Zorgplicht en onzekere risico's

E.R. de JongUtrecht Centre for Accountability

and Liability Lawe.r.dejong@uu.nl

Onzekere risico´s

Unknown unknowns

Known unknowns - vermoedens die niet kunnen worden bevestigd of uitgesloten

Known knowns

Nanotechnologie

“When we get to the very, very small world - say circuits of seven atoms - we have a lot of new things that would happen that represent completely new opportunities for design. […] So, as we go down and fiddle around with the atoms down there, we are working with different laws, and we can expect to do different things. We can manufacture in different ways” Richard Feynman 1950

Nanotechnologie

• Gebruik in elektronicasector, bouw, energiesector, schoonmaaksector, auto-, verf- en drukindustrie

• Vermoedens van schadelijkheid voor met name werknemers

• Wetenschappelijke onzekerheden

Hoe te handelen?

Wat doe je als je vermoedens hebt dat iets schadelijk kan zijn, maar de juistheid van deze vermoedens nog niet (voldoende) bewezen is

Anders gesteld: wat doe je als je niet kunt weten of je gedraging schade kan berokkenen?

Een keuze

• Vermijden van ten onrechte handelen– Kosten werkgever– Externaliseren van het onzekere risico

• Vermijden van ten onrechte stilzitten– Risico voor werknemer– Internaliseren van het onzekere risico

Lessen uit het verleden

Twee valkuilen

• Paralysis by analysis – onderzoek doen voldoende?

• Afwezigheid bewijs risico, bewijs afwezigheid risico?

Het voorzorgsbeginselIn dubio pro natura

Sterke voorzorgbenadering

Tot er voldoende zekerheid is, stoppen met de activiteit

Kostbaar en kan zelf risico’s in het leven roepen

Zwakke voorzorgbenadering

Afgestemd op de omstandigheden van het geval

Met oog voor de eventuele nadelen van maatregelen

Innovatie en veiligheid liggen in elkaars verlengde

Zwakke voorzorgbenadering

Onzekerheid geen geldige reden tot stilzitten

Proactiviteit is juist gewenst• Tijdige correctie mogelijk maken• Internalisering wetenschappelijke onzekerheden

Wat vereist het recht?

De basis

Veelal geen (specifieke) toepasselijke wet- en regelgeving

Ongeschreven recht – lessen trekken uit de ervaringen van het verleden

Les I voorzorgverplichtingen

Gedragsverplichting die strekt tot een bepaald handelen of nalaten in een onzeker risicovolle situatie

Les IIGepaste voorzorg

Hoog voorzorgniveau vereistMaar, moet iedereen even ver gaan?

Gepaste voorzorg • Pas bij plausibele vermoedens handelen• Verder afhankelijk van de omstandigheden van het geval • Omvang en aard van het bedrijf

Les IIIproactief kennismanagement

Onzekerheidsreductie

Kijk of er plausibele vermoedens zijn– Interne kennis – Literatuur bijhouden– Voorzorgbeleid van de overheid – Voorlichting door deskundigen

Les IVvoorzorgsmaatregelen

• Fysieke veiligheidsmaatregelen hebben voorkeur

• Bezwaarlijkheid speelt in beginsel geen rol

• Als geen bewijs effectiviteit voorzorgsmaatregel, hoeft de maatregel niet te worden genomen

Terugkijkend op de keuze

Vermijden van ten onrechte stilzitten

Of…….

Vermijden van ten onrechte handelen