Quản lý rừng đầu nguồn bằng luật tục của người Mông bản Lóng Lăn

Người trình bày: Mr. Xayxualu Her Hỗ trợ soạn thảo nội dung: Phạm Văn Dũng

Luang Prabang, tháng 4/2012

Giới thiệu bản Lóng Lăn

• Là bản vùng cao, cách thành phố di sản Luang Prabang 40km về phía đông bắc

• Tổng diện tích: 8.439,75 ha – Rừng: 5.034,84 ha (59%) – Đất nông nghiệp: 3.399,4 ha

(40%) – Đất xây dựng: 5 ha

• Có 68 hộ, 457người, trong đó 239 nữ

• Toàn bộ là người Mông, thuộc 7 dòng họ: Yang, Ly, Hơ, Mua, Tho, Sồng, Vàng

Bản Lóng Lăn trên GoogleEarth

Bản đồ quy hoạch sử dụng đất bản Lóng Lăn

Lịch sử hình thành, phát triển bản

• Người Mông đến vùng Phù Sủng-Luang Prabang từ Udomxay và Xiengkhoang từ hàng trăm năm trước

• Trước 1975: người Mông ở vùng cao Tò Sia, người Khơ Mú ở khu đất dân cư Lóng Lăn hiện nay

• Từ 1973-1975: người Khơ Mú di chuyển xuống; người Mông xuống định cư ở bản hiện nay

• 2004: CHESH Lào hỗ trợ giao đất giao rừng

• 2005: Quy hoạch đất rừng và xây dựng quy chế quản lý đất rừng

• 2009: Lễ hội Nò Sồng tổ chức ở Lóng Lăn với 25 bản tham gia

• 2012: Xây dựng trường đào tạo thực hành tại bản

Luật tục bảo vệ, quản lý rừng

• Trên cơ sở tín ngưỡng: coi mỗi khu rừng, mỗi cây đều có ma rừng, nên vào dịp lễ hội cộng đồng người ta làm lễ cúng thần rừng (mâm cúng có lợn hoặc gà), buộc chỉ cổ tay tại rừng

• Xác định đất, rừng truyền thống thông qua luật tục và Nò Sồng

• Không được chặt phá cây, săn thú ở rừng thiêng trên núi đá, rừng nghĩa địa, rừng đầu nguồn nước, rừng có cây to

• Khoanh định một vùng rừng phía tây của bản được phép khai thác.

• Chỉ những hộ đã ở và xây dựng bản hơn 10 năm mới được phép khai thác rừng. Tối đa được lấy 5m3 gỗ làm nhà. Chỉ được lấy măng, thuốc nam phục vụ gia đình, không được làm hàng bán.

Quy hoạch sử dụng đất, rừng

• Già làng xác định các vùng đất rừng truyền thống

• Dân bản tham gia thảo luận, cùng vẽ sơ đồ xác định các vùng

• Cán bộ kỹ thuật hỗ trợ hoàn thành bản đồ, tính toán chi tiết diện tích, ranh giới

• Rừng được chia ra: – Rừng phòng hộ: 1.136,86 ha – Rừng bảo vệ: 2.888,6 ha – Rừng sản xuất: 1.009,37 ha

• Đất nông nghiệp được phân ra: – Đất trồng trọt: 1.812,4 ha – Đất chăn nuôi: 1.587 ha

Quy chế quản lý, bảo vệ đất rừng • Trên cơ sở các quy định sử dụng

từng loại đất, rừng truyền thống, các già làng tập hợp thành dự thảo quy chế

• Dự thảo được toàn dân bàn, bổ sung, gửi lấy ý kiến các bản xung quanh, các cơ quan ở huyện, rồi gửi Chủ tịch huyện phê chuẩn

• Quy chế xác định rõ ranh giới, diện tích từng loại đất, rừng, việc được làm, không được làm và xử lý vi phạm trên từng loại đất

• Lập tổ bảo vệ rừng thường xuyên tuần tra, phát hiện và xử lý vi phạm

• Các hộ dân không được phép bán đất, chỉ có thể mua thêm đất

Phát huy quy chế, luật tục (1)

Giải quyết vụ dân bản Bò He dùng đất trái phép

• Một số hộ Bò He phát rẫy làm hỏng mộ của bản Lóng Lăn

• Già làng, lãnh đạo bản Lóng lăn làm việc với chính quyền bản Bò He và các hộ vi phạm, yêu cầu bồi thường theo luật tục, nếu không sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm nếu điều xấu xảy ra

• Người vi phạm đã phải tổ chức một lễ cúng tạ lỗi thần rừng, ma tổ tiên vì đã xâm hại mộ, vi phạm luật tục

• Vụ xâm lấn, dùng đất trái phép đó được ngăn chặn

Phát huy quy chế, luật tục (2)

Giải quyết vụ ông Kênh đòi thuê đất • Ông Kênh đòi thuê đất đợt 1 năm

2006 nhưng già làng và dân bản không đồng ý, rồi giao vùng đất đó cho Nhóm thuốc nam

• Năm 2008 ông Kênh tiếp tục nhờ một số cán bộ tỉnh gây sức ép để lấy đất

• Trên cơ sở quy hoạch và quy chế của bản, dân và lãnh đạo bản chỉ ra bất hợp lý của việc thuê đất, đồng thời làm văn bản kiến nghị huyện, tỉnh không cho ông Kênh thuê đất

• Kiến nghị cũng được gửi tới cả cấp trung ương

• Sau đó chính quyền tỉnh đã xem xét lại, đình chỉ việc thuê đất

Phát huy quy chế, luật tục (3)

Vụ giải quyết người ngoài vào chặt 14 cây gỗ

• Đội bảo vệ phát hiện kịp thời, lãnh đạo bản đề nghị cán bộ huyện cùng kiểm tra, lập biên bản tại hiện trường

• Đề nghị huyện xử lý người vi phạm và cho phép bản được khai thác gỗ làm trường

Những thách thức

• Các công ty luôn nhòm ngó lấy đất, rừng của bản

• Luật tục, quy chế không thể giải quyết được mọi vi phạm của người ngoài

• Sức ép lên rừng Lóng Lăn do tình trạng bán đất, thiếu đất, rừng của các bản xung quanh

Kiến nghị

• Công nhận, hỗ trợ xây dựng vùng sinh quyển Lóng Lăn dựa vào cộng đồng để rút ra bài học và nhân rộng

• Nhà nước và các chương trình phát triển hỗ trợ xây dựng, thực thi quy chế quản lý tài nguyên ở tất cả các bản xung quanh

Xin cảm ơn!