ارتقاي مديريت شهري گامي در جهت رشد گردشگري شهري،راهبردي براي توسعه پايدار شهري

كنفرانس ملي معماري و فضاهاي شهري پايدار اولين

2931ماه آذر مقدس، مشهدArchitecture and Sustainable Urban Spaces Conference

Mashhad, Iran, December 2013

1

توسعه يبرا ي،راهبرديشهر يدر جهت رشد گردشگر يگام يشهر تيريمد يارتقا

يشهر داريپا

انيفاطمه عشور

برنامه ریزی توسعه توریسم -دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت جهانگردی

[email protected]

چكيده

کنند. در حال یادمیاست که از آن به عنوان گذرگاه توسعه ییها تیفعال نیبخش تر دیاز ام یکیامروزه گردشگری

کنند و درآمدهای گردشگری برای یم افتیخود را از گردشگری در یاز کشورها منافع اقتصادی و اجتماع ارییحاضر بس

در یدر امر ارزآور یروز افزون و توانمند تر شدن گردشگر درش لیبرند و به دل یهای منطقه به کار م رساختیتوسعه ز

که در ینامرئ یشود. صنعت یم ادیصنعت کیبا عنوان یکشورها، امروزه از گردشگر یتوسعه اقتصاد دیرشد و کل

منافع انتو یبر نحوه استفاده از آن ها، م قیمناسب از جاذبه ها و کنترل و نظارت دق یو بهره بردار یزیصورت برنامه ر

کشور فراهم کرد. گردشگری کیافراد یروستا و به طور کل ایدر شهر یجامعه محل یرا برا یاریبس یو اجتماع یاقتصاد

ارائه ریشهرها در چند دهه اخ یها یکاربر نیاز مهمتر یکیشهری جنبه ای نسبتاً جدید از مطالعات گردشگری است .

مقاله حاضر از نظر روش مطالعه، از نوع است. یبه گردشگران شهر تاز جمله ارائه خدما نینو یخدمات گردشگر

منافع حاصل از یو جذب حداکثر یمنابع شهر حیصح تیریجهت مد ییبوده و هدف آن ارائه راهکارها یلیتحل -یفیتوص

ییهاهم راهکار انیشود. در پا یشهرها م داریباشدو سبب توسعه پا یم یشهر یگردشگر ژهیبه و یصنعت گردشگر

حیصح تیریشهرها و مد داریآن بر توسعه پا راتیحاصله و تأث نعت در شهرها و حداکثر شدن منافعص نیجهت رشد ا

.شهر ها، ارائه شده است رانیتوسط مد یمنابع شهر

.یدارشهریتوسعه پا ،یشهر تیریمد ،یشهر یگردشگر دار،یپا ی: ، گردشگریدیکل یها واژه




2

همقدم -2اجتماعی کشورها اهمیت دارد که اقتصاد دانان آن را صادرات -امروزه صنعت گردشگری به اندازه ای در توسعه اقتصادی

(. گردشگری شهری جنبه ای نسبتاً جدید از مطالعات گردشگری است و شهرها 131،،،15نامرئی نام نهاده اند) محسنی،

هان به شمار می آیند که هر ساله پذیرای میلیون ها نفر گردشگرند به عنوان یکی از پربیننده ترین مقاصد گردشگری ج

فراوانی گردشگری شهری اکنون به فعالیتی مهم بدل گشته است که جریان کارها، اقدام های اجتماعی و تغییرات فضایی

یو تمدن یکهن فرهنگ هنیشیبا توجه به پ رانیا (.11، 15،2را شکل می دهد) کازس، فضایی به ویژه در کشورهای اروپایی

خود بوده یمختلف تمدن ینقاط حوزه ها یدر اقص یادیز یشهرها شیدایهمواره شاهد پ ،ینیبرخوردار از فرهنگ شهرنش

بوده اند. رانیقلب تپنده تمدن بزرگ ا یکرده و روزگار ییخودنما یخیتار یدر دل بافت ها نکیکه ا ییادگارهایاست.

را در یو شهرساز ینیمختلف شهرنش یاز دوره ها ییهمدان، کرمان، بم و... هر کدام شاهکارها ن،تهرا زد،ی راز،یاصفهان، ش

خود را حفظ نموده، اما با تأسف اکنون در معرض یخیمختلف تار یکه در پس هزاره ها ییادبودهایداده اند، یخود جا

مختلف، به طور مثال یمسؤل درحوزه ها ریمسؤل و غ یقرار گرفته اند. دخالت دستگاه ها یعموم یتوجه یو ب یفروپاش

ساخته دایهو یمل یها نهیگنج نیاز ا انتیص یرا در راستا یو مهم یجد یاکنون دغدغه ها ،یخیتار یدر حوزه بافت ها

ما و فرهنگ دیعا یزیچ یمانینشود، به طور حتم فردا جز افسوس و پش دهیشیاند یدغدغه چاره ا نیا یکه اگر اکنون برا

نخواهد شد. رانیاکهن

ينظر يمبان -1 داريپا يگردشگر -1-2

در دهه های اخیر رشد و توسعه صنعت گردشگری و اتخاذ آن به عنوان یکی از فعالیت های عمده اقتصادی از طرف

آن کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه و رقابت مقاصد عمده گردشگری در جهت جذب گردشگران، برنامه ریزان را بر

داشته تا جهت افزایش درآمدهای حاصله از فعالیت های گردشگری به دو مقوله مهم توجه نمایند: اول، افزایش رضایت

Inskeep, 1999گردشگران و ارتقای لذت و کیفیت تجربه گردشگری دوم، تالش در جهت حفظ منافع جوامع میزبان .)

ذیرشدو مهم تنها از طریق شناسایی، تعیین و ارتقاء ظرفیت پدور از ذهن نیست که دستیابی به این ن،ی( بنابرا15,

گردشگری این مقاصد میسر می گردد . زیرا توسعه فعالیت های گردشگری بیش از ظرفیت پذیرش این مقاصد، باعث

ی کاهش کیفیت تجربه گردشگری و افول میزان رضایت جوامع میزبان و نارضایتی آنان از توسعه فعالیت های گردشگری م

مورد توجه قرار می دهند، از مناطق بکر طبیعی تا سایت گریگردد. گردشگران نقاط مختلفی را به عنوان مقاصد گردش

های تاریخی و فرهنگی تا نمایشگاه ها و فستیوال ها؛ و تمامی این مقاصد از محیط طبیعی ویژه و خاص خود برخوردار

یط بوده و غالب آن ها نیز از جمعیتی در حوزه نفوذ عملکردی و توزیعی خود برخوردارند که این دو محیط یعنی مح

توسعه فعالیت های گردشگری طبیعی و انسانی این مقاصد متأثر از توسعه فعالیت های گردشگری خواهند بود. اگر شکل

ناپایدار بوده و منطبق با ظرفیت پذیرش محیطی و انسانی این مقاصد نباشد دیر یا زود این مقاصد با افول بازار گردشگری

(. از جمله مباحث بسیار ،1، 15،1رونق خواهد افتاد )طبیبیان و همکاران، روبرو خواهند شد و گردشگری این مقاصد از

مهم و کلیدی که امروزه در غالب مقاصد گردشگری مورد توجه اندیشمندان و برنامه ریزان قرار گرفته است توجه به

ی های محیطی، انسانی ظرفیت پذیرش گردشگری در راستای توسعه پایدار در این مقاصد است که بایستی متناسب با ویژگ

، 15،2و حتی توان مدیریت گردشگری مقصد باشد از این رو در این نوشتار نیز جهت برداشتن گامی در راستای ، )زاهدی،

(. گردشگری پایدار در سطح شهرها می تواند سطح زندگی و رفاه عمومی مردم را باال ببرد و به عنوان منبع پایدار 11

باال ظاهر شود واین بدان معناست که بخش اقتصاد گردشگری شهری دارای منافعی برای عموم اقتصادی باگردشگری مالی




5

جامعه بوده و سرمایه گذاری جهت ارتقاء کمی و کیفی عناصر وابسته به اقتصادی گردشگری شهری دارای توجیه اقتصادی،

( . 15،2،25است )پورمحمدی، یاجتماعی و کالبد يشهر يگردشگر -1-1

شگران مقاصد مختلفی را جهت گذران فراغت و بازدید انتخاب میکنند. این مقاصد شامل مناطق سکونتگاهی و یا گرد

مرتفع، جنگل ها، دریاچه ها، مناطق ویژه زمین شناسی یغیرمسکونی میگردند. مناطق غیرسکونتی مانند کوه ها و قله ها

ممکن است یکپارچگی محیطی این مقاصد دستخوش شگریگردو... است که در صورت افزایش فعالیت های ناپایدار

( Sun and Wash, 1998,145تغییراتی گشته و ظرفیت پذیرش گردشگری آنها از ابعاد اکولوژیکی کاهش یابد .)

گردشگری پایدار در سطح شهرها می تواند سطح زندگی و رفاه عمومی مردم را باال ببرد و به عنوان منبع پایدار اقتصادی

مالی باال ظاهر شود واین بدان معناست که بخش اقتصاد گردشگری شهری دارای منافعی برای عموم جامعه گردشگریبا

بوده وسرمایه گذاری جهت ارتقاء کمی و کیفی عناصر وابسته به اقتصادی گردشگری شهری دارای توجیه

بر جمعیت پذیری مناطق و افزایش ردشگریاقتصادی،اجتماعی و کالبدیاست. به دلیل تأثیر فرصت های شغلی ناشی از گ

تقاضای کاربری های مسکونی، مقولة اشتغال جایگاه ویژه ای در برنامه ریزی کاربری اراضی شهری دارد، چرا که به واسط

ایجاد مشاغل اصلی، مشاغل تبعی نیز شکل می گیرند؛ که البته هر یک از آ نها در استقرارشان به اراضی معینی برای ی

(. درنتیجه، بافت کالبدی فضایی شهرها به این شیوه تحت تأثیر گردشگری قرار 25، 15،2نیاز دارند)پورمحمدی، یتفعال

خواهد گرفت از جمله تأثیرات فضایی . تاثیرات فضایی تأثیراتی است که گردشگری بر بافت کالبدی شهرها بر جای می

خیابان ها، بافت های مسکونی و سایر بخش های ی بکهگذارد . تغییرات فضایی بخش های مختلف شهرها ازجمله ش

تشکیل دهندة شهر را در برمی گیرند .گردشگری می تواند با ایجاد تغییر در مؤلفه های مختلفی ما نند اقتصادی، جمعیت

ای (. فض15، ،،15و فرهنگ خصوصیات دیگر اجتماعی، در تغییرات فضایی شهرها مؤثر باشد ) حاجی نژاد، و همکاران،

فضاها را در شهرهای نی(. ا 65،15،1است که منابع گردشگری در آن وجود دارد )موحدی، ییشهری، فضا یردشگرگ

پارك ها، مراکز فروش مدرن، فرهنگسراها، رینظ دیجد ایفضاهای مدرن -1کرد: میتوان به دو دسته تقس یمعاصر م

ریشهر : امامزاده ها، گورستان ها، با غ ها، مساجد و سا گریگردشبازارها، فضاهای رینظ یفضاهای سنت -2و پالژها نیادیم

(.15،1،21)انوری و نساج، یخیاماکن تار

يشهر تيريمفهوم مد -1-9

یشهر یدر روند توسعه شهر و بهبود سکونتگاه ها یشهر تیریمد گاهیمنبع توسعه مطرح است. جا کیشهر به عنوان

داریتوسعه قانونمند و پا ریمس کیرا در یشهر تیریتوان، مد یم گرید دگاهیکننده دارد. از د نییمهم وتع اریبس ینقش

تواند در یم ،یشهر یمطلوب زندگ انیبر جر تیریت دارد که نحوه مدیاهم نیتر از ا شیمورد، ب نیمورد توجه قرار داد. ا

1جکی(. وان ج53، 15،2 عه،یکند)ش فاینقش را ا نیمهم تر ،یتوسعه شهر یداریو پا یانسان یبهبود سکونت گاه ها

کیتشر قیاز طر داریو پا یمتساو ،یشهر رقابت کیساختن ؛یشهر تیریمد یدیعنصر کل کیکند که ی(، اشاره م2116)

است که ساکنان شهر ها با آن یهجوم بردن به مشکالت عمده ا یبرا یو خصوص یعموم یبخش عا یکپارچگیو یمساع

دسته کیو مشخص کردن یشهر داریشدن به توسعه پا لینا یبرا یشهر تیریکه اهداف مد یباشد. هنگام یمواجه اند، م

به عنوان یشهر تیریاست، مد یونهاد یکالبد ،یاقتصاد -یتماعاج ،یفرهنگ ،یطیاز بخش ها که شامل ابعاد مح یعیوس

و محمد نژاد به نقل از مک یفن ( Wong, Tang, Van Horn, 2006,647), ودش یمالحظه م دهیچیمفهوم پ کی

1. Van Jijek




6

،یزیدهند: برنامه ر یدارد، شرح م ییهدف دوتا کیکه آن نیرا با اشاره به ا یشهر تیریمد یاساس ی، معنا،111 1لیگ

حالت کیدر یکه حکومت شهر نیو خدمات و مطمئن شدن از ا یشهر یها رساختیکردن و حفظ کردن ز همفرا

( و هم یزی)برنامه رکیاستراتژ یهم کارکرد ها یشهر تیریاشاره دارد که مد یبه روشن لیمک گ ریمناسب قرار دارد. تفس

اساس نی(. بر هم113، ،،15و محمد نژاد، ی)فراهم کردن و حفظ کردن( را دارد)فنیاتیعمل یکارکرد ها

تیریمد یابزار برا کی یشهر یزیاست و برنامه ر عیمفهوم وس کی یشهر تیریکه مدکند ی(، اشاره م1111)2دسونیداو

یشهر تیریداشته که مد انیکرده است و ب یبانیپشت دگاهید نی، از ا2111در سال 5یاست . پس از او راکود یشهر

یشهر تیریمد یاز کار کردها یکیفقط یزیبرنامه ر یعنیاست؛ اتیص منابع، اجرا و عملیتخص ،یگذار استیشامل س

خالصه یدیسه نکته کل نیرا درا یشهر تیریتوان مد یبا توجه به مطالب فوق؛ م .(Wong et al, 2006, 648)است

: کرد

شهر است؛ کی یداریو پا یریرقابت پذ شیافزا یشهر تیریمد ییهدف نها

وابسته به توسعه شهر ارتباط یبخش ها یکه آن با همه نیدارد به عنوان ا کپارچهی کردیرو کیبه ازین یشهر تیریمد

بخش ها همه در کنش متقابل هستند؛ نینکته که ا نیداردبا ذکر ا

(. ،11، ،،15و محمد نژاد، یارتباط دارد)فن یاتیو عمل یبا مداخله راهبرد یشهر تیریو مد

يشهر تيريمؤثر در مد ينهادها -9

که در ،یشهر و دوم شهردار یآورد: نخست شورا یرا به وجود م یشهر تیریمد ینهاد ارکان اصل دو

نیوجود ارتباط ب انگری( بیشهر تیریاداره امور شهر)نظام مد یشهر قرار دارد. مدل ها ییرأس هرم اجرا

و ینهاد ها است. بررس نیامور در ا یو سازمانده یمحل یدر سازمان ها ییو اجرا یریگ مینهاد تصم

استخراج نوع یروش برا نیها و ادراه امور شهر، معتبر تر یمرتبط با شهردار یابع قانوناسناد و من لیتحل

، اساس و مدل اداره امور 1556ها مصوب سال یطبق قانون شهردار رانیاست. در ا یشهر تیرینظام مد

(. در اغلب 166، 15،3و همکاران، یمدر شهر است)آخوند -مدل شورا یقانون بر مبنا نیشهر در ا

و یدر سازمانده یدارند، چرا که شهردار ینقش را در توسعه گردشگر نیها مهم تر یکشورها شهردار

است که باعث یمنسجم و هماهنگ شهر تیریمد نینهاد است و در واقع ا نیبه شهر مهم تر یشکل ده

چهار یها به بحث گردشگر یود شهردارور یتوان برا یشود. در مجموع م یهم جهت م یها تیفعال

:مشخص را مطرح نمود نهیزم

؛یخیتار یها تیاز سا یو بهره بردار یخیتار یها به مقوله گردشگر یتوجه شهردار .1

هر منطقه؛ یها لیبا توجه به پتانس یعیطب یگردشگر ای سمیاکوتور. 2

؛یو اطالع رسان غاتیتبل. 5

(.135، 1536،یناریدر شهرها)د یگردشگر یفضاها یدر جهت آماده ساز یمنابع مال نیتأم. 6

1 .Mc Gil 2. Davidson

3. Rakodi




3

سیتأس ،یوحومه ا یشهر یپارك ها جادیسبز، ا یتوان به توسعه فضاها یهام یشهردار فیوظا گرید از

و محمد یاشاره کرد)فن یمیقد یو بافت ها یخیمراکز تار یبهساز ،یباز یها نیفرهنگسراها، زم

.(111، ،،15نژاد،

داريو توسعه پا داريپا يگردشگر -4جریان گردشگری، شهرهایی مورد توجه گردشگران قرار می گیرند که چند جاذبه یا الاقل یکی از آنها را همچون در

وجودزیارتگاه، آثار علمی، فرهنگی و تاریخی، طبیعت زیبا و متنوع، امکانات تفریحی و اقامتی، تسهیالت ارتباطی و وجود

جود گردشگری را نمی توان تنها در وجود جاذبه ها خالصه نمود، به گونه بازارهای متنوعخرید و فروش دارا باشند. با این و

ای که به عنوان یک محصول حاصل در هم تنیدگی عوامل مختلفی می باشد که هریک در جریان گردشگری تاثیرات

در ریشگبسزایی دارند. عالوه بر آن شناخت گردشگری نیز در زمینه گردشگری شهری دارای اهمیت است. شناخت گرد

رابطه با ماهیت و الگوی فضا مندیآن کمک می کند تا در تطبیق پذیری، جریان گردشگری با مکان مندی محلی روند رو

(.52، 15،3به توسعه پایدار را بپیماید) سقایی،

نخستین شرط موفقیت هر شهر در توسعه گردشگری شهری، وجود زیر ساخت های مناسب شهری و مدیریت عاقالنه

عرصه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. شهر نیاز به مدیریت آگاه، سازش پذیر با معیارهای جهانی و باخبر از در

سازوکار و ویژگی های روحی و خلقی گردشگران و خواسته های آن دارد، عالوه بر این تنسیق و آمایش جاذبه های شهر و

را بیش از پیش می سازد، در کنار بهداشتی بودن شرایط زندگی در ایجاد تسهیالت و امکاناتی که دسترسی به جاذبه ها

ردشگریمهمان سراها، رستوران ها، معابرعمومی و نیز پاکی هوا از دیگر شرایط الزم برای موفقیت شهرها در عرصه گ

ر گیرد (. بطور کلی توسعه شهری زمانی می تواند در جهت پایداری قرا516، 15،1شهری محسوب می شود)شیخ کاظم،

15،1)بیرانوند و رستم گورانی،دیساکنان ارائه نما یخدمات یازهایکه بتواند راهکارهایی مشخص را برای تامین مطلوب ن

،2).

در سال های کنونی، توسعه پایدار به عنوان روشی تازه مطرح است که جوامع می توانند بدان وسیله درباره سطح

English) ع بیندیشندکه در واقع اندیشه توسعه پایدار بر این اساس شکل گرفتزندگی، عدالت اجتماعی و حفظ مناف

tourist Bord,2000) رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی به گونه ای صورت گیرد که سرمایه های زیست محیطی و

ناسایی بهتر توسعه مشخص شد که برای ش 1111منابع توسعه را برای نسل های بعد دچار نقصان نسازد . در اواخر دهه

پایدار الزم است مباحث اقتصادی ، اجتماعی ،سیاسی و زیست محیطی به طور همزمان مورد توجه قرار گیرند. گردشگری

پایدار به مفهوم اهداف پایدار که ضرورت شناخت برآینده تولیدات گردشگری را ملزم می کند، می باشد؛ به عبارت دیگر،

اف کارا و موثر را منتقل کند)اتخاد تصمیمات راهبردی و اجرایی کردن آنها( و برخورد دقیق و گردشگری پایدار می باید اهد

گردشگری و ضمانت تکمیلی اهداف مورد نظر را داشته باشد.، به طور کلی سیاست عهاستادانه و امکان پذیر با فرآیند توس

:های موثر در گردشگری پایدار شهری به شرح زیر می باشد

توسعه محلی و اصالح کیفیت زندگی جامعه میزبان ارتقای. 1

ترویج ویژگی های فرهنگی، محلی و تاریخی. 2

هماهنگی بین نیازهای کیفیت تجارب گردشگری و کیفیت زندگی ساکنان.5

حفظ کیفیت محیط زیست که هم جامعه میزبان و هم گردشگران به آن وابسته هستند. 6

(.6،3، 15،1سرور و بلواری زاده دشتستانی، )




1

گردشگری پایدار در سطح شهرها می تواند سطح زندگی و رفاه عمومی مردم را باال ببرد و به عنوان منبع پایدار

اقتصادی با گردشگری مالی باال ظاهر شود واین بدان معناست که بخش اقتصاد گردشگری شهری دارای منافعی برای عموم

ء کمی و کیفی عناصر وابسته به اقتصادی گردشگری شهری دارای توجیه اقتصادی، جامعه بوده وسرمایه گذاری جهت ارتقا

اجتماعی و کالبدی است . به دلیل تأثیر فرصت های شغلی ناشی از گردشگری بر جمعیت پذیری مناطق و افزایش تقاضای

واسطة ایجاد بهارد، چرا که کاربری های مسکونی، مقولة اشتغال جایگاه ویژه ای در برنامه ریزی کاربری اراضی شهری د

مشاغل اصلی، مشاغل تبعی نیز شکل می گیرند؛ که البته هر یک از آ نها در استقرارشان به اراضی معینی برای فعالیت نیاز

(. درنتیجه، بافت کالبدی فضایی شهرها به این شیوه تحت تأثیر گردشگری قرار خواهد گرفت 15،2،52دارند)پورمحمدی،

تأثیراتی است که گردشگری بر بافت کالبدی شهرها بر جای می گذارد . تغییرات اثیراتفضاییات فضایی . تمن جمله تأثیر

فضایی بخش های مختلف شهرها ازجمله شبکة خیابان ها، بافت های مسکونی و سایر بخش های تشکیل دهندة شهر را

جمعیت و فرهنگ و خصوصیات تصادی،لفی مانند اقدربرمی گیرند .گردشگری می تواند با ایجاد تغییر در مؤلفه های مخت

(.15 -16، ،،15 ،همکاران حاجی نژاد، و )دیگر اجتماعی، در تغییرات فضایی شهرها مؤثر باشد

يشهر داريو توسعه پا يگردشگر -2-4

توسعه پایدارشهری دارای ابعاد گسترده و پیچیده است. تکیه بر یک عامل منفرد شکل دهی به آن اقدامی سنجیده و

قرار گیردعبارتنداز: عوامل آگاهانه محسوب نمی گردد. بهترین عاملهای که باید در تکوین این پدیده شهر سازی مورد توجه

نظامی سلسله مراتبی : زیست محیطی، اجتماعی و کالبدی )معصومی اقتصادی،این ابعاد دارای ساختاری مشخص و

(. ،15، 1531اشکوری،

و بدون توجه به (Birkman , 2000, 167-168) بنابراین توسعه پایدار تنها مبتنی بر سیاست زیست محیطی نیست

(kanatschnig, 1998, 22). مسائل اقتصادی، اجتماعی و کالبدی هم این امر محقق نخواهد شد

امروزه در اقتصاد جهانی بخش خدمات و صنعت گردشگری مولفه اصلی توسعه محسوب می شود و در این میان

گردشگری و ابعاد تاثیر گذار آن بر رشد و توسعه بنیان های اقتصادی و فرهنگی شهرها امری مهم و تعیین کننده محسوب

ی شهری است. به نظر کارشناسان امور گردشگری در تمام دنیا، می شود. یکی از انواع پرطرفدار گردشگری، گردشگر

گردشگری ابتدا باتوریسم شهری شروع شده و توسعه پیدا کرده است، چرا که باالترین مرحله بلوغ یک فرهنگ در شهر و

و در بعبارتی در فضاهای شهری به وقوع می پیوندد. نقش کارکردی فضاهای شهری به عنوان محل فعالیت های عمومی

کلی ترین تعبیر به عنوان بازتاب کالبدی عرصه عمومی در شهرهای کنونی آنها را برای ایجاد مناسبات چهره به چهره،

تجربه مشترك فضا، رابطه انسانی با کالبد شهری و برگزاری فعالیت های جمعی و عمومی و البته گذران اوقات فراغت و

(. ،15،1،15،ییا و نساج غازانتفریح مناسب و کارآمد می سازد) انوری آر

در رویکردهای جدید به گردشگری شهری سعی بر آن است تا برای کاهش آثار منفی فعالیت های گردشگران و نیز

دست یابی به توسعه پایدار شهری، ضمن توسعه زیر ساخت های مختلف خدماتی، رفاهی، ارتباطی و پیوند عملکردی بین

آید تا از این رهگذر توسعه پایدار گردشگری شهری جودهای طبیعی واقع در مجاورت شهر وکانو نهای شهری وحوزه

(.6، 15،1بیرانوندو رستم گورانی، محقق گردد)

در کشور های در حال توسعه برای دستیابی به محیط زیست پایدار شهری ، الزم است که شهر ها در زمینه حل

ایجاد تغییرات اجتماعی و نهادی ، توسعه زیر ساخت ها و خدمات ، کنترل آلودگی و مشکالت ساختاری نظیر کاهش فقر ،

مدیریت اکوسیستم ها، اقدام نمایند. در واقع اگر این شهر ها بخواهند امکانات رفاهی ساکنین خود را بهبود بخشند، باید

پایداری قابل زیست بودن و ارائه کیفیت پایدار بوده وعملکرد مناسبی داشته باشند . مهمترین نکته برای دستیابی به




3

شهر ها باید قابل ینمناسب زندگی و فرصت های عادالنه به تمام شهروندان )حتی فقیر ترین آنها( است . در عین حال ا

.رقابت با شهر های دیگر بوده ، به درستی اداره و مدیریت شوند و از پایداری مالی برخوردار باشند

:سی پایداری عبارتند ازسه اصل اسا نیبنابرا

پایداری زیست محیطی، بدین معنی که توسعه با حفظ فرآیندهای زیست محیطی، بیولوژیک و منابع ذیربط سازگار •

.است

پایداری عوامل فرهنگی و اجتماعی، بدین معنی که توسعه موجب افزایش کنترل انسان بر زندگی خود می شود و توسعه •

.که در این راه تحت تاثیر قرار می گیرند، منافات ندارد و موجب تقویت هویت جامعه می گردد با عوامل فرهنگی و ارزشی

پایداری اقتصادی، بدان معنی است که توسعه از نظر اقتصادی با راندامانی باال انجام شد، به گونه ای که نظارت و کنترل •

.نده حفظ کردالزم برمنابع اعمال می شود و می توان آن را برای نسل های آی

، (؛ 1113آورند )وال، یکشورها اتفاق افتد، به وجود م نیرا که ممکن است ب یآن، اقتصاد رامونیو اقتصاد پ یگردشگر

کرده و عمالً در همه لیتسه یو فرهنگ یاقتصاد ،یاجتماع یو پسامدرن را در عرصه ها تهیروند گذار از سنت به مدرن

مرحله به دیقرار دارند و با یجهان که در اقتصاد و فرهنگ سنت طقمنا یبرخ یعنیشده است. یموارد موجب ساختارشکن

آنکه جزء لیبرسند به دل سمیو سپس به پسامدرن تهیاز سنت عبور کرده، به مدرن یزمان یروند نسبتاً طوالن کیمرحله و در

تیفعال چیگردند. ه یم سمیپسامدرناز عصر سنت وارد مرحله یبه صورت جهش رندیگ یقرار م یمقاصد و اهداف گردشگر

(.3، 15،3،یزدی یکند. )پاپل جادیا یو فرهنگ یاجتماع ،یجهش اقتصاد عیسر نیچن نیتواند ا ینم یگرید یاقتصاد

يشهر يگردشگر تيريو مد يتوسعه گردشگر -5 قیتشو یمعجزه اقتصاد کیجهان سوم اغلب به عنوان یدر توسعه کشورها یگسترش گردشگر یها استیس ریتأث

نی(. همچن 253، 1113دارد )وال، یاز ارز خارج یادیبه حجم ز یابیدست یبرا یگذار هیبه حداقل سرما ازیشده است و ن

به مراتب از درآمد حاصل مهم ردیپذ یانجام م یشگرکه حول محور صنعت گرد یا یتوجه داشت که چرخش مال دیبا

،ی.اجتماعیاقتصاد اتیها و نظر شهیسو و اند کیاز یز تحوالت فناورانه پساصنعتا یپسامدرن ناش یتراست. گردشگر

امروز به وجود یجامعه یپسامدرن را برا یدست به دست هم دادند و گردشگر گرید یاز سو یطیمح ستیو ز یفرهنگ

،یبه عنوان حق، نه پاداش، محسوب امروزه گردشگر یامروزه اوقات فراغت و گردشگر تهیپسامدرن تی. در وضعدآوردن

یازهای(و فراتر از ن 1،1، 15،3 ،یزدی یامروز افراد بدل گشته است )پاپل یو زندگ یهست یها هیشود و به پا ی: م یزیچ

(.5، 1511،یوجوشقان یاست)زرقان درآمدهسوم بشر ازیبشر است و خود به صورت ن هیو ثانو هیاول

:شنهادهايو پ يجمع بند -6مدیریت مناسب شهرها می تواند مهم ترین عامل بعد از وجود مواهب دیآ یموجود بر م ینظر یگونه که از مبان همان

منابع انسانی در کنار طبیعی در یک شهر جهت جذب گردشگران بدان جا باشد، چرا که در سایه مدیریت صحیح و کارآمد

فراهم راطبیعی و چه انسان ساخت می شود رضایت گردشگران ورودی به آن مقصدمدیریت بهره برداری از جاذبه ها چه

کرد و هر گردشگر راضی خود بهترین مبلغ خواهد بود. با این وجود پیشنهادهای ذیل هم به نوعی راهکارهاو راهبردهایی

و محله ای(و تمامی دست برای مدیران هم در سطح کالن مدیریتی )کشوری(و هم در سطوح خرد)استانی وشهری

اندرکاران صنعت گردشگری در پی خواهد داشت:

زبان؛یدر شهرها به عنوان جامعه م یفرهنگ ساز




،

را مجاب و عالقمند به اقامت حداقل به مدت یشود، که گردشگران ورورد یطراح یبه گونه ا دیکشور با یشهرها یفضا

د؛یشب نما کی

که قصد اقامت در چادر و یمسافران یمخصوص برپا کردن چادر برا ییسبز، احداث پارك ها و مکان ها یتوسعه فضا

را دارند؛ عتیطب

مسافران؛ تیامن نیجهت تأم یانتظام یرویبا ن شتریب یهمکار

و... استفاده کرد؛ یفرهنگ ،یاجتماع ،یسطح اقتصاد یمحرکه در جهت ارتقا یروین کیبه عنوان دیبا یاز گردشگر

راه و ساختمان، خبرگان نیمهندس ،یشهر رانی، مد یگردشگر رانیکه متشکل از مد یا ژهیو یکارگروه ها لیتشک

متناسب یگردشگر یاجرا و کنترل پروژه ها ،یزیر رنامهی ،یزیجهت طرح ر ؛یگردشگر یها یو خبرگان تعاون ینیکارآفر

موجود در هر شهر؛ یها تیبا ظرف

در شهر ها؛ یگردشگر یها یتعاون لیتشک

یروهایجوانان و زنان(، به عنوان ن ،یجهانگرد تیریمد ی)ساکنان شهر، دانش آموختگان رشته هایمشارکت جامعه محل

ک؛یدر زمان پ یکمک

در حال ایو یبحران تیدر وضع ییآن ها ژهیموجود، بو یجاذبه ها یجهت کمک به حفظ و بقا نیگزیجا یجاذبه ها جادیا

اند؛ بیتخر

جذب گردشگران در تمام فصول ؛ یشهر ها برا یها تیقابل یمناسب و به موقع و معرف یابیبازار

و ... و شرکت در ینیبهارنارنج، بادام زم ،یریهمچون جشنواره گالب گ یمختلف یتر به جشنواره ها شیو توجه ب یبرگزار

شهرها در جذب گردشگر؛ تیقابل یجهت معرف یالملل نیو ب یمل یها شگاهینما

متیارزان ق یتورها یبرگزار




1

منابع

يپژوهش ها يپژوهش -يعلم هينشر ،«رانيمدل ادره امور شهر در ا يشناس بيآس»( 2931) گرانيو د يآخوند .2

.69شماره ،ييايجغراف

بررسي و تبيين نقش صنعت گردشگري در توسعه فضاهاي شهري( »( 2936) ، ميناآريا، مينا و نساج غازاني انوري .1

همايش منطقه اي جغرافيا،گردشگري وتوسعه پايدار، دانشگاه آزاد اسالمشهر.«

، مجموعه «نقش گردشگري در توسعه پايدار شهرها: شهر خرم آباد(»2933بيرانوند، مريم ورستم گوراني، ابراهيم) .9

. 4پايدار،صمقاالت نخستين همايش توسعه شهري

http://www.civilica.com/Paper-CSUD01-CSUD01_089.

، تهران، انتشارات سمت.«آمايش سرزمين(»2931) ،ميپورمحمد .4

، تهران، سمت.« گردشگري، ماهيت و مفاهيم»( 2936) يزدي، محمد حسين و مهدي سقايي پاپلي .5

-ثيرات گردشگري تجاري بر توسعه كالبديأت »( 2933) يو احمدي، عل ينژاد، علي، پور طاهري، مهد حاجي .6

.39 -34، صص17جغرافياي انساني، شماره ي، پژوهش ها«فضايي مناطق شهري: شهر بانه

، انتشارات واژگان خرد. «و جهان رانيدر ا يشهر يگردشگر »(2934) احمد ،يناريد .1

ر توسعه پايدار شهرها) مطالعه جايگاه گردشگري شهري د»( 2936سرور، رحيم و فروغ بلواري زاده دشتستاني) .3

همايش منطقه اي جغرافيا،گردشگري و توسعه پايدار، «تهران( موردي: گردشگري در منطقه يك شهرداري

.دانشگاه آزاد اسالمشهر

، كنگره جغرافيدانان جهان اسالم، «تفكيك فضايي گردشگري در كالنشهرها: مشهد »( 2935مهدي) سقايي، .3

اصفهان.

، «بررسي تاثيرات متقابل گردشگري شهري بر زمينه هاي توسعه پايدار اقتصادي »( 2936كاظم، محمدرضا ) شيخ .27

همايش منطقه اي جغرافيا،گردشگري و توسعه پايدار، دانشگاه آزاد اسالمشهر.

.2شماره اوتوسعه،يمجله جغراف ،«رانيدر ا يشهر تيريلزوم تحول مد »(2931) لياسمائ عه،يش .22

.، چاپ دوم، مشهد، انتشارات واژگان خرد«و جهان رانيگردشگري شهري در ا »( 2933) ا ناري،يد .21

، مجله مدرس: علوم انساني، دوره «چالش هاي توسعه پايدار از منظر اكوتوريسم»( 2931) شمس السادات ،زاهدي .29

، شماره 1

ديبا تأك يو نقش آن در توسعه شهر يالملل نيب سميتور »(2932) ،محسنيجوشقان يو حجاز يهاد دي، س يزرقان .24

.9مشهد، ص ،يشهر تيريو مد يزيكنفرانس برنامه ر ني، مجموعه مقاالت چهارم«بر كالنشهر مشهد

جستاري بر مفاهيم و روشهاي برآورد »(2936) منوچهر و ستوده، احد، شايسته، كامران و چلبيانلو ، رضا طبيبيان .25

آباد -ردي بر پايه تجربه برنامهريزي راهبردي توسعه گردشگري دره عباسكمي ظرفيت برد و ارائه يك نمونه كارب

.13، نشريه هنرهاي زيبا، شماره «گنجنامه همدان

، ترجمه صالح الدين محالتي،تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.«جهانگردي شهري »( 2934ژرژ) كازس، .26

، مجله فضاي جغرافيايي، «چالش ها و راهكار هاگردشگري پايدار در ايران، كاركردها، »( 2933رضا علي) محسني، .21

. 257، ص 13سال نهم شماره

.يو كشو رهاي اسالم رانيگردشگري در ا يبررس (2933 )و امور اقتصادي زييبرنامه ر معاونت .23

، پژوهش «توزيع فضايي مراكز اقامتگاهي در شهرهاي تاريخي)مطالعه موردي شهر اصفهان( »( 2931علي) موحد، .23

.275 -226، صص65جغرافياي انساني، شمارههاي

يو محمد مهد انيگوهر مي. ترجمه: محمدابراه«يالملل نيب يگردشگر »( 2335) ونلي ل،يچريفرانسوا و ب وال، .17

.2934: سالريركبي: موسسه انتشارات امتهراني كتابچ




11

21. Birkmann, J.(2000). Nachhaltige Raumentwicklung Imdreidimensionalen Nebel. Hamm, in: UVP-

Gesellschaft: UVP Report.3/2000.UVP- Verlag.

22. English Tourist Board(2000). The green light, a guide to sustainable tourism,London :Author.

23. Pour mohammadi , M.,(2003). Land Use Planning, SAMT Publication, Tehran

24. Inskeep, E (1991): Tourism planning. An Integrated and sustainable Development approach. Van

Nostrand reinhold, New York.

25. kanatschnig, D& G, Weber.(1998). Nachhaltige Raumentwicklung in Osterreich. Schriftenreihe des

Osterreichischen Institute fur Nachhaltige Entwicklung, Band 4.

26. Siu wai Wong, Bo- Sin Tang & Basil van Horen,(2006). Strategic Urban management in China:A

case study of Guanzhou development district, Habitat international 30,p.645-667.

27. United Nation Center for Human Settlement. (1996). Indicators of Sustainable Development:

Framework and Methodologies. New York .

Documents

ارتقاي مديريت شهري گامي در جهت رشد گردشگري شهري،راهبردي براي توسعه پايدار شهري