ՎիտամիններA, D և C

Վիտամին A

A վիտամինը, կամ Ռետինոլը, ճարպալույծվիտամին է, մաքուր վիճակում անկայուն է, և հանդիպում է միայն կենդանական ծագումունեցող մթերքներում. այդ իսկ պատճառովնրա յուրացման համար մարսողականտրակտում պահանջվում են նաև ճարպեր,

ինչպես նաև հանքային աղեր։

Մարդու օրգանիզմում A վիտամինիպաշարները մնում են երկար։

Գոյություն ունի A վիտամինի 2 ձև.

A վիտամին - ռետինոլ

A նախավիտամին – կարոտին

Ռետինոլ C20H30O

Կարոտին C40H56

A նախավիտամինը՝ կարոտինըդեղնանարնջագույն պիգմենտ էկարոտինոիդների խմբից, որը մարդուօրգանիզմում վերածվում է ռետինոլի, այդ իսկպատճառով նրան կարելի է համարել A

վիտամինի բուսական տեսակը ևնախավիտամինը։

A վիտամինն ունի բաց դեղին գույն, որըպայմանավորված է բուսական, կարմիր β-

կարոտին պիգմենտով։

Հայտնաբերվել է 1913 թվականին երկուգիտնականների խմբերի կողմից (Մակ-

Կոլլուտ - Դեվիս և Օսբորն)։ Սա դարձավառաջին հայտնաբերված վիտամինը, ուստինրան տվեցին լատինական այբուբենիառաջին՝ A տառի անունը։

A վիտամինը մասնակցում էօքսիդավերականգնման ռեակցիաներին,

սպիտակուցների սինթեզի կարգավորմանը,

խթանում է նորմալ նյութափոխանակությանը,

բջջային և միջբջջային մեմբրանների նորմալֆունկցիաներին, մեծ դեր է խաղում ոսկրերի ևատամների ձևավորմանը, ինչպես նաևճարպային ավելցուկների քայքայմանը,

անհրաժեշտ է նոր բջիջների առաջացման ևնրանց աճի համար, դանդաղեցնում էծերացման պրոցեսը։

A վիտամինն աջակցում է գիշերայինտեսողությանը՝ ռոդոպսին պիգմենտիշնորհիվ, որը ընդունակ է տեսնել մինիմալ, չնչին լույսը, որը շատ կարևոր է գիշերայինտեսողության համար և հենց A վիտամինիբացակայության կամ զգալի պակասիժամանակ է առաջանում հավկուրություն։

Այն նաև նպաստում է աչքի խոնավացմանը,

հատկապես անկյուններում, պաշտպանելովդրանց չորացումից և ցանցաթաղանթիհետագա վնասումներից։

A վիտամինն անհրաժեշտ է նաև իմունայինհամակարգի նորմալ գործունեությանը ևհանդիսանում է ինֆեկցիաների դեմ պայքարիպրոցեսի անբաժանելի մի մաս։

Ռետինոլի ընդունումը մեծացնում էլորձաթաղանթի պատնեշային ֆունկցիան,

բարձրացնում է լեյկոցիտների ֆագոցիտարակտիվությունը և ոչ սպեցիֆիկ իմունիտետիայլ գործոններ։

A վիտամինը պաշտպանում է օրգանիզմըմրսածությունից, գրիպից և շնչառական,

մարսողական համակարգերի և միզուղիներիինֆեկցիաներից։

Վիտամին CՎիտամին C-ն կամ ասկորբինաթթուն, մարդուև որոշ այլ կենդանի օրգանիզմներինանհրաժեշտ կարևոր վիտամին:Վիտամին C-իկառուցվածքը բնորոշ է ենդիոլ ձեւիառկայությամբ, որն իր կառուցվածքով մոտ էգլյուկոզին: Ասկորբինաթթուն լինում էօքսիդացած և վերականգնված ձևերով:

Ակտիվ մասը կոչվում է ենդիոլային: Վիտամին C-

ն հանդես է գալիս երեք ձեւով՝

L – ասկորբինաթթու

Դեհիդրոասկոբինաթթու

Ասկորբինոգեն

C վիտամինի մոլեկուլի կառուցվածքի սխեման:

ԱղբյուրներԹարմ մրգերը՝ մասուրիպտուղները, չիչխանը, սեւհաղարջը, կիտրոնը, նարինջը,

խնձորը, բանջարեղենը՝ թարմկարտոֆիլը, կանաչեղենը, լոլիկը,

թթու կաղամբը:

Մարդու համար վիտամին C-ի օրվապահանջը 50-100 մգ է:

Տաքացնելիս 50 օ C - ում քայքայվում է: Ասկորբինոգենը ջերմա եւ թթվակայուն է: Դեհիդրաասկորբինաթթուն չեզոք և թթումիջավայրում քայքայվում է:

Ասկորբինաթթուն վիտամին է միայնմարդկանց, մարդանման կապիկներիեւ ծովախոզուկների համար: Արյան մեջվիտամին C-ի մի մասը միացած էսպիտակուցների հետ, մյուս մասըգտնվում է ազատ վիճակում:

Հյուսվածքներում ասկորբինաթթունսպիտակուցների հետ միացածվիճակում է: Այն ամենաշատըպարունակվում է մակերիկամներում,

լյարդում եւ թոքերում:

Կարևոր նշանակություններ1. Աղիքներում վիտամին ցե վերականգնվում է Fe 3+ -

ը Fe 2+ - ի, նպաստում է դրա ներծծմանը,

արագացնում է երկաթի ձերբազատումը ֆերիտինից

2. Նպաստում է ֆոլատի (վիտ.

B9) կոֆերմենտային ձևի առաջացմանը

3. Նպաստում է արյունատար անոթներիթափանցելիության փոքրացմանը եւհյոուսվածքների ռեգեներացիային

4. պրոօքսիդանտ է

5. բակտերիցիդ հատկություն

6. հակաուռուցքային հատկություն

7. բարձրացնում է օրգանիզմիդիմադրողականությունը

Վիտամին D

Վիտամին D՝ կենսաբանական ակտիվնյութերի խումբ (այդ թվում էրգոկալցիֆերոլи խոլեկալցիֆերոլ)։ Օրվա պահանջը՝ 10-25 մկգ։

Լուծվում է ճարպերում։ Բաղկացած էֆերոլներից, որոնք ակտիվանում ենուլտրամանուշակագույն ճառագայթներից։Օրգանիզմում այդ պրոցեսը կատարվում էմաշկում։ Վիտամին D - իանբավարարությունը շատ տարածված է ևկարող է օրգանների բջիջների զարգացմանխնդիրներ առաջացնել, ամենաշատը մաշկի։Գիտնականները ապացույցներ են փնտրումնաև, որ վիտամին D-ի երկարաժամկետանբավարարությունը հանգեցնում էքաղցկեղի:

Օրգանիզմում փոխարկվում է հորմոնանմաննյութ, որը մասնակցում է կալցիումի ևֆոսֆորի աղերի յուրացմանը, ոսկրայինհյուսվածքում դրանց կուտակմանը։ D վիտամինի մեծ պահանջ ունեն հատկապես3–4 տարեկան երեխաները(անբավարարությունից մանկականօրգանիզմում զարգանում է ռախիտհիվանդությունը)։ Սովորաբար D վիտամինըառաջանում է մարդումաշկում՝ուլտրամանուշակագույնճառագայթների ներգործությամբ։ D վիտամինի աղբյուր է թյունոսի, ձողաձկան ևայլ ձկների լյարդի ճարպը։ Ոչ մեծքանակությամբ պարունակվում Է կարագում, ձվի դեղնուցում, ձկան յուղում։

Մյուս կենդանական մթերքներն աղքատ ենայս վիտամինից, իսկ բուսական մթերքները, որպես կանոն, բոլորովին չեն պարունակում։Մեծահասակ մարդկանց պահանջը D վիտամինի նկատմամբ մեծ չէ, սակայն այնմեծանում է ցերեկային լույսի պակասիդեպքում (ստորգետնյա աշխատանքներկատարելիս, հյուսիսում բնակվելու դեպքում)։Ձմռանն օրգանիզմում D վիտամինիառաջացումը կարելի է խթանել՝ քվարցայինլամպով ճառագայթահարելով։

Կանխարգելիչ նպատակով վաղ մանկականտարիքի երեխաներին հաճախ նշանակում ենD վիտամինի պատրաստուկներ, որոնքկարելի է օգտագործել միայն բժշկիհսկողությամբ, քանի որ չափաքանակըգերազանցելիս կարող են բարդություններառաջանալ։

D վիտամինի տեսակները

Vitamin d

vitamin d1

vitamin d2

vitamin d3

vitamin d4

vitamin d5

Ֆունկցիաները

Վիտամին D հավասարակշռում է կալցիում ևֆոսֆոր միներալների՝ յուրացումը, արյան մեջնրանց պարունակության մակարդակը ևնրանց ներթափանցումը ոսկրայինհյուսվածքներ և ատամներ։Վիտամին А-ի ,

կալցիումի և ֆոսֆորի հետ օրգանիզմըպաշտպանում է մրսածությունից,

շաքարախտից, աչքի և մաշկայինհիվանդություններից։ Այն կանխարգելում էատամների կարիեսը և լնդերի պաթոլոգիան,

օգնում է պայքարել օստեոպորոզի դեմ ևարագացնում է կոտրվածքների ապաքինումը։

Նյութը պատրաստեցին՝

Սարգիս Հակոբյանը և ԼևոնՍտամբոլցյանը: