идаг>- mratur Pbilo/ópfciií in. г. Ca*

{пЙ^ЛетУ. N^^nk''¿rmu"^'>v¡''',if!c materia

t^yff/ôï^ WnPi pertra3at,cumfurfumet deor

JkTj/c^^Û^. ymffumfint frwra dextru

ъУь^&£&ША. Чк&'Тш(1гш>&' anfcïrrctro

S—Sri^ЯЕВЬшSfint differentia pofitionü cors

porn , ßcut dextrum etfinis

firum,quare Vythagorki loquutifuntde dextro etfiniflro

codumbil trdilties, de pofitionibus alus.ldeo in hoc capitu

le volumus declarare,quomolo alia pofitunes,vel differen

A tue pofitionxm alia; л dextro irfinißro, fini in coilo ,fiu :

in primo mobili : ir quomoio omnes diff:renti.t poffioni

fint m alus exits inférioribis . In dnimalibus quidem , ir Ari/î. л libro

fpccialv.crinhomine,vbiiftam<enifeîiw apparentfurfum de Comment

ir deorfum dicunt longiiu iin;m,iextrum irfinißrum la animaliû" gref

titudmemmte ir retro profuniitatmfiue grof\ti:m. Bit /м princ.

quidem longituloboninis.àfurfumvfy ai deorÇum, fiue

a capite vfq; ad pedc>:latitudo,a dextro vfq; aifinißrum:

profuniitasfiuegrofftties,ab ante vfqs retro. Hœc aut tria,

longituio,latitudo,ir profuniitas , poffm confilerari vel

fecuniumfe,vtfunt quanita'es queda, ftcut confierat eas

Mathematicusij/cl vt comparante ai motum lo:alem,fes

cunium quem modum in dnimdlibtts ir potifxmc in bomi

ne accipitur dextrum irfimñrum.ir poffunt accip pofis

ñones alite . Si ergo diSle pofitiones confiierantur fecuns

В dumfe,prius eß longitudo,poßek eß latitude , vltimo pros

funditas . Imaginabimur quidem p pur&us eß pnncipiu n

quantitatis, qui motus fa: it lineam qua habet longitu line,

linea quidem mota itfcribitfuperficiem qua cum longiw

dine habet latituiinem , fuperficies vero mota faút corpus

quod cum longitudine ir latuudine habet proßniita'em: i

пса ergo e(l priorfuperficie,et longtu lo prior latituiine,

irfuperßcies prior eßcorpore,ir per confequens latitus

do profuniitat prior eß. Ile itaqs dimenfiones incipiunt a

longo,vadunt in latum,ir terminate in profundum : quia

in animalibus,ir fpecidliter in homine,longumfumitur ab

eo quad eßfurfumdatum ab eo quoi eíí dextrum, profuns

dum ab eo quad eß ante, ita quodfecu dumfurfum,dextril,

ir ante,ir his oppofitafummtur omnes he dimenfiones .

Immo he dimenfuncs non folum fecundumfe habent hunc

Q ordinemfei etiam vt comparateur ai motum localem, ir

fpecialiter vt habet effe in homine,quia motu; localis in ho

mine ineipit afurfum,vadit m dextrum,ir terminatur in

ante,vt patet per Vhilofophum,et Commentatorem in. г.de Тех. со. i г.

Calo.Hoc eíi ergo quoi Commentator ait,exponen» ï'his

lofophum in. i .de Cxlo,e¡>fupcrius eß principium motus,

dextrum es! exitus motus vel eß vnde ineipit exire motus

ir vbi manifißatur motu;, ante eßfinis mollis: ir Tbilofo

phus ibidem hec eaitm dicit. Нес autemfic declarantur:

quia motus ineipit a corde qdt efl furfum,rccipitur m pars

te dextra vndefumitur latitudo,ir terminatur m ante vns

, defumitur profunditas.Tiicitur quidem cor eßefurfum.^a

eß in illa parte que eflfurfum,vt fit propinquius capiti cß

pedibusivel dicitur effefurfum,quia eíi principalis тетз

brum omnibus alijs:e¡f enim iüud quoi primo viuit,ir vlti

mo moriturjir a quo proceiit vita,iuxta illud Vrouerbios

" rum,Omni eußodiaferua cor tuum.quia ex ipfo vita proce Cap. +.C

dit.Cor ergo dicitur eff:furfum,qu¡a intemio fuit natura

faceré ipfumfurfum,ir ficit ipfumfurfum.fed quod no fe

cerit ipfum omninofurfum,hocfuit propter falutem et cus

ftoiiam coriis,quia non poffeti fiefaluari ir cuîîoiiri ,fi

effet omninofurfumfuutfaluatur et cufîoiitur in loco in

quo cfl.Kcucrtamur ergo ai propofi um,ir iteaans.quoi

motus localis m homine eß ex influentia coriis,ir $a ißa

influentia recipitur in parte dextra.ideo motas dicitur ins

cipere a corde,ir manißßari in parte dextra , vbi primo

ineipit influentia cordis: fei dicitur terminari in ante, $a

cum homo mouetur naturaliter,primo mouet pede dextru,

qui deferens locum retro,terminât motumfuum m ante-.ers

go iße motus a corde ineipit,! dextro mamfefiatur et exit,

in ante

R 1 X A I M В К О N.

in ante trrminatur irfinitor.fic eil ergo de motu hominis

qui mouetfe,quia per cor primo mouetorpes dexter et mos

uetur ante,quia homofecundumfuum naturalem motu non

vaiit retrorfumfed amrorfum : etiam cum mouet aha nos

turaliter , primó applicat ibi manum iextrdm , ir mouet

antefe prius , quam poflfe , ita quid ir ijle motos inc'ipii

à corde,exit fie in dextrum , ir terminator in ante : ergo

fnncipium motui eíí dfurfum,cxitos est in latumfims ir

terminado est m ante . Itaqi fi ifta volumus adaptare ai

frimum mobile,iicemus quid dextrum irfiniftrum funt

oriem ir occidim ¡furfum ir deorfumfunt poli , ante et

retrofunt meridies ir eius oppoßtum . Oportet quidem m

^ motu cali antequam ponamus dextrum irfiniftrum , pos

nere polos, vbi poffumus dicere effe principium motus,quia

ibi eíífmdamntom motas : ficut enim fundamentafe ha

bent vt principium domus,ita poli poffunt did principium

caleííis motui : nam non potril moueri fph&ra circularis

ter , nifi moueaturfuper aliquibus polis qui funt immobis

Слр. s i . Us. Nam ( vt vult Augustinus. 8 .fuper Genefm ) omnit

motus innititur alieui iiabili, vtft mouctur digitus innititur

palmee ,fi palma cubito ,fi cubitus humero :fi mouctur vs

nus pc> innititur altj pedi quiefcenti ir ftanti :ft mouctur

totos homo.vt infaltu ,firmatfefuper terramflabAem, vt

faltum perficere pojftt . Modern etiam modo fi mouebitur

fphtera ,fundabitor iUe motusfuper polis ííabilibusfems

fer enim quando mouetorfpbera motu proprio, habet рол

los Rabiles : ir i nie eíi quoi primum mobile quod non

mouctur , nifi motu propr io , poli eiusfemper funt ííabis

les ,fuper quibusfundatur motus cius-.ir quia iUi polifunt

fundamentum motas , ir motos incipit à furfum , oportet

alterum polorum effc furfum , ir polum oppofitum ejfe

deorfum : ergo ficut fecundum oriem ir occídens accipis

tur in calo dextrum irfiniihrum,ficfecundum polos acs

cipiturfurfum ir deorfum -.fecundum autem circuí» mes

ridtanum ir eim oppofitum accipietur ante ir retro.nam

ficut homo per dextra partem mouctur antefe,fie quia cae

lum per oriem quodfe habet vt dextrum vadit m meridie,

: meridiesft habetficut ante . Sed quittes , cms polorum fit

furfum ? Sed ex quo babemus quid eil dextrum tn cáelo ,

quia oriem , ir per confequens ,finiftrum occidens : ir

quid eíí ante, quia mendiesfiue circulus meridianus in no

ííro hemifphario : de leui patere potaíí , quis polorum fit

furfum i Namfi effet vnus homo qui haberet dextram in

oriente , irficicm quee ей anterior pars in homme habes

ret verfus meridiem,de necejfttate haberet caput verfus pos

lum antarÜicum : irfi dextra eil in oriente ,fimflra erit

in occidente : irfi caput est in polo antaritico,pedes erit

in palo arîlico : irfifaciès qua eíí fars anterior eft vers

fus arculum merididnum in noiiro hemifph<erio,occifut et

dorfum qu<efunt foííerius erunt verfus oppofitum noSíri

hemifph&rij ,vcl verfus oppofitum mendiant cireuh. Ver

bunc hotmnem fie fe habentem , quem Vbilofophus deferi

Тех, i '/. bu in. ï.Cxh ir mundi, poffent apparere omnes dxfferen

tue cxli . Cum ergo quxritur^uis polorum еЯfurfum? di

cemus quidfecundum nosfurfum eft polus arïlicus quem

videmus,ir folus antartheus deorfum , iitxta lüud Poet«,

Virgil, in. t. Hic vertex nolisfemper fublimis , ai Шит

Georg, sub pedibusftix aira videt manes'q¡ profundi .

Videlicet,folus arftieus, qui notatur per vertxeem ,femper

eft fublimu nobis : at iUumfalicet,polum antarÜicum fub

A fedibus flix atra,iieit, inftrnus tenet . Sic ef? ergo quo rid

nosfed refpeñu cali ,ir refpeÜu motus eius,eñ econuers

fi : quiafi imaginahmur hominem mouentem ccelum, has

bentem dextram ad oriens , finiñram ad occidens,fits

ciemverfus nofirum hemifph¡erium , occiput ir dorfum

verfus oppofitum , tile habebufuumfuperius ir fuum cas

fut verfus polum antarfticum , ir ifle erit peiusfuperkts :

ir pedes verfus arÜkum , ir ille erit inferior.kd clarios

rem autem inttlligentiam frxiitïorum dicemus quod mom

cali eft propter habitantes in terra,irmaximie propter ho

mines : quodfecundum Thealogos irfecundum veritalem

fimpliciter eíí verum , quia quando completos erit numes Apoe.d.e

rus eleñorum ceffabit motus cali . Secundum Vhlofophos

vero cœlum propter hoc mou:tor,vt alfimiletur primo enti: zxatli. t. 6 6.

quodfit , prout mouetur,ir prout caufatgeneradonem ir

corruptionem in iflis inferiority , Nam cum prima caufa

fit caufa omnium , caelum per motum ajftmilaturfibi ,qusa

per motomfuam caufahtatem exercet in iflis infirionbut.

ideo etiamfecuniu Vhilofopbos verifican poterit quod dis

tlum ей, quod/cilicet moto* coíii efí propírr habitantes ter

ram , irfpecxaliter propter homines . Nam in Ufa infis

rioribui elementare Junt perfiitiora elemetis,ir inter ele*

mentata eft per/èfïior bomo : irfi motus cali eíi propter

h<ec mfiriora,vel propter caufahtatem quam habet in iftit

infirioribus , potiflimc erit propter perfeüxora in his infis .

rioribus : buiufmodi autem funthabitatores terr¡e,irfpes

cialiter homines . His itaque pralibatis , dkamus , quod

poli fun t in calo fecundum fe : oriem ir occidens , ans

te ir retro ,fumentur in calo fecundum terrain habitas

hlem . Vtfi quis effet in medio teme habitabxlis , vbi prw

С mo orirentur fibi ftellat , effet oriem : vbi t>m¿erent,e0"et

occidens : circulus autem, qui effet in medio <equ¿ diííans

ab oriente ir occidente,effet circulus meridianus , quia qn

Sol perueniret ai Шит circulum,effet homim fie exiftenti

in terra bdbimbili mendies . titaqificuthominis motus inci

fit à dextro,ir vadit ante,non retro : fie motus cali, vtpu

ta alicmusfteU<efciuitium motum primi mobilis meipit ab

oriente,ir vadxt verfus meridiem,non retro,verfus eius op

fofitum : ex quofequitur $ oriens efí ¿extnt prtrj cae!i,ei

occidensfiniftra.circulus meridianus erit pan anterior c<e

li,etquafificies eius:oppo/îtum,erit prfrs pojxerior,et quafi

occiput et dorfum calnct polus antarííicus,erit parsfupior

coli et quafi caput:et arfticus,fars infirior,et quafi pedes.

С A P VT XXI.

D Quomodo àiffcrentix pofitionis iam habita:funt

in alijs cxlis inferioribus , ¿r quomodoje hau

lent aà hahimtores tarx .

VM IN primo mobili

fmt omnes differentia pos

fitionií , furfum ir deors

fum , dextrum et finiflrüi

ante ir retro : videndum

eíi, quomodo omnes iííe

difference funt in atys cas

lis infirioribus . Thiloßs

fhus aut.i.C ali et midi Tex. 1 6.

vult f econtrariofit furfum ir deorfum in primo mobili,

ir m alijs calis infirioribus , vbi ( vt ait)funtflelie ers

L

SBCVNDA PARS.

Пвк*, 4SI, planeta, firte quoi tempore Ariftotclis

nondum erat deprebenfum , quod oftauafphara fiuc cx~

lumfidereu moueretur diuerjis motibxs,ir ideofirte eres

didu çproprius motus oSaua fphara effet ab oriente ¡n

occidens,irfolafpbara plamtarum mouerentur econtra,

ab occidente.f. in oriensfei poflea deprehefum ejl otta:tam

fpharamfiuecoelumfydereü motten diuerfis motions, pro

fter quoi neceffarto cogimwr poneré aliamfpharamfupe

riorem,qua ejl vltimum mobile,cuius proprius motas eß ab

oriente in occidensfphara autem oÜaua,ir omntufpba

ramm planetarum,motus proprius eß econtrarto. Sed ауле

quidfit de hoc,quantum ad quarere dextrum etfimjlrum

non refirt -.fufßcit enimfeire $ primm mobile,quodcúq¡

fit iUud,fiuefit nonafpharafue oñaua, mouetur ab orien

te in oeädens: exten autem orbes,quicunq¡fvu iüi, moutn

tur econtra.Cum ergo dijferentias pofitiomm in cedopos

ramus propter motumfi orbes inferiores habent motu cons

trariwm motui primi mobilis,dextrum etfinißrum,furfum

ir deorfum ponemus modo contrario in orbibusinfirioris

г . С adi.t. 1 6. bus,ir in primo mobili,fecundum quôd Vhilofiphus dicit:

fei non oportet $ ponamus modo contrario ante ir retro.

Ad cuius cuidentiam fciendum,t¡> inteUigibilia patefiunt no

i .Toß.ca, 1 4. bis perfcnfibtlia,quia noßra cognitio ineipit kfenfu : quia

ergo motor coli ejl in itta partemde mottet coslm.indc eß

quid auia primum mobile mouetur ab oriente in occidens,

motor primus erit m parte orientall, ir \b\ erit dextrü pri

tni mobihs ,àr finißrü m occidente:fed auia аЦ orbes infi

riorci mouentur ecotra.f.ab occidente in oriens, confiques

eß $ dextrum inferiorum orbiumfit in occidente, irfini

jbrum m oriente. Sicut ergo in primo mobili praceiens cas

puuhm reducebat hoc adfenfibilia, imaginando vnurn bos

mtnem habentem dextram in oriente,finißram in occidens

tt,irficiemverfus bcmifphariu nofirum : fie inorbibut

infirioribus tmaginabimur bominem habentem dextram in

occidente finißram in oriente,irficiem verfus hemifphai

ríiun nojbrumfiuc'vcrfus meridianum.Qj»a ideo neceffar'm

eñ poneré, auiafi primi mobilis motus ineipit ab oriente,

ibi erit dextram primi mobilis : verum quia homo per des

xtram mouet rem abauam antefe,ir coramfaciefua,non

fofife verfus dorfum,ideo quia primum mobile mouetur ab

oriente in meridiem fiue m circulum meridianum , quans

tum ad primum mobileficut in oriente eß dextrum ,fie m

circulo meridiano eß ante:irficut primum mobile ab orií

te tendit ad circulum meridianum,ir vadit in occidens,fie

orbes inferiores ab occidente vadunt ad circulum mendias

num,ir tendunt in oricnsúta quod ídem erit ante m primo

tnohli ir in alusfed non erit idem dextrum irfinijlrum,

quia licet tarn primum mobile quam alia tendant in àrcus

htm meridianum,non tarnen ab eadem parte incipiuntfuos

motus,ir ideo nonfecundum eandem partem habebunt des

xtrum ir finißruntfic etiam nonfecundum cande partem

habebuntfurfum ir deorfum : namfi aliquishomo habes

yet dextram verfus oriens, irfinißram verfus occidens,

irficiem verfus circulum meridianum,de necejfitute habe

ret caput verfus polum antarí~ltcum,irpcdcs verfus arïlis

tum,et talis eß difpofitio primi mobilis.Sedfim alijs orbis

bus imaginabimur homtnem habentem dextram verfus oes

cidens ,fmfiram in oriente , irficiem verfus circulum

meridianü,tunc Ule homo haberet caput econtrarto abolió

íominc,quia haberet caput verfus polum arí~licum¿r pes

A des verfus antari^icumJjjuq; ante ir retrofunt eadem in

primo mobili,ir in alijs : quia hic ir ibi,ante,fiue fiáes,

eß verfus bemifobarium noßrumfiueverftts circulum mes

ridtamtmfei retro,idcfi,o:ciput,ir dorfum,habebunt vers

fus partem oppofitam . Altee autem differentia pofitionvm

funt contraria in primo mobili,ir in alijs. Sed dtcetalis

quts ,fi pnmum cotium mouetur ab oriente in occidens,ir

alu orbes infirieres mouentur ab occidente in ories.vbi erit

eorum oriens? Ad quod dicemus,quid aliud eß oriensfims

pliciter , ir aliud eff oriens huic : nam oriens fimpliciter

ejlfecundnm polos mundt, irfecundum motum primi то

bilis , fecundum quern omnia aha circumuoluuntur:feSos

riens hum poteß accipi fecundum proprium motum huius, *

irita orient planetarumeß fecundum proprium motum

planetarumujuia ergo planetafecundumfuum propriú то

В tum moueri ineeperun: ab occidente in oriensfimpliciter ,

eorum proprium oriens erit in occidente fimpliciter vnde

moueri ineeperunt . Vifo,quomodo omnes differentia pofis

tionum prahabitafunt in i primo mobili, ir in orbibus infi

rionbus,quia ante irrctxofunt eadem,alia vero differen

tiafuní contraria hic ir ibi : volumus declarare quomos

do ha differentiafeeudum profitas orbesfe habent ad bat

bitatores terra.Vropter quodfeiendum quid de habitattos

ne terra poffumus loquifecundum veritatem,velfecundum

opiniones aliquorum. tCreditur autem fecundum Veritas f Vtolemaus

tern , quôd de tota terra habitetur quafi quam pars , qua lib. i .cap. i o.

dicitur pars Septentrtonalis . naturale eßquidem enters fuá Geogrxi

ra (ficut ir alia elementa ) fitfigura fpbarica : ir natu cludit vnrners

rale eß quôd aquafitftper terram, irfit inter terram et fim cogmtior

aerem,ficut aereîifiper aquam , ir eil inter aquamir bis latitudiné

С ignem. Ideo mérito dubitatur ,quare non tota terracooper effe fiadiorum

ta ctt aquis ,ficut tota aqua cooperta eß aere ? Ad quod di 400о о.

ci poteß,quodlicetfirma terrafitfpharicaMiqttam tame

gibbofitatcm infe habere poteß-.ficut pomum aliquodfpha

ricumpoff'et aliquas gibbofitates iraliquas concauitates

infe habere . Si ergo terra non haberet infe ahquam gibs

bofitatem , tota effet cooperta aquis , quiafecundum fnam

firmam mere fpbaricam , mare eñ altius terra :fed ters Sub terra та

ra,voluntate ir difpofitionc d¡uina,vt animaba terreftna xima sütfpes

pojfent in eaviuere,habet quandamgibbofitatemin parte cus aqua ir

Septentrionali^uegtbbofitas eß tanta quôd quafi aquatur aere plenaAs

quarta parti terra , fecundum quod fenfibiliter pojfumus deovt maxi s

experiri tantam effe terram habitabilem : hac autem gibs ma terra pars

bofitas in tantum eleuatur quid eß altior mari . Dixerunt fupra'aquas

autem quidam quod virtute divina reänetur mare ne coos emineat .

jj periat terram, cum naturaliter aqua debeat effe altwr ters

ra. Sed frufira recurrimus ad miraculum , vbi poffumus

res naturaliterfiluare . Secundum autem aliquorum opts

niones etiam alia partes terra funt habitabiles :fedfifes -

cundum omnes partes effet terra babitabilis, non effet dare

locum vbi rccipererttur nutria :fed dtcuntur aqua maris

recipi inconcauitattbus terra,quia terra babentchac gib

bofitate tota alia terra refpettu illius gibbofitatis eß quafi

quadam concauitas , ita $ tota alia terra occupatur а тал.

ri.ifia autgibbofitas propter eleuationem occupart non po

tefi.His itaq; pralibatis,de habitattone terra poffumus loa_

velfecunda iflamgibbofitate quam nos credimus habitari,

velficundu $ Empedocles opmabatur,q>.ffubtcr nos funt,

alu' homines habiútes-.ita a> ißi quarta verfus Septemrios

trionalem ir verfus polum artlicum vbi habitamos nos, efi

HEXAEMERON.

alia quam verfus meridiem ir verfus polum antarñicum:

. quo pofuo dicebat Empedoelcs quoi nos habitatim fufes

rius,ir Uli inferios. Sei iicet Vhilofiphus,quod efl ecotra,

quoLfnos habitamos inferius-.ir illifuperius,nifi (vt ait )

acciperetur injerius irfuperiusfecundum orbes errática:

rumfine planetarumMac autemfati; nota pintft confide

De Antipoiis rantur prababitatnamfecunium motum primi mobilis cas

bus ad fentiat put ir parsfupenor thus cxli,cft verfus polum antarñis

Laif. Firmirt. cum vbt dtcuntur effe ifli Antipodes,ir pars inferior vers

vide lib.}, de fus polum artticum vbifumus nos. Simplicittr ergo loquen

-....и . ; nfiiu do,Uh ejfentfuperius m vniuerfi,ir nos infiriusfecundum

cap. 24. njuid autem,vtfecundum motus planetarumfecunium quos

furfum ir deorfum efi econtrario à motu primi mobilis,

nosfumusfurfum,ir iüi deorfum. Concludamus ergo, ir

dicamus,quodfiefl dare tales babitatorcs,quilibct funtfur

fumfecundumfe,quia omîtes habent caput verjus cttlum:

fedfx confideramusfurfmet deorfumfecundum fpharas

calefies quantum ad primummobile,ipfifurit furfum,ir

nos deorfum.quantum autem ad alios coelos inferiores efi

ecomerfofed tarn refpeñu primi mobilis,ql alioru cccloru

infiñorum nos fumus ante,ir ipfi funt retro : quia licet

dextfum irfiniftrm ,furfum ir deorfum différant hie

ir ibi,antt tarnen ir retro non dijferunt, quia tarn primi

mobilis quam aliorum coelorum ante irfades , efi verfui

bemifpharium nofiri, retro et occiputfiue dorfum ejl ver

fus oppofitum.Habito,quomodo ha differentiafe habitad

habitatores terrafi erunt aliqui habitantes in parte oppofi

tanobis-.volumus declarare, quomodo fe habent badiffts

rentia ad harte quartam parte terrae, quam veré credimus

habitabilem.Dicemus enim hanc quartam deberé diuidi in

duas partes,quas diuiducirculus mcndianus aque diííans

inter oriens ir ocadens : ita $ pars Ula qua eft ab oricte

vfq¡ ad circulum meridianum dicitur pars orientalis : alia

vero pars à circulo meridiano vfq¡ ad ocadens dicitur oes

2.cali.'ca. 1 6 ctdentalis,vt ir Commentator att.tn Oía autem parte occi

dentalifunt omnes partes vltramontan<e,ir tota ltalia.ö'

tota Gracia.iraihucvlterius^mamultvtmefí de terra ha

bitabili vltra Gfteciam antequam peruematur ad medium

Tcx.co.i6. terne habitabilis: namir Arifí.in.i.de Caloirmúdo,

dicitfe (idcit,Gr<ecos,vt Comentator expomt ) effe in par

te occidentalism Gracifunt citra medium terra habitas

bilis .Ex bis autemfatis patere potcfl,quomodo differentia

pofitúmum caleftiumfe habent ad nos-.nam tota noßra ter

ra habitabilis ci~t ante ir verfus faciem cxlt,tamfecüdum

.... phmtfm mobile,^ fecundum altos codos. Rurfus tota terra

nostra habitabilis eft deorfum refpeñu primi mobilísima

tota refpicit polum arñicü,fed tota efl furfum refpeñu ors

■ biumplanctarum,qui habent furfum ir deorfum econtras

rio à primo molili :fed quantum ad dextrí irfiniflrum,

пес efí tota terra habitahlis in dextra.nec etia infinijlra:

fed terra habitabilis ab oriente vfqj ad circulum meridias

пит eil in dextra quantum ad primum mobile,irefl infis

mñra quantum ad orbes planetarum : nos autem Itali , ir

Grtcci,ir Vltramontam,ir tota terra habitabilis à circus

lo meridiano vfq, ad occidens ,fumus infmiflra quantum

ad motum primi mobiliser in dextra quantum ad motum

planetarum.Aduertendum tame $ circulus meridianus pos

Ш accipi vel refpeñu iflius eiuitatis vel iüius, vel refpeñu

tíiius hominis vel illius-.ir tune tot funt meridiani circuli,

quotfunt difamia ab oriente in occiiens : aa $ non funt

A dua ciuitates,nec duo bomlnesfi vnusfit propinquior orics

ticp alius,babcntes vnum ir idem meridianum-.diflantia er

go mam ir minorfecundum polos mundi non diuerfificat

meridianum,quiafi erunt mille bommes,vel mUle ciuitates,

ir vmts effet propinquior vni polo , ir alius аЦ haberent

idem meridianum:fei difíantia inter oriens ir occidens di

uerfificat,quia non funt du¡e res non oque dSlantes ab os

viente vel occidente habentes idem meridianum: quacunqt

enim non aque distant ab oriente,confequens efí quid non

aque dtfíent ab occidente, quia quod efl propinqum occis

dentidongius ejl ab oricntccrgofi vna res non aquè diflat

ab orienteficut aXia^qua efl orienti propmquior,non aquè

difiabit,quia ex quo efl orienti propinquior, eft ab occiden

te longinquior.ßc ergo loquenium esi ie meridiano refpes

B tlu hum ciuitatis vel iüius , vel refpeñu iflius hominis vel

Ulitis . Sed poffumus loqui de meridiano non refpeñu huius

habitations tan tum vel huius bomims tantumfed refpeñu

totius terra habitabilistetfie circulas meridianos efífemis

circuius tranfiens per polos aquí diflans ab oriente ir oes

eidente.irficut circulus meridianos, refpeñu cuiusfumis

turficies,ir anterior pars califumendus efl non refpeñu

cuiufcúqs babitaúonisfcd refpeñu totius terra habitabilis,

fie dextrum irfiniflrum coelifiue mens et occidensfunt

eodem modofumenda : Ule ergo bo quit effet in medio têts

ra babitabilis^vbifin orirentur ftelU,cf[ct dextrum coili:

ir vbifibi occiderent, effetfiniflrum, loquendo de dextro

irfiniflro prtmi mobilis,quia de dextro irfiniflro pla ie

tarum,effet ecotra.vbi autem iüi homini effet m:ridies, efs

fet anterior parsfiuejacies carii : furfum autem ir dears

fum accipiuntur in calofecundum polos cxli.prout ejl per

С habita declaratum.

С А Г V T XXII.

Declaran , quare m opere cumhbet diei dicitur ,

V idit Deus qubd eßet Ьопмт, priztertjuàm in

operefecundee diei .

I R A N T V R multi,

quare infiñionefirmamens

ti quodfuit opusfecüda diei,

non dicitur Vidit Deus quid

effet bonum ,ficut dicitur in

openbus omnium alioru dies

rum . Vnde Hugo de Sacras

fflfnftj libro primo parte pri

ma,ait quod mtrum eft,quare non vidit Deus opusfecüda

diei,quod effet bonumficut in cateris omnibus diebus vidif

fe legitur.Etfubdit quid opusfecüda diei, aut dei opus no

fuit,autfi dei opus fuit,bonumfuit . Ajftgnantur autem ad

hoc tres caufe , vt caufa vna fumatur ex parte ipfius nus

men binary , alia ex parte ipfius operants* , tertia ex ims

ferfiñione operis : poffumus autem nos aiierc rationem

quartam , ex parte ipfius firmamenû . Vnma ergo ras

tío fotcft fumi ex parte ipfius numerl binarij . Dicis

tar autem numerus binarias infamis , vel duuur nume

rus iiffenfioms , quia eñ primo receiens ab vnitate : bos

пит ergo fuit opus fecunia iiei , ir bonum efi firmas

mentían , quia viiit Dew cunÜa qua ficerat ir erant

S E С V N A PARS.D

Hicroiym . in valde bona.fei ai infinuaium numerum binarium effe ins

lib. i . Com Io fimem ir effe numerum iiffenfioms, dicum iotlores quoi

uin. ir in As ex hocfirtt m opere fecunia diet non iichur, Vidit Deus

fologia. quod cjjct bonumet hac efifententia Hugonis'$ibro et par

te praajfignads.qui quarens quare in opere fecunia iiei

non efi Шит Viiif Da« quoi effet bonum,aitfomfi> ç

binariusfignum eß iiuifionis,ir e ft quia pnmus ab mitas

te recedit. Hoc iie tangitur mgloffa marginali fu$ Gen.

vbi dicitur,i¡> huiusfecunda diei operafecundum Hebraos

tum iicutur bona cum bonafmt ficut catera-.quoi fit pros

ptrr binarium principem alteritads,quia primus ab vnimtc

Dift. 1 4. difceiit.Hoc idem dich Magiñerfenicnt\arum.Sccúda via

XI. ad hoc idem pottjlfumi ex parte ipfius operantis.Sam ope

га Шогшпfex dierum vel funt multa ex parte operatoris ,

velfunt multa ex parte dierum, quia in muhis diebus funt

fiBafedfunt vnum ex parte operantis, quia omnium illos

rum operumfuitvnus opcrans,viiclket,Dcus glonofas-.er

go Deus fait primum operans,homo vel diabolosfuitfecun

dum operansifed quia vterqifecundus operans fiât malus,

ideo opusfecunda: diei non dicitur effe bonum,non quia in

fe non effet bonumfed quia poterat effefignum, ir figura

fecundi operantis,fcilicet,diaboli,vel hominis,qui vterqi ma

lum eft operatus.Hoc ejl ergo qi Hugo ait lib.irpar.pra

diñis,quidfa:ramentum hie ahquod commendatur,^ non

funt laudanda operafecundaron quia bona non effentfei

quia malorumfignum effcnt.Etfubdit'a? prima operafes

tit Deus,ir illa omnia valde bonafed diabolus et homo. fe

cerurtt operafecunda poft prima qua fuerunt mala . Sed

diccs,ty ir angeli bonificcrunt operafecunda, ir illa fue

runt bona : ergoficut opusfecunda diei potfigurare opes

ra diaboli ir bominis¡quafuerunt mala, fie potejlfignifis

care opera bonorum angelorum qua fuerut bona.Ad quod

dicipotcft,a? omnia operafunt opera ipfius Dei, iuxta ils

Efa.16. lud , Omnia operd nostra operatus es domine.Sam fecuns

dum Apoftolum,Nonfumusfu{ficientes cogitare aliquid a

a. Cor. j, nobis quafi ex nobisfedfafficicmia nofiraex deo efi. Ope

ra itOA nofira bona non debent appropnan ttobis ir поя

funt propria nobisfed magisfant ipfius in, opera vero ma

lafant propria nobis.luxta illui quoi dicitur in Euanges

Xotfn.8. ho de diabolo cum mendacium dkit, exproprys loquitur.

Opera ergo propria bominij ir angeli quafuerunt opera

fecunda,fuerunt mala,in cuiusfignu de operefecundo non

XII. efi diïlu,Vidit Deus $ effet bonü.Tertia via ad hoc idem

fumitur ex imperfiÜione opens.irhac ejl multum literas

lis ir bona,iy tangitur ingloffa marginalifuper Gcn.vbi

dicitur quôd operafecunda diei ideo bona non iteuntur,

quia in hoc opere aquarum diftinílio non ejl perfií~ta,qua

ferfifta fuit , cum dixit Deus , Congregentur aqua qua

fub Calofunt in locum vnum ir appareat árida. Ai hus

Strabus. tus euiientiamfeienium quoi Strahns exponens illui, Fiat

firmamentum in medio aquarum,<fif quói parsfupeñor as

quarum eft in moium cryftahni lapidis, inferior vero eft

redaïla in matneem aquarum,ideft in concauitates ferra,

vbi eft matrix aquarum,ir vbi omnes concurrunt aqua vt

. л iterumfluanr.firmamentü ergofaftum efi in medio aquas

rumfuperiorum qua funt calum cryflalhnum.ir iflarum

infiriorum quafunt redacta in matrtcem aquarumfed no

fueruntfie rcdafta nifi cum ttrtia diefuit diUum,Congre

gentur aqua in locum vnum ir appareat aridaergo quia

fecunda die remanfit opus imperjtilum , propter imfcrjis

A

В

HIT

ïlioncm open's nonfuit diftum,Viiit Deús quod [effet bos

пит -.fed perfiño opere, ir congregatis aqu'is in matrice,

diñum efi , Vráií Deus quod effet bonum . Aduertendum \

itaqi quod in opere tertia diei bis diñum efi,Viiit Deus f

tffetbonum: femelpro perfeñione opens fecunda diei

quando aqua congrcgatafunc.irfe:undo progerminados

ne terra,quodfuit opus tertia diet. Ergo cum in otbus altjs

diebus non hàbeatur nifi femel , Vidit Deus quod effet bos

num,in tertia die habeatur hoc bis,manifeße cocluditur in

fecunda die hoc nonfuiffe diñum , quia expeñabatur $fe

tlio operisfecunda diei,vt in tertia die bis hoc diceretur tat

pro perfeñione operisfecunda diei , quam pro opere diet

tertia.Toffumus autrm ad hoc idem affignare quartam ras

tionem ex partefirmamenti.Nam m ipfofirmamentofine

cctlofydereo efi arcuius obliquus, fub quo motus Sol in; it

generationem ir corruptionem in ifiis tnfirioribus : nam

laiio primafiue motus pnmi mobil isfemper efi vnifirmis,

¿r iáem manens idem,femperJacit idem : itte ergo том

non eritcaufa contrariorum,vel non erit caufa gencratios

nis et corruptions,vt dicitur circa finem. г. de Generados i .¿e Gene, el

ne.Sedlatio circa oblïqmm circulum, ideft,circa zodiacü, corrup.t.já.

vbifunt contrary motus, quia vna pars Uhus circuit declis

na: ai Meridiem,alia ai Septentrionem, unie iHe circulus

fie ieclinans irfie obliquas contraria caufat м iftis infcs

rioribus,generationem,viielicet,ir corruptionem . In НШ Etiam in Bes

Mqi inferioribus efi iuoconfiderare,generationem et con reffiéRabbab

ruptionem quafiait contrariait continuationem eoru qua legitur <p pro:

aliquomoioaivnitattmvergüt.naipfumcoanuare(qua: pter litem ir

cunqifunt illa qua contmuantur ) aliquam vniformitatcm cotrariemem

importav.ergo quia motus pnmi mobihs ejl vnifirmis, mo: omiffum efi,f

tus obliqui circidifiue zoiiaci ejl dijjvrmis, quia Sol et pía tffet bonum.

netafub eo moti difformitatem habent,nam in vna parte il

hus circuit acceduntad nos,in alia parte recedunt a nobis,

tdeo generatione et corruptionem (¡ua funt iijformia ats

tribuemus obliquo circulo qui eft in eoliofyiereofiue firs

mamento,continuationem autrm generations et corruptios

nis attribuemus lationi primafiue motui primi mobilis qui Tex.70.

efifemper vniformis-.ir quia generabiha ir corruptibilia

funt bona defiÜiua,et multum di llanda à primo principio, probaba

xuxta illui Pbilofophi infine de Generatione,Vropter Ion: ( vt dtcebam )

ge itfiare à primo principio , non poffunt perpetúan hac abfiiuiffcMoy

inferiora in feipfis , propter quoi reliquo modo compleuit fen, ne diceret

Deus condnuamficiens generationem ir corruptionem,vt $*j/¿t bonum:

qua non poffunt perpetúan mfeipfis eadem numero , per: quomafirma:

petuetur ifuofimili cade fpecie.Quarefi circulus obliquas minan aibuc

fiue zodiacus efi infirmameto,ir Ule circulus eft caufa de: imperftñí e:

fèttiua bonorum quia ejl caufageneradonis ¿r corrupdo: fat, cu non ha

nis,firmamentumfiïlum infecunda die nonfolum eftfis beretfuüjlcls

gnum malorum operum vt dicebat Hugofed ed&m efi cau: larum orruxtí,

fa defiñiuorum bonorum, ratione cuiusforte non diñü eft <{uofumma

defitÜionefirmamenti,Vidit Deus quod cjfet bonum : eft ¡tou pulchris

tntmbonumfirmamítumet bonafuntgenerabiha et cors tudo confifiit,

ruptibilia,fedfunt bona valde dcfiïliua,von vt ex V R. L««

• - hoc dicantur mala : песfirmamentum quoi Bengarfim .

tfi huius caufafit malum,aut iicatur . Veí «a eo die

malumfei exhoc taceatur de (ut dixerunt

bonitatt aus . Et bat Щ Hebrea t

fufficiant de Bcrcjfith Rab

opere bah ) creata

fecunda diei. ■■ fuit gehenna .

Caput

НЕХ АЕМ ERON.4 I

С A P V T XXIII. А

Quod multa:funt xtjuiuocationes in operibusfex

dierum , ¿r tjuod xtjuiuoce dicatur ttrra fat

Ha m principio , qux poílea die tertio árida ф

uoeata .

VON IAM xqttiuas

caño impedU inttlleicú,ix

muid $ aequiuocationisßl

laciafum decepti: ideovo

iumus declaran quomodo

fcrtpturafacra multo ¡eos

uocationíbus vtitor in ofes

nbusfex dierum-.ir Ovad в

cum Deas aúdam vocauit

ttrram( quodßHum est ttrtia die ) aliquo modo tequiuo*

cefumitur ibi ttrra ab illa ttrra,de qua didtar,f in pr'mci

fio creauit Deus ccelum et ttrram. (¿uod auttmfim multe

xquiuocationes in operibusfex dierum,pattt,quia aquiuos

et didtar cxlum,camdicitar,inpricipio ereauit Deuseat

lum ir ttrram,ir pojka eumfitbditor , quoifecunda die

faÜum eßfirmamentom,ir vocauit Deusfirmamrntü cce

lum . Rurjus xquiuocc dicitar dies, cum Deus vocauit luí

eem diem,poflea dicitur fi&um ей mancir vefpere diet

frimus.Tertio aquiuocè dicitur aqua,cum dicitur fpiritus

dominiferebaturfuper aquas , ir cum tenebr<e crantfug

fadem abyfft,\dcfi,fupcrfteiem aqux.Et quarto(vt tanges

batur ) ttrra dicitur xquiuocè vt eft m principiofaÜa. ir

hetuoei rtvm vt ttrtia die árida est vocata.Propttr primum'tfciendum 4t с

nocí diferime, vniuocumfemper dicit vnam impofidonem, &fi conuenit

fluribus,boc erit ex impofitione vna.xquiuocum auttm (vt

xquiuocum eß,loquendo de prima aquiuocatioue )ft cons

uenit pluribus,hoc eft ex plunbus ípofiúonibus : vt fi funt

duo homines quorum quilibet vocetur Petrus ,homo dicetur

de vtroq¡ Tetro, ir Vetrus etiam dicetur de vtroa¡ Petro ,

fed homo dicetur vmuocc,Petrus auttm xquiuocc, quia ex

vna impofitione omnes homines voeatifunt hommesfei ex

vna impofitione non omnes Petri vocati funt,immo tot sut

impofitiones quotfunt Petri . Ergo ß in principio creauit

Deus cxlum ir terram,ir pofteafecunda diefiñumfiât

firmamentum,ÍT vocauit Deusfirmamentum cxlum ,fuit

tbi noua impofitio.vt primofitÜumfit cxlum,ir pojlca ex

vocatione diuina quafi ex noua impofitione firmamentum

vocatumfit cxlum.ergo non eoiem modo cxlum fumuur ^

hie ir ibi.nam cum in principio crcatum eft cxlum,ih cx

lum accipitur pro empyrio.cum verofecunda diefittü est

firmamentum ir vocatum est cxlum, ibi cxlum accipitur

frofydereo.Pottft quidem cxlumfumi xquiuocc et vniuos

. . ce : nam quandonomen eft vnumir ratio eadem,tunc eft

vniuocum . Si ergofumatur cxlumfecundumvnam ratios

nem,vt quiapcrtinet ad quintam eß'entiam,ir quia no efl

de natura alicuius quatuor elementormfed eft neutruma

quolibet eorum,neqi eft graue neq¡ leue : fie dicitur cxlum

vniuocède omnibus cxUs aglobo Lunxfupra¿o f ex vna

impofitione prxdicator de omnibus Ulis . Sed pottft fumi

cxlum ex diuerfis impofnionibus,ex aha ir alia raúone:

£rfic pottft did cxlum de empyrio irfyderco.vt tmpys

i dicatur cxim quafi cclfum,&fyderci dicatur quafi

celas . Empyrium dicitur celfum,quia e(l omnibus alijs caí

Us fublimius.irquiafemper cxlumfuperius commet aha,

iUud cXlum quia eftomnmo celfum ir ominofupenus,di

citur continere omnia.Vnde Damafcenus lib. г. difßniens Cap.6 .

cxlumjicit ipfum effe contmenuam omnium vifibilium et

inuifibilium creaturaru,quod proprie de cxlo empyrio ves

rificatur . Caelum enim empyrium cotinet omnia vifibilia,

idefl,omnia corporalia,cum fit celfius ommbus-.ir commet

omnia inuifibilia,ideß,ommafpimualia,loquenio de cree

turis-.qm cum vniuerfumfit camtxum,oporttt fpiritualia

effe vbifum eorporalia,vtfit connexio It vniovtrorunqn

sbr vmutrfum ex acatara corporalïbus et fpiritualibus со

fofitumfit vnum ir connexum. In quibufeuny ergo cors

foralibusfint credtur <efpiritaales¿ominemur к cxlo Em

pyrio-.quiafifunt in ipfo cxlo Empyrio,contincmur ab ips

fo:fifunt in alijs corporibus,cominentur ab code cXlo,cum

omnia alia corpora comineantur ab ipfo. Empyrium itaqt

dicitor cxhm,idcfi,celfum,ir cominens omniafei no dis

citar cxlum,ideß, celans,quia duplicittr aliquid celatur no

Vis,vel ex carentia luminis quia non pojfumus ipfum vides

re:vel ex opacitatt corporis , vtquia aliquod corpus opaca

non tranfparens interponitur inter nos ir altquam rem,vl

exhoc aliquares ccleturir abfcondatttrvtnovideaturi

nobis. Cxlum autem Empyrium eft (stum lucidum etfplen

didum ,vtnonpoJfn did cxlum quafi celons ir abfeonda

ex dtftftu luminis,quia eft diaphanum ir tranfparens^a

fifecus eff:t corpora beatorum ibi exijlemia non pojfemfe

inuicem vidcre,quo pofito multa carerent defolatio etgaa

dio quoi habtnt ex intuitiua vifione. Yoffmu enim dices

re,quodcxlum Empyrium affimilatur quafi fpleniori fia

mar.quia in ipfaflammafi ponatur aliquid,ir poulftnè'ji

fitfpleniidû,non celatur ab oculis,fed vtdetur.ln ipfo ttaq¡

cxlo Empyrio quafi in quadamftamma non ab ardorefed

afplendore erunt corpora beatorû longe lucidiora ifio coi

lo,ir erunt quafi quidam Soles ir quafi queedam Stella d

lius cxlije mutuo videntia in ipfi cxlo : quia propter dios

phaneitattm ir propterfpleniiditattm propriorü carpos

rum,vnum non eclabitur alterifeifimul gaudebunt ir 1л

tabumur ex mutua vifione. deludamos ergo.ir dicamus,

Ф Empyrtum non dicitar eoclum quia celans,fed quia eels

fum.ir jydereum non dicitur cxlum quia cclfumxum tarn

cxlum Empyrium quam cXlum aqaeum fini celfiora ipfo,

fed quia celans : celat emm nobis omniafuperiora,vt vitra

cxlumfyiereum non tranfeatvfus noßer.Bcne uaq; diclû

eß^uodfallo cxlo Empyr io in pneipio,pofiea fccûda die

Deus vocauitfirmamentum cxlum,quia ex aha vocatione

ir aha impofitione , ir* ex alia raúone pottfl did cxlum

hoc.ir iüud.Vifo quomodo non eodem modofumitur cxla

crtatum in principio,ir ßrmamentum vocatum cêlamfes

canda die,vo'.umus declarare quo <equwci dicitur dies,ci :

Dou vocauit lucem diem,ir cumfrïlum eft vefpere et ma

ne dies vnus . Nam cum Deus vocauit lucem diem ibi diet

no potefl fumi mfi pro die artificiali qux durât quàmdm

lux eftfuper ttrramfei cumfàÛumfuit vefpere ir mane

dies vnus,ibi diesfumitur pro die natural: qui tenet viginti

quatuor horas,et durât front lux inciph ab orientent trän

fiens per oeddens redit ad oriens.et quia tequiuoce dicitur

dies prout ftat pro a\tificidi,irprout ftat pro die naturas

li,¡equiuoce etiam dicetur dies pro lace et fro vefpere,fat

lux ab oriente iuit in occidau etfien veffcramfine i

SBCVNDÀ Г A R S.

rapracedentt,iy frout mit vtrfus oriens irficit aurora,

ir ßcficit mane . Rurfus aquiuoce dicitur dies hoc то*

do ¿y illo,ßcut aquiuoce dicitur aliquid talefumftum can

fditer,irfumptunfbrmditer:ficut aquiuoce dicitur cali*

dus Ignis qui ejl talisfirmdtter,irSol qui eft talis caufa*

liter:Jic cum diesfit quaiam oars tempons quia ejl ma cir

culatto.vt eft tranfiu; tottus circuit froutfumitur natura*

liter,ir vt eil tranfiius dimiiij circuli frout fumitur dies

artificialittr,lux vero cum non fit fars tempons hoc moda

dicetur dies,quia ex luce caufatur diesfecundum qui mo*

dum difflnitur dies quia eft latio Solisfuper terram.nomi*

ne ergo diei íteüigitur aliqua fars temforisformaliter:fid

quia hoc caufatur ex latione corforis cxleßis,pot hoc cor*

fori cxleñi competeré caufaliter . Et fi dicatur quid dies

dicitur à dio quod eíí darum . Dicemus hoc diiïiun ejfe,

quia dies eíí latiofiue motus,vel (vt verius dicamus) eß mi

merus motas a claritate caufatusfiue à claritate per prats

fintiam quantum ad diem artificialem, vel à claritate per

abfenttam quantum ad noÜem que eoniunBa diei artifi*

ciali coííitutt diem naturalem.Vtrum autem dies prouteii

tempus vel pars ttmporisfa numerus motus Sohs,fiue nu*

merus motus lucisfecundufi, vel vt reuoluitur à primo то

hli,vt magisfit numerus motus primi mobilis, quam cuiuf*

tunqi alteriu:,non eîi prafentisfpeculationis : tarnen clare

fatere potetf,f tempus ir qualibet pars ttmporis efl nume

4,Piy.f. toi rus motus pnmi mobilis-.irfi pertinet ad alios motus, hoc

es! prout refiruntur ad primum motum,vcl vt per eos imto

ttfcit primus motus.Habito,quomodo in operibusfix dierú

fotejlfumi aquiuoce cxlum et diesivolumus ojlendere quo

aquiuocefumitur aqua,cum dicitur Offpiritus dominifire

baturfuper aquasiquia ibi aqua accipitur pro tota materia

fluïiuantcfuie pro toto eo quod eft inter cxlum empyrtum

quod eftflans,irinter clemcntum terra quod efi etu quid

EccLcap, t , immobile ir quid flans,iuxta iüud,Terra autem inaterm

fiat . Et aliter accipitur aqua,cum dicitur,q> tenebra erant

fuperficicmabyjfi,fiucjuperfaciem aquarum.quia ibi a*

qua non potest accipi pro tota materia tuncfluibate fupra

quam erat cxlum empyrium , quia tunc cxlum empyrium

effet tenebrafed accipitur ibi abyffus pro aqua tunc imrni*

xta aerifuper quam eíí clcmctum ignis. Vel erat tunc pus

rior pars eleméti ignis qua dicebatur tenebra,quia ignis in

fropriafphara non luce t,et nondum cratfiBa lux qua il

luminaret ifJam . Sic etiam foffanus ad aquiuocatione res

fine ir aha locafcriptura , vbifit mentio de aquis. Yofl*

quam oflcdimus a>fcriptura aquiuoce loquitur de cxlo. d:

dte.ir de aquiSfVolumus oftendere quomoio aquiuoce lo*

quitur de terra,quia aliter accipitur terra , cum dicitur in

principio creauit Deus cxlum ir terrain , ir aliter cum

ttrtia die diftum eíí quid vocauit Deus aridam terram .

Nam cum cxlum ir terra in principio creata dicantur,ibi

terra fíat pro toto elemíto terrafei cu tema die anda vo

cauit terrS,ibi terra no flat pro toto elemíto terrafei slat

pro terra habitabili^a congregaos aquis in lo:û vnü,terra

habitabilis apparu» arida,et vocata est terra.Sicut ergo di

cebamus iecxU,fit dicemus de tcrra-.na cxlû crcatûfuit

frima dieat pofteáfecuda die vocatu eflfirmamento" ,cx*

\um,quafi ex alia vocatione et ex alia impofitione ficut ex

lum prima die creatum,irfecunda diefirmamentum ex*

lum efl vocatum :fic in principio creata efl terra.ir poflea

ttrtia dieariia,ideflierra babitabilis,vocata efl terra,quafi

A ex dei vocatione : i? ex alia impofitione fit diña terra in

principio creata,ir árida terra tertía die vocata: no enim

ejfe poteft a> idem nomen conueniat toti,irfpecialiter con*

ueniatalicui parti,quód nonfit alia ir alia ratione . oj¡od

ergo totum elementnm dicatur terra,ir q>fpecialiter terra

habitabilis dicatur terrahoc entfecunium aliam et aliam

rationem,ir per confequens hoc erit fecunium aliqua at*

uocationem. Ergo ( vt communiter ponitur,ir bene ) totum

elementum terra dicitur terra ex natura , qui a eíí natu

ra terreafei terra anda ir terra habitabilis diäten tas

ra ex frofrietate terra,et ex artditate : quiaficu. proprií

efl aqua quoifitfrigiia.potefl ta nen calefieri per ignem,

fie proprium efl terra quoi fuftcca et árida, potcjl tarnen

bumeílari per aquam-.tta aqua caliia,efl aqua perfuá na*

turam ir perfuamjbrmdmfubflantialcm,fei aquafr igi*

g da eíí aqua non solum perfuamjbrmamfubftantialcmfed

ferfuamproprietatem naturalem vt per fngtditatem :ftc

totum elementum terra,ir partes Ла quafunt coniuniia

aquisfunt terra quantum adjbrmamjubflantialcmfed fo*

la terra árida efl terra per ficcitatem ir aridttatem,qua

nommât proprïetatem terra naturalem . Dicamus ergo q>

terra habitabilis irterra anda potefl dici terra dupliciter,

viielicet,exfofmafuajubftantiali,ir habet hoc commune

cum toto elemento terra ir cum omnibus partibus eius.ir

potefl dici terra exficettate quafi ex quadam propnetate

naturali , ir hoc habet proprium fibi terra habitabilis , vt

quafifecunium aliam rationem dicatur terra ab alij; pars

tibus terra.ir ex hoc terra ariia ir terra habitabilis in*

digebat aha vocatione ir alia impofitione: pojlquàmcrgo

frima die creata efl terrafecundum fubftantialemjbrmâ,

£ poflea tertia die anda vocata efl terra fecundum profries

tatem naturalem .

CAPVT ХХ1Ш.

Qwnodo congregatx funt ацих in locum uf

mm , èr apparût arida •

IDETVR autem ex cons

i gregatione aquarum triplex

¡ iifficdtus conjurgere: vna ex

parte ipfius aeris,cui immixta

I erant aqua : alia ex parte ip*

rarum aquar ü,qua congrega*

ta dicuntur: tertia ex parte ¡p

]fius árida fiue ipfius terra,

qua apparuiffe dicitur. Yr opter primumfciëdum $(vtfu

pra tetigimus ) cum dixit Deus Fiatfirmamentum in me*

dio aqUarum,dupliciter poteíí exponi: vel vt ipfum cœlum

vb funt flella vocetur firmamemum : velvt ipfeaerfir*

mamentum dicatur,quos duos modos ponenii tangit Augu.

i.fuper Gen.ad literam in principio.Sedfi pro firmamen Cf.

to accipiatur cxlumfydereum, nuüu dubium refultat quan

tum ai hoc in prafenti materia -fedfi profirmambo at*

cipiaiur aer, ideß,iHud interflitiumaer is quoddiuidit iter

aquas plumales ir inter illas aquas inferiores , tunc cum

fiîîumfuitfirmamentum congregata etiamfunt aqua.m*

hil enim fuit aliud dicerc , fiatfirmamentum, ir diutdat

inter aquas pluuidles,ir tifas inferiores, quàm compriman

tur aqua et non inficiant totum aerem ficut nunc infiewt,

ir bacfit lex impofita aquis quôd non amphus afeendant

/ирге

H Е X А В M E R О N 44

ч

fuprafirmamentum^deftjfuperxllam partem aerís fuper A

quam eß continuumfrigus, ad quam partem veniente vas

porestinfpiß'antur,fiunt nubes, ir refoluuntur in pluuiam.

Sed cum aqua pr imitas infifta aere,ir cum nubes multum

parum afcendant,quia creditur % non protendantur in als

tum copíete per tria miliaria,de neceffitate cocluditurp in

foftione firmameti (accipiendo p firmamento parte actis

хат d'xÜÍ ) cogregata et infpiffttafm aqua,vt de cetera

no inficiant totu aerem,fed folum iftam parte äeris injería

rem,quam etiammtnc xnficiunt. Vropterquodfcienduma*

Cap. 17. %ívt dicebatur in hacfecunda parte huius opens) fujficit pa

^^merefirmamentum effe fiftum eo modo quo magis cons

cordâtferipturafacra,ir ( vt patet per habita ) magis efi

conjbmtmfacraferiptura A>firmamcntüßftum fecunda

diefu caelumfydereum,qiúm interftiñum acrisjquo pofts

to omnis huiufmodi dificultas tolliw. Attamen,fi ponatur в

huiufmodxfimamentum effe intcrßitium aeris,dicemus(vt

ft tigirmts in prima parte ,irvt tetigimus in hac fecunda

farte) quid accipiendo firmamemum prointerftitioaes

ris , prima diefuit jtfta diñinftio ccelontm : ftatim enim

cum dixit Deus ,fiat lux,irfiífa eft luxAüa lux ineepit

moueri contra motum primi mobilis , ir omnes orbes tarn

oftauafphara vbi pofita fuerunt quam die bellte, quam

omnes alij orbes planetarum vbi eadem die fuerunt pofiti

omnes plancia,inccperunt moueri contra primum motum.

Vi primus motus cuius paffxo eft tempusfuerxt ab ipfo pris

mordio,ir vnà cum temporefuerit de quatuor coauis: pos

flea inßftione lucisfuerunt alij motus per quos fuitfafta

u iiftxnÜio calorum , pofteafecunda die inßftione firmas

menti ( accipiendo profirmamento interftitium aerxs ) fues

runt infpiffktie ircongregata aquae vfjj ad medium acris q

interftitium,ir ex hoc elementafuper illud interßitiüfucs

runtmundata ir purgata ,fed ex hoc nondum apparebat

terra:pofleateräa die quando dixit Deus ,Cmgregentur

aqua in locum vni, irappareat aridafunßfta tanta ins

fp'ffatio aquarum,ir ita occupauerunt paruum locum ,

non cooperiebant totam terramfed ex tunc inceptt apperes

re arida.hdformam autem arguendi,cum diatur quod in

ßtftionefirmámenti congregate funt aqua ir infpiffata:

fi accipiatur pro firmamento mter^itxm aeris,patet quoi

tenendo hac opinionem,fuitßfta duplex infpiffatio aqua;

vnafecunda die in \Ttftionefirmamenti,per quam nodum

apparuit arida.iralia infpiffatio fuitfitla tertia die,cum

dixit DeuSjCongregentur aqute irc.ir ex tune mcepxt as

rida apparere.Sequêdo quide hanc opinxonem, erattt aqua

frimints ita rara ¿r nebulofx,vt Mum inficerent aerem, jj

ir etiam illam partem ignis qua dicitur mixta:fed poftea

fecunda die m faftxonefirmamenti.fuerunt ita infpiffata,

vi clarificarent ignem ir aerem vfqs ad medium intersîis

tiumfed poftea tertia die fpecialiter dicuntur aquacongre

gata^uxa itafuerunt infpiffata,ir ita occupauerunt pars

uumfpacium,vt non cooperirent totam terram.fed appare

ret pars terra árida . Sed dices,$ ir nunc afeenduni aqua

vfqi ad medium aeris interftttium,nec tarnen £j hoc terra

eft inuifibxlis.Adquod de leui refponderi poteß,quid nunc

non tota aqua efficitur vaporalis , пес totafie fe immifeet

aeri,tdeo non potest aeremfie comwbilare vt terra fit oms

mnoinuifibilis-.fed tunc tota aqua erat fie nebulofa irfie

immixta , vt ex hoc terra apparere non poffer. nam et mos

dô ex xsîa módica infiftione aliquando eft tanta nebula , a>

vix virus homo poteft refpicere alium>et vix pofcff refpiees

reterramrmdto ergo magis erat tucquanio no pars aqua

пес aiiqut vapores,fed tota aqua fie erat aeri permxta .

Hoc iftfj,- moio iicemusAccipiendo profirmamento aere:

fèd non oportet in hoc multum mfeíere, quit quoifirmas

mentumfitfumfecunda die fù cceîum fyiereum , ~f talis

aerxs interftitium.magxsfcriptxtrafacra.eSi confômtm,ir

iÜud eft magis tenendum-,q\úa mm in prima die infirhone

lucisfuitjkfta dxßxnftio cááorumfei tunefuitftfta diflin

ího angelorum,irfuit tarn lux corporalis quam luxfpiri

tualis dxuifa à tenebrisjuxta illui Hugonis lib. primo,pars Cao. 1 1 .

teprima,quodeoiemprorfus temporisrnomen'.o^uovijibi

liter ir corporaliter imifa eft lux à tenebris, inuifxbiliter

quoq¡,ifoft,fpirimalxter angelí dißnfti funt à malis iüis

in tenebris peccati cadentibus,alus ad huem iußtia cornier

fis -.fecunda vero die infaftxoncfirmamentifi&afuit di*

shnibocxlorum : in tertia quidem in congregatione aquas

rum dïsîinftio âemtntorum . ï'ofita irfotuta dificúltate

prima de aere cm immixta erat aqua , volumxs poneré ir

foluere diffkultatcmfecunda de ipfa aqua,qua dicitur con

gregata.Circaquodefttrxplexrnoduidieendi-.vtvnoinos IX. -

io dicatur aqua congregata irapparutffe ariia,vtfiin

aliqua platea effent fparfimulti lapides fv*e multa pale«

vt nonfinerent illam pUteam apparere, poffent iUi lapides

vel iüa palea cangregdri in alxquem locum,irfieri ex eis

aceruus,vt ex tune non occuparent totam plateam,fed earn

permittcrent apparere: ita vAunt quidam $ ad verbum di

uinumfuerunt congregata aquaquafi in aceruum vnü vt

ex tunc appareret arida:propter quod plane iffi dicunf g

mare eft multo alúas terra,ir a> virtute diuina tenetur ma

re ne cooferiatur terra.Et ifta pofitio videtur multtm cons

finaferipturafacra : quia legitur lob. j 8 . Quis conclus

fit oftus marerfuado erumpebit quaß de vulua procedens?

Btpoßpauca,Circxüdedt (fupple,ego Deus)xUui terminis

meis,ir pofui veftem ir oftia:ir dixi,Vfp hue venies:et

non procedes amplius. Et in Vfalmo dxcitur, Cógregansfis Vfal. j a.

cut in vtre aquas maris. Et prouerb. 8 . Quando circûdabat

mari terminumfuunhir legem ponebat aquxs, ne tranfiret

finesfuof.Hoc ergo modo uidentur aqua congregara,quia

ficiunt quafi quendam montem ir quendam aceruum: ir

virtute diuina quafi per quadam oiîia irper quofdam ve

îles retinentur,ne cooperiant terram . Sed ( vtfupra dixis

mus )fréha recurr'uur ad miraculum , quando poffumus

feripturamfacram naturaliterfaluare : immo KuguftxAn

prinàpxo. г.fuper Gen.videtur multum inconueniensfecis

dum at in operibusfex dxerum vbi inßxtuta eß natura , res

curramus ad miraculum citra naturam. Confiât autem at

aqua iromne humidum eft male terminable termino pro*

frxo.naturale eß enxm a> aqua defeendat ir tendat ad xns

fima.Si ergo aqua effetfie congregata in modum ctiiufdam

aceruitireffetfie altior terra,contra naturam teneretur ф

non cooperiretur terra , et $ contra naturam effet aliquii

perpetuumfed q>femperfic teneatur aqua cotra naturam

fuam,vidciur inconueniens,quia fecundum omnes ioftores

Deusfic adminiftrat entia vt coram proprios curfus agere

fwat.Ad tempus tarnen quanioq; ea àfuis curfibus fufpen

ditjta q> virtute diuina ignis ardens non caleficit, ficutqi

proieftifuerunt tres Vuerx in medio ignis.ir ad tempus^n

Щ ifrael ingrcjßfunt per medium maris,ir erant aqua

quafi mum ad dextram eorum ir leuam,vt dxcitur Exo*

JHCVNDA TARS.

it. 1 4..(ii $ (imper et perpemfic teneantur aqua et con

tra naturam ahquidfit perpétuant ( vt videtur ) non iecet

1 1 . diuinamfapicntiam . Tropttr hoc efifecundus dicendi mo

ius.f congregate aquaritm nonfuit nifi quadam infpiffa

tío : quia aqua primitusrara ir nebulofa occupabant ma

gnum locum,pofi:a infptffata occupauerunt minorem los

cum . Hoc eft ergo quod ait Bela,q> credi poteH primarias

aquas rarioresfuiff:,quafient nebula ttgerent ttrram.fei

congregatwne effefiîtasfpiffas.Scd adbuc no videtur hoc

fofßccrc ■■ quia non creditor effe defraudatwn elemtntum

aqua,quinfit decuplum ad elementum terraficut element

turn aeris efi decuplum ad elementum aqu<e,cumfecundum

i Mcteo.ca. i Vhdofiphum ex vno pugiüo aqua:fiant decern aens.fed ç

aquafit decupla ad terram ir non cooperiat terram,vides

tur inconueniens.ldeo ( vtfupra diximus ) ad banc Veritas

temdeclarandam,quomodo.f.congregata funt aqua et ар

faruit arida,parat dificultatem ipfe aer,cui immixta erat

aqua,ir maximefi accipiatur profirmameto interflitium

aerisfed hoc in principio huius capitulifatis efi declaratú.

Tarâtfecundo dificultaren ipfa aqua quomodo fit cipes

gata.Varat ir tertio difiicultalem ipfa árida quomodo pos

III. tuit apparere. Vropter hoc est tertius modus dicendi de con

gregatione aquarum,vt ex hoc ctiam (bluatur dificultas de

apparitione ttrra,vt dicamus $ aqvut non (ilumfuit cogre

gata per alterationcm v t quia fuit infpiffata quodfine alte

rationefieri nonpotuitfed ctiamfuit congregdtafecund»

reeeptionem quiafuit tota recepta in concauitatxbus terra,

quafunt tanta,$ aqua fie recepta non poffunt cooperire

trrram.Hoc efi ergo quod Beda ait,exponens Ulud verbum,

Congregcntur aqua ire.quod potuit fien vt terra fubfis

iens partes concauas praberet,quibus fluentes aquas recis

ftret.Qua autemfunt Oía conedua partes ttrra,ir quo:

modo elementum aqua no efi defraudatum, quia debet effe

circa decuplum (s terra,ir quomodofunt intehgenda aus

thoritates fcnptura $>aqua maris funt congregara quafi

in vtre , ir quomodo Deus pofuit ofiia ir vettes ne mas

re tranfiretfines fuos , infequentibus eapitulis intendimus

declarare . In prafenti autem capitulofcirefuffi:iat,quài

aquafueruttt duplicittr congregasa,videlicet, per alteras

Попет quia infpiffata,ir per reeeptionem Jlue per locale

motionem quia in concauiuibus terra rcccpta,ir ad illas

toncauitates fiuxere et localittr perrexerut,vt ex tunc pofs

Jit anda,idefi,iU pars terra qua dicitur arida irqua efi

habitabilis,apparere.

CAPVT XXV.

Quomodofine defraudatione elementorum faluaf

re poffumus naturaliter, quod aqua non coopct

rit tomrn terram .

~Г I D E T VR ifiud capitulum

/% postulare q> nos traïlcmus de

Гу/Гд froportionibus elementorum,

fffimfei quibusfeitts inuefiigare potes

А^Ртж r,mu5> <{Mrt Цм et« m nas

В&Шв turrtlitfr non cooperuit tos

ijrjsS ta n terram. Toffumus autem

afignare quatuor propertíos

ncs inter elementa , iuxta iQui Boetu ,

А Ти numeris elementa ligas vtfrigorafiammis, fib. J. de cof.

Krida conueniunt liq uidis, s s met. 9 .

D:us enim'J,igat,ideií conneñit elementa num:ris,idejl,

proportiombusi4tfrigora,idefi,elementafrigida conueniat Aegid. contra

flammis,idefi,elementis calidis.ir húmida conuenlantfits excmp,cap.f.

as, vt aer qui c(l calidus conueniat aqua que eft frígida :

ir aqiia qua eH húmida conueniat terra qua est ficca-.ir

aer qui efi humidus conueniat igni qui eßficcus .Has autem

froportiones ¿r has conuenientias poffumus (vtpradixis

mus ) quadrupliciter tangere,vtfit vnä proportiofeeudum

quantitatem materia,aliafecundum conuenientiam qua'is •

tatis,tertiafecundum ahqualem aqualitatem -, :r с:.я<

tafecundum vicifitudinem generationis. Ent naqs propor -f. .

do in elemzntis fecundum quantitatem materiA : credimus

qmdem ф tantumfit de materia in vno elemento quantum

В «л aho.Verùm quia continue elementa generantur ir cors

rumpuntur exfeinuicem.non oportet ф iîîud tdntum de ma

teria femper continueturfecundum effe punftalefedfuffts

c'a ipfum continúanfecundum notabilem exceffum: ir ajx

vnum elementum eil rarius alio,neceffe efi vnum elemens

turn plus occupare de locof aliud, îr ex hoc $ vnum eles

mentum cH rarius ¿rfirmalius alio,eñ ir cotinens aliud.

Credimus entm £ aerfit in decuplo rarior aqua. iuxta ils

lud Vhilofoph,q> ex vno pugülo aquafimt decern aeris: et i Meteor.c. 1

quia ( vt diximus)elementa proportionanturfecunlü quart

titatem materiafi tantü de materia in aere propterfui ras

ritatem occupât decies tantü quanti in aqua,dicemu> fpha

ram aeris iffe dccuplam aifpharam aqua.fi: ctiam quia

credimus ignem effe in decuplo rariore aere,dicemusfph e

ram ignis tff: decuplamai fpharam acns.ficfirtc diceret

С aliquisfpharam aqua effe decuplam a.lfphara terrafed

de hoc m hoc capitulo traïlabitur . Seem da proportio des lt.

mentorum efifecundum conuenientiam qualitatis.nonfunt

enim duo elemznta ftbi inwcem coharsntia et approximan

tía qua non concernant in aliqua qualitate:vtfi ignis с ohа

ret aeri ir c(l proximus aeri,conuenit cum aere in calidis

täte : differt autem in ficcitate , quia ignis eßficcus , aer

autem cfi humidus.irfi aer coharet aqua et efi proximus

aquz,conutnit cum aqua in humiditatc-.dijfert autem in ca

liditate,quia acr efi calidus,ir aquafrigida.Eodem etiam

modofi aqua coharet terra,ir efi próxima terra, conues

nit cum terra infrigiditatetdiffert autem in humiduate^a

aqua efi humida,ir terraficca.Hon funt ergo duo ciernes

ta proxima,qua non différant in vna qualmte ir conues

niant in alia,ratione cuius efi quxda proportio inter ipfa.

\y Terúa proportio inter elementa eñ fecundum alt qualem III .

aqualitatem virtutis.nam irfi vnUm elementú esí virtuos

fiusiratbuius alio, non tarnen Junt duo elem.nta proxis

ma,quorum vriufit tanto aBiuius ir tanto virtuofius alio,

4? poffw ipfum confumere,fedfemper referuantur in fuá

proportione.ideo ínter qualibet elemeta próxima cfi quas

dam equalitas virtu4s,vt vnum non confumat aliud,fed in

fuá proportione permancant. Ai banc autem aqualitatem

virtutis vt vnum elementum non confwnat al\ud,tria cocur

runt,videlicet,dua primt proportiones,et fugc&lcfiia cors

рога.Ыат cum prima proportio taïta fuerufecundum as

qualitatem materiafecunia verofecundum couementiam

qualitatis,ex quo elementa funt aquata in materia,irnon

funt duo elementa próxima qua non conuemant in aliqua

qualuate,confequcns esí $ aquatio in metería , ir сопиел

mentía

HEXAEMERON.

mentid in alivia qudlitaa , tentent ipfa elementa praxi:

ma agenda ir padenda adinukem , vt vnum non confuí

mat alud,fei conferuentur m fua propordone.Terdum

dutem faciens ad hoc,eft fupcrcoelefie corpus , vbi fdtem

effettiue ir virtuiliter aliqua ßtna vel alique steile

ir ahqui planète funt calidi , aliqm frigidi , aliqui hu:

midi , irahqn ficci : iraliqui dominantur in vna pan

te , aliqui in aha : aliqui vno empöre , aliqui alto .irfic

circu'ariter ,ficut apparet -, quia coe'.eße corpus circula?

rittr vertitur . ideofi in vna parte dominantur calida pros

4jpfrr fignd calesiia , in alia parte dominantur frigida,m

vna parte dominantur húmida , in aliaficca : irfi m vno

tempore htec,in alio йа : irfie circulariterfemper code:

fi a corpora in hac parte vel in hoc tempore infiuendo ele:

mentis ipfis in alia parte ir in alio tempore ahjsfemperfit

HII. referuatio elemetorumfecundumfe,vt torn vnum non cor:

rampatur ah dlio.Quarta proportio elementorum efifecun

dum viciffitudmcm generations, vtfi in hac parte aer in:

fpiffatur irfit inde aqua,m alia parte aqua rarefit irfit

inde aef.Credimus ení $ in ilia parte vbi Sol tranfit did:

metraliterfupra mare,propter nimia caliditöm raiiorum

folarium,multum de aqud raréfiât ir conuertatur in aere,

vt ex hoc mare refiringatur,etfe retrahat :fic et fub Aq:

Maris fluxus lone irfitbflella naudca vbi efi tantafrigidttas,multum de

et refiuxus . ¡tere infpiffatur et conuerdtur in aqua, vt ex hoc aqua ma

ris dilatetur etfluat,irfic viciffim aergeneratur ex aqud

ireconuerß-.etquia iiiafunt omni die, quotidie fit fluxus

ir refiuxus maris,ir podffime in Ulis manbus , in q uibus

ex aqud matricefiue ex magno mdri,magisfit dtminutio,

ir augmentado nature aquaru. Нас omnid qutdem ndr:

rauimus no propter elementa alia,fed f^aquam et terra,

de quibus volumus in hoc capitulo pertraÜare.Direximus

quidemfermonem noftrum ad omnia elementa,vt magts со

gnofcat intelkííus nofier verifican de aqua ir terra,que

verificatur de omnibus clcmends.Aqua itaq¡ irterrafunt

equatafecundum materiamficut alia elementa,ir come:

niant m aliqua qualitate , ir m ahqua equalitute vir:

Iuris ,ir podffimè vt vnum non poffit omnino fuperare

aliud,fedfemper manent ir manebunt infua propotdone:

irfi eftgenerado ir corrupdo inter ea,vtfi in vna parte

vel in vno tempore augmentatur aqua, in alia parte vel in

alio tempore augmentabitur terra,vt (ficut prediximus )

infua propordone permaneant . Aduertendum aute quod

licet affignauerimus quatuor proportiones fiue quatuor со

uenientias inter omnia elementa , quia nullafunt elementa

próxima qu<e non conueniant in oequalitate materie,in af:

fimiladone alicuius qualitads, in aliquali equahtate vir:

taris ir potentie , ir in reciproca ir mutua commumea:

V . tione: poffumus tarnen ^nintam propordonem affignare tn:

ter aquam ir terram quantum ad vmtobmfphere terre,

vt dicamus quod licet elemetumfuperiusficiatfuamfphe

ram, ir circundet totum elementum infhrtu$,vt licet ignis

faciatfuamfpheram ir arcudat ¡o;am terram,aqua ta:

menir terra faciunt quafivrtam fpheram .imaginabi:

mur quidemquôd terra habetfuamjbrtnam rotundam,fu

per hanc autemformam rotundam eft vna magna gibbofi:

tas alta ir eleuata : ir m bac gibbofitate etiam in forma

hac rotunda terrât funt muid montes ir multe gibbofita:

tes ir concauitates : ipfa quidemgibbofitas propter fui al:

tttudinem ir eleudtionem remanet arida , vt aqua ni pof:

A fit eooperire totum fpacium terre habitabilis , que quafi

eondnet quarta л partem terre : m hac aute n terra habt:

bili propterfud¡ aliquas concamtats funt flumina fluctitia

ad mare , irfunt brachia nutrís : mitrix au'em aqua vel

magnum mare ß:it vnanfpheram cum gibbofitae terre,

vtpatetficircirnfcnba:urfigura . His iUk prelibad¡,ii:

cemus,quôd elementu n aque non defraudatxr fua quan:

rifare : nam ddto qu id aqua effet decupla maior quam ter:

rdficut aer en decuplui quam aqua , ir ignis decuplus <p

der , non tarnen propter hoc dqud cooperiret terram hah:

bilem , namgibbofitai terre que efi terra hdbimhlis, eft

plus quam quarta pars terre: fed quod dicitur babitari mi

nus de terra quam quarta pars,hoc efi qa aqua aliqutd со:

operit de illa gibbofitate. Confiât autem quod quarta pan

fphere tenet medietatem diametri: namfi diuidatur fphe

B ra in quatuor partes , cutlibet quarte refpondebit medie:

tas diametri . Gibbofitas ergo terre , que efi aliquid plus

quam quam pars,eleuaturvel poteft eleuari ahquantnlum

plus quam medietas diametri terre eleuetur, quod efi qua:

fi per oÜauam partem plus , ita gibbofitas terre eleuetur

fuper terram per medietatem diametri , ir quafi per otia

uam partem -. quo pofito diameter aque erit duplas ad did

metrum terre , ir continebix vltenus quartern partc.nam

aquafactens vnamfph eram cumgibbq/îtdte , tamum erit

clcuaia circa terram , quantum eleuaturgibbofitas terre :

ir quia gibbofitas terre condnet medtctatem diametri,ir

ottauam partem , aqua ex vna partefiperabit diametrum

terre per medietatem diametri,ir oïiaudm partem: ita j;

diameter aque bis confmebit totum diametrum terre ir

ir bis oÜauam partem, que omnia coniuntíafimulfiact

q bis düdmetrum terre , ir qudrtam partem , que multiplh

catd cubici , refultabunt inde vndectm ir aliquid vi ir»

tota ergofphera tarn aque quam terre erit vndeciesfor:

ma terre ir aliquid amplius -.fubtraña ergo indevndc:

timaparte propterfbrmam terre, irillo altquo modo

dmplius proptergibbofitatem tetre , remdnehf aqua de:

cupld ad terram fiue ad formam terre . Secundum hoc

ergo non defraudatur aqua à fua ^iwnittrtte , ir pon:nio

in terra prejuvm gibbofitatem,remancbu terra ÍMbifabi-

lis difcooperta aquis naturaliter , quia fi aqua cooperiret

iUam,afcenderet . Sedforte queres,fi aqua cum illagibbo:

fitatejacit vnamfpberam,irtllagtbbofm> eleuaturfuper

terram per medietatem diametri iroñauam partem,et ex

hoc aqua vndiq, eleuabuurfupraformam terre tamum,et

per confequens diameter aque ex vtraqs parte vltra dia: '-

metrum terre condnebit medietatem diamttri iroïlauam ■

partem,vel ( q? idem eft) conrifwebi: bis diametrum terre

et qudrtam partem,quare oportebn hoc muldplicarc cubi:

ce ,vtfciatur tota quantitas fphere ? Ai quoddiamus

ejfe in rotuniis eorporibusfecundum diámetros , quod ir

in quadrads fecundumfuperfiocm.vtfi effet ahqua ar:

ça que in qudhbet facie effet vmus palmi , ir aha que

in quahbet facie effet duorum palmorum , accipiemus

cubitum binary , ir diceremus bis duo quatuor , bis'q¡

quatuor oÜo , ir concluderemus quid arca habens in

quolibet facie duos palmos, contincret otlo arcas hat

hemes in quahbet facie vnum palmum :fie fi effet ah:

qua fphera cuius diameter effet duplex ad aliumiid:

metrum alterius fphere , ilia fpherd contmeret oño de

iíiis : quart fi diameter aque condnet bis diametrum

SBCVNDA PARS.

ferre et quamm partem, quia duo ¿y quam multis A

plicata cubicc ficiunt vndecim ir aliquid amphus,has

bebunt je aqua ir terra fecundum proportionem pras

diftam , ir erit aqua decupla ad terram,ir tarnen non

cooperiretterramtotam. Aiuertendü autem e¡> diximusgtb

boßtatem terrafe pretenderefuper terram per mcdtetatc

diametri ir oSlauam partem, ir ex hoc conclufimus quid

diameter aquefiscientisvnamfpharam cumgibbofitat ter

re,eß bis diameter terra ir quam pars, vt ex hoc conclu

deremus terram effe vndectmam partem illiusfphare , ir

aquameß'e decern partes,vt ex hocfaluaremus aquam effe

decuplam ad terram,ir non cooperire шт terram-.quôd

fi ratio huius non eß punñaliter fuña, pot quis poneré ф

boßtatem terra aliquid plus vel ahquid mmus,cificfalúas

re punílaliter proportionem. Aduertendum etiam % dicet

üliqutstirfatis rationabiliter, 0} по oportet aquam effe des в

cuplam ad terra , quia terra no ejl tatüdenftor aqua qucU

tum aqua aere, quietfi aer en decuplus ad aeuam, eft,quia

eft tanto rarior aqua çvnus pugillus aquaficit decern aes

ris. Aduertendum evam nos non deferipfiffe montes tit ins

firma terra í in gibbofitate terra $ ibi fint vbi eos deferi

pfimus,acfi vellemus defenbere MappÜmundi: fedfolum

hoefieimus ad ofiedendum $> tarn informa terre quam in

gibbofitate eiusfunt motes.Quot autemfint huiufmodi mon

tes ir vbifintfituatijeltnquimus deferibentibus Mappam

mundi.Bodem autem modo in ipfa gibbofitate terra vel in

ipfa terra habitabili deferipfimus brachia maris irfliimis

na, non $ ititfintfituataficut ea deferipfimus,fed ad offen

dendum $ficut circaformam terra funt aqua matrices et

magnum mare deferibens cum gibbofitate. terra fpharam

vrutmfic in ipfagibbofitate terra vel in ipfa terra habitas q

bdifunt brachia maris irßumina .

С A P VT XXVI.

loan.de Sacro

Bufio cap. i.

Qwnoào mare eil altius nobis , & (¡uomodo

Meus ip/um ueftibus & oflys claufit, & tert

minauit .

VIDEAMVR от

niño defpiccre diña doihrü

dicentium mare habere altis

tudinemfuprfi ¡nos , volumus

ofenderé quomodo hocveris

\ficari pojfit.Senfibiliter cnim

videmusffifumus in porta

videmus ibi nauem qua Ions

ge exiflentem difeedentem à

portu viderc non poffumus.llli etiam qui funt m naui aliqí

ron vident terram,quifi ascendant arbore nauis.firte earn

videbunt : multotiens quidem exijlens in arbore nauis videt

terram,quam nonvidet in naui: fed conflat longioremeffe

lineam afummitate arboris ad terra, quam a terra ad infi

mam partemillius arboris. oj±iafi deferiberetur unus trian

gidus cuius vnum latus effet arbor nauis,aliud latus linea к

terra vfqi ad infimam partem Uhus arbons,tcruum autem

latus effet àfummitate arboris vfqi ad terram:linea proce

dens afummuatc,cßet maior,quia eh oppofv.a ángulo res

fto.longinquitas ergo non effet caufa, quare oculus in naui

non videt terram}quam ocidiu viáet infummmie arboris.

erit itap caufa,qu\a aqua maris fe íterponit in'cr гшет,

ir tcrram.Sciendu ergo <£ oportet nos poneré mare et oms

пет aquam habere äliquamgibbofitatem, quia nunquií res

plana fecuníum totam plamaem poteft diñare aqualner

arotv.ndo.Cxm ergocœlitm fit rotundm,oportet аЩиат

rotundiiatem aquam habere , vt pojfit aqualiter 'dißare a

cœio,quiafi effet plana in extremitatibus fuis, magis aps

propinquaret codoqûmtn medio: ir quia extrema illius

aqua qua ponitur plana eßent altwra qa effent ccelo pros

pinquiora,defcenderent verfus medtum,irfacerent ibi alis

quamgilbofitatem.ir nonfolu iñ man vbi ejl tanta aquOf

fed etiamfi in ipfo cypho vel in quocuqi vafe ponatur aquà\^^ . •

(fiue impleatur vas illudfiue non ) fempe rgibboßtatemß

eu, aliter enim aqua circa latera vafis jppinquwr effa cot

lo f in medio,ir tunc aqua circa latera quia alitor,defee

deretad medium,irfoceret gibbofitatem tnmedio . mare

itaq; eftgibbofum , ir habet alútudinem refpeÜunoñri ,

quia interponitfe internos ir ñaues qua funt in ipfo: fed

refpeñuvniuerfi habet aquahtatem,vel habet effe infimum

refpeñu terra habitabilis:nam cum omnia flumina tendat

ad mare,etaqua nunquàm naturaliter tendat ad fuperius

fedfemper ad inferius,mare erit infirius quàm terra.Vis

fo,quomodo mare refpeilu nofiripoteîî ^habere aliquam al

tittidmem ratione fua gibbofitatis.refpeftu tarnen vmuerfi

facit vnamfpharam cumgibbofitate terrafiue cum terra

habitabili,immo habet quandam mfirioritaté refpeilu eius:

reîtatvidere,quarefcripturadicatq>Deusconclufitmarc lob. j2.

oîii\s,ir pofuit vetternde tranfiretfines fuos,ir congrega Г/äl. j 2.

uit ficut in vtre aquas maris: cum enim mare nonpoffitco Vrouerb.S.

operire terram habitabilem nifi a[cenderet,non oportet ibi

poneré oSíia,necveÜem,nec alios términos , ей contra eius

naturamfit afcendere. Ad hoc autempoteñ" dupliciter res

fponderi, vtfit vna refponfio ex gibbofitate maris,alia ves

ro ex aiiione maris. Congregatefunt quidem aqua quafi

in vtre propter gibbofi'.atem eius : eo enim ipfo quod Dens

dédit mari naturamgrauem, conclufit ipfum os~ii\s,ir pos

fuitfibi terminos,ir confiituit circa eum quafi vettern , ne

ampliaretfe dimitiendo fuamgibboßtatem ir accipiendo

plamaem . Confiât autem quod tanta aqua quanta efl as

qua marisfi effet plana ficut eïîgibbofa , maiorem locum

occuparet quam modo occupet . Legem ¡taq¡ Deus pofuit

aquis , ne dilatarentfe per planiciem ,fed conuringcrent

ir congregarenife pergibbofitatem : quam legem accès

perunt , accipiendo naturam grauis.Mam cum ad naturam

grauis perttneat recedere à cáelo quantum potest , oportet

aquam haberegibbofitatem, vt ex omni fui parte pojfit es

qualiter fugere coelum . Isla tarnen gibbofitas efif pars ma

gni circuit : vtfiponereturpes circini immobihs in centro

terre, ir alius pes in aqua maris vel in quacunq; «qua,ils

lamgibbofitatem haberet aqua ilia, quam defcriberet i'ii

circinus : ir quia rotundum (ftfit magnum ) minus habet

de circulate , ideo aqua in vafe vel in flumine vel in mas

re iШИПИШИitif, videatur plana , femper gibbofitatem

habet . In man tarnen magis apparet gAbofa , qxàm in

flumine vel m vafe : nam qui videret totum circulum

rotüdum, vel medietatem eius , vel etiam quartam pars

tern , non dubitaret de curuitate eius : fed ita modicum

pojfit accipi de circulo vel de fpbara , quôd oculus non

apprehenderet curuitatcm eius . quia m módico gibbofa

magis decipimus quam in multo , propter quod magis

dedpimur

НЕХАЕМ ERO N.

iecipimúr de gibbofitatëfluminis qiùm maris.Secunda via

ai hoc iiem potest fumi ex actione maris . Nam fi mare

femper fufciperct flumina, irfemper infrigidaret aerem

circafe,ir conuerteret ipfum m aquamjbrtc crefceret tan

tum f cooperiret mam terram -,fei Deus limitauit iflam

añionem maris,ir iflamfufceptionem eius.vtficut crefcit

m partibusfrigidis comerttndo aerem adfe,fic diminuitur

fer añionem Solis,qu\ cum tranfit diametraler fug mas

re,mulmm dt aquamarisfocit euaporare: irficut crefcit

marefifcipienio ftumina,ihi diminuitur madeßciendo ter

пат : ommaßumina intrant mare, ir mare non res

dundat,quiaficutfufcipit mare flumma à terra vnde augs

mentatur,ita mebriat terram vnde dimmuitur : ir ex isla

mutua Шопе ir recepúoneficut recipit a terrafie dat ttr

ra:irficut ex nimiofrigore mare conuertit aerem adfe,

irgenerator inde aquaficex nimio calore Solisfit muís

ta euaporatio a mari,et generator inde aer.Clauditoritaaj

mare quafi qmbufdam oßtjs , ir pofuit Deus circa mare

quafi veilem ir terminos,ne tantom crefeat quoi tranfeat

fines fuos .

С A P V T XX Vil.

Quomoio terra fundata eßfuper aquas, ¿r quis

eft iïïe locus unus ubi congregatx funt aqua:

ut apeareat arida}ir (juomodo congregationes

aquarum appeüantur Maria .

|ORTE videretur alie»'

contraiiÜiones quafici con

tinere feriptorasfacrasfe-

cundum quas terrafundata

eß fuper aquas:vidctur ers

go atterra fupewatet aqs,

idautem quod fupernatat

altert femper apparet fug

illud , non ergo oportuit as

quas congregari vt appareret arida,iics~i,terra.Aducrtcns

dum ergo $ tena non dki tur fundata fuper aquas a, fus

fernatet aquis.Vnie Augufl. 2.fuper Gene, ad literam cir

ca prineipium di(,Quo circa nee ai literam quifquàm pit

?/• fie intelligere quoi diñum e(l,?undauit terrafuper aquas:

vt aquarum pondus terreno ponderi fupportando naturali

ordin: quafifubieftumefft arbitretur. Triphciter itaq¡po

test intelligifecundumAuguflinum,Terramfundatam effe

fuper aquam.Vrimo myflicè.fic enim iaeet textos Vrophes

ta.Qut fecit coHos m inttïïcHu,qui fundauit terram fuper

aquas.Cœlos igitor,idefl,fapientes fèctt in intelleÜu , quia

fiat vt vigerent intellcHu,etfapientia.terram autem,ideft,

fimplicesfuniauit fug aquas baptifmales,vndehabentfirs

mitatem.Secundo potesl mtelligi quo ad fenfum literalem,

ir hoc duphciter. Vrimo,quia aliqua partes terra funt al

ñores aquis.terra ergo fundata eß fuper aquas, qa exfuns

dametttofuohabet ahqutts partes difieres aquis. Alio quiie

mo exponit terra fundata effe fuper aquas.i.vltra aquas,

ir plufqi aqua,quia eß foliiior q¡ aqua-.ûa.n. domusfurt

data eßfuper aiia,qu<e efl folii ior etfirmior illa.Hcec dut

tY.pofif.io literal»* ф terra funiata eßfuper aquas quia eil

firmior irfoliiior aquis,potiffmie habet veritatem,qa ifla

foliiitatem ir firmimcm non pot habere terra nifi per as

quas.vt quia eft conglutxnata per bumiium aqueum: tpfum

i.

A enim humiium perft non eflflabile,quia nan eß bene ttrs

minabile termino proprioiir ipfumficcum Cine humiio to

turn efl iiffolutum,ir шит eß puluis,conglutinatu au'.em

ficcum per humiiumfitflabile irfoliium. Terra ergofun

data eßfuper aftas non quantum ad nataHonemfei quan

turn ad airmxtionc,quia adrmxta aquis iicitur ex hoc has

here quoiiafuniamentum.qa habet mie quaniâfoh.hmtê

irfirmitate.Concluiamus ergo,et iicamus, a, quatum ai

natationem terra non eßfundatafuper aquas % aquafup*

portent eamfed hoc тоfundata eflfuperfiabdttatè fuam,

vt ni inclinetur infteulu feculi,vt dicit fcriptora.Eo.n.ips Гfol, ioj.

fif terra habetgrauitatemfug omnia alia elem'eta, efl m

centro et in medio.et eß longior a calo q\ aliquoi aliud ele

mentumiergo exflabilitatefua.i.ex grauitatefua competit

fibi iüe locus,vt no declmet ab iUo infeculufecuh,ftdfem

■ per in itternumfttt. Ex hoc quidem pot intelligi fcnptora

alia qua dicit,$ terrafundata eflfuper nihil:quia nihil efl EceJ. 1 .»

aliud à terra quod fußtrteat terra ,fed iefe copetit terra:

locus que habet terra,Cum ergo iiccbaturfupra a?fi terra

funiata eß fuper aquasfupernatat aqms, etfemper appas

ret vifibilisfug aquas, et non oportebat aquas congregare,

vt appareret ariia-.patet q> non exfugnatatioe,fei ex ads

mixtioc ad aquas dicitur terrafundata fuper aquas: habet

tarnenfuum ¡melle':lum, quart congregateefunt aqua , ¿r

quo apparuit arida,vt mfra patebit.Vifi,qüo terra fundas

ta eflfug aquas,volumus declarare quis efliüe locus vnus,

vbi congregate funt aqua,vt appareret arida.Dicemus er Locus cogres

go f Ule locus vnus eß inter aeré et terra: nam aqu<e quan gationis aquas

tum adfugnatationemfunt leuiores terra irgrauiores aes rum .

re,afcendut.n.a terra ir defeeniunt ab aere:Jin.terra po ,

С naturfug aquxs,terra ibit infenus,ir aqua remanebitfups

rius,vt ex hoc dxcatur aqua afeendere à terra, vel ( qS tie

efl) aer afeeniit ab eisiergo vnus competit locus aquis mes

dius inter terram,k qua afceniunt,ir aerem,a quo defeen)

iunt.Etfiqu<eratur,qüo vocatur locus illetDicemus % coi

nomine vocatur Oceanü,vbi effedicitur magnum mare.Et

fi qugraturvlteriusfi aqua afeendunt à ttrra,¿r itfeens

dont ab aere,irfunt meiix inter terram ir aerem,quare

non cooperiunt terra totam ? Hoc efl (vt patet per hahta )

proptergibbofitatc quam habet tcrra,quagibbofitatem ies

dit ei Dcus,vt hoies ir animalia refpirantia poffem hahs

tare í ipfa:et qa üagibbofitas eß altior aha rehqua terra,

totom iüuifpacium circa terra vfq¡ aifummuatigibbofis /

tans,fot día queda concauuas:ir quia ibi habtnt eß'e as

qu<e matrices,ir ibi habet eß) mare magnum.cbgregattos

D nes aquarum qux appellamur nutria vel qux appellantur

magnum mare,dicuntur eß'e receptee in concauitatt terra::

ita tarnen q> non cooperiunt terra totam,quia no coopermt

fummitategibbofitatis terrce,vbi efl terra fcdbiMbi'ii.Opor

tuit ergo aquas congregan vt appareret anda , quia aqu&

prm ram ir пеЬиЩл occupabanttantum loci, q> с nam

fummitas gibbofitatis terra non poterat apparcre.Scd quia

aquafucrunt congrcgat<e.i.infpiffat<e:ir occupantes mis

norem locumfummitasgibbofitam terra qua efl terra ha

bitabihs ir eß terra ariia no cooperta aquis, incepit appa

rere. His aüt pralibatis volumus icdararc,quare cogregas

Hones aqudfy vocatafunt Maria in plurali.qupi pot iupli

citer ieclarari,primo rone pluraliutu bracbioru ,ftcunio

ronefitilis iiuifionis aquarv.Vropter primumfcienium f

imagimur Vfalmifia congregationes manu quafi in vtre,

M jj

SICVND A PARS.

ft enim effet v.*fг babens Collum ir bracchia in fimilituli

nemcrurium,ireffet plenum vj^j adfummum,tun: m cru

rtbus ir in eolio vf ris eß':nt deriuatimes ациагит: ßc met

gum mare quoi dicitur Оселпит , eß quafi corpus inns .

vtris-.braccbia vero maris qu£ procedunt fer noflrifm ttrs

rdm habitabilem,dtcuntur qudfi collum ir crura itiius vs

tris-.ir quia magnum mare habet plura talia brdccbia,ideo

illit congregations aquarum pluralittr appellate funt md

Nunc etiam к ria.Secunda via ad hoc idem potestfumi exfacilítate diuis

terris propins fionis:nam quia aquafaciliter diuidnur ,ir de faeilivnd

quis Oeanus aqua pottñ1fieri multa aqua,ir etiam auia poffuntdefa

denommatur , cili congrcgdri irfieri vna aqutt,ideo indifferenter in nit

vt apud Brita mero plurali irfingulari, ir de aliquo loco vbi est aqua,

nia diciturBri poß'umus indifferenter dicerefingtdariter,Hic eß multa a¿

tannicus,apud qud-.ir pluraliter,Hicfunt mult<e aqua : ña atq, congre

Gados Gadica gañones aquarum indifferenter poffunt d-.ci fingularittr

nus, apud Ins mare , ir pluraliter maria .

dam \ndicus .

CAPVT XXVIII.

Quod fecundum communem santtorum fintetiam

plantee fuerunt produttie tertia die t quia hoc

concordat magxs rextui feripturx fierce } ¿r

ex hoc Aifficulmtts difficiles cnarrantur,

ICIMVS dutem fecundum

communem Sanilorumfintentia

tertia die fuiß'e p'uxntas produz

ñas: ve! fuiß'e producías ea die ,

q uando dixit Deu¡,Congregens

tur aqua ire.ad differentia Au

|g vfii. difcordantii in "bac parte л

communi Sanilorumfintentia.Dicunt quidemfanili corns

muniter ea die congregatasfuiffe aquas, ir apparuiffe ari

àam,ir produiras fmffc arbores hr plantas, quantum ai

fuum pcrfitlum cffe,cumfolus ctfruftibus.Vndegloß'a.ins

Beda . ttrlinearis (ir eft Beda ) fuper illo verbo,Germinet ters

ra,irc.dicit $ omnia creatafunt perfiila, et arbores crea

tafunt perfiila cumfalijs ir fruclibus. Augu.autem cum

dixit Deus.Congregentur aqua,ir poîtea eu fubdit,\Gcr

minet terra,vult arboresfaïlas effe non fecundumfe ,fei

fecundum rationesfeminales,ir prout habent effe 'jn terrd

caufahter.Tunc enim cum dixit Deüs,Gcrminct terra)fez

tundumipfum non fuerunt producía arbores ir planta,

fed tunc accepit terra vim ir virtwem producendt arbos

res ir plantas-.quod probat per textum Genefios, dicentis,

Сар.г.а Iftafuntgenerations cali ir terra,qudndo creata funt,

in die quoficit dominus Deus collum et terra,et omne virs

gultum agri antequkm oriretur in terra, omnem'qi herbam

regions prius ¡p germinaret.Sed nonpotesl intelligi(vtvis

detnr ) virgultum fatlum antequkm oriatur in terra , nifi

\ntc4igatur caufaliterfaûum,ir non infe : ir(vt videiur)

non potefî mtiîhgi herba regionis produila prius q} germi

naret terra,nifi mteUigatur producía caufaliter, ir non in

Crtp.4. fe Woc ef? ergo quoddiat Auguftinus.s .fuper Gene quod

caufaliter tunc diilum eft produxffc terram,herbam,et Us

gnum,deft,producendt accepiffe virtutem . Btfubdit,^ m

ea iam quippe tanquam m radicibus ( vt ita dixerim) fatld

tram . Cum ergo congrégalafuerunt aquee, producíafue

A runt arbores,non infifed in quadam radice caufali,prout

terra radicaliter accepit virtutem ircaufam producendt

planta; irarbores.Dicemus ergo quod terra non produxit

berbas ir arbores fecundum rationesfimmales, nifi prout

resfuntfubicñzagentibus naturalibusMce autem rationes

feminalesfunt in plands triplicittr,vt communiter ponitur,

videlicet,in radicibus,ramis , irfeminibus : ficut videmut

in vite, quiafi planteiur vitis cum radice,germinal : irfi

flantetur ramus vitisfine radice germinat-.etft grana qua

funt in vitibus fnefimina commendentur terra,germinan

tur inde vites.ergo antequàm-effent arbores, non eram ral,

mi,nec radices,necfimina arborum ynde poterat terra acs

cipere virtutem generandi ir producendi ipfa . Sed dices

magnam effe differentiam inter generanonem animahum

.. ir plantarum: quia ingeneration ammaliumfie funt des

В terminata origines,vt nonfit nifi vnus modus commumcan

di naturam in buiufmoli natura.ir mde ef? $ nata ex pu

trefaÛione nonnafcuntnr ex femme : inde eft etiam quod

nullum animal natum ex putrefablioncgenerat.Etfi dicas

tur # mures nafcuntur ex puirefaílione ir exfimine. Di

cemus cum Commentaire $ ifii ir illi nan funt eiufdem Auerr.i.phy.

fpecieifed mures nati ex putrefailione nunquam generat, co.4.6. ir. 7.

et mures nati ex coitu nunquam nafcuntur ex putrefaïlios Met. 1 г .

ne. Vatrt enim diuerfos effe bos ab illù.quia mures nati ex

coitufimt magni ir habent pilos groffo¡,natt autem ex pu

trefañionefunt parui ir nunquàm adaquantur Ulis et ha

bent pilos imbecilles alios ab illis . Solus autem Deus prout

placet fibi poteft faceré bominem eiufdem fpeciei ей alio

homme de terra vel de quacuq; materia: fid nunquam nas

tura potes!faceré duo animalia eiufdemfpeciei alio et alio

С modogenita,vt $ vnumgeneretur ex putrefatlione,et aliud

ex coitu: immo adeo eft determinatus ijle generations mo

dus in animalibus,q> nonfolum animal natum ex putrefa*

tlione nongenerat-.quia tunc natura eiufdem animahs cos

municaretur per putrefaclionem ir per coitum ,fid etiam

nullum animal natum ex coniunHione diuerfirum animas

liumgenerat-.in talibus quidem oesfemellafuntfleriles,ir

omnes mares habent femina infecunda,vt quia mulagenes Tlinius lib.?.

ratur ex coniunilione diuerforum,omnis mula eft ßerilis,et cap.4.4 . íqút,

nullus mulus generat,quia figemraret mulus.aut generas щ\ in annahs

ret mulum,aut generaret non mulum. fi generaret mulum, bus noflris mu

tunc mulus acciperet duplex effe,a mulo.fi ir ab afino : fi la¡ pfifftfas

vero generaret non mulum:tunc agens non afiimilaret fibi p¿, verum pro

paffum:ir quia non eil dare medium inter affirmaáonem digit loco habí

ir negationemfiue inter mulum ir non mulum,eoncludis ¡um. luhus jte

jj tur £ mulus generare non poffi'.fic etia concluditur f oms obfequens tra

nis mula efl fterilis: пес effet dicendu $ mAus ex mula ge dit mula Reas

nerare non pojfitfid ex alio animali generaret,quia ß non te peperiß'e.L.

generaret afinus ex afina , nunquam generaret afinusex Seipione , C.

equa.Reuertamur ergo adpropofitum ir dicamus,$>farte Ltelio Сои.

áiceref altquisfie effe determmatum modum in generados Tbeopbraslus

ne animaliumfed no eftfie determinatus modus in generas yUl%ô parère î

tione elementorum irin generatione planta$:vt ignis non Cappadocia

folum generatur ab ignefed etiam à motu,et ignis genera: tradir.fei effe

tus à motu ita calefacit ir gerterat ignemficut alius ignis, id animal ibi

Itafarte ir herba non folum generantur ex radicibus vcl fui gnis . Ros

ex ramufculisfiue exfeminibusfimiliumherbarumfed ex ma item rems

putrefaîfiane: ex camento enim antiquato generaïur quas poribus nofbris

dam herba quee dicuntur rutx,ex quarum feminibusgene mula peperit .

rantur alite ruta,vt manifislè videmus in antiquis parieHs

bus

H E X A E M E ron.♦ 7

hö ex putrefiftwe camenti berbas rutas generan:fie eúi

dicuntahqui,ffifunii illevbi quiefcunt mufcaficicntes

ibi immúditiasfiuts,ponereturfubterterram,^ nafceretur

inde menta:ergo àfimili ex materia putri.terra po'efl acs

eipere virtutem produccttdi berbas ir plantas abfq; eo $

efftnt tunc aña produñafed poflea in futurum producen

eai.Sednon eit verifimile пес rationabilcjmmo eitcotra

ta quafenfibiliter videmus,oes.f. berbas ir omnes arbora

eße ita imperfectas $ cum fimth ir fin: fimiligenerari

poffinuquia videmus aliquas berbas ir aliquas arbores мл

jit habere ¡pnunquamfiuntalicubi,nifivcl radices,vel ras

mufculi,velfemina earum portentur ibi.Has auttm dijflcul

tetes non mcurruntdicentesvirtute diuina primas plantas

ir berbas eße produilas,ir postea per radonesfeminales

ex terrafimdia ex eisfimilibus procréalas, quand ad her

bas ir plantas perfoïtas.vel cxfimilibus ir nonfimilibus

quanmm ad berbas ir plantas imperfectas : immo ea аил

fontfoita m pxmtentiam hominisficut fpin<e ir tribuli à

principiofuerunt produitafednon in pcenitentia hominis,

fed propter peccatum eitfoitum,vt eßet ad hominis pañis

tentiam : quare fi imperfecta plantee vel arbores fuerunt

primo product* , multo magis fuerunt produite perfecta

etiamfecundumfe, nonfilumfecudum radonesfeminales.

\ndcfuper illovcrbo,Gcrminct terrairc diatgloffa

Íuantur defpinis ir tnbulis ir de quibufdam lignis ins

■uíhofis,cur ir quando creata funt ( irfubdit ) ep note

fruitus quadam vtilitas defignatur ( ir dir )f mult<e vti*

litotesfunt manifoitavel occulta omnium аил terra radis

citus alu ( irfubdit ) ф ifla prius ir poflea ( ließ , ante

peccatum ir pofl ) nafcebanturfed prius non nafeebantur

AuguSt. i.de hominiadlaboremfcdpoStfu. Et quadamgloßamargis

Gene, ai lit. nalisfuperiüoverbo,Spinas ir tribuiosgerminabit terra,

cap. 1 8 . diere ffрта antea erantfei non vt laborem homini infer

tentfed post peccatum fuerunt ad laborem ir affliitione,

С А Г V T XXIX.

Quoi eodem die quo fuit difcoopertn ttrra èr ар

paruit árida¡decuit planas eße produttas.

OSSVMVS autemtri

plici via inueßigare, q> Hb

codé die quo fuit difcooper

ta terra et apparuit aridä,

deeuit plantas eße produs

ftas. Trima quidemviajus

metur ex parte plantarum,

fecunda vt comparantur ad

terram, tertia ex parte ifor

mutatis terree .Vropter primumfeiendum $ poß'et ahquis

crederejecere diüinamfapientiam $> in produitione prius

effettt producíafemina,ir poflea exfeminibus planta efs

fent exortainamfeeudum fapientes Vhilofophos principia

debent eße minima quantitate ir maxima virtute.ideo m

arboribusferne habet rationem principij,quia cfi modicum

quantitate ir magnu virtw.c,cumcx paruofeminevideas

mus confurgere magnam arborem. Et hocforte attendîtes

quidam,dixcrunt plantas prius eße fottas in feminibus <jj

Crtp.4.. infeipfisiquam opinionem tangit Aug.f.fuper Gen. dich,

A An in ipCa terra caufaliter ir fationali'.erficu t infeminis

bus iamfunt omnia antequàm euohant quoiammoio atqs

expheent incrementa irfpeciesfuas per numéros tempos

rum? ( ir paru infra,) An ideo antequàm exortafunt,fis

ltafunt,qma tunc exorta funt, cumfemmagerminarint ?

Erii ergo lite infehñusfecundumbanc opimonemfcripm

refacra,f Deus fecit omnevirgultum antequàm oriretur

m terra,ir отпет herbam prius quamgerminaret terra,

quia tita priusfueruntfrita infeminibus antequàm oriren

tur in terra,ir poñfritlonemfemimmfuerunt exorta ex

terra.Sed verbafcriptur<efaene magis fonant a princis '

piofueruntfemina ex arboribus,tp arbores exfeminibus :

vtrumqi autem videmus modôina ex femine oritur arbor,

ir pofleafernen ex arbore,irfic arbor ex arbore, irfes

men exfemine,ir totum ex terra,vt vult Augufl.ci rcafis Cap. 2 4..

В nem.e.fuper Gen.Sed licet omnia circulariter modofiant,

quia ex gallina ouum,ir ex ouogallina, oportuit tame ifl«

à principiofecundum moîum alique inchoarhquia vel ins

серп Deus à feminibus ex quibus produite funt arbores,

vel enmurfo. Scriptura autem diuina fonat f econuerfo .

Hoc est ergo quoi Augurait,ffuper Gen. $ non dicitfoi Gtp.f.

ptura germinentfemina in terra herbam et lignumfruftis

forum -.foi aitgerminet terra herbam virentem irficien

temfemen.lieo concludit idem Augu.ep dicitferipturafas

era à principiofuißefernen ex berba, non herbam exfemi

ne.Differt enim operado natura ab operatione ёкпМфШ

femper паша ab imperfoBo ad perfoïtum tendit,vt mnöfc

ßeit hommem nißfictat ipfum pit; пил qui efl homo ims

perfoclus et xtads imperfotlafeddei perfoñafunt opera.

Adam enimfiÛus л ico, non eitfiítus in tétate puerilifei

С fiñus efl in atete perfeña.ir arboresfiña à deo,nofues

runtfatla primo in feminibus vbi funt arbores impertes

ítafeifañafuntfecundumfe perfoña cumfolijs irfru

íhbus.Hoc eñ ergo quod Beda dicitfuper tilo verbo, Gers

minet terra.f omnia creatafunt ¿folla, quia homo foetus

eft ame perfoBus,ir arbores perfoÛe cum folus trfrus

itibus.Bx hoc ergo apparet folutio tllius quaftioms vulgas

ris,quid.f.fuit ante, an gallina, an ouum'quia Deus pnmis

tus nonjècitouafcdfodt aues pfoUas ex quibus ortafunt

ona,ir ex ouis aues,irficfiïta cît continuado auiü: gals

Una ergo pracefftt ouumfuut arbores praeeßerunt femis

na: irfi no praeeßerünt tempore,quia totum fuitfactum

fimul arbor cumfolus ir fruñibus m quibusfuntfemina,

praeeßerunt tarnen origine,quia dixit Deus, Germinetter

ra herbam virentem irfocientemfemen,irlignum pomis

U ferum fociensfruflum iuxta genus fuum.verumfi non tés

porefaltem origine ¿r natura Itgnumfiut arbor praceffit

fruitum irfemen,et vniuerfaliter perfoítum praceffit im

perfoílum.Secunda via ad hoc idem patet non folum prout

planta comparatur adfemina tanquàm ad impcrfotlafoi

etiam prout comparantur ai terram ex qua fiant , ir ex

quaperfoctionemfufcipiunt : quia (vt tangit Augu.i.fus

per Gen.) planta cumfunt iiflinïia à terra,iebebant alio Cap, 1 1.

proiuclioms moiofieri à terra : vt autem funt eoniunfta

terradeberent eoiem tempore,vel eodem die fieri cuters

ra,vt dicatur tune terrafoña,quaniofuit difeooperta, ir

quando apparuitmam fecunium fe fuitfiña terra à prin

cipwfei tertia iiefuit difcooperta,et eodem diefuerunt in

ea arbores ir planta proiuHa . Hoc eit ergo q£ Augu.

ait. X fuper Gene.f aduertendu efl hmufmodi moderamen

N

SECVN'DA PAR'S.

LXX.

Gen. 2.a

ordinaroris, v: quoniam diffinffa quedam creatura efl ber

barum a:q,' [ignorum bfpecie :errarum ¿7* aquarum,v: in

elemena's numerari non pqffin: , feorfum de illis diceremr

v: exirê: de terra. Etfubdi!,qï :amen quia fixa radicibus

continuamur :erris è?- conneílun:ur,ifla quoq; ad eundem

diam volui: perfinere. Ergo quia ifla fun:fixa :erre,eodem

die debuerun: ºriri quo difcoópermfui: :erra,v: Haiim ap:

Pai-:ren: cum apparui: terra cumfin: cò'nexa :er-re, Ter:

tía via ad boc idem Fate: ex infòrmimte :erre :’nam Circa

:eri-am narraeur duplex infbrrmmsfqz era: inams,¿7 va:

cuan/el ( v: babe: aliali:era,¿7 clarius ) quòdera: inuifI:

bilis,èz* incomyofitaA principio quidem era: ::rra inuiſi:

bilis,quia era: aquis cooperanb- era: incompofita,quia nó

era: planas ò- arboribus coniunfla: ò-ficu: duplex nar:

ramr ¿principio eius mjòrmitusſic duplicem debui: firr:

mofiturem accipere : b‘ ideo communiter dicitur . q; (leur

prius era: infiirmis quia era: inuifibilis e: aquis cºoper-:a ,

«fuma principio era: incñyafua quia non era: planas e:

arboribus Cºniunfla,fic eodem :mio die produxi: arbºres

¿7 plantas quibus efl com'unfla ¿2- campofimjed dice: ali

quis,quomodo :ranflaa'o noflra qa :en-a era: inanis ¿7- va:

eua,concarda: cum :ranslatione altera quòd era: inu :fibilis

¿7 incompofita .ª Sed *vn-aq; :ranslatio vul: exprimere du:

plicem infirmituem :erre : nam a firma babe: res qa co:

gnofcatur ¿7- videamrb* afirma babe: materia q: (Splea

:ur ¿7- repleaturmanflatio ergo dicens q; ::rra era: inuifi

bilis,injòrmiiarem quandam exprefll:,eum afirma babea:

man-ria q; videarur ¿2- eognofcaturzb- :ranflacio dicens q,

era: inanisanfirmitutem exprefſigcum mamiafi: quafi q:

dam lºtus recipiensfiirmam : ergo ma:eria infin‘mis ponff

dici quafi inanis , quia care: firma :fic eriam :ranflatíº

clícens 9 terra era: vacua, uandá infiirmitaiem vªlia: ex:

primere,quia non era: regla:: arboribus: ¿2- :ranflan’o di:

eens quòd era: incópofiia, eandem infiirmitmem volui: ex=..

primere,quia non era: arboribus cºniunéla . De ºperibus

I'qu diei :erne bee dit'lafine.

CAPVT ixxx.

De ortu rei-um, ubi o/lenditur quòdficu: tres dies

fuerunt appofin' ad res dylinguendumficfue:run: tres appcyiſin‘ ad ornamlum .

R IP L H x diuinï¡ opus

( quantum ad Pfdfèns fye:

-' flat) diflinguere pofl‘umus;

videlice:,erea:ionis , Perfe:

&ioniab- ºrnams. :Luñtum

ad opus creaiiñismullafiii:

diver-fans :emporiï, nec Plª

raliius dierum : fed in I'ng

primordio omnia fuerü:f::

mul produíla,iux:a illud Eccl. l 8 .Mi viui: í eternüarea

ui: omniafimul.$ed lite: oïafin: fimul cream, nºn :amen

fiterun: omniafimul perfecta ¿7- ornata :fed :res dies fue:

run: appofiti ad res ?efficiendagò' :res ad ornandasaraq;

firm die ommafiaerun: perfiéla ¿7' ornata, e: die feptimo

Deus ab omni opere buiufmodi requieui:.Inde eriam quòd

Moyjes narrarº operefexee diei,recapz:ulcïd0fubdit. lgi;

A :ur perfeélifim: cel¡ ¿rima , b' omnis Unam: eorumÍ

In quibus verbis volens recapieulare omnia perfiíla in fl::

diebusmò' recapitula: nifi duplex diuinumqopusfflerfiïliºz

nis.f.è7- ornams;quia infue diebusfuerun: omnia per-flv.,

&a ¿7* ornam . De opere ante'm creationis nibil recapimf

la:,quia illud nonfui:faflum fecundum pluralimtem die:

rum,fed in ipfl: pnmordiofimul omniafun: cream. Aduer

:endum :amen ?firma perficiub- diflingui:: ò- v: perfi:ci:,da: eflſie ¿rfacn q¡ resfi: ens : v: diflinguirfeparat ¿2'

facir'q; quelzbe: resfir una : è;- quia vnumb- ens fe con:

fèquuntur cum quodlibe: ens fi: vnum,b~ ecºnueifii, queli

bctfivrma perficigò- diſlmguÍUÓ quia omniafuerun:fi‘. \‘

&a aliquo modo infiirmiax'y' per :res dies primos acccpe;

run:firmam ¿7*fpeciem,ideo opus illorum :rium di'erü pº

::fl dic¡ diffmfflonixb* perfiªfflonis. Moyfes ::aqi narran

do opera primorum :rium dierum,magis eii vfus nomine di

Ft'inflionisfeu diuifionism primo die diuifl: lucem a :ene:

bris,fecundo aquas ab aquis,:er:io :erram ab alu's tlfmêfis:

recapitulando v erò magis efl vfiis namine perfetlwnis, di:

tens q; Fofl fe:: dies perfi‘ílifun: cuªl: ¿7- :erra Ó‘ omnis

ornatus eorum . Adueriendum eiiam q; illa infir-mtas re:

rum magis fui t quanan ad quandam eonfufionem s qm'tm

quanmm ad carenñamfubflantialisfbrme: nam(v: fupra

diximus ) omnia fuerun: crearafill)fuis fubjlannalibusfin*

misitumenfiib quadam confufione : quia cieli non appare:

ban: dsziníli,ò* element:: prºper immixrionem aquarum

non videbaniur diflinfla . In Primo iraq; :ernario dierum

lice: resfiªerint-dijlinfle ¿7' Perfiffe quia cºnfufío e: in:

diflmflio ad imperfètliºnem pertinenrmagis :amenvrimur

fub nomine diflmílionisquam perfiïlionisaum illa infiir:

:nitasfub qua res fun: produffe non fuera: nifl queda cºn

fufio b- ind ijlin‘clio rei . Volumus ergo declarare in hoc

Capuulo,cum in primo :ernario dierum fueran: res dzs'fm

Efe, quomodo in alto :ernariofuerun: res amare : b' quia

Primo res fueran: crea:e,poflea diffznfle , Pºlled ªrmª-f,

ªporte: ipfis rebus creatis adaptar-e opera diffinflioms è)

ornamsmzidam iiaqsfic adaptan:,dicenres,lnprmeipio de

tribus diebus cream memimfièfCïiPturdm,VldCliCCt,df ae

lº,¿7º terra, cum dixit q; in PHHCÍPIO creaui: Deus celum

b- :erramab‘ de aquis en’am cum addidí: q; fpirirus domi

nifirebaturfuper aquas.$eeundum ergo bec :ria (v: aiír)

accipiuniur :res dies ad diflmgucnduma’y- :res dies ad or:

nandum : quia primo diefiê'lafui: diñinfl 10 celorü, cum

fui:fiíla luxfecunda,aquarum.cumfiiflumfui:firmamE:

:um diuidens aquas ab aquisztern’a die congregare fun: a;

quedr apparui: arzda,ideſf,:erra diui fi¡ ab alijs elemen:

ns.Prop:er quòd :res diesfuer-un: pofiti ad diffmguendüx:

:res ad ornandumzquia quam diefui: ºrnamm celu, ::um

_fafla fun: luminaria infirmamento cae-li : quinto die fue:

run: ºrnate aque,cum ex aquis fuer-un: pifces produéïi e:

volanliarfexto diefui: ornatu :erra,cumfiiélafiaerun: re:

pnlia,bejlie,è7 bºmo.$:d bee multum pulcbrèfónamfed

fine non equè cócordan: rebus: namfupra in hac opinar:

ne refidebamus q; prima diefaflafui: dijlinflio angelinzz,

fecunda Cirlorumaeriia elementorum.$ed opinio iam dicta

Primam diem adapta: diïfmïlioni mlºrum, ccundam di:

flinz'liom aquarum : ò-fi eò'fiderare volumus de ipfís,pre

fata Pofia‘a non ef: reali$,fed verbalis e: equiuocaznamfe:

querido literam Gen.cum diuife fieerunraquemon _ſuitſa

¿la immumtiº eirca elemenia,fed Circa ‘atlªs z cum aurem

fuerum

D.Tbomas. r;

Parte fumme.

q.7o.ar:. l .

hexaeme ron.48

fuerunt ornate oque per pifies ¿raues,n3nfuitfeña ims

mutatio circa calos, fed circa elementa,quodfine ¡equinos

cations aquarum effe non potejl . Si enim accipercmus fir

momentum pro acre ad аист afcendunt nubes, poffet ditîa

fofitioflare.feiaccipüdofirmmentü profirmamento cos

U,in quo pofitafuntfydcra, vtfonat litera G;nefeos,ciiius.

cfi mam autboritas ql totius bumani ingcntj perfpicacim,

Лаге non polefl. Vi(i,quomodo quotum ad mcorruptibilia

fuerunt appofii duo dies ad distmguendum ir vnus ad or.

nandum,volumus oflendere a> quatum ad corruptibiliafuit

econuerß,vms.f.ai diflinguendum.ir duo ad ornandum:

ad diflinguendum quide corporalia,idefl,elementa non res

quirebatur mfivna dies , quia uno elemento erant confufa

¿rmdiflintla omnid alia clement* : nam elementum aques

to erat rarumir nebulofum # cooperiebat totam terram,

r inficiebat Мит aerem,ir xnficxebat aliquam parte ignis:

congrégalo ergo hoc elemento ir apparente árida, oía ар:

paruerunt diflinftaiir quia vnum elemetumfufficiebat ad

confundendum omniafiufjicitbat vna dies , immo mu opus

videlicet,congregatio aquarum ad diflmñionem omnium .

Habim,quomodo vna die omnia corporaliafiue omnia eles

mentapint diíttnfta,volumus andere quomodo duobus dies

busfurtt ornata : nam licet immutatio vnius clcmentifuffis

ceretad elementa difiinguenda, quodlibet tarnen elementa

( excepto igne )fuum ornatum requirebat. Aduertendu tas

теп ф non totus aer ornatur auibus,fedfolum ifle vaporas

fus aer multum vicinus terra ir aque dkitur auibus ador

nari,vnde psfees ir volaúlia ex aquis dicuntur effe produ

Üa , quauis pifies pertineantadaquas,aues vero quantum

ad ornatum ad aerem bumidum et vaporofum.tamen pros

pter banc conuenieniiam vtruq; genus,pifcium.f.irauium

nature bumide,idcíf,aquce deputatur,vt Aug.vult. 1 fus

Cap.C . per Gen.Et ita vtruq¡ elementum aeriset oque roñe buius

conuenientite ornatur vno die : propter quod duos dies fue

runtappofiti ad ornandum elementa,vnus ad ornandum ae

rem ir aquam,iralius ad ornandum terram : primo ergo

ir fecundo diefuerunt diflinili angeli ir cx\i,quarto ves

ro diefuerunt ornaticxli,fed tertio diefucrútdiftinÜa ele

men:d,quinto irfexto die modo quo diximusfunt ornata.

С А Г V T XXXI.

Dedarans , quod quarta die luminaria схШ'ш

funt produfta.

О LENT ES declarare ф

j quam die cxleflia luminaria

funt produÜa,duplicem dijfis

eultatem incurrimus-.vnam ex

parte diei.aliam ex parte lus

minum: ir licet difjicultatcm

ex parte diei fupra tttigeris

mus.volumus earn ittrum tans

gere,vt xpfam perfettius dxffoluam-a. Ad quoimouent nos

verba Augufl.multotiens replicants, omnia effefafta vno

et eodem die,cumfcripturafacra dicat, Iñefunt generas

times exit ir terra; , quando createfunt, in die quofeat

Deus cœlum ir terram.ir omne vxrgultum : vel ( vt bas

bet alia litera ) bic efl liber creature cceli ir terra,cujas

tins efl dies,in quo fecit Deus cxlum ir terram, ir omne

viride agri.Secundum entm literam noflram ratione thus,

A ET inttrpofiti,cum iicitur q> in diefecit Deus cxlu et ter

ram ir omne viride agri,iterum repettndusieß Ule ablatis

uus(die)vt fupra tetijimus,vtfit fenfus $ in die fecit Deus

cxlum ir terram,ir (fupple ) m die fecit omne virgultu

agrhnon ergo vno diefuerunt hecfeilafed in vno diefuit

fañum boc,ir in dxe alioaliud. Sed iîîa enarratio nofufs

ficit ad tranflationem quam pcrtraftat Augu. vbi dxctíur,

Hic eЦ liber creature coth et terne, cumfi&us cfi dies,in

quofecit Deus cxlum ir terram,ir oe viride agri. Ergo

videtur $ eodem die omnia ifla fintfeiïa . Et, quia viride

agrifeííum eîf tenia die, videtur idem effe tertid dies cum

prima : pari etiam ratione quam dies in quajù3*funt

luminaria magna,ir omnes alxj planète,funt idem cum

prima die . Ad quod poffumus tripliciter refpondere, pris

mo per Auguñinum : namxum dicitur in Genefi q> fins Cap. 1.

В afcendebat ir irrigabat vniuerfamfiuiem terre , exponit

Augufl.t .fuper Gene.q> pro numero plxsra'i pofuit fingu: Cap. * 0.

ldrcm,v.fic intelligamn;fentes multas per vniuerfan terra

regiones proprias irrigantes . Van itaq; ratione refpondts

ban ii rationxbus Aug.tp ibi propluralx ponitur fingulare,

vt intellxgamus diesplures in quxbusfaïlafmt iha.Efiaus

tern inferipturafacra xsie modus fais vfivmus % pro plus

rali poniturfingulare,ficv. idem Auguß.in eodem f.indu Слр. i о.

cit,quia infmgulari locuíia ir rana nominata cH m pías

gis qwbus Egypt¡jfunt perculfi, cum effet ( vt ait ) innume

rabilis locujiarum numerus ir ranarü. Secundo poffumis

ad hoc refpondere ficut refpodet Beda ay ibi accipitur dies

pro omni eo t¿pore,quo primordiale creaturaformata eß:

in die ergo,idefí,in temporefecit Deus coelum ir terram,

ir omne virgultum,ir extera alia : ibi ergo dies non flat

Q pro uno diefed pro toto iNo tempore,in quo iflafuntfeña.

• Et(vtinducitibidéBedainglojfamarginalifuperGen. LegituriPfit.

vbi ifla tanguntur) fic accipiendus tH bic dies, ficut accis fecüdum diem

pitur,cum ait Apoflolus,Ecce nunc dies fitlutis.ibi dicit Be tcntationis.Ltc

da a> diesfignificat totum tempus, quo bic viuimus,fic dies Luc. 1 9. Abra

potefl fignificare totum tempus quo primordiale natura bam exultant

jttiiafuit. Tertio modo refpondere poß'umus accipiendo vtvideret die

diem pro vna die : vt dicamus a>mvna diefecit Deus cas mium. et tot.

lum,ir terra.ir omne virgdtum agri,ir omnia alia ope 9- Me opone-

ra taña in Genefi,que infix diebus dicuntur effe produs operari done •

iia : nam omnia iliafunt partes totius vnius,quiafunt pars dies e.Et Vau ■■

tes mus ir eiufdem Vniuerfi . Sei partes alicuius totius lus, Ыох pre;

pofl'unt dupliciter confiderari,vel vtfiantfecundumfe, vel cejfit, dies Out

utfiunt faílione totius : na cum torumfit omnes partes,ideo appropinqud:

eodem die quojaîlum eÜ totumfeHione totius pojfunt dici uit.

jy fieri omnes partes : ergofi vna diefieretfundamentü, alia

paries,ir tertia tetfum,partcs iflefecundumfeficrci alia

ir alia die.fedfeííione totius feñefierent vno ir eodem

die: namcumpnma diefaÜumfuitfundamentum, ñopo

terat dici qsfaña erat domus,necfecunda die cum additus

fuitfundamento paries,di:i poteratfaña do-nus, fed tertia

die quandofupcrpofium fuit teÜum parieti irfundamen

to, '.une did poterdt faíld domus, domus f.fundamentum,

paries.ir teíium.ergo vna ireade dicfaíTa funt bec oms

nid «on fecundum fe,fedvt pertinent ad domum totam,ir

non vtfañafuntfecundumfe],fed vtfaclafunifañion; to

üus . Sed queres,cuiufmodifitfaBio totius,et cúufmodifa

ílione dicútur fieri partes ? Ad quod dkemus q> eflfallió

fetm bonitatem , ir faftio fecundü perfeñioní : nam (vt

plurifí recipit Augu.) perfeñior ejl pan infuo toto quam

SECVNDA TARS.

I

infetir ideo de vrhquoq; opere diuino dicitur q> est bos

lojfore in fine ntimfed de omnibus fund fcribitur tpvtdit Dem cúnela

coditionis res quafoccrat ,ir cram valdcbona.partcs ergo fxngda in

rum fit diBu fiefunt bona, irfumfoñce fisione bonitais ,fed in tmo

valle bonum . sût valde bon<e, et iítfoclxfitftioe gfèclwms.illo ergo die

quo oíafunt perfoïta,omncs partes aeceperunt quadam ps

fi':honem in toto,vtfoüione perfoclionis vno ircodem die

oiafintprodu^a.et ißavidetureffe intctioUtera: nacurn

fexta die oía producía eß'cnt , loquens Шоуfes de fisione

pcrfiñioms¿it,lgitur gfèïli sutcxli et terra, et omnis or

natus eorum ( ir aliquibus interpofitisfubdit) $ isl<efunt

generationes codi ir terra,quando areatafum,in die quo

fiat Deus ccelum ir terram,ir omne virgultum,iretiam

omnia opera primordialia: nam quando fècit Deus diem,

in quo die pcrfeííafum omnia,fiue accipiatur ille diesfes

xtusfnlefeptimns,quia aliter ir aliter tarnfexto die quam

feptimo perfeilafum omnia,quandofiat Deus huiufmodi

dicmfoïlionc perficíionis ficit caelum ir terram,ir oms

tte virgultum,ir omnia qua in primordiales operibus es

narrantur . Soluta dificúltate quantum ad diem , volumus

ßluere dijficultatem quantum ad luminaria .Diceret farte

aliquis,quam die nofuiffefitña luminaria calcííia,quia

fi eltmentafuerunt producía fccundufuasfubßantialesfor

tnas,multo magisfecundumfuasfubßantiales formas cxli

luminariafunt produïla : fi ergo ab ipfo primordio habue

runt luminaria cali fuasfubßantiales formas, non quam

diefed in ipfo primordiofecundum ventatem produïla vis

demur. Sciendum ergo <j>(vt communiter pomtur ) lumis

nana cxli ab ipfo primordio kabuerunt fuas fubftantiales

formasfed in quadam informitate,quia ab ipfo primordio

non babuerunt отпетformofitatem, quam poßea accepes

runt.Videndum cs~l ergo qua fu ilia informitasfub quags

D.Thomas, r . duÜafunt luminaria cxli . Dixerunt autem quidam tttam

parte furrnnx. informitatem eß'e quantum ad carentiam virtutisfpecialis,

^.7 can. i . habebant enim fecundum eos luminaria exit ab ipfo pris

mordió quandam virtutem comunem etgeneralem ad pros

ducendum effeííusfed poñea quam die data fuit eis virs

tus specialis ir determinaba ad producendum hos effeñus

ir üosficut data fuit terrajcertiadie,virtusfpecialis ad

germinandum herbas ir arbores,cum diñumfuit,Gcrmis

nctterraire.Quam opinionefequcndoluminaria qua nuc

funtfib ipfo primordio ( vt videtur ) fuerunt lummofa ir

lucebantfed non habebant illam fpecialem ir determinas

tarn vtrtittem,quam aeceperunt poííca quam die. Sed hic

modus dicehdi non concordat cum textu,quia ab ipfo pris

mordió luminaria qua nuncfunt non lucebantfed ( vt dis

€¡t*r in ttxtu ) tenebrce cramfupcrfacicm abyjfu Etfidi

catur,fluxfiifa fuit prima die : ergo prima die fuerunt

fuña luminaria cali . Dicemus quod lux prima diefuitfa

Ha ,fed quam die quandofuerút producía luminariafuit

lux augmentata.Vnde Augufl.fequcndo communem Sans

Cap. 1 1 . Horum opinione , primofuper Gen.ait,cur ergofittlus eft

Sol in poteflatem diei,qui luceretfuper terrain ,fi lux 'ilia

dicifuffeccrai ? Et refpondet,quid lux illaforte illuminas

bat regionesfuper tores, ir non plent lUuminabat islas ins

feriares partes : ideooportebat Solem fieri, per quem dies

infirioribus mundi partibus appareret Уel potesTfecuns

dum eundem Auguflinum diet,quidfacíus fuit Sol ad aus

gmcntmdumfulgorcm diet. Sic etiam diccre poßumus fas

äafiiiße luminaria irßeüas quam die ad illummandam

A noUem,quia ( vt SanÜi tradunt ) Uli tres primi dies has

buerum noÜesfine aliquo lumine. Vnde Bedafuper Gen.

ait,Kotandum effe quid nox Mo illo triduo omnino tenes

brofafuit , qu<c post creatafydera aliqua luce clarutt.Sed

quia intelkííus hominis non quiefeit , dubttaretforte ali^s,

quomoio luminaria cali juerunt ab ipfo primordio produ

Üafub fuis fubíídntialibusformis,et poßea quam die ins

ceperum lucere ? Dicemus ergo quodfequendo Diony.lux Librae dm

illafacía fuit prima dies irfañus fuit Sol , ir quid lux nis 1

illa erat luxfolans.fel cum quadam mformitate , Sol has

huit triplicem condenfaionem,Luna autem ir a\me iiellx

duplicem : nam non differt slella qua lucet àfuo orbe qui

non lucet,nifi quia efl denfior pars fui orbis,vt fupra tetis

gimusfequendofapientes Ybilofophos. In ipfo ergo primor

dio dicere poß'umus,quid vbi debebat effe Sol zr Luna ir

В alaßellce.erat pars denfior quamfuus orbis ,fel non erat

tanta denfitas çp luceret .fed quado prima die dixit Deus,

Firtf lux,tunc ilia pars orbis in qua debcbai eß'e Sol, lucere

incepit,ir diuifit diem à noïle -.fed non lucebat ita clare

ir ita fplendidcficut nunc lucet.fed poßea quam die q 1

ficit Deus Solem Lunam irflc1ld¡,tunc illa lux faïla pris

ma die adeo condenfatafuit,ir ttafplenlere ineepit $> dis

citur tuncfoÜus Sol.Aliicauic partes cxlcftesvndefarr-c

funtflellee ir Luna ita condenfat<efunt,vt reeipiendo lus

men à Sole,lucere poßent . ltaq¡ iriphciterfuit Sol coden

fatus : primo m ipfo primordiahfa^ione,per quam codens

fationem lucere non poteravfecundam autem conlenfatios

пет accepit,cum primo diefacía fuit lux , ex qua condens

faüonc lucebaunon tarnen reeipiendo lumen ab alio corpos

refed nonlucebat ita clare ir ita fplendilè ficutnunc lu

С eet -.fed poßea quam die efl illa materia tertio condenfas

ta, ex qua condenfationc dir nur foÜus Sol lucens clare ir

fplendidèficut nunc videmus .Sed Luna et ßellx duplicem

eondenfationem tantum aeceperunt : vnam primordialem,

ex qua non lucebant,nec potuiffem lucere, etiam recipiens

do lumen ab alio ifecundam autem eondenfationem accès

peruntf poßent lucere, non perfefed reeipiendo lume ab

alio,quam eondenfationem aeceperunt quam die , qua dis

citur Deusficiffe Lunam irfiellas.Ex quo patet q> etiam

fecunda condenfatio Solhfuit maior quamfecunda conden

fatio Lun<e ir flellar m,quia ex illa condenfationc fecuda

lucebat illa lux,quce poßeaßÜa eß Sol, non accipiendo lu

men ab alio corpore: fed ex condenfañone fua fecuda non

lucent Luna irfleü<c,n¡fi recipiant lumen à Sole.' Sic ergo

fecundum hune modu diccndifitïla funt luminaria ca i g

Q eondenfationem cuiuslibct luminaris. poffumus tarnen per

folam codenfationem illius lucis de qua faclus eß Sol,pcnes

re produilionem omnium lummarium :faܣ enim cram

fubflamie omnium luminariumfed non luccbant,quia пес

molo lucerentfi non habcrem lumen à Sole. Quando ergo

primo diefuitfacia lux illalux nonhabebat tantum de lus

mine quod luceret infe,ir quid faceret lucerc aha lumi

naria -.fiel quando quam die de illa luce failjs eß SoUjuit

tantum augmentatum lumen eius , vt luceret infe ,

irfaceret lucere alia luminaria , vt ex

tunc dici potuitfañafutffc от

nia luminaria,quia от

nialucere ince

perunt,

qua antea non lucebant.

Caput

H Е X А £ M4>

IRON,

С APVT XXXII.' А

Vtrum fit mum cxlum uel plures , ubi lumif

nctiria dicuntur eße yroduUn .

EDA IN quaiam

gloffa mrginalifupet

Gcn.dicit fcptcm effc

calos, quoru bxcfunt

nomina , aereum athe

reum,olympicu,igneu,

^firmamcntum , cxlum

angelorum,ir Trim's

tatis.Gregortus quidc,

tct habetur ingloffa fu

fer Gcn.dicit primum cxlum eße Trinitatis,fecídum ans

gelorun,tertiumfirmamentum.ln vtraq;auttm huiufmodi

narratione preetermittitur cœlum cryfialhnum , de quo fit

tnentiofaper ¡'Jo verbo, fiatfirmamcntum in medio aquas

rum,in quadamgloffa . Erunt ergofecundum hoc oïlo ae

\i,acrcum#tbcrcum,o\ympicum,igncum,firmamct»m, cry

fiallinum,cmpyriumfiue cœlum angeloru,ir codum Tris

nitatis.Sed omijfo cedo Trinitatis,quia iïïud non efi cxlum

corporeum jfcpttm cxli corporcifunt enarrati.Quifie di

fitnguuntur,quia cxlum aereum efi ipfe aer quantum ai

partem infiriorem.cxlum athereu efi etiam ipfe aer quart

tum ad partemfuperiorem,ccdum olympicum efi ipfe ignis

quantum ad partem infiriorem,cxlum igneum ejltíü ipfe

ignis quatum ad partemfuperiorefirmamentu aût ( vt hic

acctpitur)efi iglobo lunari f<tpra vfqs ad cxlu fydereum,

cxlum aût aqueumfiue cryfiahnu efi vltimû mobile, cœlû

angeloyfiue cxlÛ empyriû efi vltimû corpus, quod cread

tnoxfantfis angehseñ repletum . \taq> noncoputato cxlo

Trinitatis, et non coputatis clemctis,folum tres codi nomis

natifunt,Empynum vbifunt angelí, Cryfiallinum,ir Fir

mamentum . Damafcenus tarnen pomtfeptem "Zonas cade

s~îes,in quibus dicit cffefcptcm planetas,quas dicitfe habes

Lib. г. cap.6. refecundumfupenus ir infiriusficut ipfe pianette fe ha

bent . Erit ergo tota dificultas qucefiti,Vtrumfpb<er<e р1л

netarumfanant vnamfpheeram cum cxlofydereo , quoi

multum videtur concordare cum textu , vbi dicitur $fecit

Heus duo luminaria magna irfleüas, ir pofuneasinfir

mamento cxli.Si ergo luminaria ctficU&funi infirmants

cto caliir planeta computantur inttr luminaria сxli,vis

detur quid omnes planeta fini infirmamento exit , quoi

eße nonpoffctnififph<crte planetarum facerentvnafpha;

ram cumfirmamentofiue cum cxlofydereo . Aducrttns

dum ergo quoi propter isla tria poffet aliquis moueri ai

ponendum difíinñionem in cxlefiibusfecundum tres diffc

rentias quas videmus in ipfo cxlo . Efi emm ibi differentia

fecundum rarum ir denfum, quia videmus orbes raros ir

fleüas denías,vel videmusfpbœras planetarú raras etfphte

ram jy dei earn denfam,quia fph<eras planetarum pertrans

fit vij'us , (phatram autem fydeream pertranfire non pos

teffeum cœlum cryfiallinum ir empyrium qui fint fupra

oftaaam fphxram à nobis videri non poffint. Secunda diffc

rentia in cxlo eftfecundumfuperius ir mférius: quiafys

derafixafunt fupra Saturnum,Saturnus fupra loue, lups

fiterfupra Martem,irfie de planetis alus. Tertia diffère

Ha eii fecundum motm,et hoc efi duplex: primo penes des

xtrum irfmfirum , quia videmus in cxlo motum ai des

xtrum irfiniflrumfiue ab oriente in occiiens, ir ecouer

fo ab occidente in oriens . Щ autem iralia differentia mo

tus penes velox ir tardum,ve\ fecundum citius ir tardius

eomplere curfitm fuu : quia Saturnus coplet curfumfuum

in.xxx.annis,luppiter in.xu.ir ßc de alsjs. His ita prttlis

baús dicemns aliquos negare in cxlo eccentricos irepicys

dos,vt patet pa Commentât, in. i i Met. ir per Alpetras Com.f

gium, quodfi fie effet ар planeta non haberent eccentricos

ir epicyclosfedfolum moucrentur per motumfphterarum

fttarum , nuUus poffet negare quinfpb&rx planetarum efs

fient iiuifte ínterfe,ir ab ottauafpbtera.quod pattt ex if

fu motibut : nam oflauafpharafiuefirmamentum dicitur

infepttm milhbus annis perficere curfumfuum , Saturnus

vero totumfuum curfumcomplet in.xxx.annis,luppiter in

3 i л .Mars in duobus,reliquifuo tempore:quod effe no pofs

fet,fi omncsbuiufmodifph&r&cffent vnafpheera:fed роз

nentes eccentricos ir epieydos, nufld ratio cogit quin oms

ncsfpberce planetarum pojfiht faceré vnum corpus cum

oUauafphetra,quod non ponendo,no poffunt , mfiforte ali

ovas V eilet mfatuas opiniones inciden , diem ¡p fteü<e per

fe mouentur in orbibusficut pifies mouentur m aquis,quia

tune effet feiffio orbit,vel effet vacuum,vcl effent duo cor»

fora in eodem: vel nifi quis veUet m aliamfatuam opimos

пет incidere,fficut aqua manens continua potes!fecund»

vnam partem moueri ad vnum locum,ö"fecitndü aliam ai

alium locumfic poffunt ir orbes:fed hoc non efifinefeifs

fione aqutefic hoc non pofftt poni orbibus fine feißione or

bium -.fed cum cxlifin:folidiffxmi , пиЯат faffuram pati

foffunt,iuxtaiüudlob,Tufi)rfitancü eofabricates es coi Caf.jj.

Q los, quifolidiffxmi quafi arefufifunt.Vonendo tamen(yt di

ximus) eccentricos ir epieydos nihil obfiat quin omnes

fretdiÜcefphairccfint vna ir eadcmfph&ra.Hoc enim по Мь

impedit primam dißerentiam cxlcflium penes denfum ir

diaphartum^uia quiequid ponamus (nifi velimus infutuas

opiniones inciden ) de necefftate poneré cogimur vnü ir

idem corpus continuum effe partim denfum irpartim ¿tas

phanum : namfi planeta nonbabetepicyclum пес eccens

tricumfed efi ßxus infuo orbe, vnus ir idem orbis contis

nuus,erit in vna parte denfus vbi efi planeta,ir in alia dia

fhanus vbi efi aha pars orbis . Secundo)ooc non impedit

differentiamfecundam penesfurfum ir dcorfum,quta tan

turn efifpacium a Luna vfqi ad cxlumfydereum, ep m tan

to fpacio poffunt defcribi deferentes vel eccentrici matons

ir minores,qu'.a Saturnus babebit maximum circulum des

^ firentem vel maximum ecccnirku .qui deferens vel eccen

tncus erit in orbe quafi medulla in offe qux efi contigua

offi ir non continua : irfi effet in ipfa medulla Intefogcn

tut mouens,poßet moueri medulla motuffrio velocius offe,

vel in contranum oifufi effet os in modum circuit . ir mes

ivila in ipfo.Vofl Saturnum habet quidem maximum défi:

rentem ir ecccntrtcum Jjippiter,irfic de alus.Vonendo er

go vnamfpb<eram tantum,irponendo varios deferentes po

terimusfaluare aliquos planetas effe fuperiores,aliquos ve

ro inferiores, quia habentes maiores defir entesfuntfupes

ñores ,minores aute inferiores. Tertia etia differentia рел

nés motum ai dextrum,vel adfinfirum, vel penes motum

velocem ir tardum,non impedif-quiafphxrat planetarum

non poffj.ni habere altum той ab oüauafpharra cœlhers

go plane tx poffunt dicivnum cxlum cum oftauafpbara,a

N

JE С VND A TARS.

foffknt did аЦ cctli ab oïtauafphara.nam quantu ad ip¿

fasfpharas poffunt did vnum cœlum,irfrufíra fit g plu

ra quod poteftfieri per vnum: fphara ergo pottft diet vna,

fed defirentes debent did plures, ir debent did аЦ et alij:

erunt ergo feptem planetarum feptem deferentes refpeílu

quorum ccelumfydereum pot diet oïiaua fphara . Rurfus

prêter deferentes fiue eccentricos planetarü ponimus epis

cyclos,quia ahq л videmus planetas retrógrados, aliqn dire

ilos,quod ex defirentibus tantufaluare non poffumus.Si qs

tarnen vellH poneré fpharas planetarü non effe vnu cor:

pus continuum cum oílauafphara : de leui refpondetur ad

Argumêtum,quia cum dicitur ф Deus pofuit luminaria in

firmamento cœii,quantu ad planetas, dicemus $ illa lumis

nanafunt pofita mfirmamento.i.fubfirmamento,quiafub

tœlofyderco-.tamen ex quofphara planetarum non habet

ahum motu ab oïiaua fpharafed deferentes et tpicycli ha

bent alium motummn videmus quarefphara planetarum

non pojfmt ponivnum corpus continuu cum oílauafphara,

exiftentibus defirentibus planeta^ irepicyelis in illo cors

pore non continusfed contiguis, vt poffini pianette per eos

propnos ir varios habere motus. Erit itaqi oílaua fphara

vnum corpus cotinuum cum omnibus fpharis infirioribus,

in quo funt multa vanetates-ficut ineodem corpore aïahs

funt multa vente per quas currit abus ir aliusfanguis, ¿r

multa offa in quibusfunt alia ir aha medulla ,licet vena

ir offa in animait nonfe habeant drculariter, quia ipfum

animal non eftfigura circularisfic in ipfo ccelo crunt mul

ft defirentes drculariter fe hñtes qui mouebuntur in hmoi

corpore quafi medulla in offefi effet os ir medulla ad то

dum àrcuh,quad ponimus in ccelo. quia eflfigura circula:

ris,non in animait,quia no habet circularemfiguram. Hoc

auttmfatis vifus eft imaginan Auicenna,cum dixit <¡> cœs

lum eil animal obediés deo.Bx kocautempofl'umusfalúas

re numerum motorum q> tot erunt motores,quotfuntfphas

ra cœleftes,ir quotfunt defirentes ir epicycli . Btfi dis

Tfx.co.47. catur cf/in.x г Met.ponuntur motores.4.7 .vel .s s ■ Dices

mus hoc non dixiffe Vhilofophum fecundum mentem pros

priam -.opinio enim fia propria eft <¡> tot funt ibi motores,

quotfunt ibi motus,ir quot funt ibi mobiha.Bt quia aliqui

Aftronomi tune temporis ponebant ibi effc.^y. motus , alu'

S f .ideo dixit Ybilofopbustot cffe motores, immofi pones

remits jpharas planetarum non cffe continuas cum oílaua

fphara,no propter hoc cuihbetfphara daremusfuum mos

terem,cum diñis fpharis non demus ahum motum ab oclas

uafphara . Ex hoc etiam magis concordamus cumferiptu

ra facra dicente Solem ¿r Lunam ir omnes ftellas effe in

firmamento cœh,quia ex quo omnes fphara planetarüjd

ctunt vnum corpus ей oílaua fphara, quod diciturfirmas

mentum,omma hmoi luminaria funt in firmamíto c«h,et

ota hmoi luminaria hntiafuos defirentes et fuos epicyclos

kabenteos infirmamento cali. Infuper ex hoc magis cons

cordamus cumferipturafacra dicente,¥iat firmamentü m

medio «quarum ir diuidat aquas ab aquis : nam cum tunc

temporis aqua fecundum Sanïioromfentenna tffent rara 1

àr nebulofajir mficerem omnia elementa, fi a globo lux

nar'i fupra cum oïiaua fphara eft vnum corpus quod diets,

turfirmamemum.cum hmoi corpus fit inter ceelum crystal

hnum quod dicitur aqueum non àfrigiditate fed à diaphas

neitate,et ifta e lemema qua erant infeïia aquis,ir ex hoc

fottrant diet aqua,ideo congrue dicim firmamentum

A fefiilum inter aquas ir aquas, Aduerttndum tarnen $ in

hac materia diuerfimode locutifunt SanHi et DoÜores, et

nos ivfi multotiens non curauimus de modo loquedi: et ideo

fiue dicatur vnum cœlum etvnafphara aglobo lunari vfq;

ad cœlumfydereû,fiue dicantur effe oïio codi et oÜofpha

ra,quiafeptem colli, ideft feptem fpharafeptem planetas

rum,ir oïiauafphara,ideft,cœlumfydereum,patet omnia

hac verificad poffe : nam propter vnitatem totius corporis

eft vna fphara ir vnum cœlum , propter diuerfitatem dut

defirentium ir eccentrlcorum poffunt dtci multa fphara

ir cœli multi.Aduertcndum autem ф vnum animal vtputa

vnus homo vel vnus leo dicitur effe vnum corpus, no tarnen

omnia quafunt in tpfofunt continuait medulla no eft con

tinua offifed contigua , irfanguis non eft cominuus vena

fed contiguus-.fic poteftaglobo lunari vfo ad oïiaua fpha

В ram includendo ipfamfpbaram oÜauam did vnum corpus

propter cotinuationem totiusmon tarnen omnia quxfunt m

eofunt continua,quia defirentes fiue eccentrici nofunt со

tinui cum hmoi cœlofed habentfuos proprios motus j> quoi

defiruntur planeta,ir epicycli,vbi fumfixi planeta.nott

funt contmui ipfis circulis defirentibus : ir inde eft f has

bent fuos motus proprios per quos dicitur planeta rctrogra

dus vel d'.rcBus. Si enim effet vnum os tantum rotHdum ai

modum circuli,et effet plenu medulla non continua offifei

(ontigua,ir in ilia medulla effet quafi quoiiam ротй non

continuum medullafed contiguum, ¿r m tilo pomo effetfis

xa quadamgíma-.medullafe haberet vt circulus deferent

fiue vt eccentricus,pomum vt epicyclus,gemma vt planeta.

Secundum hoc ergofaluata cogruitate totius aglobo lunas

ri cum oílauafphara,poflumuifaluare diuerfitates motuu

Q planetarum per deferentes ir epicyclos. Aduerttndu etiam

Oificut in ammali omnes partes nonfunt aqua denfe,quitt

os eft denfius carne fic in hmoi cœlo omnes partes no funt

aque denfa ,qutaftella eft denfior orbe : immo partes illa

vbi coüocatifunt planetafiuefint defirentes,fiue epicycli,

fiue alia partes cali ,funt va rara ф funt diaphanair

tranfparentes. differunt tarnen hac m animalibus et incoe

lo.quia in ammalibus partes magis rarafunt maris paßh

biles fed in cœlo na eft impajßnlis ir ita inaltcrabilis ir

femota ab omni peregrina impreffwne pars raraficut ir

denfa :fi ergo aliquts cum aliquo Inftrumento férreo effet

in cœlo ita effet impoffiile fibi infigere aliquid m partem

гагатficut tn d'efam . Aduertendü etiam a>ficut in eodem

animaii omnia quafunt in ipfo nonfunt eiufdem qualitatis

fimialiter , quia ahqua membrafunt ibi calida ir ahqua

jj frigida.ir aliqui humores funt ibi calidi,aliquijrigidi, alt

qui humidi,ö" aliquificci: his tarnen omnibus non obftans

ti>us,totum animal dicitur vnu corpus:fic in ipfo cœlo non

fermahtcrfed effeÜiue aliquaftella sut calida,aliquajri

gida,shqua humida,et ahqua fuca His tarnen óíbus non

obftantibus a globo lunari fupra cum oílaua fphara modo

quo diximus did poterit vnu corpus. Secundü hoc ergofunt

tres cœh et dece cœlr.nafi aglobo lunari fupra ей oïiaua

fphara coputatur vnü cœlum qd'diciturfirmamentu,crunt

tres cœh, videlicet, cœlu firmamen'.um , cxlü aqueum,q£

dteitur cryñallinum, vel quod dicitur vltimum mobile : ir

empynum quod dicitur codum angelorü: fedfi a qlobo lus

narifupra сыт oílaua fphara dicantur oïlo cœli propter

feptem defirentesfeptem planetarum , ir propter caelum

fydereum,tunc erunt decern cxli vt eH % habita mamfiftu.

Caput

HEX A E ME RON.

С A P. XXXШ.

Quod non obñantilus conienfitionïbus in partis

bus iüis cxleííibus ubi luminaria funt produt

Üajiuüa uacuitas eil in cxlo, ubi multue raris

tnfes traduntur ad naturalia cunÜaproßcux.

ICEBATVR autemfus

pra¡¡> non per alterius forme

I fubflantialis fufceptione, fed g

YfSü eondcnfdtionem , prima die

\faila eft lux: fie etiá per folam

huiufmodi condenfationem fis

ítafunt quam die oía luminas

ria cxli,Sol,Luna , ir Stella:. Memo ergo poteil al\qu\s

dubitare $> in calofint malt« vacuitates : namft materia

illa vndefaiïacil lux prima die ab ipfo primordio, erat

ienftor tp alite partes orbis,fed non erat ita denfa % lus

ceret,fed ad verbum diuinum , cum dixit Deus Fiat lux,

iüa materia fuit magis condenfata,ir lucere cœpir.cu mas

teria magii condenfata occupa minorem locum,videtur ibi

quoddam vacuum rcmanfifle'Rurfusfi illa eaiem mates

na vndefuit fitila lux, quam diejoííea magis condenfa

tafailusjuit mde Sol;videtur ibidem magis vacuum rema

fiße'Ampliusfi partes iüa coeleiles vndefiñifunt pías

nette ir alieftclla ab ipfo primordio habebant quandam

¿enfitattm,fed non tantam f lucerent ,fed poftea quam

die partes illafuerunt magis condenfatte, ¿rfuerunt inde

faitee Luna ir alia Steüa.videtur $ in omnibus Ulis pars

tibus remanfit quoddam vacuum,cum corpus condenfatum

non occupât tantumlocumvt primitus occupabat? Sacns

dum ergo $ aliter operatur Dcus,ir aliter agentia alia:

nam T)eus operatur ¡medíate perfuamfubilantia , omnia

autem aha agentia operantur mediante aliqua virtute,fiue

mediante aliaua qualitate, vel mediante aliquo accidente.

Com. 3 1 . Vn et Comentat.vultfu%.yMet.$> nulla aiiio egrediatur

Imediate aformafubftantiali. Si autí quaratur buius ta:

triplex caufa poterit aß}gnan,vtfit pria ex parte diurna

fimplicitatis: fecunda exparte diuina pfeilióis-.tertia ex

pe diuince injinitatis.Tría viafie patet: na ab eß'entia eft

Cap.i. tß'e,<t potentia poffe,vel agerc.Vh Aug.7.dcTrinit.vult,

quôdficut ab eß'entia eft cffejta à potentia cil poffe . Ves

rum quia Deus eft tantafimplicitatis,quia fua eß'entia eft

fua potentia irfua virtus, ideo añio qu<e immediate egres

ditur à virtute,dicitur in deo immediate egredi a fubftans

tia,quia idemeft ibi fubftatia quodfua virtus. Sed in crea

fun's non est tantafimplicitas quod idemfit ibi eß'entia q¡¡

fua potentia vel virtusfed potentia m creaturis eflquoddH

accidens ir quadam qualitas fuperaddita fubftantia vel

eßentia creature ,vt potentia ailiua ir virtus per quam

agit ignis,eft calor qui eft qutedam qualitas, ir quoddam

accidens fuperadditu fubftantia ignis: et quia potentia as

tliuafiue virtus in creaturis a qua egreditur immediate as

ilio,efl quoddam accidens ir quadam qualitas, ir no eft

ipfafubftantia creatura , inde diñum eft quod пиЧа ailio

egreditur immediate àfubilantia creatura: quod idem eft

dicere,quod creatura non eil tantafimplicitatis , quôd ibi

idemfitfuafubftantia quodfua potctia vel fua virtus.Ses

cunda via ad hoc idemfumttur ex parte diuaue perfcilios

В

D

nis-.namres qua agit intelligitttr aliquomodo effe pcrfes

ña,nam vnüquodq¡ tunc perjeiium eji,cum pot fAt aliqt

fimilefacerefei in deo omnes huiufmodi perfeiliones tri

feunt infubftantiam.Vnde Auguft.r.de Trinit. vult,qu»d Cap. г.

in deo nihilfit per accides.Et idem Auguft.ait,quod Dcus 6.de tri. CA.7

eftftne quahtate bonus,fine quantitate magnus.bomtas er

go in deo no eft qualitasfed eftfuafubftantia,ir magnis

tuio in deo non e\\ quantitas qua est accidensfed efl fua

fubftantia.Et quia Deus per fuam fubftantia eft pfcilus:

ft ex hoc dicitur res perfefta quia pot agere, Deus agit g

fuamfubftantiam.fed creatura perficitur per proprietates

ir accidenta juperadditafubftaatia, ir per huiufmodi

perfeiliones agit qua nonfuntfuafubftantia:ideo in crea

tura añio non dicitur ¡medíate egredi à fia fubftantia: qS

idem eft diccre,f creatura non efl eo modo perfeila, ita £

fua perfeilionesfint fua fubflantia.Tcrtiavia ad hoc ide

fumitur ex parte diuina infinitatis: Deus enim jpptcrfua

infinítate no determinatur ad aliquod Vradicamentu. Et

fi dicatur ф Boethius dicit duo Vradicamcma effe m deo, in Ii, de Tritt.

fcilicet,fubflantiam,et relatione, illa Vradicamentafumu

tur aquiuoc'c hic ir ibr.fubflantia enim qua eil in deo ni

efl eiufdem rationis cumfubilantia de qua loquitur Thilo

fophus,qua cfl vnum de decern pradicamentis: ir relatio

qua efl in deo longefemota eft к relatione ,qua Vhdofophi

dixcrunt vnum effe de decern pradicamentis^uia hutufs

modi relatio eil accidens,in deo aute nullum accidens effe

potefl.No dicimus aw.em quinfit ahquafimûitudovel alt

qua analogía fubflantiacreata ad fubftantiam diuinam,

ir relationis m creatura ad relationem m deo: fed non efl

illafimihtudo ir analogía ffubflantia in deo determine

tur ad Vraiicamentífubflantia,quod pradicatur de crea

turis-.nec relatio in deo determinatur ad Vradicamentum

relationis,quod efl accidens in creaturis, quia in deo nullú

cadit accidens.id ergo per quod agit Deus , efl fua fubflan

tta.fed quia illa fubflantia eit incoprehenfiinlis ir infinis

ta,ir eil quoddam pelagus claritatis ir perfeilionis, ideo

incluait infe perjeiliones omnium generú . Vropterquod

dicit Vhilofophus, t . Meta.tj eft quodda perfciium , quod

includit infe perfeiliones o;nniumgenerú:ir ißa cñjpfe

ílio primi Trincipij,viielicet,Dei. hamo nonfolum omnes

perfeilionei quafunt in quibufeunq; genertbus, fed omnes

perfeiliones quafunt ir quapoffunt effe,funt in deo, ita

$ in eofunt infinita perfeñwnes . Hoc efl ergo quod vult

Dionyfius $ laudare nos conuenit cum qui eft infimtorum

nommu.Nam quiafecunii qualibet perfeilionê pot nomi

nari Deus,vtfecundît fapientia dicatur fapiensfecundum

iuflitiam iuflus,irfie de alu¡:quia ergo ipfe efl infinitum

perfeiíionum,confequens eil фfit infinitorum nominum.

Reuertamur ergo ad ,ppofitum,ir dicamus, $ quia Deus

immediate agit per fuamjubftantiam, pot immediate pros

ducere ipfamfubflantiam-.creatura vero quia id per quoi

immediate agit efl accidcns,non pot immediate produccre

nifi accidens. Sed dices, pctiamipfam fubftantiam pros

ducit agens ercatufiue agens naturale : quid tpfam mates

riamfuafubstantidh forma expohat agens naturale , ir

earn induit aliaforma. Dicemus crgo,p agens naturale ha

bet poffe in ipfamfubslantialemforma non immediatefed

mediantibus accidentibus , vt ignis poteil expoliare aeré

fuafubftantialiforma no immediatefed mediante cahdis

täte,quia poteft tanti calefacere aerem quod cum tanto ca

N ij

T<x.f.»«.

Lib. i г. if*

umi{ noibus.

JECVNDA TAR J.

lore non poefl flare forma aerisfed introduciter ibifors

ma tgnis.Eht '.reo vna differentia inter ag:ns create ir

d:um,qma ipfe Jem habet poß'e ïmdiatefu¡> tpfam fubs

fla-namfed agens creatu no hetfuu poß'e tmedíaTfuper

ipfa nfxbanfedhoc h'et mediante aliquo acódete, vt muí

tipheiter efl per habita declaratum. Ex hac aittm diffère

tia fequitur alia,f Deus attingit rem Met eß fubjUtia vt

est fuflania.cüímtdiate ¿rfecundum fe atñngat ipfam

Jubßannam.fei agens ereatü perfuû poß'e ft attingit rem

qua eßfubflantianon atungitedm vt eßfubßantiafed vt

comparaturad accident¡a,cü non attmgat eÜ ni/a per acs

cidenia. Agens ttay creatií hoc modo fubffantiam attins

gtt,quia tnducit accidentia qua contrarianturfubflantia,

quibus induüis oportet $ aMaturfubflantia , ßcut tolUtur

jorma aeris cum tantü efi calefaíius <¡> illa calefañio fie

contraríate fxeformea, non poteß viter tus xbißare hus

i . ГЫ. 4. i.et lufmodi forma.Ideofapientts philofophi omnesgeneration

4 J. nesir corruptiortes dixerunt effe ex contrarijs ¿r in can

traria-.ir omnia hac ad contraria reduxerunt.Ex hoc au

tern patet q> nullum agens naturalefiue mediateßue imme

diäte nultü poß'e habet m tpfam materia effcmiäm , quoi

poffit ipfam eßentiam materia tollere, quia nulla acciden

tia contrariantur effentia materia,fed cum qutbufcunq:,

accidenubus fíat eadem effenxia materia,nam cade effens

tia mazna numero modo eßfubfumme calido, modo efi

fibfummefrígido,modofub medio-.potest tarnen ages ñas

turale tollere eßentiaformx,quia nonflat eadem effentia

form e cum qutbufcunq; accidentibus, vt forma ignis non

fíat cumfrigido,irforma aeris non fíat cufumme calis

do,ir fie de alus. Agens itaq; naturale quia non agit mß

per accida.tit,non potest tollere effentiam materia,cui nul

la accidentiafum Cetraria-fed poteß tollere eßentiamfor

me,cui m hoc contrariantur accidentia aliqua, quia non

stat cum qutbufcunq; accidcntibus. Ex hac autem differen

ttafequiter aha, vt quia non potfl tollere effentiam mate

ri cneceß'e efi q> prafupponat effentiam materia, non au

ttm fie prafuppoiit effmtiam forma. Ex his etiamfequis

tur differentia tema tf> non pofl'it tollere quatuatem ma

tena, vt f poffu earn augmentare nifi addito quanto.quia

non poß'etfaceré ex materia qua eft in vno pugillo,effe ta

tu n de materia quantum eß in duobus pugillis,niß addito

i . de Gener. quato,vel adduo aliquo corpóreo, ideo dicit Vhlofophus

Тех. ji.ir m libro de Generatione in capitc de Augmento, a, debemus

vide. fupponerc augm:ntumfieri per addttioné alicuius corpos,

ris ,pot:ß enim agens naturale rarefacere, f:d ex hoc (fez

cundum Vhlofophum) non proprie augmentât, fed maíos

rem tumorem qencrat. Concludamus ergo, ir dicamus , a,

ficut ipfa effentia materia flat cum quacunq; raritate plu

rificabdi m natura,ir cum quacunq; calefañione ir im

frígida tone ir condenfatione,ir cum omnibus huiufmodi.

permutationibusfic flat ipfa quantitas materia per quam

materia eft multa vel pauca,quia in oibus huiufmodi per: .

mutatíombus non minuitur materia neq; crefcit,quíafi ex

aqua fiat acr vel quodeuq; aliud corpus, illud idem ir tan

te n.nec plus пес minus , quod erat de materia [ub forma

aqxe,fit fubforma aeris vcl cuiufcunq; alterius corporis.

Ex quo mamfeftifequitur ó¡> aqens naturalefiew. non pos

tefl tollere eßentiam materia, fed rteceffe eß ipfum tpfam

fupponere-.ßc non poteß tollere пес ímutare quantitatem

materiafed neceß'e rabet tpfam fupponercquia quantitas

A materia flat ей omnibAs iflis tranfmutaHombus naturalis

busficut ir ipfa materia. His autem omnibus pralibatis,

in quibus diutius ¡nfiiíimus ppter multas veritates ibicon

tentas,qua nmfolum ad hoc capitulum, fed quafi ad oms

nia naturaha deferuiunt: defcendamus ad declarandû nos Sex' fot dem

ßrum propofitum.Dicemus ergo ¡f>fex pot Deus qua non qu& non pût

poßut alta agcntia:pot.n.prío de aliquofaceré nihilfecus alia agencia,

do poteß de nibilofaceré altquid:ttrtio potefl augmentare

non rarefaciendo пес altquod corpus addendo: quarto pot

minuere non condéfando пес aliquid de materia remouens

do: quinto potefi condenfare no occupdndo locu minorem,

fexto pot rarefacere non occupan do locum maiorem . N*

quia Deus att'mgit ipfamfubîiantiamfecundu fe ¿r imme

díate no habito refpeílu prout coparatur ad accidentia со

traria,cum ipfa effentia materia fit quadafubfiantia,fm

В pojfe atttngit ipfam effentiam materia: ir no obñante dp

пиЧа accidentiafint et contraria,potefi ipfam effentia mas

teria tollere,quodftJaceret,annihtlarct.Stcundo quia pot

tollere effentiam materia , confequens eft % in agendo no

prafupponat eam-.poteñ ergo producere ipfam effentiam

materiaficut agens naturale potefi producere tpfam effen

tiam forma,quia non prafupponitforma, cum poffit tolle

reformam.pot ergo T)eus producere aliquid non produce

do materiam,quiaficiendo créât irfacit de mhilo aliad.

Tertio pot augmentare non rarefaciendo пес al iquid ads

dendo.quia ей poffe diuinu attingat tpfam effentia mates

r\a,et etiam ipfam'effentiam quatitatis quia attingit effens

tiam cuiuflibet ret pradicabilis,cumfint in eo perfeñiones

omnium pradicamentorum,poterit effentiam materia traf

mutare ad maiorem quantitatem,poterit enim faceré $ рл

Q, rum de materiafiat multu de materia:quodfaciendo aug

mentabitno rarefaciendo, пес aliquid aliud addendo,fei

iUam cande materiam ad maiore quatitatem tranfmutans

do.ojjirtopottrit dimmuere,n<ifocondêfando nee materia

dimmuendofed tpfam ad mino remquati tatem tranf<nuta

do:nam fi poteñ faceré % parum de materiafiat multem»

poteritfaceré econuerfo quod multum de materia fiat pas

rum,quodfaciendo diminuit rem modo quo dixtmus. цш»

to poteñ condenfare non occupando minorem locum : nam

fi poteflfaceré quod parum de materiafiat multem,potts

rtt condenfare non occupando locum minorem, cum in hoc

dtfferat denfum a minús denfo, quia plus eß de materia in ■

tanto loco in re magis denfa quam in minus denfa . Sexto

poterit rarefacere non occupando locum maiorem-.quia JU

cut tranfmutando materiam ad maiorem quantitatem pos

tefl rem condenfare non occupando locum minorem ,fic

tranfmutando materiam ad minorem quantitatem potefl

rem rarefacere non occupando maiorem. Quarefi

Deus potefl rem condenfare non occupando

locum minorem , cumfuerunt partes

ilia calefies condenfata vns

deßttusfuit Sol, Lus

, nair caiera

Stella,

: < faitumeflhoc virtute diurna non occupant

i, tes minorem locum,vt mille vaeuitas

tes remanerent in cotlo: quoi

. declarare voles

bamus .

H E X A E M E R О N.ft

CAP. XXXIII!, A

Quomoio luminaria, ({ихfuntßxa in cedo, âkun

tur ornamenta caúi.

> O L Б N T E S traBare de

lumindrihtufixis in с celo quo

I funt ornamenta cccli,incurrcs

¡ mus difficuhatem quanda de

I terra, quia arbora qua funt

[fixa in terra non dicûtur ors

I namétaterra,quia terra dicis

I tur ornata diefexta, arbores,

verofuerunt produite die tertia.Ad hanc amé dificulta:

temfoluendam volumus declarare quo aceipiatur ornatus

inoperibusfex dicrum.Videmur autemomniahumfmodi

ofera ad duo eß'e referendajd pcrfcBione, ¿r ad ornas

tum.nam cumfexta die yidiffet Deus cunBaquafecerat,

ir erant valde bona,quafi concludído infertferiptura dis

cens,lgitur pcrfcBifuntcotli ir terra ¿r omis ornatos

corû.Vidcndûefiitaqi quo ornatos dijfert к perfeBione.

ÁLiqui out dijhnguunt hec duo penes interius et exterius:

aliqui aute penes agerevniuerfaliter irfpecialitenaliqui

vero penesfini ¿y adfinemtia perfeBio videtur pertis

neread imeriora,\texboe dicitur perfeíhs quis exfors

ms ¿r ex qualitaubus quafunt in ipfo .fed dicitur orna

tus propter aliqua exteriora qua adhibet circa fe , vtputa

vefles, vel aliqua alia ornamenta.igitur bcsl'ue et homines

dieuntur ornamentaterra,quiafunt circa terrant. Rurfus

in terra efi quadam virtus generalis producendt hac, cum

bac in quadam generalitate caufaliter fint in dementis,

quia per virtutes aBiuas et paffiuas elementoru fit mixfto

vnde ifla producuntur,tame no poffet terra пес poffent ít

omnia elementafmulfine homme producere homme, nee

fine cquA equü.ideo hac ornamenta terra videnturfaces

re adfpecialitate produBorü, nam terrafecundttfuam ¡>s

fcBionc videtur habere quídam gcncralitatem ad ifia,fei

per hac omameta determinatus fpecialiter ad produBios

пет iflorum : ergo perfeBio ¿r ornatus nonjolu poffunt

acapi penes interius ir exterius ,fed etiam penes vnis

ucrfale irfpeciale.Ex his aút dicunl aliqui , arbores ir

planus non pertinere ad ornatum terra, quia terra de fe

potefi omnia iÜa producere: fed animaba dieuntur ornas

menta terra,quia terra non potefi producere animalia fis

feBafinefundi infpecic.T erra iuqifecundu iflos habet

gñralem irfpálemvirtutcmrefpcBuoíum агЬспц^а oís

arbores potefi defe produeerefed refpeBu aíalium perfe

Horum habet virtutem generalem nonfpecialem, quia nifi

determmetur perfimile infpecie,non potefi illa produces

re. Sed hoc non efi verifaille пес rationabdef omnes ors

boresfint ita impcrfiBa f omnesfiant ex terrafinefemi

ne,сumfemper perfeBiora déterminentfibi modumgene

rationis.Animalta qmdemfunt perfcBiora plantis , quia

omnia animalia determinantfibi modos generations , vt

animalia qua fiunt ex putrefiBionefemper determinant

fibi illum modum vt nunquamfiant ex femine , ir qua

faim defemme nunqifiant ex putrefiBione. Etfi dxcans

tur aliqua fieri ex femine ir aliqua ex putrefiBione.

Uac ir iüa non erunt eiufdemfpeciei vtfupra de muribut

В

tangebamus.Sed a> nulla plantafint fa perfeila q> defer

minentfibi moiumgenerationis,non confonat ratiom,cum

videamus ahquas plantas participare mafeulinum irfits

mininum,in quo participant modü animalium , talia enim

tredimusfibi determinare modumgenerationisiir quia ts

liafiunt exfemine ,nonfiunt ex putrefiBione. Etfi mues

niatur, q, jola virtus terra fufliecret ad produBione plan

tarum:potefiexponinonfimpliciter,fed p magna pars

te. Tertio modo difiingunt aliqui pcrfcBioncm ir ornas

turn, quia perfeBio ( vt diront ) fe habet vtfinis refpeBu

perfeBi, quia perfeBum tendit infuam perfeBionem tan

quam infinem:fed ornatum refpeBu ornad non fe habet

vtfinis, fed vt adfinem:nam homo non ordinatfe adjuas

veflesfedfuas vefles ordinat ádfeipfum.Sed ifíi modi at

cipiendi рефВюпё ¿r ornatú penes interius et exterius

vt dicebat diflinBio prima,aut penes agere generaliter ir

fpecialiter vt dicebat diflmBio fecunda , vel penes finem

ir adfinem vt dicebat diflinftio tertia , non videntur per

fefumi,nec conuemre videntur omnibus ornamentis et ga

fcBionibus-.nam aliqua penes fui intrinfeca videntur ors

nuriyvt agn vefliri,quia lila agri dieuntur melius effe ves

fiitajjuam Salomon i n omni gloriafna-.ir angelí dieuntur Matth. 6.

effeornati,iuxtaillud Ezechiels de hucifero, Tu fis Сар.жЪ.

gnaculumfim¡litudinis,plenusfapicntxa,pcrfcBus decore.

Etfubditur ibi,Omni¡ lapis pretiofus ornamentum murrt.

Et narrât nouem lapides pretiofis ornamentum eius, quo

numero(fecundü ifid.i.de fummo bono)inte\liguntur noue C*f• < 9.

ordines angeloru,quos(vt ait)apoftata angélus ah' lapfum

quafi in veíiimento ornamentifui,af¡ixos habuit. Conîtat

aût,f angelí non poffunt habere ornamenta exteriorafei

ipfa perfeBiones angelorum dieuntur ornamenta eorum:

vhfupremus angélus dicebatur effe ornatus omnibus alijt

angelis,quia quafi omnes perfeBiones aliorum angelorum

congregabantur in ipfo-ipfe etiam Deus dicitur effe veftis

tus ¿r ornatus,iuxtaillud Tfalmi , AmiBus lumineficut PJil.ioj.

vefiimento.Lumen autem,quo Deus dicitur amiBusirvt

flitus,eît ipfemet.qui cïi lux.in qua tenebra nofunt уйл:

vnde ipfeefi lux qua veîtitur, ipfe efi lux quam inhabitat,

iuxta illud Apofioli. i .ad Thim.Luccm inhabitat inaccefs Cap.6

fibilem.ltaqs m taltbus fpiritualibus fubflanttjs no poterut

accipi perjèBio ¿r ornamentumfecundum modos pradis

ftos.vt dicatur Deus ornatus per cxtcriora,vcl per ea qua

funt adfinem , vel penes agere in aliafiue generaliterfis

uefpecialiter. Poffumus ergo dicere Tcrfeitioncm poffe

accipere penes dare effe; ¿rideoforma dicitur рсфВю z.Vh.ttx.i/.

rei , quia dat eß'e ni: Qrndtum autem poffe accipi penct

dare pulchntuiinemir decorem,vndecHq;fu tUa pulchrb

tudo ér decorfiue per interiorafiue per exteriora. Vnde

lila dieuntur ornata penes ea qua reddunt ea pulchra,

vt penesfuos colores,ct penes alia ip reddunt ea pulchra.

Videtur autem pulebritudo et decorfaceré ad delcBatios

itemficut perfeBio facit ad cffclr ad d¡flinBionem.Vn*

de ex hoc efi res pcrfeHa,quia habet effe in aBu,¿r habet

eß'e dtfíinBumfed ex hoc efi pulchra.quia ipfa dclcBatur

infeipfa,vel quia alia deUBanttr in ea. Vnde ¡He fupres

mus ángelus quia deleBabatur infeipfo,exfua pulchritus

dine corruit : et quia res dclcBatur in bono,eo f boni efi

illud quod omnia appetunt,vt fapientesVbilofophidixes j.deàiaj.fi

runt: hocforte motiuo motus dixit Diony.de diui.nomi.f Cdp.4..

omne pulchrum bonumtt omne boni pulchrum^a (vtait)

S Е С V N D A P A R S.

2.

boni ¿r pislchri fecundu oem earn cunSla defiderat. His

itaq¡ prelibatis dicemus ej> tp'.o res funt gfcÜ¡orcs,{¡ttomi

nus indigent ornamêtis exterioribus,$a ipfefiti funt orna

tnenta,mxta xllud Apoft. i.ai Conn. Que putamus igno

biliora mcbra effe corporxs,hxs abiiantiorê honore circus

ddmus.Etf<xbàit,ep honeftd mcbra nullius egent ornamcti.

Videmus quidê $ Deus orndturfeipfo,a.a ornamenti eius

tft ipfdfubftantia аил eft aïlus purus et lux pura. Orna:

menti aute angelífùnt inttlleÜus etfapientia eius,que no

funt ipfafubftaûa eius,fedfuntfupadditafubftamie: funt

th bona intrinfeca eius.Homo aute ornaturg bonaexte:

riora,vt per veftes,ir per auru,et argentu,et pergemmât

fretiofds appoßtas circa ipfum. Sic it videmus in elemen:

tis,quia ignis oui eft nobilijjtmus elemcntofy,nulli habet or

namenti nififeipfum.aer ait omatur auibus: aqua pifci:

bus:terrd dutem(que eftfex e\ementorum)eft magis orna:

ta ceteris elememis,quia omatur arborxbus,beftijs,ir ho:

mmibusyornatur et ambus ir pifcibus , quia dues licet vos

lent in aere , quitfcunt tñ in terraiet pifces licet natent in

aqua,multi ещ. quiefcunt in ttrrd.Sed vt ad noftri ppofi

tu defcenddmus ,etvt obictfionesfitfds vel fieri poffioiles

ferfoluamus-.dxcdmus in orndttbus réiy effe muhitudmê et

fduatdtí^a аЩил omatur plurxbus,alxqua pducioribus,

et quátofum aliqua ignobilwra,tanto plura bnt ornamêta.

Rurfus in omamitis inuenimus maiorxtatê a mmoritatc:

ah ergo in dhaud re inuenimus multa gnd omdmentorum

quori aliqua fe tenentci ri,aliqud funtfepdrata a re, dli

qua funt matora,dliqua minora-.tunc quefe tenentci re,

quafi dmittunt поте ornamenti,no quin pofflnt dici orna:

menta,fed quia hht aliudfpale поте, quia vhr ¡¡üncrc ad

ffeiiioné.fed ornamêtafeparatafpaliter dnr ornamenta,

quia no gtmentfic ad gfeftxonê,ficut coxiBa. Et in hoc bit

dtcebant dicêtes a? omametafunt in cxteriorxbus.gfeBioes

in interioribus.qí veljt eft vbi eîi dare ornamêta exterio:

ra.fedybi nofunt ornamêta exteriora,idê critffeBio ir

ornamen:u,fcdm aliud et aliud diBü.Vel veri dxcitfic di

centes.vbi funt ornamenta exteriora,et additur ibi magis

ffcftum:na quia exteriora magisfe tenêt cu omamentis vt

dißnguamus ea ab íterior¡bus,dxcemus interiora magisfe

¡enere cu j>fcílioibus,no quin et ipfafmt omamêta,fed qa

in hoc dxftmguuntur ab exterioribus boms.Scdo,vt diceba:

mus,in ornamêtis inuenitur maioritas et minoritas^a dli:

quafunt nobxliord, aliqua ignobilioraficut ergo adueniête

maiori lumine obfufcatur minus,fic minus ornamenti j>dit

nomê omameti ¡>g maius.Bx his ait poffumus foluere ob:

icílionc pretaBdfuperius,qudre luminarxd qua:funtfixa ^

in ccelotfunt ornamêta cœliict arbores quefitfixe in ter

ra no dnr ornamêta terne?Ad qdt aliqut dixerut, a? lumi

nana nonfuntfixa ficut drbores,qd arbores fiefuntfixée,

«fi nuüo modo mouêtur.fed luminarxd codi mouctur eifuo

curfu peragunt circuitusfuos. Sed dato cœli ftaret,et lu

mxnarxa no moucrctur,effcnt nihilommus ornamêta cœli.

Vropter hoc dicere poffumus put antea diximus: ил ça in

«fio no funt alia ornamêta nxfi lumxnarta,io qlticûq>fint

ïbifixa,quxa no funt addtta ibi diqua alia vu po(fmt pdex

re nomê ornamêti.vocata fit ornamêta cceli.terra ait ht*

mfe arbores fixds,^d hêt alia ornamêtafeparata loge me

hora et potior a,pdiderunt arbores nomê ornamêti,cj)uis ve

>:jint ornamêta-.et exinde Deusfortefecit arboresftatim>

ti appdruit terrafigmficans tp volebat darc terre ali<{ or

A namîta. Amplias dato $ in calo poffent ajfignari aliqua

alia que dteerêtur ornamêta,tn nulla dlxdpht ajfignari in

cœlo itd dignd et itd nobihaficut fit luminaria.io £j> nul

la alia potuerunt ¡idere nomefui quin \ocarctur órname

ta.fed terra (vt dixxmus) pter drbores hêt dlxd orndmêta lo

ge nobiliord,$d hêtfenfitiua,etfcim loci motiua, quefit

longe nobiliora ф vegctatiua-.babct infuj» ÎteMhua, ideft,

hoies,qui funt longe nobiliorei predùiis,licet hoïes nofmt

fimplkiter ornamêta terre:ideo j>£ tot nobiíiorrt ornamen

ta mento arbores nomê ornamentorum perdiderunt.

' CAP* XXXV.

Declartms mile habent ejfe diaphaneitates,^ tot

B modi coloris, àr tot modi lucís , tjuot uidemus

in cœlis'

V E R V N T quiiá vo

lites dicere ep de cœlo nihil

videmusnifi fiellas, aft'umê

tes ronem ex aere et ignc,^

in fua puritatr videri non

pofj'unf.et quut(vt diunt)cœ

li q)tofuperiores,tanto pu:

rwrcsjbr per confetjuens ta

to rariores , ir ideo de eis

(vt afferunt)nxhil videre poftumus,mfi sleUas.Sed heec po

filio flare non pot.primo prout cœli copardntur ad elemê

ta-fecundo prout coparantur ad vifumnoftrû.ln elemens

l tis quidê quanto denfiora, tanto viliora,ir minus habentia

de aBualitate:fed cumcœlifit nature lummoje,nihil eft

denfa pars cœli, <p aggregatio lurmnis-.fed dxuerfitas eft m

denfitaterfuia pot effe tanta denfitas a? refultat ibi color

¿r non lux, ir pot eft'e tanta denfitas a> refultat ibi lux,et

tanta denfitas çp refultat non folu ibi luxfedfins luminis, Ex denfitate

vt patet in Sole qui creditor denfior otbus alxis: denfitas er color,lux , ir

go in fupcrcœlefiibus no pertxnet ad vilitatem,ficut m ele fons ^с« > f<IU

mentis,fed magxs ad nobilxtatem ir aggrcgaûonê lumxnis. fantur.

pars ergo ilia cœli vbifixafuntfydera,esifuperior, ir tii

denfior ahjs parttbus,\bi funtfixe planète . Secùdo dxiïa

pofitio fiare non pot prout cœli coparantur ad vxfum no:

ftrum-.namfi dès cœli prêterftellas effent rarx, apparent

nobis cœlum empyrium qdf eft mum lucidu,cuxus contra:

riumvidemus adfenfum. Vretermrffa igitur hac ofinxo:

nejicdmus a? in cœlo non videmus aliquid nifi diavhani

ir taminofttm,in quibus couenit cœli cum iftis inferxori:

bus.vnde Vhxlofophus in. i.de did dicu,a? nofecundum fe Tex.6 8.

aqua ir der efl quid litcidifed qm natura eadi eft in his

vtrifqhir in perpetuofuperius corpore. In alus. п. qualita

tibus,vtputa in calido,}rigido,humxdo,irficco, non conue

nxunt fupercœleftxa cum iflis injerionbus formaliter: qa

hecfunt m xftis infenorihaformaliter,mjuperioribus

dem nonfuntformaliterfed vxrtualiter. Sed rarumetden

furrx,luminofum ir dxaphanum vere irformdliterfunt in

iftis inferioribusir mfupercœleftibus : diffxrunt tñ hac

multxplxcxter,primo quanti dd fcilfionêfcîo ф(и ad origi

nê,tertio <ßm dd aBionê.a^ti ddfcifjbonem adê,^a elemê

ta, raraßexliusfcinditur ф denfa, nifi forte ej nimtáí d:

íliuitOAc cotrafiftit „ficut ignis j cß rarior aere.no hap

tranfiretur

H E X A E I I E R О N. s г

iranfiretur propter nimiam aftiuitatem.ficut pertranfttur A

aer : ipfum ta,mn rarum (fecundum quodhuiufmodi ) m

hi qua patiuntur peregrinas impresiones , leuius fcifs

furam patitur quam denfum .fed in fupcrealellibus non

fie , quia { vtfupra tangebatur ) ita effet impoffbilefem:

den rarumficut ir denfum , irRentiere orbem ficut ir

íídlam , quia neutrum pati poteií peregrina; impreffios

ne¡ Secundo différant hac ir illa quantum ad onjtnem,

quia btc rarum oritur ex calido dilatant: , denfum ex

frígido conjlringente : ibi autem hac oriuntur ex dea

prodúceme vel lubente. Ыат nihil eft ibi fecundum raí

tionct feminales ,vt vult Augufiinus circa pnneipium.C .

Cap. 1 1 fuper Gene . Non funt m calo ahqua produfta prout

fecundum rationes feminales materia tfl fubieña natu:

ralibus agentibus , fed folum prout fecundum rañones

obedientiales eíí fubieña deo . Et ideo rarum ir dem В

fiim vel efí in eo к principio prodúceme , vel poíípros

duilionem deofie tubentt . nam produtlo cceio ex mate:

ñafubforma cali,aliqua partti codi fuerumdimno tufs

fu magii condcnfata,quàm prius effent : qma( vtfupra di

cebatur) lux fuña cjl prima die per condenfationem fuá

materne -.fie Sol,Luna,& flclla produñifunt quarta die

per condenfationemfuie materne. Tertio dijferunt ba:c ir

tila quantum ad añionem,quia denfa in elemetis, vt humor

ir humus,idefl,aqua ir ttrrafunt mag» pdjfuut: rara.vt

Cap. i o. ignis ir aer,magh aÜiua.Vnde Augußinui. j ./uper Gen.

ait,quid funt duo elementa ai pariendü, humor irhumus,

ideíí,aqua ir terra : adfaciendum autem aliá duo,aer,vis

delicet,ir ignis . Aduertendum tarnen quod quodlibet cali

dum eíí aítiuum,frigidumfubañiuum:ir quia aer et ignis

funt calidajicuntur elementa ad agendum.Inuenimus tas С

men ahquando легcm effe salde pajßuum : quorum vtríqi

verum eií,quiafi confideramus ipfam calidita'em fecundü

fe,aerfcribitur inter elemeta aïtiua,quia calidusfedfi cos

fideramus modumfecundum quern air participât caliditas

tem^uiafimul cum raritate participât remiffam cali ditas

ttm,dicitur effe valde pajfUus . Vel poffumus dicere f aer

ifle inferior propttr infiihonem quam habet ab elememis

frigidisfemper eß frigidus,nificalefiat per fupercaleíícs.

radios : ir quiafrigidus ir rarus , ideo paffiuus multum

quantum ad tííam inferiorem partem. Denfitas itaq¡ m ele

mentisfacit ad pajfMitatem,vel in dementisfecundum ali

quem modum diminuit añMtatem : nam ir iße aer infes

rior qui duitur multum paff\uus,cß magis aliquahtirfpijs

fior,quàm aerfuperior qui eß magis aftiuus.Scd infupers

íoeiefiilus denfitasfacit ad aÜionem, quia influenza et as jy

Bio magis eß a ficlld qua eß pars dcfior,qukm ab orbe qui

■ с и. Ф fars rar,or- Reuertamur ergo ad propofitum, ir dicas

mui,f licet rarü ir denfumfint in fuperioribus formahs

tcr,longc tí aliter q¡ in elemetis: ir licet elementa habeat

heee longe dijfxmiluer kfupercaleßibus, alxqua tame des

mentaba (quantum ad aliqud) imitantur in bisfupcrcodes

ßia.vt fèrrum ignitum quia eß denfius longe plus vrit ir

agit quam ¡hppa vel palea ignitaquia eßrarior. Sed in

his non oportr ' fermonem producere : fufftciat autem fcis

rc,quod mfupercedeîlibus eíí rarum ir denfum,ir eß ibi

magis denfum ir minus denfum,ficut in his mforioribus .

Vratermiffa ergo aftionc ir pafßone, quia dt his nunc los

qui non mtendimus.fduau poterimus omma qua: videmus

in calis vd omnia qua in eis vifupercipimus . Nam vides

mui ibi aliqua quafiedorem : aliquajucem: aliqtia,necc9

lorem n:c lucem ,fel diaphaneitaïn ir tranfparentiam .

T/iaphaneita¡ ergo ir tranfparentia fumunturfecundum

rarimem , color autem ir lux fecundum maiorem irmis

norem denfita'em. A{fi¿nabunus quidem in calo duplicem

colorem.ir triplicem lucem,qux omnia cominguni ex ma

iori ir minori denfi tate.efl enim in calo duplex color ma

culofus,<\ui eíí in quadam parte Lune, qui dicitur macula .

Lunce.nam Luna in illa parte vbi eñ macula non lucetfel

apparet ibi quafi quidam color obfeurus ir quafi nebulas

fusir maculofus : vndedicit Auerr.in.i. Cali ir muns Com.-fp.

d i,Lunamfapere naturam tcrrcfirem . tamin fine terres

ftreitdtfed exfola quadam debili denfitat,poffumus mas

culam illam faluare . Secundo eíí in calo quidam color la

zurinus non fplendidus, ideß, non üluminans : quem colos

rem prafendit oñaua fphtera , vel ilia pars cxli,vbi funt

fydera : nam inter ipfafydera,quandoesittmpui darum,

videmus colorem lazurimtm . Sunt ergo in calo duo modi

colorum , ir funt ibi tres modi lucis : quia eíí ibi queddm

lux ab alto recepta , que eíí quafi rúbea ficut Mars , qui

torn apparet igneus, irficutfunt aliquce aineßeüte , quai

videntur quafi ígnea, non ta ñen habertthmw ííclle lus

men ab alio quam к SolefeiinrecrpicndoiM lucem prjes

tendunt colorem rubeum vel igneumJSecunda lux eß in ca

lo recepta per modum quafi cuiufdamalbedmis ,ficut lux

Luna in ilia parte vbi non habet macuiam qua vidctur als

ba ir clara , irficut planeta qui dicitur Venus, qui recis

piens lumen к Sole offert huiufmodi lum:n oculu nofira

per modum clantatis ir albedinis . Tertius modus lucts

eíí in codo , qua non eíí recepta ab alio ,fei eíífins lumi

nisinfe,ir eíí prmcipiumluminis inalijs ,cuiufmodi e[l

lux Solis,k quo omnia alia recipiunt lume. Erunt itaqifex

in calo: videlicet,diaphaneitas,quantUmai partes Mas ca

li,vbi funt Ylanete : color maculofus , quantum ad macus

lam Luna : color lazunnus , quantum ad oilauam fph.es

ram , vel quantum ad partem illam cali, vbi funtfixafys

dera : lux ab alio recepta quafi ignea,cuiufmoii funt mul

ta Hella talem colorem pratendentes : lux recepta quafi

clara ir alba , ficut funt multa fleüa talem faciem des

monßrantes : lux non recepta ab alio corpore,fei qua eíí

principium irfims luminis,cuiufmodi eil lux folaris. Dias

pbaneitatem ergofaluahmus fola raritate , vt partes illa

codi vbi funt planeta , funt diaphana propter raritatem

quam habent : fed alia quinç , videlicet,duos moios edos

ris , ir tres modos lucis ,faluabimus ex maiori ir minori

denfitate , Ad cuius euidentiam,eß fcienium,quoi m itíis

inferiortbus color albus plus participât de lucc,ir nigermi

nus. Omnes autem alu colores conficiunturex albo irnis

gro. Incalo autem non ponemus album ir nigrum,fel

ponemus maiorem ir minorem denfitatem ,irexhoc pos

nemus maiorem ir minorem aggregationem ¡uraintí : ir-

vbi eíí maior aggrejatio lumims ir maior denfitas,magi$

accedit ad lucem -.fed illa denfitas facit lucem , vdfi non

focit lucem ,fed colorem , magis accedit ad colorem Лит,

qui plus habet de albo , vel plus habet de luce . Dabimui

ergo quinq¡ modos denfitatis jUurn fecundum magis ir

minus , ex quibus duobus accipientur duo modi coloris , ir

ex alus tribus tres modi lucis . Dicemus ergo quoi ад .4

la Luna denfa eíí , quia non tranfparet , ir eclipfit no

bis Soient , cumfupponnur Soli : ir quia Luna fecundum

}

JE CVNDA PARS.

fe шат tamfecunium partem lucidam quim maculofam

Solifuppoßta,Solem eclipfat,iieo efl dcnfaficuniumfe to

urn : dcnfa eft ergo macula Luna,fii eñ minor denfitas,

qua reperiatur in cxlo.ir quia minus eß ibi de denfitate,

minus ibi ejl de aggregatione luminis-.ir ideo plus accedit

ad colorem maculofum ir olfcurum , cum ibi minusfit de

Auer.in. г. de participation luminis.Fuerunt enim aliqui dicente¡ $ iia

Calo, со. 4 2 . macula ejl vmbrd terra vel alicuius montis.Sed no femper

terra пес aliquis mons fe inttrponit inter Solem ir Luna,

fedfilum hocfit in Ulis interfiíiionibus,vbi deferens Luna

interficat defirenttm Solis , quaru vna inttrfecatio dicitur

caput ,iral.a cauda Draconis.femper aute ejl in Luna ilia

macula,non autemfemperfe interpomt terra vel aliquis

mons inter Lunam ir Solem . ergo ilia macula non efi vm

bra terra.vel alicuius montis . Dixerunt autem аЦ, a> ilia

macula eft idolum maris,vel idolum terra. Imaginatur au

tern quidam % Lunafit quafifpeculum,ubi apparet imago

ir idolam:ir quia Lunafemper refpicit terram ir mas

refemper apparet ibi idolum terra ir maris,ir perçons

fequensfemper apparet ibi ilia macula. Sednec hoc flare

роге/Цшд cum Luna moueaturfemper,terra fiantefiabis

li.ir mari fiante in eodem loco,idem idolum non fimgap

fareret in eodem loco in Luna.qma re fîante,etfpeculo mo

to,idolum ir imago mutatur ad motumjpeculi . Nos ergo

non plus dijfundentes in opinionibus tahbus, dicamus Lus

nam in aliqua partefut effe lucidam, et in aliqua maculos

fam : quia in tHa parte vbi efi maculofa,ita modicam dens

fitatem habet,ir ita modicam aggregationem luminis, ra

tione denfm is in parte ilia non efl diaphana пес tranfpas

rens-.ratione uero eius,quia Ша denfitas efl valde módica,

ir parum habet de aggregatione lummis,redditur obfcura

ir etiam maculofa.ergo tarn módica denfitas reddit colore

obfcorum,vbi parum participatur de lumine.omnis enim со

lor participât aliquid de lucefed color obfcurus minus par

2 . de Anima, tieipat de luce efi аЦ. Vrater itaq; banc denfitatem,qua efi

Tcx.66. in macula Luna,efl dare maioré denfitatem in caleßibus,

qua no efl tanta den fitas,f luceat vel a? pofftt reeipere lu

men,ir ipfum refundere in aliafed ex iüa denfitate reful

tat quidam color magis participons de luce, q¡ macula Lus

na:ir hmoijcfi color lazurinus,cuiusfimilitudinem prate

dit oÜauafphara.Erut ergo illa partes vbifuntfyderafis

xa,qua apparent lazurin<e,magis denfa,ir plus habentes

de aggregatione lummis,qi pars illa Luna,vbi apparet mi

cala fed non erunt ita denf<e,nec habebunt tantam aggrega

tionem lumims,ficut reliqua partes Luna qute lucent. Am

flius autem prater has duas denfitates exquibus refultat

lux,color obfcurus, ir lazurinus,efi dare alias tres maios

res denfitates,ex quibus refultat luxiquarum una ejl reces

fta et quafi ignea,alia efi recepta et quafi alba,tertia non

efi receptafed eflfins ir principium luminis. Stellte enim

qua videntur quafi ígnea , plus habent de denfitate ir de

aggregatione luminis,^ habeant partes iüa codi qua vide

tur lazurina,tu quia illa lucent,partes coeli lazurina non

lucentitum etia quia color rubeus plus accedit ad lucem ir

albedmem a) lazurmus,etplus habent de luefleta rúbea

Origo coloris lucentes,ifi cartes cceli lazurma.X'ndc mamjvjle videmus

rubei ir lazu in iflis mjtrwnbus, quodfifint parietes antiquati ir des

nigrati,ir ponamus ibi calcem albam,refultat ibi quafi со

lor rubeusfedß carbones vi:« mti mfceantur cum calce,

refultat ibi quafi color lazurinus : quia ergo p us habet de

A nigredine Í carbonibus vitis <ß in parietibus anHquatis.plus

accedit ai lucem ir ad album color rubeus efi lazurinus ,

Sei efi dare aliam maiorem denfitabm in fupcrcxlcfiibus,

ex qua refultat lux recepta prateniens claritaicm et albes

dinemficutfunt partes lucida luna : ir ißa eß maior den

fitas фfit lux recepta prattndens colorem rubeum,quia al

bus color pluf participât de natura lucis vel de luce efi rus

beus,omnes enim ßella tarn pratendentts colorem album

q¡ rubeum,babent lucem reeeptam à Sole: fei prateniens

tes colorem album,habent plus de denfitate ir aggregatios

ne luminis,q¡ pratendentes rubeum. Efi autem vlttma dens

fitas in cedo ir vltima aggregaño luminis , qua ejl tanta,'

quia ex ta non refultat lux recepta ab aliofed refultat ins

de fbns luminis infe , ir origo ir principium luminis in

alustet ifia ejl luxfilaris. propter quod Sol efi denfius cors

В pus,quod reperiatur in cxlo, vtvult Comment. z.Cxli et Commen.4.1.

mundi.Erit ergo in eolio diaphanettas ratione raritatis,ir

erit ibi duplex modus coloris,et triplex modus lucís ex ma

ion ir mtnori denfitate,vt efi per habita manifefium . De

eo autem quod videtur Thilofophus dicere, f Luna videtur jjb .de anima

fapere naturam terrefirem : non hoc diñum eß $ Luna no Ubat,rt refért

pertineat ad quintam effentiam ,fed ratione illius macula, Auerr. г.сар

qua colorem obfeurum ir terrefírcmvtdctur pratendere. defubü.or.

rmet .

С A P V T XXX VI.

VertraUans ¿eßtu ■ ¿r multitudinefr paucirate

ílellarwn .

HILOSOPHVS in

2. Cceli ir mundi quarit,

quare in primo mobih funt

multafiella,in quolibetvero

orbe planetarum efi vna tan

tumfiella ? In quibus verbis

aliamquafiionem mouet de

i fitu fieílarum , prout flella

1 qua funt m cxli parte fyde

rea,funtfuperiores,planeta autem inferiores, ipfi etia pía

netafe habent penes fuperius et mfirius,quia Safíirnus efi

fuperior inter planetas : pofiea efi luppiteriirfie de alus,

ïn etfdem etiam verbi s mouet quafiione de multitudtne et

paucitatefieüarum,cum quariuquarc in primo mobili fiue

in fupremo cxlofunt multafiella,in alijs aute orbibus infi

rioribus,in quolibet efi tantum vnafieUa?Sed videtur quas

ßw Philofopki prafupponercfalfum,quia cxlu fydereum

vb¡ funt multa fiella,non efi primum mobile, пес vltimum

cxlum.Adquod dici potcfí¡$> omnino verba Vhdofophifos Tex.í 1.

nare videntur in.z.Cxli irmundi,t¡>oclauafpharafitvl

timum cxlum ir primum mobile-yquiafirte ante eius tems

pora,vel quandoillum librum compofmt,inondum compás

tum eratoiiauam fpharam moueri diuer fu motibus : nunc

autem certum eß orbem iüum qui non mouetur mfi vno то

tu,effe primum mobile : по tarnen certum eß, immofilfum

e(l,ipfum effe fupremum cxlum, quiafupra primum mobi

le efi cxlum empynü.Tamcn apud Vbilofophos hoc habitu

eß pro indubitabili veritate,<¡> idem fit pi imam mobile ir

fupremum cahmiquia pofuerunt omne corpus mohle,ir

econuerfo.Ncc poffumus m hoc re5?e reprehèdere Vhilod

phos,qma cxlum empyrium,quod efifupremum cxlum ir

efifupra

НЕ ХАЕ Е R О N. , f)

eft fupra primum mobíle,duñtt rationisfufficienter ¡núes

Sti^an non poi.Supponens ¡taq; pbilofopbus, omni corpus

effe mobile,ir opinans oñauamfpbaram moueri vno tan

tien тош,ех hoc credidit ipfum effe fupremum corpus,^*

ex quo erat primum mobile ,nullum erat aliud mobilefu*

pra ipfum.irfi nullum aliud mobile , ergofecundü ipfum

nullum aliud corpus. Hoc ergo Vbilofophus prafuppories,

didt ir quant circafinem. i. de Crelo ir mundo,quan

in orbe primo babente motu vnumfuntfieüa multa, qua

non comprehendumur (idefl > quafunt in tanta muUitudi

ne quod coprebendimn poffunt, ) ir in vnoquoqi orbи

Тех. 6 7. reliquorum babctium motus multos,eîi îfella та ? Et pofi.

pauca hoc idem habetur, çfecundum quidc primamfpha.

ram vna exifietc latloní magna confiât multitudo asiros,

rumutliorumaulcmfigillaúm vnumquodqi accipit jppriot

motus.Brgofecundum Vbilofophum oñaua fpbara efipri

mus orbis,ir habet vnum motum,ir multasfieüasi cateri

Autem orbes planetarum,quifunt inferiores^ conuerfi fe

babent,quia quilibet eorum habet rnamjlellam , ir pluA

Com.67 res motus.Sed tranflaao Comtntatoris veten tranjUtioni

videur ejfe Cetraria ,vb 1 dicitur ,qu*re in oÜauo orbe j>¿

pinquoorbi pumo babente vnum motu [um plures Síellis

non numeratee (idefi,mnumerabiles),ir in aliotü orbium

vnoquoqi habentiú plures motus.efi vnafieUa * Igitur vi

detur bic,quàd oñauafpbara nonfit primus orbis,fedfit

fropinquus primo orbi.ied patet tranfiationi Commenti

effefalfam,ir prêter mentem philofopbi ibi effe additum

de fpbara oñaua propinqua primo mobili.nam primo efi

i bi contraríelas ex verbis ipfius textus,cum dtcuur , ajuare

in oñauo orbe propincuo orbi primo babenti vnum таи.

Si tnim oílauus erbis habet vnü motum fteundü Vhiloßs

fborum opinione,no efi pгорinquus primo orbited ipfe efi С

frimus orbisinamfecundu Tbilojophorü opinioncmille:

orhs qui habet vnum moiu,dle cî? primus orbis.cumfecus

dumrcivcntatcmilludfitprmu mobile: irfecundu Vhi

lofophos vltra primum mobile non efi alius orbis .quia die

orbis non effet mobilis,quod ей contra eos.ponentes , Oras.

ne corpus тоЬАеЛЫЬы enimfiefi rei Veritas,^fupra pu

mum mobile efi cxlumítabilequod dicitur етрупй *fïi

hoc reuelatumfuit sanñis,no inuefiigatum a Ybilofophis.

Secundo patet hoc idem ex verbis Comemibidi dicentis,

a? hoc ai dixit a? oñauus efi propinquus primo orbi , efi

tin ab alusadditnm (etfubdit) 4? Ytolemaus pofuit nom,

quia dicebat f ipfemuemt myelinfixa motu tardumfes

cuniu ordinemftgnorum.i.inuenit $ oñauus orbis prater

mourn diurnum oui efi ab oriente in occidens, babebat ma

tum tardum qui ef? ab occidente in oriens: motus enim ab

oriente m ocadens m oñauafpbara ir in omnibus alus,

efi velox,quia efi infra diem ir попе femehfed in oñas

uafpbara motus contrarius ab occidente in oriens efi tan

dus qui eíí oñauafphtera proprius,quia eft m centu ans

nis per vnumgradufecundum Vtolenueum. Btfubdit ide

Comctdtor,f modem Arabes dicunt $ ifie motus efi то

tus accefl'us ir receffus, ir $ non efi perfeñus.Ad cuiuí

ln almdgefio. euidentiam fiiendü a> Ytolemaus pofuit ofto fpharas то

« uert motu primi mobilis, quoi efifupra xpfam, qü nos di»

cimus cotlum cryflallinüyVhilofopbt tame vel potius afiraa

nomi qui magis inuefíigauerunt de motibus coüleflibus,ne*

feierunt aliquid dicere,cuius natura effet primum mobile:

fed vidétes ф ottauäfpbxra mouebatur pluribus motibus.

*

coaïïi fuerunt ikerc f fupra оНаил fpheramfine fupra

cœ'ufyiereu erat aliqt mobile,qi aliter ipm notare nés

faentes,dixerunt cfj: primu mobile.ow.a ergo cozlu fydes

гейfiue oñauafphara het aliqS mobile fuprafe, oportet

fpmowcaturduobuímotibuí.vnomotuquo тзиешг abas

riente m occidcns,qui eíí proprius fuperiori mobdi a quo

reuoluitut. ir qui est valdc velox,quia efi infra diem ir

noñemfemd-ir alio motu mouetur motu proprio ab occi

dente in oriens contrario primo motui qiu efi valdc tars

dus, quiafecundum Vtolemxum efi m centum annis per

vnumgradum Nunc autem de ifio motu «ropriofie tardo

efi contranetas inter opinionem Vtolemei ir opinwncm

modernorû Arabum qui fuerunt tempore Comentatvris,

quiafilij cius(vt diatur)fuerunt cum Lmperaterc Federis Vedericm U.

соqui obiitfortefuni qumqi ami , vel obijt cum effent ab

annis dommi. 1 ifo.parumplus vel рахит minus ,cum

В modofin jo. Ipfe igitur Vtolemaus videns $ otlaua

fpbara contra motum primi mobilis mouebatur in centum

annis vnogradu,credidit $ perficeret ir compleret hoc . . - >

modo curfumfuum . Er quia quilibet circulus cotlefiisfes

cundí computationi Afironomori diuiditur in ;6o.gras

ius,fi oñaua fpbara in centum annis mouetur vno grada

ir hoc modo complet curfumfuum,confequens efi g> oíla

uafphtera ¡n trigintufex milibus anmrü complet reuolus

tionemfuam.Sed Arabes ( iter <juosforrt principalütrfuit

Tebith.qm de hoc motufecitfpec'ulem traíiatum)dixes

runt f oñauafpha rafecúdu ilium той non ferficit то

tum fuît, fed pofi aliquem motufittum retiocedlt-iieovo

cauerunt motum ilium acceffus ir receffus , quem motum

defcribens Tebitb,dixit oñauam fpbaram mouertfuptr

duos paruos circuios dtfcriptas fuper capita Ariet 'rs et Li

bra. Com«n(4(or tame videns hoc non procederéfecundi

mentem Thilofophi,ponit oñauamfpbaram cfl'e primum

orbem^r ait meodem Comento, q> iüud quod inuenitur

inhoclibro,videlicet,f oilauus orbisno fit primus orbis,

fedfit propmquus primo orbi ,fi fit verum .i.fi vere hoc

dixerit Arifiotelesforte hoc dixit innuedo opinionem B4

Ь11ошсогит.1Ле/?,Ап<Ьцт. Non ergofecundum Cornent,

quátücunq; haberei trafiationem no vera fuit de mentios

nt Ar¡fiottli¡,q> oñauus orbis no effet primus orbisfed «t

fropinquus primo orbi: fedfi hoc dixit Arißfecundü C$

mentatore dixit dlud referendo opiniones alior um, vel (vc

fupra tetigimus) pbilofopbus hoc no dixit , fed fuitfuper*

additum ab aliji, quodfans Comentator ejj'e innuit. Ters

tia via ad hoc idem q>.f Arijlotdes opinatus efi oÜauam

fpbaram effe primu mobile,patet ex ratiombus quas ads

D ducit.fed de hoc in profequendo patebit. Vifo quidfemu

de otfauafpbara,quia credidit ipfam effe primum mobis

le-.volumus aliam dijficultate hie mouere,quia videtur non

effe vnum corpus cotinm ab oñauafpbara vfq; ad orbem

luna,cum pbilofopbus videatur difiinguere inter oñauam

fpharam irfeptemfpharas planetarum,ir dicatfeptem

fpbaras planetarum effefeptem orbes , ir cotlumfydes

reum vbifunt multafiella effe oñauum orbem . Tropter

quodfcundu at cctlefles apparentiasfaluare debemus per

fauciora $ pofiumus: ей ergo quilibet planeta babeatfuu

motum aim à quocunq; planeta ir fydenbusfixistde ties

ceffitate poneré cogimur qiâlibet planeta habere fpbara

difiinñam à quolibet fpbara aliorum planetarum ,irab

oñauafpbara . Vc! fi ponamus aglobo \unari cum cozit

О

SECVNDA PARS.

fydereo eff'. vna corpus con:inmm,de neceffitate cogimur

poneré m illo corpore continuo planetas habites eccentris

cos et epicyclos,vt eßfupus declaratu.Et ft poffemus per

diuerfitafes folasjphararum planttarufaluare oh appas

rentias quas videmus ¡n motibus planetarü, no ponendo te

céntricos ir epicyclosdeue effet hocponere,ir diceremus

fie effe ponendú fed quiafol ir oes planeta аЦ aliquado

funt in Auge,aliquaio in Nadir ir in oppofito Augis^a

aliquando magis\eleuantur a terra,aliquado magis appro

pinquant terroir quia aliqui planeta aliquadofunt res

trogradi, aliquando dircfti,adfaluandü ifias apparentiai

de neceffitate cogimut poneré eccentricos ir epicydos.

i .de cxlo. Vnáf ir Simplicius vult,$fi abas apparítiasfaluare pos

terunt negantes eccentricos , ifiam tn apparentia faluare

non pñt, quia videmusfoie vno tgt magis eleuaria terra,

'ф alio tépore. Cogimur ergo poneré eccentricos ir epicy

clos,quos ponendofaluare poffumus oes apparentias,no po

ncndofpberas planetarü effe diuifas interfe,ir ab oítas

Caf>. 3 2. uafpbera. Sed ponendo ma bec effe vnum corpus contis

nmmjn quo ir cum quo eccentrici ir eplcycli planetas

rum non habet continuitatemfed contiguitatem, irfunt

in huiufmodi corpore continuo collocati quafx meduJla in

offibus,vtfuperius dicebatur,ir quiafrufirafit per plura

quodpoteftfieri per pauciora et eque ber.e,ideo poffumus

poneré à globo lunarifupra cum oïlauafpbera ее vnum

corpus contmuum,ponendo ibi(modo quo diiïum efl)eccen

trieos ir epicyclos,quia his pofitis poterimus oes apparen

ñas faluare,vt parum inftruftis in Aflrologia poi eß'e na

tijfimum,quia fpheris no oportet dare alium motu ab ofîrt

uafphera, fedfufjicithoc dare ccccntricis ir epicyelís.

tttuafieje babentibus celeftibus fpheeris affignat idem

Tex.6?. Arxfiotelcs tres rationes infine, z.de Cœlo et mudo qua

rt in oftauafpherafunt totfielle,ir invnoquo'q; alioru

inferiorum efi vnafkllafine vnus planeta, vtfit vna ratio

ex parte motus,alia ex parte influentie, tertia ex parte

Ь motoris.Ex parte quidem motus potfumi ratio talis: quiet

cumpermotumirluminofitatem fiatinfluentia in hase

4 inferiora,ideo inferiores orbes habew.es plures motus {per

quos influunt in bec inferiora no babentvnumquodq; nifi

%namftéWa,oïtaua autemfphera econuerfi,quia nonbas

bet nifivnum motumhabet multasfiellas inferiores, igitur

orbes planetarum quia abundant in motibus , deficiunt in

fiellis ; oftaua verofphera quia abundat injlellis , deficit

(vtfic loquamur) in motibus,quia non habet nifi vnum mos

tum.Sed bec ratio Vhilofôphifuppomtfalfum,quia coper

tum eft oÜauamfpberam habere plures motus. Ad quod

' • drei potefi, $forte tepore Vhilofophi hoc nondu erat cos

pertum. Voßumus tarnt dicere, veritattm habere rationem

Thilofôphi,dado oÜauefpbere plures motus ,ficut dant

Kfironomi.Hamfi oftauafphera habet plures motus,non

habet nifi duos : vnum qui diciiur aeeeßus ir receffus,ir

alium qui dicitur reuolutionis motus. Ahiaute orbes plas

netarum habent etiam hos motus quia reuohuntur a primo '

mobilt ir ab oftauafpbera,et cumhoc habent motus $s

prios,ergofuperabundant in mot¡bus pluff oftauafpbes

ra , ideo deficiunt infiellis joftaua out fpbera econuerfo,

quia non fupcábundat in motibus,fuperabundat infiellis.

Aliaautcm ratio ex parte influentieficfumltu'r.^a oftds

a.Cceh". uctfphxraplusinfiuitadvitam ifioru inferiorwn qlt altj

Tex. 6 8. „fa ¡nfiriores, vt idem1 Vhilofophus vult ibidemiideo it-

A poffi t banc influentiam perficere , fuperabundat in fiellis,

quia à ßellis magis habet effe influetia cß ab orbibus. Ter Щ.

tia ratio ad hoc idem aßlgnatur ex parte motoris :fuppos Ttx.c.7 1 .

nit quidem eß; maxima proporñonem inter moiorem ir

rem motam.Motor autí oftauefpbere mouendo oñauam

fpberam,mouet omnes orbes inferiores fic proportionalis

ter, q>fi adderetur vnaflella orbibus infenoribus , motor

¡He maueret cum labore ir potna,quod efi inconueniens.

His itaq; prelibatis poßumus aliter omnium horum rones

producere,vt dicamus cum Aukenna , сь ccílum efi quafi

quoddá animal obedies Deo.nec poßumus melius aßigna

re rationes omnium ifiorú <p conßderando qu<e funt in ani

mali.Siquis enim feinderet aliquod ammal,ir videret ibi

cor ir pulmonem,epar,fplenem,fiomacum,vifcera, orgas

■ numvnde vadit abus ,cannam pulmonis vnde aurahitur

В aer,renes,veficam,cerebrum, ir alia organa corporis,vis

deret multa offa , ir in aliqua parte vidieret multiplicari

venas,ir neruos;in alia vero parte viderei hoc nofic muí

tiplicariyir nefeiret natuxam animalis , forte mirares

tur ir crederet illafrufira effe, ir cafufic eff:jaña. ir

tarnen omnia iSta habentfuá iuuamenta : nam cor efi illud °« $ta íli-

a quo procedit vita,ideofemper efl in continuo motu , ir wfítm aiali

femperfpiritus Vitalis dicitur effe in eo,quia motus qui efi neceßarne.

opus viufpargmr per venas pulfatiles,perfp'mtum pee

dentem À corde-.ab cpa:c autem tranfmittitur nutrimentü

ad omnia membradicct m hoc operefit cor magis príctps

¡p epar.ideo oportuit epati adiungi burfafellis, ad qua tra

biturfuperfiuitas col:rica,ir fplene ai qua trabitur mes

\ancoltca,ir renes ir veficam ad qua trahitur fuperfiuis

tas aquofa i'fimiliter oportuit cordifuperaddi pulmonem

^ qui efi quafi ventilabrum eius.Etquia animal ppter cons

- tinuamrefolutionc indiget cibo,oportuit ibi eße Organum

vnde vadit cibus in fíomacumybi recipitur,ir vifcera vbi

furganturfeces. Kurfus quia anima ¡ppterfanguinis edis

tatem indiget refpiratione, oportuit ibi effe cannam puls

moms per quafieret attrañio aeris ad refrigeranone со rs

dis.oportuit etiam ibi effe cerebrum vbi funt virtutes anis

males irfenfiúue : irfic dlfcurrendo nihil videbitur irt

añimali quod nonfaciat ad regimen illius . Ergofi tanta

ordinatio est in animalis regimine,imaginari debemus muí

to maiorem ordinatione eß'e in cœlefiibus,vnde ordinatur

vniuerfúm,ita $ nulla efl ibifiella que fitfrufira que no

habeatinvniuerfofuum iuuamentu,ir quae non fiefit fis

tuata irfic mota irfic pofita prout exigí t regimen vnis

uerfi.Etfi effet nobisfic nota natura ceelejhs,ficut natus

" ra animalis:ficut in óíbus his que videmus in aïali ajftgna

musfuá iuuamenta irfuas rones quartfint tot ir fiefis

tuata,ir quarefint talis complcxionis yfic ajfignaremus

de omnibus planetis,ir de omnibus fiellis , ir de omnibus

motibus coölefiibus iuuamenta ir rones.lmmo in ipfoani

mili affignamus aliqua neceffaria ex materia ve! exfus

perfiuitate aliqua egrediente a corpore , ficut dteunturge

nerari pilt : ir licetfint aliqui pili ad decorem ir profes

ítumficut capih decorantes caput, ir defendentes ipfum

afrigiditate , multi Junt tarnen pili in corpore non haben •"'

tes huiufmodi decorem vel profeÜum : nam multishomis

nibus nafeuntur pili intra aures non facientes ad decos

rem ir non proficientes auri ,fed magis impedientes audi

tum : fi etiam de pilhquarundamaliarum partium hoc

idem narrare poffemus . In coAtfiibus autem'non «fific,

quia

H £ X A I M E R O N,

Cäf.x.

Gen. т.

quia nihil ф ibi tJe,fel omnia funt ibi al iuitam:ntun

ir ai regimen vmucrfi > lieo multo magis funt Ai oms

ma oriinata. .

CAP. XXXVI Г.

Quopioio luminaria cœli diuidunt iiem ac nos

■ Ücm, ¿rfunt infigna iy témpora , ¿íes Ir

annos}h" illuminant terram*

V О NI A M fierafax

pura iieit luminaria cali

faíla effe ai iiuiienium

iiem ir попет , ir yt

fint infigna ir témpora,

ir dies ir annos , ir lus

eeant mfirmamento cœli,

yt illuminent terram , iieo

de öibus his volumus çquis

rere vtritate.Vropter qt feiendum $ omnia h&cpoffunt

accifi velfecunium motus cxlejles.vel prout comparan:

tur ad homines. Motus autem calefles ( quantum ai pros

fensfpeftat) pojfunt accipi dupliciter. Velfecunium mos

tum diurnum,qui eft motus primi mobilis ab oriente in oc:

ciiens , ir redit ad oriens in vna die naturalifiue infra

diem ir noñem,ir ifie eft comunis omnibus,quia hoc то

do mouentur omnia coeleflia qua: funt in firmamento vel

fub firmamento codi. Alio modo poftfl accipi motus cale:

fits prout eft proprius huic vel lili, ir pouffime prout eft

proprius Soli, quiafecunium motum Solis potilfime funt

Ълс accipienda , licet alia non fint defpicienia , quia ai

alia cxlejha heu potentat adaptar i lila ergo quafunt и

Titulo cap ¡tul i pofita,quantum ad motun cœlestem,tripli

(iter pojfunt accipi: velfecunium motum iiurnum-velfe:

cundum motum proprnimivclfecunium vtrunq^ ltaq¡fe:

cunium motum Íiurnum,luminaria cœli,ir potijftme Sol,

diuidunt iiem ir noílem,ir funt in dies. Ыатficonfiie

ratur motus iiurnus,qui complctur in vno die naturalife:

cundumfixas par tes,quafunt arcus diei ab oriente in occi

dens,ir arcus noílis , prout ab occidente redditm oriens:

fie illa luminaria, ir potijftme Sol , diuidit inter diem ir

noñem,quia Sol liuifim motu diurno peragit arcum diti,

cundo ab oriente in occidens, ir arcum ñoñis, ab occiden:

te in ories,quia(vt iicitur Ecd. )ontur Sol et ojcciiit,qua:

tum ai arcum iiei,et ai locú fuum reuertitur, quantum ai

arcum ñoñis. Secunio moio potefi accipi motus iiurnus

nonfecuniumfuas partes,feifecunium tvtam reuolutios

nem.ir fu luminaria cali, ir potijjlme Sol,funt indies,

quia qutelibet huiufmodi completa reuolutio fitcit diem na

turalcm,¡iejl,fol efi in dies, quiafaciendo completam re:

uolutionemfecunium motum iiurnumfacit iiem,ir diui:

dit diem ir noílemfecundum partes reuolutionis . Quoi

trgo iiximus defole, poffumus adaptare a d omnia lumi:

naria,vt duamus c¡> luminaria cœli diuidunt die et noílem

motu diurno, quia Sol lucet in die,ir alia luminaria in no

ñe,iuxta illud, Fecit Deus iuo luminaria magnaRumina:

re maius. i. Solem,vt praeffet dicljir luminare minus. i. Lu

nam ir Stellas vt prteeffent noíli. ergo luminaria cxii di:

uidunt noílem ir iiem,ir el funt in dies, quiaficutfol in

motu diurno itppomt viginti quatuor horas quafunt vna

A dies naturalisfic quüibet planeta et omncsflellte, complet

reuolutione'sfuasjecunlu motum diurnum in vigmti qua:

tuor horis . Si autem eft ibi aliquidplus, vel aliquii mi:

nus, propter id, quod contra feruntur motui diurno,ie ta:

libus ai prefens non curamus . Vifi quomoio luminaria

cœli, ir potijftme Sol , iiuiiunt iiem ir noítem,ir funt

in dies , quantum ai motum Humum, volumus ieclarare

quomoio funt infigna ir témpora ir annos , quantum

ai motum proprium , qua potiffime apparent in Sole.

Sol enim fecunium motum proprium ejl [mfigna , quia

peragitfigna: eft in témpora , quia peragit témpora ; ir

tß in annos, quia peragit annos. Circuios enim, quern ie: Sol in figna té

fcribit Sol motu proprio, potcjl tripliciter accipi. T rimo pora et i

vt diuidiiur in iuoiecim partes . Secunio vt iiuiiitur in

quatuor partes . Tertio vt accipiturfecunium fe totum.Si

В ergo accipiatur primo moioput.f. iiuili tur in iuoiecim

partesfacit Sol iuoiecim menfes,ir agit iuoiecimfigna,

a.a in Martio iicitur Sol ejfi infigno Anetis,in Aprili in

Signo Tauri, etfie ie alijsfigms ir menfibus Si vero cofi

deretur prafatus circulas vt iiuiiitur in quatuor partes,

fic Sol ejl tépora,quia iefcribit quatuor t'epora , videlicet,

Ver quoi eft tempus caliiu ir humiium,Aeflaie qua ejl

calida irficca,hüúnum qui ejlficcusirfrigidus/tllye

me qua eft jrigiia ir humila.Tertio molo pot cofiiera

ri iiilus circulus Solis fcimfe Mum,irficfol eft in an:

nos,quia cií complot reuolutioñe fuam,tunc hat annú, ir

quot complet rcuolutiones(fceuniü praliílú motu) tot an:

nosficit Imaginabimur quidem quania jormicam ejfe fu

per quaniam rota,motam ab oriente verjus occiiens, com

plentern totum curfumfuuabvnopunÜoin iiépunñum

Q infra iiem et noñem,ipfa tiformica ab vnopunîh illiut

rotee vfq¡ ai lie puÜum reieunio motu cotrario motín ro

ta apponet vnü annú. illa itaq¡formica motu rotte copie:

ret ata rcuolutioríc in vna iie naturali,motu aút pprio ci

pleret reuolutionem in vno anno.motu ergo rvt.e iiuiicrct

diem et noi~l¿,et e'et in iies, quia icfcribcio arcu rota qs:

diu durât dies,et postea defcribílo alia partí qliiu durât

nox,hmoi partes iiuifimfacercntpmbas partes toti'u reao

\utxonis,vna m ii:,et aliam in notle,etjelm hoc poffet ii:

ci iimiere iiem et nofté iptum ai partes reuolutionis. jed

quia tota reuvludoni faceret in vna die naturali, iieo hoc

moio effet m iies.verú quia tota reuolunoni motu proprio

coplet in anno,vtfuppofitú cftfctm hunc motum , ejjet in

figna,ir menfes,peragenio iuoiecim partes.cßet in tern:

pora peragenio quar.am partheffet m annos peragiio to

D tum.et qi iiftú ejl icjormica,intelligamus ieJole,irie

alijs luminaribus cœli,vtfupra tetigimus. Aiuerteniu ait

ilia quatuor tga acceptafcim curfumjolis,accipi poffefe:

cuniû quatuor punïla notabilia, fcim curfum Solis in coz

lo. nafunt ibi iuo punña notabilia, principió" Crtncri , ir

Capricorni,qu& Í<rr foljhtia,quajl jolis jlaäo.qi.n.Jol est

m principio Cancri,iicitur quafi stare, quia non pot plus,

ai nos acceierefei incipit receiere.ir quanioejl in prin

cipio CapricorniMcitur quafifiare,quia non potejl plus.

à nobis receiere,fei incipit acceiere.Alia autem iuo pun

lia notabiliafunt principium Arietis ir L¡It<c¿jh« prin¿

cipirt Arietis ir Libr.e iicuntur <equinoiï:a,quia foie exi

fiente m aliquo ißorü iuorum punHori, cjl xquinoïlw in

vniuerfa terra. Habito quo iumimirid cofli , et potiffime

folium ai motum diumü diuida die et noílem , et ejl m

о а

SECVNDA PARS.

dies-.et declaratoqúofcim тоШт proprium .eft in figna, А e

lempora,ir annoy, volumus ofteniere quomoiofecunium

Vfrwiij, motum huiufmodi luminaria, ir potiffimefoldus

cent infirmamento cœli,ir illuminant terram : quod de

leui patet , quia ai hoc mouetur vvo.y motu , vt haefas

ciant.Oflenfo quomoio omnia pra hâa poß'unt verifica*

ri de luminaribus cœlifecunium motus cœlefles: volumus

declarare quomoio poffunt verifican prout huiufmodi lu

Cap.4.. minaría deferuiunt homini, irfunt jacta in minfierium

hominis, quia, vt dicitur Deuteron . Solem ir Lunam ir

omnia aftrd creauit Deus tuus in minifterium curittis ge

tibus.Secunium hoc ergo exponemus aliter Solem ir Lu

nam quafunt luminaria magna, ir alia aitra eß'e infis

gna, q¡ pnus fecerimus. Exponebatur enim prius operant

infigna, prout peragebant duodeeim ßgna cœleftia, qua

funt Taurus, Aries , Gemini , ire . fed nunc exponemus в

çfunt infigna, quiafignificant aliquafutura,vtputa plu

mas,ventos, tempeftatesfuturas , vel alia aux poßumus со

ietlurari per ca. Secundum hoc ergo dicemus quoi Sol

ir Luna ir alia luminaria cctli fimt fatta in ministes

пит hommiSjir deferuiunt homini(prout ad prafens jpe

Bat) quantum ad quatuor , videlicet, quantum aifolatiu,

irfic diuidunt diem ir noHem : quantum ad prafagiu,

ir ficfunt infigna: quantum ad documentum,irficfunt

in témpora dies ir annos : ir quantum ad auxiliumfiue

adiutorium , irfic lucent in firmamento cœli , ir illus

minant terram . Luminaria ergo cœli prout diuidunt die

ir noñemfunt hommi infolatium , quia ex hoc homines

fciunt quando debent quiefcere quia in noïle , ir qiiando

debem operari, quia in iie, magnum enim fafliimm ges ^

Hymnus tecle nerarctur hommififemper effet dies, velfemg effet nox,

fi*. iuxta iïud, Aeterna rerum conditor , поЗст diemq; qui

regis : ir temporumdas témpora ,vt alleuesfaitidium.

Secundo (prout hac luminariafunt infigna) deferuiunt

homini ad prafagium, quia hoc moiofunt infigna moio

quo diximus, prout defignant irfignificant aliqua futus

ra , ir prout per ea habemus aliqua prafagia futuroru.

Tertio prout h<ec luminariafunt in témpora ir dies ir

annos , deferuiunt homini quantum ad documentum: nam

hoc modofuit inuenta Apologia, ir hoc moio fuerunt

homines eioÜi ie codeflibus motibus, videntes luminaria

cœli defcribere alia ir alia tepora, ir alios ir alios ans

nos,vt quia in tali die tantum déclinât Sol ab equinoñias

Ii, ir in tali tantum,ir talis planeta tantum,ir talis tans

tum,ir quia in tali tempore,vt tali hora diei,vel tali mens

fe,hocfignum incipitfic oriri cum tali planeta , ir cum

hocfignum oritur,aliui talefigrtum occiiit, ir etiam ал

tali anno erit coniunÜw Sohs et Luna circa caput vel cir

ta cauiam Draconis, ir erit eclipfis, ir quia in tali alio

anno nonfie coniungetur ir non erit eclipfis ,ir fie de

altjs, de quibus traitant Aftronomi, ir per quee docemur

de his qua pertinent ad Aftrologiam.Qiarto prout huiuf

modi luminaria lucent infirmamento cœli ir illuminant

terram, funt ß^la in minifterium hominis , ir deferuiunt

hommi quantum ai auxilium fixe quantum ai aiiutoriu,

qw.a prout talia luminaria illuminant terram, luuatur 'nos

mo in operihmfuis , quia viiet ir cognofeit qudliter des

heat operari, quiafipenitus effent tenebr£,hoc viieri non

poffet.Aduertendum lamen cp Sol ir Luna iicuntur lumi

naria magna, quoi itJoie nullam iubitaiioncm habet, |<i

eft maius lummare, etiam quanHta'e, qu'a n allqiol aliuh

qu&i reperiatur in calo: fed quantum ai Lunam viletur

effefa'fum.qma Luna cum eclipfatur,tota clauiitur in vm

bra terra ,propter quoi manifeste concluiitur epfit minor

terra,ir communiter ponûur ie Stclhsfixis , $ quolibet

îtella vifu no:abilis cfi terra maior. Ad quoi dici poteft %

non dicitfcnptura facra pofi Solem Lunafit maius cor

pus, quam cetera ßellafed % cfl luminare mam §* cas

feraftella,quia propterfui propinquitatem ai lucenium

nobis,ir ai illuminanium terram,poft Solem plus hocja

at, ф cetera íteüa.Et hoc ie quam diejufficiant.

CAP, XXXVIII.

Q^omodo plfces dicuntur reptilia , ir (¡uomoio

eadem die} et ex eadem materia, produÜifue

r'mtp'ifces ,¿r aues.

Dixit Um. mit

gnafeimappa

reniû, qfh Lu

napoît Solem

pra cunîtisos •

sirisapgct no

bismaioris mi

gnit.quzfctm

veritate (vtp:

riH Aftrol.tra

dum) minor с

multis. Cicero

in lib . de rat.

deoru, teßam

Luna dimdii

parte terra ее .

maiorem.

CRIBITVR

enim de opere an

ta diei, producat

aqua repule ani

ma viuentis , ir

volatile fuper ttr

ram. Et quia eos

dem die dicuntur

fduBi pifies ir

aueSfCum per vos

latile intcUigans

tur aues, oportet $ per reptile inteüigantur pifies . Ideo

mérito iubitatur,quomoio pifies dicuntur reptilia> Dices

mus ergo tj> à repo,repis, repfi,reptum:vel à rcpto,reptas,

quoi eft eius frequentatiuum , dittafunt repulía : repère

autem { vt dicit Hugo ) eft ventre ir pedibus irclfiiorus

autem. i 2. Etymol. dicit $ reptihafunt , quia ventre ir Crtp.f.

fcBorc reptant. Quacunqi ergo m eunio iuua>ntfe cum

ventre, reptiha dm poß'm . Sed aliqua animaba in euns

dofic fe iuuant cum ventre % etiamfe iuuant cum pedis

bu-, vt lacerta irfteHiones : ir ilia funt reptilia eo mos

do quo dicit Hugo,quia iuuantfe cum ventre ir cum pes

dibus repunt . Sed aliqua in eundo iuuantfe cum peitorc

ir ventre , ir ilia funt reptilia eo molo quo iicit ifiios

rus, quia ventre ir peitorc reptant. Vifces autem iicutur

reptilia, quia in moiufemper mobile imititur alicui ims

mobili, vt vult Augufl.S fupcr Gen. vt fibomomouctfe, Cip.21.

figit pedem dextrum vt mouedtfiniflrum , ir pofieafinis

ftrum vt moueat dextrum-.velfi totusfimulfe mouedt ,fir

matfefuper terram (labilem, vtfaltufe mouere poß'it.Sic

reptiliafirmantfefuper venirem irfuprapeies , quantu

ai ea qua repunt peiibus ir ventre: vel firmdntfe fuper

ventrem ir pcïtxs, quantum ai ed qua repunt ventre ir

peñare. Et ftcut repulid mouent fe fuper terrdm reptdns

do in terrd.fic pifies reptdnio mouentfe in aquis,quia fir

тли: ventremfuper vnam partem aqua vt moueant fe di

aliam pdrtem.Ahertedum ergo $ cumfintdiítmñd duo

generd rcptilium, quid quaidm ventre ir pedibus , ques

dam vero ventre ir peñore reptdnt: poßumus dlid duoge

ñera difíingucre.njfid queidm ventre, penulis . ir etidm

cania reptdnt, vt pifies, qui reptdiiio cum ventre nonfis

lumfe iuuant cum pennulis ,fei etiam caudamfirmantes

in

II E X A E E R О N. í }

ht aquafe agílius mouent peraquas.Vermes veri (qui ai

quartumgenus reptilium pertin':re poffunt ) ora fingens

tes in terra, totum rehquum corpus trahunt.Vifo quomos

do pifies dicuntur reptilia , volumus comiere quomodo

ex eaiem materia ir eolem die produñifunt pifies ir

aues. Ad cuius euidemiamfciendum çfecmium Vhilofo

\T.fo fhum in Lib. 2. de Generat. exeifdem nutrimur irfus

mus, quia non nutrimur exvno elemento, ficut non fus

mus,fei ex omnibus dementis: attamen propter aliquas

caufas dicuntur aliqua effe ex terra, aliqua ex aqua, alis

qua ex derc,fic ettampoffmt dici aliqua ex ignc.Voffus

mus autem , quantum ad prafens fpeñat , asignare oño

modos , quare dicuntur aliqua fpeàaliter effe ex aliquo

elemento: vtfit primus modus ratione quantitatis: fecuns

dus ratione terminations : tertius ratione liquifitñionis:

quartus rationemodi vittcndr. quintus ratione motus:fexs

tus ratione domintj aftioms : feptimus per refptñum ad

alia animaba : ir oñauus ratione prime produñionis .

Trimo ergo dicuntur aliqua effefpecialiter ex aliquo cíes

mentó ratione quantitatis: quia licet ad mixtionem iüiu¡

concurrant omnia elem;nta,tamen efl ibi aliquod ciernen

tum de quo efl ibi plus fecundim quantitatem , quàm de

alio.irfie mixta dicurttur effe ex terra , quia fecunium

quantitatem eßibi plus de elemento terre, quam de dis

quo alio. Secundo modo poffunt did aliqua ex aliquo eles

memo ratione terminationis , que fit per aqu4mirters

ram , tanquam per humidum irficcum, vt déclarât philo

Tex.ïp. Çophus in. 4.. Meteor, terra) enim fine aqua non tenetfe,

quia tota efl puluis : aqua autemfine terra tota est labilis:

mixta au'em adinuicemficiunt corpus termnatwn . Sicut

viiemus de farina ir aquafarina quidem quia eflficca,

non tenetfe, quia efl tota puluis: aqua etiam non commet

fe, cum totafit labilis : mixta autemfimulfit pafta tenens

fe^ue efl terminabilis proprio termino. Stccum ergo cum

húmidofacit corpus terminatumír fenfibile:hoc autem

non facit humidum acreum , quia efl valde rarum ir ins

fenfibilc:fel humiium aqueum, vt dem Vhilofophus ibis

Тех. i p. dem innuit. Vnde ait quid elementorum proprijîflne, fv.s

cum quilem terre,humidum autaque . Etfubiit,Propter

hoc omnia terminata corpora hic nonfine terra ir aqua.

Sed cum mixta hoc moiofint terminata, quia aliquafunt

molha, aliqua dura,ideo quantum ad hanc ttrminationem

mollia dicuntur effe ex aqua , quia de facili cedunt , ir

quantum aihoc tenemfe cum bumiio-.dura dicuntur effe

ex terra , quiafi tenem cum ficco , ir non ita cedunt .

Tertio poffunt aliqua did effe ex aliquo elemento ration:

Tex. j6. liquefañioms : irhoe modoait Vhilofophus.^Meteorol.

$ materia omnium liquabtlium efl aqua . Nan <¡> metalli

liquefiamper ign:m , hoc noncompete eis ratione ficci,

quiafiecumfeeundum quid hutufmodi non liquefieret ab

igne , ideo competit eis ratione bumtin ir ideo quantum

ai hoc dieutter effe ex aqua. Quarto dicuntur aliqua effe

ex aliquo elemento, quia viuunt , iiefl , viñum accipiunt

Тех. г у. in illo elemento: ideodicit Vhilofophus.q.. Meteorol. quod

ir in terra ir in aqua animaliafolumfum-.in aere autem

ir igne nonfwtt,quia corporum materia, hec. Etfi dicas

tur f auesfunt in aere. Diet potcfl f nonfunt in acre p

viñum accipiant in aere, mfiforte ad horam . Nam cum

nonfint aues in aere nifi laborando, et cum non quiefeant

in aere , non dicuntur effe in aere $ Vitium accipiant in

aere,nifi forte aliqux aues ratione thnoris,irperparuum

fpatium temporis, hoc facerenf.magis tanen efl eis corns

moium viñum accipere in tetra vbi quiefeunr, <j> in aere.

Ergo ratione modi viuenii aliqua animalia dicuntur effe

ex terra, quia viñum recipient ex terr a-.a\iqua au'em ex

aquis.quia ih viñum acc¡piunt.Nj>t enim fie laborant pi

fees in aquaflanio non attinrenio terram , cumaqva fit

quii palpabde ir quid fpiffum, ficut laborant aues in aes

re. ideo viñumfum poffunt commoiius accipere pifia

in aquis, quam aues inaere.iginto ¿icuntur aliqua exali

quo elemito ratione motus,vel ratione conuerfatimis, quia

mouentur ir conuerfantur in iüo elemento : irfie terres

flnafum ex terra, quia ibi mouentur ir conuerfantur.as

quatica ex aquis, volatiha ex aere,ir maxime ex iflo aes

re húmido, vbi mouentur ir conuerfantur. Verum a_a aer

В ifle kumidus multum conuenit cum aquis, ideo etiam quan

tum ad motum ir conuerfationem poffunt did auesfuñe

ex aquis, quia aer quantum ad partem iflam inferiorem

humidam ai aquas pertimre viietur, vt vult Augufl. i fu Cap.7

per Got. Sixto poffunt dici aliqua effe ex aliquo elemento

ratione dommii ir añionis: irfie poffent aliqua dici ex

igne,fi erunt multum calida, ir quantum ai añionem do

mmabitur ibi elementum igms.Septimo poffunt did aliqua

tffe ex aliquo elemento nonfimpl icittrfed per refptñum

ad alia: ir fie poffunt dici aues produite ex aere , quia

cum aues comerfentur magis in aere q} alia animalia,cre

dibde est quid elementum actis plus abunlat in ambus <ß

in alijí animahbus: abundat emm in auibusfecûium quas

titatm plus terra, quam aer. Voffunt tarnen dici aues $s

iuñe ex aere, non pfheunium quantitatem plus habeant

Q de aere, quam de terra:fei quia plus habent de aerefecun

' dum proporttonem mixt onisfue,quàm alia animaha.lfle

autem modus feptimus confirmatur per modum quintum:

quia illui animal quoi plus conuerfaütr in aliquo clemens

to f alia animalia, rationabile eft çp plus appropinquet et

magis fapiat naturam Hlius elcm;mi , quám alia animas

lia. Oñaui poffunt did aliqua product ex aliquo elcmen

to ratione prime produÜionis: irfie Díuí ex libito vos

Xantatis potuit producere quecunq; ex quocunq¡ elemento.

Nam cum attingat immediate ipfam efftntiam materie,

poteft ibi immediate miucere quacunqiformam : dato tas

теп ф ex materia vnius elementi Deus producat aliqua

mixta, illa materia vniusfungctur vice materie omnium

elementorum, quia vtficut nunc talis mixtiofit vt produs

catur auis, qualem requirit natura aun, fiefi virtute diui

D пасх vno elem:mo producerew auis , talis proportio ir

talis difpofitiofieret m illa materia qualem requirit natu

ra auis: ir quiaferiptura facrafêcunium proiuiltonem

primam dicit aues produñas ex aquis, debemus dteere cas

fie effe produñas, Etfi queratur , quare aues non aliud Hebr.Veritas t

elementum ornant quàm aerem,ir ex alio funt produs d. pducantas

fia, quia ex aqua? Diet potefi f virtue diurna atquc fits que volatile:

éditer potuiffent product ex aere ,ficut ex aqua : verum fei. i. volatile

quia rattone corpulentie aues maiorem conuenientiam volet fug ters

habent cum aqua quam cum aere,forte voluit Deus ipfas ra. Et in. i.e.

ex aqua proiucere, vt mnuit Hugo lib.primo,parte prima. Gen. numeran

Aiuertcndum tañen f dixit Deus proiucantaque,non tur aues inter

quii aque ex fe poffent proiucere pifces ir volattlia. fed atantia terre,

ftcut diatur terra producere animaha, hoc tarnenfacti me

diante femine quantum ai ea que gencranturex femme,

SECVNDA PARS.

vel mediante cxlefti corpore (dnquam mediante principio

dñiuofic aqua proiuxit pifces ir aues mediante divino

verbo,tanqitam mediante ácimo principio. Eí bate de qum

ta diefou diña.

GAP« XXXIX.

YertraUans de animalihus quafunt ornamenta

terree, ir circa ea difficulmtes elucidans cjux

poßent de buiufmodi animalibus exoriri,

OST cceium rcpletvm fy

deribus , ir aerem volatile

bus,ir rfiJUrtS pifcibus,con:

fequens eratetiam terram

fuis animahbus repleri , vf

ait Beda. Sed dehuiufmodi

animalibus trañare volenz

tes prêter difftadtates oriri

pofxbilesde homine prout

comparator ad alia animalialpoffumus enumerare diffi:

tultates quatuor circa animait* quefunt ornamenta ten

re.Tres difficulties afignare poffumus prout buiufmodi

animalia terrejlria comparante ad aquatica,ir ctiam ad

volatilia.Ham vna eft dificulta*, quia fenptura loquens

deproduñisex aquis,ait:Vroducttntdque reptile anima

viuentis, ir volatile fuper terramfine hoc verbo ( viuens

tis)Sed cum loqu itur de produñione trrre,non dicit,pro:

ducat terra iumenta , vel reptüia,vcl beftias, vel homines

anime viuentis:fed , Yroducdt terra animam viuentem in

generefuo.Secunda quidem dificultas eft, quia in produ:

Rione ammalium produBorum ex aquis dicitur, a> benedi

xiteis,dicens,Crcfcite ir multiplicammi ,ir replete d:

quas mdris:aues'q; multiplicenturfuper terram. Sed in p:

duñ'wne lumentorum, reptilium, ir beftiarum.que pros

ducuntur ex terra, nihil eft tañum de buiufmodi benedi:

iltone. Tertia quidem dificultas eft non ex modo пес ex

benediÜione cuiufmodi erat dificultas prima irfecunda,

fed ex ordine produñorum-.cum enim beftie magis h'eant

dtftinÜa membra q} pifces ir dues, videntur in hoc quoi

fint digniores eis, ir ideo videtur q> prius debuiffemeß'e

pduñe. Voß'umus dutem tangere dificúltate quartam ex

tnumeratione eorum,qua dicuntur ex terra efe produ:

ftd,que ad tria generafecundumferipturdm facram vide

tur efe reduBa,videlicet,dd lumentu,rcptilia, ir beftias.

Cap. i . мт ,umenta(vt ait ifulorus lib. i 2 . ) funt que noftrum

laborem ir onusfuo adiutoriofubeundo muant . Nam bos

ues aratrum trahunt,ir durfvnas terree glebas vertunt:

Equus auttm ir Afinus portant artera bominum. Ifta er

gofunt iumentafecundum ifiiorum quafi bominum iuua:

menta,pro quibus laborant vertendo terree glebas, quod ß

ciuntpro nobis boues.et h laborant portando onera,qd fu

ciunt pro nobis equi,muli,ir afmi. В eftie vero proprie

jum, fecundum lfdarum,Leones,Vardi,Tigres, ir сек:

ra huiufmoii,que (fecundum ipfum)beñie diña funt,ça

* feiâunv.ir exinie(fecunium eum) ferezfunt appellate,

<¡uiafuntfincjrenoirfuodefiderioferuniur. Ve! (quoi

iicmcftfdicunturbeftie quafivajlie, à vaftando. Quid

nfum reptiha,in precedent* cap.dicebatur. Sei in hu

В

D

tribus generibus ¡ton coprebenduntur omnia animalia ter

rcftria.nam multafunt buiufmodi animaba que пес reffe

funt repulía quia non reptanf.nonfunt beftïe,quid nofez

uïunv. пес funt iumenta quid nos non 'muant ad portadum

labores ir onerair poffumus taha animalia interfylue:

ftriareperire,quia cuniculi, lepores,caprioli, ir cerui ai

nullum iftorum tnumgenerum pertmere videnlur.Voffu:

mus etiam ea reperire inter domcííica,quia porci , et crues

non videntur fub aliquo iftorum tnumgenerum contineri.

Reftat ergo videre quidfit dicendum ad bas difcultatts: L

ir primo ad prima de volatilibus dicipoteft,a>cum dixit

producant aque reptilia animée viuentis, ir pofteafubdit ,

ir volatile fine ly viuentïs,quia ex quo priusfaïla eft me

tio de anima viuentifañs dam mtelligï,quodir ad volati

lia debcamus referre animam vïuentem-fed quod non repe

titur nee in reño пес in obliquo,vél non repetitur пес tran

fitiue пес intranfiûueforte eft,vt detur mtelligi quoi me:

dio modo participant vitam inter beftias terre ir pifces:

nam licet quantum adaliqua,auesfint nobiliores bcfti\s,t&

men membra hnt magis diftintfa ir organa magis perfa

Ua beftie,f aues.Aiuertendum tn f cumdicmus terre:

siria efe magis perfeñajp aquatica, vel <p volitilia,:ntrlli

gimus 'q)tumadterrcftr.a perfeña , vel mtelligimus coiter

loquendo.nam certum eft multa aquatica eße perfeñiora

aliquibus terreftribus.Remota dificúltate prima , volumus

amouerefecunda,quare f beftys non eft data badiûio ilia,

Crefcite et multiplicamim.Tropter quodfeiendü, quid qn II.

aliquid mediate premittitur, fubintelligitur in eo id quoi

tmediatefequitur-.ir quia ïmediate fequitur poft pduftio

ne pifeium ir dum proiuña efe aïalia terrejdeo illa be:

nediñio data proiuñis ex aqua fubintelligitur eße data et

produñis ex terra,cum produÜio vna ïmediatefe beat ai

aliamHoceft ergo qt Beia dicit,$ crefeite ir multipli:

caminiiqát de prima creatura anime viiiewis.i. de prodva

Uis ex aquïs diñum erat,defecuda.i.de produñis ex ter:

rafubinteUigendû rehquit. Immo diligenter debemus ad:

uertere fcripturafacram,mdximdm ordindtionê irfubti:

htatem continere,vt repetenia repetat,ir m repcíia no

repetat-.nam си tertia die apparuit drida,iixit D:us , Ger

minet terraberbamvirenteirfaeiente fernen, ir lignú

pomiferufttciensfruîium iuxtagenus fuu. quoi liem fuit

dkercquod arbores ir herbe mulnplicarentur, ir conti:

nuaremfe pergüatione in generefuomam qd esl anima:

libusgnare,hoceftherbis irarboribus germinare. Vera

quia quam diefucruntfaña luminaria cali antea) aqua

,piucerent pifces ir volatilia,diñü fuit pifcibus ir volati -

hbus quod crefeerent irmultiplicarentur,etfuit quafi re:

petitum in pifcibus ir auibus quod crefeerent ir multipli

carentur,quia illud diBum de plantisjuerat tertia dieji:

ñum vero de pifabus ir auibus fuit quinto die. ir quia шш

interpofitionem quartee iieijiiîu tertie diei non congrue

ftbintelligebatur de quinta die,iieo cogrue hoc voluit Scri Tot et rnderi,

ptura repetere.Vel voluit nonfolu gf> interpofitionc quar fub bois benedi

te diet, fed it quia perfeñiori modo voluit proferre muU пюпе banc be

tiplicatione pifcm ir auium,'f plantarû.nam m multipli: ííiarü bídiñio

catione plantaru non fit mentio de benediñione, fed abfoi nc coprebedi,

lutv dicitur, Germine: terra herbam virentem irfaúente

femé, per qtfe multiplica ir continua in generefuofei

multiplicado pifau ir аий cum beneiiñione prolaia eft,

cum dicitur, Benedixiteis Deus,dicens,Crefcite, ¿re. fei

quia

HIXAEMERON.

ИГ.

Сиг au: volas

tilibtts anconi

tur aquatica,

(й elementum

aqu¡e,aens ele

memo iignita

te cedttt?

Ш1.

Biblia LXX.

quia fextd dies in quafitnt produîta terreflria immédiat

tefe habet ad diem quintam,in qua produñafunt aquatis

ca ir volattlia,quibus data efl bencdiÜio multiplication!*,

propter huiufmodi inmediata confccutioncmfubintelligcs

batur,irnon oporttbat repetere benediÜioné.ngid autem

addebatur tertio de ordine produÜoru-.dici potcñ(vt corns

munittrpomtur) gferiptura loquitur de produñione pis

fcium ir auium шф de ornatu aqu<e ir aeris,ö" de ani

malibus terreflnbus tanqua de ornatu terra \deo bac mos

gis accipiendajùntfecundum orihte ir nobilitatvn eleme

mum qua ornant,qlfecundü proprias dignitatis, ir quia

aqua ir aerfunt nobiliora terra qua eflfex elementos

rum.ornatus eorü pramütitur ornatui terra, et produñio

pifcium ir auium produÜiom terrcflrium.Qjiod ami ads

debatur quarto q> omnia animalia terreflria non compres

bendunturfub illo triplici genere, dici potest tpfylucflria

(dato $ nonferutant)comprehendunturfub bejhjs proins

domitaferitatt,vtglofa marginalis dicit,ir efl Beda. Ipfi

ttiam Lfidorus in verbisfuperms tañis mnuit , ç beflia di

eunturfera pro defiderio quoferuntur.ir quia omma ins

domitafunt talia , poffunt quafunt buiufmodi ad beflias

fertinere,non computatis reptilibus.domita vero(dato quoi

non portent onera,nec moueant glebas terra) poffunt tn di

ci iumcta,quia [um hominis iuuameta,vt glofa Bed<e mar

ginalis innuit.irfic omnia terreflria poffunt ab illo tripli

cigenere comprehendi: quod clore patet ,fi confideretur

antiqua tranflatto.Nam (vt glofa marginalis dicit)vbi nos

habemus Lumenta,antiqua tranflatio habet Quadrupedia.

Vna ergo tranflatio exponitur per ali5,vt dicatur, Vrodit

cat terra animant viuentem in generefuo, iumentaj. quas

drupedia,hominum iuuamenta.Et tune plane patci,q>pecu

des ir porcifunt buiufmodi,quiafunt quadrupedia, bomi

пит iuuamenta. Aduertendum etiam $ aliqua domefliea,

fecundum tfidorum,coputandafunticum be]hjs,vtcanes%

dentibus nocenf.et fimuc computatur cu besiijs ,quia vides

mus % vnguùm ir dentibusfeuire et noccre conatur.

* •

CAP, XL.

• *

VccUrans miâtimoâas differentia* inter hominem

yrodubtum ir alia animalia t ¿r yertraÜans

difficultates deaíalibus minutis et uenenofis,

I confideremus verbaferi

ptura facte loquentis de

produílione bomims,dicere

poffumus tpfamfacra feri

pturam tángere quafi qnqi

dijferentias hominis produ,

Hi ad alia animalia. Vtfit

prima differentia, prout bo

mo efl in effe produñus.Se

cmda,prout efl nobilium potentutrum. Tertia,prout efl di

uina gratia decoratus.\}¿arta,prout efl prafidentid & do

minio omnium al'iorü animaliü praditus.ojg.nta,quia non

efl fàilus ad ttrram omania,fei magis ad earnfibifubijs

ciendam. Propter primüfaeniü , vt Aug. dicufuper illo

verbo Fadamus homme, ir habetur inglofa marginali,#

apparet,quare didü efl,vt cuntía fleret luxta genus etfpe

A cíesfuas,quia erat ereandus homo,qui no filum generifuo ? .fuper Gen.

irfpeciei congrueretfed ad imagine creatoris fieret, cus ca. 1 9. а о. л i

ius digmtas( vt ait) oflenditur,quia quafi confiho efl crea et. i i.

tus.vnde пес fimpliciter diciturficut de cateris.Ftat homo,

fedfacíamos homine,irc. Ergo homo prout efl m effe pdu

duítus diffcrt abjalus animahbus,quia non eflfañusfolum

vtaquarctur prinapusfui generis velfpcaei , ir r.onefl

fiñus quocunq; modofei quafi cum confilio est pduftus,

acfi Trinitas inter fe deliberaffet de faÜione bois,vt pas

tttper Aug.cumdicitur.Faciamusbommcm. ltaq;in hoc

verbofcriptura facra , Fadamus bommem, datur mtelligi

tp homo longe differenter ab alijs animalibus efl ra effe gs

duñus. Sed ex eo quod pojlea fubditur,Ai imagine , datur H.

intelligi quod homo longe differenter ab alijs animalibus,

nobdibus potentijs efl perornatus. Habent enim alia anis

В maliafuas potenttas vegetaäuas.irfenfitiuds.fed non has

bent intetteñmas,fecundum quas efl accipieda Imago dei,

fiue Trimtatis.biam,vt Aug.ait. 1 o.ie Trinitatt,fifpiris Cap.7

tu mentis noflr*erenouatur homo in agnitionc dei fecüdü Col.j.

imaginem eius qui creauit eum,nuJli dubium efl nofecuns

dum corpus,necfecundü qualibet animi partemfeifecun

dum ronalem mentem,vbi pot effe cognitio id, hominífi

ilum ai imagine emqui creamt eum.ergo in parte roñas

hfiue intellect iwt.vbi efl memoria,inteUigentia, ir voluns

tasfequens intellcHum,quibus potentijs carent bruta, accls '

fienda efl Imago deifm Trinitatis: quiaficut efl a patre

filius ir ab vtrotpfpmtusfinñus coneÜens parenté g\i;

fie afpecie exiflente in memoriagigniturfpec'tes in intels

ligentia,ir ab vtrfq¡ procedit mttntio m volúntatefpeciei

gignentifpeciem gemtâ соппеНетЛх iflis ergo potentes

Q vbi efl imago Trinitatis , homo efl exceñentior ammahbus

alus.Teruotprout aiditur,btfimilitudinem, quia homofa Ш.

ñus efl ai imaginem irfimúttuiiní dei,datur inteüigi #

bomolonge differenter ab alijs atalibus eíí divina gratia

decoratus.Sam imago dei in nobis pot accipi fecundü ñas

turalia,feifimilitudo dei accipienda eíí in nobisfecüdü

gratuita. Ex со enim $ babemus has naturales potentias,

fiue has naturales vires,fcilicet,memonam, intelligentiam,

ir volúntate,fumus ad imagine dei: fed ex eo <¡> hsfugs

aiiitur diurna gratia,velfuperaddütur donagratuitafic

conformamur,vt dicamurfilif eius , ir iicamurfanñi ai

fimilitudinem eius.Vnde ide Auguit.eode lib.de Trinitate Cap.7.

* aiuquidfecundü banc ronalem mentem efficimurfilij dei

fer baptifmum,Cbristü induentes.ergo per gratia baptifs

• . tnalem Chriflü iniuimus,irfumusfilij dei,ir per confies

D quens fisñi fumus adfimilttuimem,quia hoc efl de ratione

filu' quoi affimíletur patri.pergratiam quiitmfiue g ios

na gratuita nonfolum cfficimurfilu iei etfimdes deo,fed

etiam aliquo modo efftcimur Du, iuxta Alud Vfal . Ego Pjdl.8 1.

¿ixi dij eñis ctfily excelfi oes. Primus itaq¡ bojuitfitñus

ad imaginem dei,quamü ad naturalia.ir adfimilitudinc,

¡ptum adgratuita,quiafuit produñus cum Originali iufli

tia,qu£ efl donum gratuitum irfupernaturale . fed à las

tronibus.i.à Diabolofuitfpoliatusgratuitis, vulneratus in-

naturalibus,irfecundü ipfa naturalia fie vulneratus res

manfit irfiñus efl quafifemiuiuus,vt non baberet eafie

habdia ad bonum vt prius.Sed quarto proutfubiungitur,et II 1Г,

frafit pifeibus maris,ir volatilibus cceli,ir bejhjs: datur

inteüigi quod longe aliter ab alus animalibus efl prafiden

tiair dominio praeiitM. qgNUa vero ex eo quod aiditur V.

S Е С V N D A Pi A R S.

prefit vniuerfa terra , ex eo quid mfrafubditur,replete A

terram ,ir fubijcite eam:datur intelligi quôd longe aliter

fitlas eft ab alus ammahbus ttrreftnbus , quia hmoi anis

malta fañafurit vt ornarcnt ttrra,homo autem non eft fa

Bus ad terr^nec propter terrain,fel,adcoelum,ir pptcr

tum qui feck calum ir terram, irfastis eft dominus ir

Cap. 16. poffeff>r terne. Vnde Hugo Ub. 1 sparte prima vult quod

quarta die accepit omamentum coelum,quinia accepit or:

namentum aqua in pifcibus,ir aer in yolatilibus,fexta vt

ro die accepit terra ornamcntu per beftias , ir iumenta,et

reptiha( irfubdit) nouiífme autemfaïtus eft homo dt ter

ra ir m iena,non til ad ttrram пес propter -terram ,fed

fpter cttlum ir ad cxlíí, ir fpter eum quiücit calum

ir terram(irfubinfert ) cygo faBus eft homo non quafi

ornatus terra, fed dis ir.poffeffor.Oés^enimhas quinq,

différentes tanguferipturaßera hominis pduBi ad aha В

ammalia. Toffemus tn (ß ve|(e.mt«) addere dtfferentiam

VX fextam,cum dixit Benedixit'qi Ulis Deus,irait, Crefcis

te,ir multiphcamim. Ыат beflijs ir xumentis nan eft hoc

iiñujnfed qdt dictum erat ambus ir pifeibus, inteHigitur

(vt dijjtNitwr) in bcfltjs ir lutnenfis . Quod ergo bñdiBio

repetuur ifikominibus vtcrefcañtirmultiplicítur,datur

mtel\}gi>q&od longe aliter benedicuntur homines q¡ beîiia.

Oj</arc(\tÈeda tangit)bentàiïlio repetenda eratinhomi

ne ne quis furet officium gignendi film effe peccatum. In

hoc ergo excelit homo beftias^uia debet viuerefecundum

regulas ir leges diurnas, quas cogitare vel apprehendere

non eft conceffum beft¡js.Vifo,qüo longe differenter fdus

Bus eft homo ab alijs antmalibus,volumus quafdam diffts

tultaies declarare circa animalia inimica ir venenofa: et ^

primo de animahbus mimicis,quje ex putrefaBionegene

Ca. i f.e1 1 6 ratur.Narrat autem Aug. 3 .fuper Gen.multos modos, per

quos ammalia inimjcdex putrefaBione produBa,.progrès

diuntur m effair.narrât quafifex rmdos,quia queda na

feuntur de purgamentis corporú viuorum,queda de exha

latiombus clemtntoi)t,quedam ex putrefaBione cadauefy .

queda ex corruptwne hgnorÜ,queda exzorrupúone fru

Buu,quedam ex corruptiorte herbaru .De his aut querit

Auguft.vtrumfint produBa in pradiBis produBionibus,

vel pojleam fequentibus tiponbus.et ait, ojie ex aquis vel

tx terris oriuntur,ntabfitrde inteUiguntur, tuncfuiß'efs

duila,quando illa elementa prodúfÍJtfúnt irait Cutera

vero qua de ammaliumgignuntur corporibus ir maxime

mortuorüjbfurdifflmum eft tunc dictre'éffe creatk , cum

animalia ¡Ha creatafunt, nifi quia inerat ïam quafi in от

nibus corporibus ammatis vis quadam naturalis quafi pro;

feminata materia,ir quodamodo initiata primordiafunis

rorum ammalium,qua de corruptione talium oriuntur.Vi

detur ergo effefolutio Auguft. $> Ш inimica animalia or

ta ex putrefaBione in primis operibusfaBafueruntfolum

fotentialiter.fed aliquafaBa fuerunt in potentia- p'ropins

qua,vt illa qua oriuntur ex terris ir aquis , qua poffunt

dici tunefaBa,quadofaBafunt illa element&,ir data efl

eis vis produeendi,non quod tunc effent produBa in aclu,

fid erant produBam potentia propmqua , quia erantßs

íta itta elemema,ir data erat eis vis ir poiefta; produce

, ■ . di huiufmoii animalia eo modo quo nunc producuntur ex

eis. Sed cetera huiufmodi animalia alus modis produBa.et

fotijjlme illa qua nafeuntur ex corporibus mortuorum,abs

furdum eíf dicere quodfuerint produíía m potentia pros

pinqua,feifuerunt proluña in potentia remota, eo $ pos

terant iUa ammalilFJnbri,irtex eis mortuis ifta ovirnnam

in ipfis corporibus viuis eft qiuedam prafemmata 'mates

ria,irfunt quxdttm initiata primordia quafi à remotis,

$ de his,non viuisfeípoflquafunt mortua,oriuniur. His

ttaq¡ pralibatis.volumus enarrare de animalibus veneno*

fis,Vtrüm ante peccatum fucrint j>duña?Ad quod refpon J -fuper Gen.

det Augufl . $ tune creatafuerunt, erant tarnen innoxia Cap. 1 $.

faltem homini,ir non nifi pofiea peccatonbus naceré caes

perunt.Venenum enim non'efi aliud nifi humor aliquis со

tranus complexioni alterius,vtfiúiuaferpentis efteotras

ria complexioni hominis-.non efif ergo venentt fimplictttr,

quiafifahuajerpentis effet venenum fimpliciter, ipfefer

pens moreretur exfilm fuá. ltaq¡faltuaferpentis no eft

contrariafimpliciter complexioni.nec venenufimpliciter,

fed eft venenum huievtputa complexioni hominis vel ais

terius animalis.ín ipfo etiam homine oriuntur humores ve,

nenofijdeo cofueuerunt dicere medid de aliquo morbo q>

materia eius ma eft v.ncnofa.tion eft ergo mirum % hos In hoxe orims

mo poffut venenan ab ahquo animahfibi contrario , quia tur humoresve

pot venenan afeipfo-.quia infeipfo poffunt onri humores nenofi.

venenofi ir efl'e contranj complexioni fua,per cuius cons

iranetatem oportet ammam recedere à corpore fie in dis

fpofuo ir quafi venenato.irfie moriuntur hommes oms

nes, prater fenes ir phthificos,qui no ex сопирйопс vel

ex venenatioe humidi(vt dicitur)fed maga ex dejeíh des

ceduntficut deficit lucerne lume,cum deficit oleum Ves

rum quia ante peccatu hoc faciebat donum Originalis In

ftitia,$> in humano corpore non poßent huiufmodi humos

res orirt,ideo dnte peccatum nihil efje poterat homim ves

nenofum Voft peccatum ita.y talict nocere catpermt homi

ni,cuius nocumenti videtur Auguït. 3 . fuper Gen. caufam Cap. 1 / .

qtutdruplicem afftgnart,videlicet]oominis punittonem,cors

rc¿íiontm,virtutis pcrfeilwncm,ir inftruHionem . Tunis

tioriem quid-:m,quia permittit Heus % homines de peccatis

fuis per talia venenofa ir noxia puniantur.Sunt etiam ta

ha ad corretíionem: nam ahquando homo per noeumenta

aliqua punttur, quia omne nocumentum eft quadam punis

, fio : non tarnen femper ex tali punirione homo corrigitur,

fed ahquando potius induratur: Deus autem vult isla nos

xia eße,vt homo ex hoc nocumento nofolum puniaturfed

corrigatur,vtfieîî maluifiat bonus. Tertio,vult ißa nocu

menta effe propter perfeÜionem vtrtutis : nam aliquando

homo ex nocumento pmiturfed non corrigitur,aliquando

^ punitur ir corrigiturfed nonfit perfeilus ,fed vi rtus m

mfirmitate perfxciturfecundum Apoftolum : voluit ergo г.сог.с.хг.

Deus iíía effe nocUmenta nonfolum vt puniamur ir cors

rigamurfed etiam vt cofiierantes mfirmitatem nofiram,

m huiufmodi infirmiiate ftmxs totahter deo fubieili , ir '

ficfimus exinde virtute perfeÜi. Quarto vult Deus isla

noxia efje nonfolum vt puniamur , corrigamur, ir pers

feñi fiamas,fed etiam vt exinde inftruamur : nam aliqua

do quis ex ahquo nocumento punitur, corrigitur , ir das

turfibi materia pzrftciende virtutis , fed non habet hoc m

memoria,immo quafiftatim obliuifcitur , ir proinde non

mjhruitur. Sed nos ex his nocumentis per que punimur

debemutcorrigifpirfici, ir haber^ta m memona,ir exs

indefemper ejfe'Jto^fübiic^táhn infirmas debet recurre

re adfanitatem,impottns ad virtutem,mioítus adfapiens

tiam : ir quia Dens eft virtus,faniiù, irfopientia no*

H E X A E M E R О N. S7

Bib. LXX.

flra , fub ipf7femper effe debemus . Ethac dcfcxta du

¿úhfufficiant.

i : . САГ. XLI.

Cohens difficultates t cjuomodo Deus diefeptimo

compleuit opusfuum , cum diefeptimo omnia

fuerintperfeäa, ir cum poß diem feptimum

Deus continue omnia in omnibus operetur,

V В I Т А Т animus quos

modo verum fit quod feris

pturafacra dicit,$ camples

uit Deus die feptimo opus

fuum , cumante diemfeptis

mum illud compkuerit quia

defextadie diñumes~t,Vi

du Deus cuntía quafeces

— - rat,irerant valde bona. Na

3-fuper Gen. fgcundum Augiift. vnumquodq, infe bonum eft ,fedom=

cap. »4. niafimulfim valde bona . quia ex omnibus confiât vnip

verfitatis admirabilis pulchriiudo . Ergofi diefexto dittv

eft cunfta effe valde Ьопа,йо die cunñafunt producía .

Wo itaqi die compleuit Deus opus fuum,quia ilia die pros

duñacfl vniuerfitatis admirabilis pulchritudo ,vndevbi

nos habemus quod diefeptimo'compleuit Deus opus fuum,

alia tranßatio habere dicitur , quod diefexto compleuit

opusfuum.Rurfus nonfoium cfl dubium quia ante feptts

mam diem videntur omnia fuiffe completa ,fed etiam ir

poft feptimum diem continue Deusoperatur opera fua,

ergo пес diefexto пес die 'feptimo compleuit Deus opus

loan. $ . fuum,fed adhuc continue operatur , iuxta illud Titer

meus vfq; modo operatur , ir ego operar . Sciendum ers

go quod oportet hic multiphciter diftingucre de diuims

operibus , ir de diuina completione . Diurna quúem

opera poffumusdicere effe triplicia, iuxta tria qua vides

mus per ordmemfe habere , naturam , gratiam , irglos

riam . Gratia emm eft perfeñio natura , ir Gloria eft

perfeñio gratia : eftenim gloria , gratia perfidia,fiue

gratia confitmata. Brunt itaq¡(vt diximus) triplicia diuis

na opera, quia quadam refpiciunt naturam, per qua nos

turafunt condita : ir isía funt opera conditions,qua re

fpiciunt rerum naturas , in quibus pojfumus quafifex dis

uina opera considerare : vtfit pnmum opus creationis,

quo resfunt creata .fecundum, diftinñionis, quo resfunt

diftinña : tertium ,omatusfiue perfeñionis, quo resfunt

ornata ir perfecta : quartum, propagationis , quo res

propagantur irfiunt ex rdtionibusfeminalibus,vclfiunt

fimilia exfimilibus : quintum dici potejl continuatio pros

pagatioms , nam quod fie continuetur propagaúo rerum

vel generado rerum , vel ex rationibus feminahbus qua

\d:ent in elementis , vel prout ex putrefañione elementos

rumfiunt nunc ifta ammalia vel aha, vel prout exfemis

ne animalia perfecta générantfibi fimiha , opus diuinum

eft, quia fine ipfo nihilfien potejl: fextumpoteft dici

opus diuinum , terminado vel ceffmo ab huiufmodi pros

fagatione , quia crû tempus in quo omnia ifta ceffabunu

А Нас autem omnia (ic poffumus referre aíiies ir tempos

ra: quia Opus creationis ante отпет diem fuit fiftum,

cum m principio ante omncm diem, irantequam fieret

lux, qua incepit dies , creauit Deus caelum ir terram.

Opus diftinñionisfañumfuit in primis tribus diebus , in

quibus (vtpatuit) omnia fuerunt diftinña. Opus ornatus

fiue perfeñionisfactumfuit in alijs tribus diebus fequentis

bus. ita ф infextadie omniafuerunt creata, diftinña, ir

ornatafiue perfecta.Sed in feptimo die dicere poß'umus )

incepit opus propagationis : quia poft produñioncm auis

um,pifcium, ir animalium terreftrium, ir poñ ornatum

elementorum,qua omniafuerunt completafexta die, ins

ceperunt animalia agere adfui propagationem , ir eles

menta ad clementatvrum produHionem : irquia in hit

confiiiit rerum propagatio , ir hac inceperunt poflfexs

tarn diem , ideo comuniter ponitur quod feptima die qua

В eft poftfextum diem, hac effe inceperunt. Continuatio ait

tern propagationis, eft continua vfq; adfinem mundi. Ter

minatio autem vel ceflatio i propagation,erit infine mu

di : quia tuncceffabit motus primi mobilis , ir non erit

ampliusgenerado ir corruptio in rebus , пес propagatio

rerum. Vifo de operibus conditions, qua refpiciunt nas

turam.volumus agere de operibus reiiaurationis , qua res

fpiciunt gratiam ,fiue qua refpiciunt facramenta , per

qua recipimusgratiam . Voffumus autem dicere quod opt

ra reflauratiomsfequurttur quafi eudem modum cum ope ■ • ■ . .

rd>us conditionis : namficutfecundum opera conditions

priusfuit rerum creadofiue rerum tnchoatio , quia tunc .

fuerunt res mchoata, cumfuerunt creata.pofteafuit opus

diftinñionis , postea perfeñionis ,ir fie de alijs : eodem

-1 -ctia modo dicere poffumus infacramentis , ir inopenbus

С reiiaurationis . Tonemus ergofex in operibus restaurados

nts, qua refpiciunt facramenta , irgratiam: ficut pones

bamusfex in operibus conditionis , refpkientibus natus

• ram . Dicemus ergo quidfecundum opera restaúranos

nis primofuit facramentorum inchoatio :fecundofixeras

mentorum diñinñio : tertio facramentorum perfeñio :

quartofecundumfacramenta perjvña propagatio : quins

to propagationis huius continuatio: fcxto ir vltimo ab hu

iufmodtfacramentis ir propagatione ceffatio. Saeramen

Шит itaqi inchoatio fuit fitb lege natura. Sacramentos

rum autem diflmñio, in populo ludaico incoepufub lege

fcripta. Sacramentorum autem perfeñio ir confumado \ " ■>

fuit in paffione Christi. Secundumfacramenta perfeña

propagatio fuit poft paffionem Chnfti . Tropagationn

huius continuatio erit vfqs infinem mundi. Ab huiufmos

D difacramentis ir propagatione ceftatio , erit infine тип

di,quandoiam dicetfpiritus,Vt requiefcant a laboris Apof. if

bus fuis , ir opera illorumfequunturillos. Ad maiorem

autem euidentiam diñorumfcire debemus , quod ex quo 4

Adam ir T.ua peccauerunt , in quibus eramus omnes fes

cundum rationes fcminales , vel fecundum matertamfias

tim ipfi indiguermt reftauratione fiue reparatione , quia

effeñi erant peccatores ¿ ir omnes qui nafcebantur ex

• eis vel ex eorumfilijs, hac etiam reparatione indigebant, Ephef.t.

quia nafcebantur naturafilij ira . Tropter quod oportuit

quód ftatim mcipcrcntfacramenta, per qua reftaurarens s .

tar: ir quia tunc erat lex natura , ideofub lege natura

fuerunt huiufmodi facramenta inchoata : ir quia res tent

P

SECVNDA PARS.

iunt ie imperfecto aiperfetum, de indißmilo ai diflins

ïlum ,¡d:o (a:ram:nta illa crant valde imperfeta ir vals

de indistinta ; erant enim i\\afa:ramenta queiam obs

¡adanes irfit:rificia , qua homo ßctebat prolibitovos

luntaïs. Rationabile quiiem сft , quoi tunc homines ins

firuerentur л D:o per Andelos vd quomoiolibet aliter,

quid humiliarent fe ,ir offrent ieo oblationes irfas

cnficia , ir expeüartnt reiemvtorem , fine cuius file

C<p. J пес est , песfuit vnquamfalus. Vnie Augufi io.de Ci

mtate D.i vult quoi prater meiiatoris fidem , nunquam

fuitfidus. Ergo i?-fieramente , irfides mediatoris,ins

ceperunt in lege natura : fei profecerunt , ir fuerunt ma

fis dijhnita in lege [cripta; quta iex iliafuit data distms

ita populo , irfuerunt eis facramenta quibus data fuit

lex dißinfteprapofita,vtfote quod dcbercntcorum ma:

fall circunadi ,irquod deberent h<ec ir Лаfaceré, ir

quoi ieberent hacvelillapro peccatis offerre . In lege

ctidm ipfafuit fides ie mcdiatorc magis fpecificata : quia

in lege natura ignotum eratdc qua gente ir in quo loco

deberet nafci mediator nosier ,fei in legefcripta bacfue

■ runt dálinña irfpecificata. Spectficatum enimfuit de

qua gente deberet nafa Vropheta ir mediator nofler,

De*i cap. 1 8 4ui* degente luiaica , luxta iüui , Trophetamfufcitas

bit dominus yobis de fratribus vefiri ¡ Etiamfpecificas

tum fuit m quo loco , quia m Bethlehem, iuxta illud , Et

Mich, с . h» Bethlehem terra luda( ir poßeafubditur) Exte enim

extet dux infitper fpeeificatum fuit de quafxmma des

Efa.7. beret nafci, quia de Virgme, iuxta lüud , Ecce Virgo con

eipiet , ir pariet . Licet pluralitas luitorum tunc for:

te hoc non intehgebant , пес adhuc inteüigant. Sed in le

ge Euangelica , ir maxime in pafßone Christi , fuerunt

hiee perfecta , ir quantum ad veritatem , quia illa erant

figura buiusfacramenti : tunc auttm nonfuu figura ,fei

ventas , quia tuncfuit oblatus nonpecudis agnus.fed Dei

filius verus homo ir verus Deus . Fuerunt etiam perfes

tlafecunium virtubm . quia facramenta pracedentia non

fuerunt tantee potentia , пес tanta virtutis , quoi poffent

aperire cad:flem ianuam :fei ex latere Chili fluxes

runt facramenta perfecta , quia virtute paffionis Chnfii

facramenta Ecclefie , vt baptifmus ir alia facramenta

funt tanta vmutis, quoi fi homo deceddt fine alio impes

dimento , ftatim euolat , ir videt Deum per eß'entiam.

ir inde iittumcjl.quèificut ex latere Ada iormientis

jaita efi Ewt ,fic ex latere Chrifii dormientis in cruce

formata est Ecclcfia , quia inde facramenta ecclefiafltca

fumpferunt formaïonem , perfeitionem, ir virtubm .

Quartoperfacramintaft: perfeña mérito paffionis Chri

iti fitfpiritualis propagatio ; quia per bapttfmm, qui efi

ianuafacramennrum,fit fpintualis regeneradoft ie qua

Mar cap i 6 "o" c/í /л1ш , ¿«lía ¡Hu¿. Qui creiiierit,irbaptizr.tus

facrit ¡faluuterit. Quinto diurno opere eíí hum's propa

gatiortis continuatw : quia faut continue nafeuntur pecca

tores carnaliter ,fic diuino muñere ir ipfius opere per ba

ftifmum regenerantur continuefpiritualitcr.S:x'.o ir vis

i Cor с i / "то 'nfinc munii omnia ifia ceffabunt : quia fecundum

Apoßolum tune eritfinis, cum tradiierit regnum D>o ir

Apoc cap 6 ^atn: 1илп^° en*m er,t comP^ettu numerus eletlorumir

* ' tradet Christus regnum , idefl,clcHos deoir patri,incu

nibusfunt plena omnia cujlodita , vt nullus pojfii ali

Ai Epb./.

A qvd eruere de manu eius , tune eritfinis , ir omiia ijla

cefjabunt. Ergo magna efi conuenienda inter opera con

ditioms , ir opera reftauraúonis : quia ficut ibi diñinxis

mus fex opera , ita hic { vt patuit ) pofi'umusfimtliafex

opera adaptare : ir ficut illa opera faÜa fuerunt in

fex iiebus, fie opera refíaurationis poßm didfieri in

fex atatibus : ir (i:ut in feptimo die requieuit ,fiche

taliter poffumus diftinguere atates , quoi in feptima erit

aterna quies . Vel ficut in operibus conivionisfexta

die omnia funt completa , ir feptima iie D;us requtes

uit , fie Jecunium opera refíaurationis qua potijjime

refpiciunt Chriflum , iicere poffumus quoi Christu

fexta iie,iiefl,die Veneris m cruce pendens, dixit,

Confumatum efi : ir postea die feptima , i deft, die Sabs

ban in fepulchro quieuit . quam fimilituivie n pertraHat Cap. i j.

В В . Augufl 4..fuper Gen. ad lucram . Habito quomoio

loqueniumfit ie operibus coniitioms refpiaendbus natu

ram, ir ie operibus reflauradonis refpicuntibus gratiam:

Je leui patere potefl , quomoio loqueniumfit ie operibus

glorificationis refpicientibus gloriam . tiam lüa opera

non pofftmus iiflmgucre per imperfeÜum ir perfeiium,

quia omnia funt ibi perfeüa, ibi nullus eß irislisie ims

perfeñione ,fei quilibet efi latus ie perfetdone . Vnie

Tropheta cum prius iixiflh de CiuMt Da vbi efugios VfékA G,

na nojlra , Gloriofa dïtta funt de te ciuitas Dei . pojlea

tnfineVfalmi concluiit, Sicut la antium omnium.habita

tio eft m te. YoHquam iistmximus ie optnbus , volumus

distinguere ie completione ,fiue ie perfectione. Nam in

operibus coniitioms poffumus iiflinguerc rripitttm perfis

Hionemfiue complexionem , vtfit vna ex integritate par

С tium, aha ex operatione partium, tertia ex omnimoia con

fumationc ir caffatione. Trima perfeftia efi totius , quia

tune totum eß perfeûum , cum habet integre omnes pars

tes . Secunia efi partium, quia tune partes vmuerßfunt

perfecta , cum exire poffunt in operationesfuas. Sei ters

tia perjettioefl vniuerfa'is tarn partium quam totius.

Yrima perfeÚiofiue completio fuit iie fexta , quia tunc

integre omnes partesfuerunt completa , creata , iißins

Üa,ir ornata. Sexto ergo iie compleuit Deus opusfuum

quantum ai integritatem partium : fei feptimo iie ( vt

communster ponnur) compleuit Deus opus fuvn quans

tun ai opera partium, quia postquam fexta iie partes

fuerunt perfecta creata, iißinita,ir ornata, pojlea

feptima die ineeperunt agere , ir ineeperuntfe propagas

re, ir fe conferuare fecundum genus fuum . diem ergo

" fextam damus perfeñioni ex integntate partium . Ulm

autem diem nonpoßmus dare propagationi ,mfi forte

dare ei non diem ,fed partem diei: fed tpfum diem feptis

mum poffumus dare perfeciiom ex propagation . Omni:

b^s autem diebus fequentibus vfq¡aifinemfeculi damus

contmuaûonem propagations: poßea in fine mundi das

mxs confumationem omnium , quia tunc totun vniuerfum

ir partes eius , quafum cxli ir elem:nta , erunt perfe:

ttajine alteratione ir tranfmutattone.Ergo diefexto cos

pleuit Deus omnia , totum vniuerfum fecundum omnes

partesfuas perficienio : ir iie feptimo compleuit opus

fuum,partes vmuerfi per propagationem ai propria opes

ra orimanio. ir continue exercet opus fuum , buiufmo:

di opera continuanio.ir in fine munii omnia faaet per*

fitta,

HEX A E M E R О N. /8

Cap. 9 . 10.

i i.eí. i j.

feíla,alterationem ir tranfmutationem que imperfeîlios

пет dicunt tollendo. Aduertendum autem quid quce dis

ximus de operibus conditions que refpiciunt omma,adas

ptarc poffumus ad opera rcftaurationis quce fpecialiter

refpiciunt homines . quia fexia die quando paffus fuit

Chriîîus completa funt omnia, nam omnia facramcntM

tunc habucruntfuam complettonem ir perfeñionem > vt

ex tunc fofji t cxleiîem ianuam aperire . ergo fexto die

compleuit ifiam perfeñionem , facramenta поил legis

dando: feptimo auttm die quieuit ir compleuit imperfes

ilioncs aliorum facramentorum , aha facramenta ims

pcrfcfta tollendo, ir ab en ccßandojdcfi, no¡ cebarefas

ciendo : nam omniafacramenta mm legis fcnptts quam

raturai infeptimo die fuerunt mortua , ir cejfauerum,

vt non haberent amplias efficaciam . Huic autan ceffas

tioni ir completioni non poßumus darefextam diemfes

cundumfe tvtam , quia ante mortem Corifii ejficaeiam

habebant facramenta legis fcripta quantum ad popus

lum ludaicum , irfacramenta legis natura; quantum ai

aliosTopulos-.fedhane perfeñionem dabimus toti diei

feptinue , ir aliisfequentibus diebus. Ergo quantum ai

opera reflaurationis , Deus illa compleuit die f:xta, pers

fcBafacramenuficiendo : ir compleuit ea diefeptima,

tmperfeña facramenta tollendo : ir femper ir contis

nuc operatur ¡opera facramentorum perfeñorum conús

miando vfq; mfinem feculi .fed infinefeculi omnia hoc

ferficiet , ir confumabit , nos glorificando. Etper hoc

folutee funt omnes dificúltates , аил circa ifiam mates

namfieri poffent.

CAP, XLII.

Declaran; , quomodo Deus die feptimo

quieuit t ¿r benedixit , h" ipfum

fanÜificauit»

E D I E feptimo in fori

pturafacra quatuor enars

rantur , videlicet , quod in

ea Deus compleuit opus

fuum, quid in ea requit-

uit,quodc¡ benedixit, ir

quod ipfam fanftificauit :

nam cum fcriptura prius

dixiffet, complcuit'q; Deus

diefeptimo opusfuum , ir requieuit die feptimo ,poflea

fubditquod benedixit diei feptimo, ir fanftificauitAls

lum . Verum quia in yraceienú capitulo diñum eft,

quomodo Deus diefeptimo opusfuum compleuit : de reib

quis tribus volumus in hoc capitulo pertrañare. Et pris

то de requiedeiin diefeptimo. Vropter quod faem

dum quod ( vt ait В . Augußmui . i-fuper Gen ) quafi

feptem modisdiciturDeus die feptimo quieuiffe , vtfus

mantur tres modi proùtipfe Deus dicitur tali diequics

mffe , duodutem modifumantur proutfacit nos quicfcc*.

re, ir duo аЩ modi proutfacit totum vniuerfum quies

feere. Tropter primum , aduertendum , quoi Deus pos

В

teßiici tribus moiis die feptimo quieuiffe, vtfit vnus

modus prout ceßauit ab opere, alius prout non egetopes

re, tertius vero prout efl locus opens. Tropter primum,

fciendum , quod videtur quies effe diña prout dicitur1

eommuniter refpeñu motus,cum quiefeit quid oppofis

tum motui : hoc efí crço quiefeere , ceßare à motu. Ves

rumtquia ipfa operaiio , fecundum eaqux videmus in

rebus corporalibus , videtnr fundari in motu , ex hocfes

quutum сsi quoi ceffare ab operaúone , dieatar quics-.'ms

juper quia operantes v idetur laborare , ideo ceßare a las

bore, dicitur et quies.Et licetfint narran tres modi quies

tis: vnus , ceßare a motu : dlius , ab opere : tertius , a las

bore . Primum ir ttrtium modum non poffumus cons

grue ad diuina transferre , quia Deus operando,nec mos

bilitate ,nec labore aliquo ßtigatur . Hunc ergo mos

dumquicHs poffumus ad diuina transferre , quod DeUi

feptimo die quieuit: quiacondendo ir operando nouage

пега сгеашгл , creare ceßauit: quia non vitra fextam

diembuiufmodinoua genera condidit , fed ea conferuas

Mit , ir propagarifecit, ir non noua eduxit , fed exfis

rmlibus fimtlia produxit. Sexto enimdie omnia erant

creata, diftinBa , ir ornata , ir omnia erant in fuofis

mili vel in rationibus feminahbus edita.ldeo Auguflinui

ait. 4.. fuper Gen. quoi Deus diefeptimo requieuit,quia Cap. t ».

non vitra noua genera сгеашгл condidit . Aduertens

dum tarnen, quod in deo poffumus poneré duplex opus,

intrinfecum , ir extrinfecum.lntrinfecum , cuiufmodi Duplex opus

efi fuum intelligere , ir fuum vellc : ir fecundum hoc Dei.

opus nunquameeßabitirnunquam ceßat , fed femper

eodem modofe habet. Exvrinfecum ver'ofum hac opes

ra exteriora fiue ifli exteriores effeñus , quifequuntur

ad illud mteüigere ir velle non ex naturali necesítate,

fed exfui arbitrij volúntate, ir prout fecundumfuamfa

pientiam ordinauit . ab iflis ergo exterior ¡bus operibus

ceßat prout vult ir quando vult,ir ab ißis ceßauit die

feptimo nonfuam creaturam rehnquendo , пес ab omni

opere ceßando , cumfemper operetur in creaturh fuis,

fed ceßauit ab huiufmodi opere ,nouam creaturam non

condendo. Vifo quomodo Dtus die feptimo quieuit cefs

fandoab opere nonfimpliciterfed quia nouam creatu

ram vltra noxondidu: volumus oflendere quomodo quies

nitfeptima die > quia ipfe creatura condita non egebat.

Nam aliqui quiefcunt operando , quia in opere ponunt

fufftcienúamfuam, ir principalem ieleilationemfuam,

ir tales ex eorum vitio talibus operibus egent. Vnie Au Cap. 1 S .

gußinus.^.. fuper Gen. ait, f nee nimirum ergo quia vi

txum ejl ir infirmuas anime ita infuis operibus deles

ítari , vtpotius in ipfis quam mfe requiefcat , vel in fuo

potius quam in feipfo requiefcit , vt Auguflmus , pert

traiïat in eodem libro. Aduerttnium autan hanc ratios

пет ( vt viietur) concludere magis modum quietis dei in

diefeptimo , quam ipfam quietem . Dicemus enim quod

Deus mfeipfofemper <e:crnaliter quiefcit,fed quies eius

magis affimilatur diet feptimo , quando cejfauit ab opes

re, cum adfuam quietem non indigeat opere , quam ahjs

diebus , quando erat in opere. Erit ergofenfus quod quia

Deus ceßauit ab opere die feptimo , ideo diíius eß tune

quiefeere , quia ad fuam quietem non iniiguitfuo opes

re.fed de hoc ad maiore quiete mteUeñus noßri hic tnfis

SECVNDA PARS.

ritualiqita tangemusMabito quomodo Deus quieuitdie

feptimo , quia ccffauit ab opere , ir non indigehat opes

re. volumus oftendere quomodo D:us du ¡Ha quteuit,quia

ipfeefl locus орет. Nam vi Augustinus ait.^-fuper

17. Gen. Deus mancns in feipfo,quicquii ex ipfi eït,retor*

quet adfe. Et idem ibidem ait , quid omms creatura in

je habet ratura fua terminum ,fed in deo habet quietis

fu<e locum , quo conferuetur quodipfius eft. ojtcelibet

emm creatura amat fut conferuadonem , fiue tile amor

fit naturalis , (iue inteücilualis ,fiue aliqualis alius : ir

quia potijftme Deus eft conferuaior rerum, ideo Deus eft

locus omnium rerum ■ ir quia locus non requiefcit in lo

cato ,fed e conuerfo, Deus non requiefcit in rebus , fei

res requiejcunt in ipfo. Re^iii« ergo loci non eft quas

renda vt comparatur ad locaium ,fed po'.ius vr non corns

paraturad ipfum. Et quia Deus eft, locus omnium [110;

ram operum, requies igitur eius non eft quarenda in Ulis

fex diebus vt verfabatur circaJua opera , cum ipfe fit los

cus operis,ir non requiefcat in opere,fed magis eft quaes

renda diefeptimo,quando ccffauit ab opere.Oftenfo quos

modo deus tribus modis requieuitfeptimo die, quia cejfas

mt ab op ere, opere non indigebat , ir erat locus operis:

volumus oftendere quomodo duobus modis requieuit tali

die , quia duobus modisfacit nos quiefcere. Namfi volus

mus quiefcere, debemus ab omnibw operibus ceffare , ir

tranfcenden omnia humfmodi opera , ir non requiefces

re etiam in diuinis operibus, fed in ipfo deo. Vnde ficut

deus die feptimo quieuit ceffando ab opere , irficutfuá

quies non eft m fuo opere ,fic nosfi volumus quiefcere,

ex huiufmodi feptimo die debemus exemplum fumere,

ceffando ab opere, et tranfcendedo diuina opera.in deum

tendere, ас m Deo quiefcere.Sicut ergo deus quiefci t die

feptimo ab opere ceffando.i.non quiefcendo in aliquofuo

operefic exemplofutfacit nos quiefcere infe. Secundo

modo Deus quiejcit , quiaficit nos quiefcere ceffando

ab opere , quia quies in ipfo eft quid melius ir quid exs

17. ceüentius fuo opere. Ideo Auguftinus.^. fuper Gen. dis

cit , quod magnum eft enim nobis ab illo extitiffefed mas

gis in illo requieuifje .ficut ipfe Deus non ideo bonus est

quia bac fecit , fed quiafittis non egens , infe potiui

quam in ipfis requieuit : ir quia in eo quod eft melius

eft manendum ir quiefcendum , cum fit melius tendere

in ipfum quam exiîtere ab ipfo , non debemus quiefcere

ex eo quidfumus ab ipfo ,fed ex eo quod tendimus in

ipfum : ideo non in nobis debemus quicfccrcftdin ipfo

Deo . Dupliciter itaq, oUenfum eft deum quiefcere cefs

fondo ab opercquiaficit nos quiefcere ceffando ab opere

fpem noftrá no ponendo m creatura,aut m diuino effeílu

vel in ¿mino opere, ir heec prima ratio habet virtute ne

gatiua , vi quia non eft quiefcendu in aliquo diuino opes

re , ideo quiefcendum est in deo . Secunda yero ratio has

bet virtutem affrmatiuam , vt quia melius eft tendere in

deum quàm exiftere à deo , non debemus quiefcere pros

utfumus a Deo, \el prout exiuimus ab ipjó , quod effet

quiefcere in nobis , fed debemus quiefcere vt tendimus

rn ipfum , quod eft quiefcere in ipfo. His ittx pralibas

tis , volumus oflendere quid Deus duobus alijs modis

quicfat ceffando ab opere, nonfclum quiafacit nos quies

fcere in ipfo, fed emm quia totum vmuerfum jacit fic

A quiefcere : vt dicatur Mum vniuerfum faceré in ipfo

quiefcere , quiaficit fofum vniuerfum in ipfum tendere,

irfuas leges irfuum ordinem feruare. Vropterpris

mum jfciendum quid vt Augustinus ait .^..fuper Gen. Cap. 1 8. ]*<C¡

fivnaquaq; pars poteît effe in foto cuius cîi pars, ipfum

tarnen totum non eft nifi m illo à quo eft totum ,ergo pars

potest quiefcere in Ш , fed totum non potest quiefcere

nifi in deo, fed prius oportet quid fit tvtum à deo , antes

quam requiefcat in deo : ir quia in primis fex diebus tos

tum vniuerfum eít fatlum irperfeñum à deo .dicere

poffumus quid huiufmodi toû m fex diebusfiÜum fuit,

ir exiuit к Deo : m feptimo autan die requieuit in deo,

quia conferuabatur in ipfo. ergo Deus ге^шгшгfeptimo

die , quia tali dieficit infeipfum tendere totum vniuers

fum ,irexhoc in ipfo requiefcere. Yoffumus etiam di

В cere quid Deus diefeptimo requieuit, quia totum vniuers

fumfecit tali die quiefcere , quiafecit ipfum fuum ordis

пет irfuas leges f¡ruare . vnde Augustinus. 4-fuper Cap. i 8.

Gen. dieit quod in Deo eft ipfum vniuerfum, quia pro

fuo generis modulo itabiliturvt quiefcat ,ideit ,vtfui

momenti ordinem teneat . Infex itaq¡ diebus vniiierfutn

fuit produttum , ir poft iüud ttmpus , ideft , diefeptimo

incepit ordinem fibi inditumferuare , ir legesfibi das

tas tenere , vtfecundum illas ageret ,ir fuas propagas

tionesfkceret : ir quia tales leges tenere ir feruare eft

quafi quoddam quiefcere , cum tales leges habeat a Deo,

dicitur ex hoc quiefcere in Deo, ir ex hoc dicitur etiam

ipfe Deus quiefcere,quiafacit hoc modo vniuerfum quies

fcere. Aduertendum autem quid ires rationcs prius fits

Q Üa quid Deus ipfe quieuit diefeptimo quia ceffaui: ab

opere , non indiguit opere , ir erat locus operis ,fe has

bent per additamenta , quiafecunda ratio addit fupra

primam , ir tertiafuprafecundam. Nam ceffare ab ali

quo non eft quiefcere, nifi addatur quid non mdiget illo:

quia ceffare ab eo quo indiget , non eft quiefcere irfufft

cientiam habere ,fed magis efl in infufficicnuam incurs

rere, fecunda ergo ratio additfupra primam. Tertia aus

tern additfuprafecundam , quia concludit quid Deus ni

folum quieuit ceffando ab opere, quia non mdiget opere;

fed etiam infert quid opus indiget Deo, quia quiefeitm

Deo, cum deusfit locus cumflibetfui effeSius , ir cuiufs

hbetfui operis. Voftquam declarauimus quomodo D us

die feptimo requieuit , volumus declarare quomodo diei

feptimo benedixit. Vropter quodfciendum , quid benedi BenediHiodci

p fíio dei eft multiplicado beneficiorum eius : ideo cumfus quafit.

praagebaturdeperfeÜione ir benediÜwne , agebatur

de incremento ir multiplication, ideo cum quinta die as

gebatur de benediíltone pifeium ir auium , quia Deus

benedixit eis ,ftatimfubiungitur de incremento ir muls

tiplicationc, quia dixit Deus eis , Crefcite ir multiplica

mini , ir replete aquas maris , quantum ad pifces ( ir

fubditur) Auefqs multiplicenturfuper terram. Sicut etia

fexta die quando Deus bndixit bomimbus ,ftatimfubiun

Hum eft , Crefcite ir mulfiplicrtmini ir replete terram.

BenediÜio ergofeptima dici poteft referri ad multiplica

tionem, quia tunc incepit opus muh.iplicatioms.Rationas

bile quidem eft quid prius fuerint omnes res perfctta,

qtíodfuitfexto die: poftea diefeptimo inccperit dare ope

ram propagation'! , ir multiplication, Vnde communis

ter

HEXAEMERON.

ter ponitur quodfiaitfixto diefuit vniuerfum comples

tum ex integritate partium , quia orrmes fartes fuerunt

tuncperfeïla ir completa:';fie feptimo diefuit vnis

uerfum completum ex opere partium , quia tunc pars

tes inceperunt dare operam vt fie propagaren!. Ante

tnimfeptimam diemfun virtus data animalibusfe propa

gandi ir multiplicandi ,fed non exierunt in aÜum ir

in opus illius virtutis , mfi poflquam vniuerfumfuit com

pletum : ir quia vniuerfumfuit perfeftumfcxto die , in

huiufmodi opus exieruntfeptimo die : vt ficutfexta dies

futt attributa perfeÜioni ,fic diesfeptima potefi attris

bui propagationi , non quod oporteret quodfiatm effet

propagatw.Homo autem qui nonfequuur impetum nas

tune yfed motum liberi arbitry ir rationis , non opon

tuit quid fidtim operam daret irfequeretur impetum

natura ,fed per impetum diuinum ir per mo: urn ratio*

ttispotuit hocdifferre. Reuertamur ergo ad propofis

turn , ir iicamus quod benediñionem dieifeptima pofs

fumus multiplication attribuere : ideo dici potefi diem

¡üumfuiffc ter lenediÜum , iuxta triplican multiplicas

tionem , videlicet ,fuppofitorum , ttmporum , ir perfes

Rionum . Tatet cnim fecundum communemfanÜorum

fententiam quod diei feptima attribuimus propagation

пет: ex propagation autem fequitur multiplicadofupa

fofitorum : per hoc enim multiplicanturfuppofita anis

malium , quia imicem exercent opus propagations ir

generations : multiplicaos autem fuppofitis , multiplis

cantur témpora . quia qnod non potefi natura conferuas

re ir perpetuare idem nnumero , propagando irgenes

rando ir fuppofita multiplicando perpétuât idem fpes

de. Ex his fequitur multiplicado pcrfcííiomtm , quia

anrmalia per propagationem perpetuandofe in effejpars

tiapantperfeíiiuseffe diuinum , à quokabent effe oms

nes pcrjeñiones .Er quia declarauimus , quomodo Deus

die feptimo opusfuum compleuit , quodjailv efi inpra

cedenti capitulo: ir quomodo in huiufmodi diefeptimo

rquieuit , ir et benedixit , quoifaílm efi in hoc capis

A tulo : rcjlat vltimo declarare quartum,fcihcet, quomodo

deushuiufmodt diem fanÜtficauit : cui poffumus duplis

cem fanïlificationcm tribuere ,vt dies feptima dicatur

vno modoJanflificata , quia ei~ífanftis vfibus dedicata:

dicatur etiam alio modo fanííificata , quia per eum eft

vita fanttitas dcmonflrata irfignata. Inteüigimus au

tem per diem feptimum , diem , quo lubemux ceffare ab

opere, quacunqi diesfit illa : vnde Ecclefia , potefi hus

iufmodi diemßatuere , proutfibi expediré videtur, cum

vacandum efi aliquo die , ir aliquibus temporibus ab os

peribus mundi , vt mfiflamus operibus diuims. Tales ers

go dies m quñbus iubemur ceffare ab operibus mundi

fiait deo dedicata, ir debemus infifiere operibus diuis

ms. Séptima ergo dies , vel id quod fignificatur perfes

ftimamdiem, efí quid fanífificatum , quia ей diumis

vfibus dedicatum . Secundéfeptima dies diciturfanftis

В jicata,qma per earn ceffando ab operibus, efi vitafans

Hitas defignata. \'nde Maria qua quiefcebat ir cefs

fabat ab operibus , irfedebatfecus pedes Dominiums

tur meliorem, idefi ¡fanftiorem , ir partem os

ftimam , idefi, valdefanftamelegiffe , vt

Augufimus.4.. fuper Gen. traÚans . « ♦.

defanílificatione dieifepti

ma de Maria fie

quiefcentt ,

induit exemplum . Et in hoc termines

, tur liber nofier Hexaemeron, idefi,

de operibus,fix dictum.

Laus iffi Chris

fio , qui

tum Vatre , ir Spiritufanfto,efl vnus

С Dew benediñus infect»

lafeculorum.

Amen.

4$

AEGIDU ROMANI BITVRICENSJS

Archiepifcopi Qriinis Vratrum Eremitarum

Sanfti Augufiim, de Mundofex diet

bus condito explicis

tum efi Opus.

■

" .

ROMA!

Apud Antoníum Bladuml

MDI-V.

I

ROMAE

Apud Antonium Bladutiu

M D L V*