KURUMSAL İLETİŞİMDE ETİK

1

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İLETİŞİM YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANSI

İLETİŞİM ETİĞİ

KURUMSAL İLETİŞİMDE ETİK

Ümit ÜNKER

Danışman: Prof. Dr. Murat ÖZGEN

2015

2


Ümit ÜNKER

Danışman: Prof. Dr. Murat ÖZGEN

İstanbul, 2015

T.C.

YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER FAKÜLTESİ

İLETİŞİM YÖNETİMİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

3

İÇİNDEKİLER

Giriş ............................................................................................................................. 5

I. BÖLÜM KAVRAMSAL ÇERÇEVE

1.1.İletişim Nedir? .................................................................................................. 6

1.2.İletişim Çeşitleri ................................................................................................ 7

1.2.1. Sözlü İletişim ............................................................................................ 7

1.2.2. Yazılı İletişim ........................................................................................... 7

1.2.3. Sözsüz İletişim ......................................................................................... 7

1.3.Kurumsal İletişim ............................................................................................. 7

1.4.Etik Nedir? ......................................................................................................... 7

1.5.Ahlak Nedir? ...................................................................................................... 7

1.6.İş Ahlakı Neden Önemlidir? .............................................................................. 7

II. KURUMSAL İLETİŞİMDE ETİK

2.1.Çalışma Ahlakı .................................................................................................... 8

2.2.Meslek Ahlakı ..................................................................................................... 9

2.3.İşletmecilik Ahlakı .............................................................................................. 9

IV. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME ................................................................... 12

KAYNAKÇA ............................................................................................................ 13

4

Özet

Bu çalışmada Kurumların iç ve dış müşterileri ile olan iletişim boyutlarını ve bu

iletişim içinde etik normlara uyma veya uymama durumlarını, uyduklarında elde

ettikleri kazançlar ile uymadıklarında kaybettikleri noktalar incelemeye çalışılmıştır.

Çalışmada genel olarak kurumların çalışma ahlakı, meslek ahlakı ve işletmecilik

ahlakı kavramlarına yaklaşımları irdelenmiştir. İşletmelerin ahlak kavramına olan

özenlerin temelinde itibarın yattığını görebiliriz. İtibarın yönetimi önemli ölçüde

güven yaratmaktadır. Müşteriler etik davranışları ile duruşu olan kurumlardan satın

almak isterler. Bu nedenle ahlaki değerleri gözetmek Kurumlar için son derece

önemlidir.

Anahtar Kelimeler: İletişim, Etik, Kurumsal İletişimde Etik

5

Giriş

“Etik” (ethics) ise, ahlaktan daha farklı bir kavramdır. Türkçe’ye daha ziyade ahlak

felsefesi ya da ahlak bilimi olarak çevrilmektedir (Ahlak felsefesi, insan yaşamındaki

değerler, ilkeler ve yargıları inceleyen felsefe dalıdır). Etik, bir olgu olan ahlaktan

farklı olarak, bu olgunun araştırılmasını ve böylece ahlaki açıdan insanlar için nelerin

doğru ve nelerin yanlış olduğuna dair ilkelerin belirlenmesini irdeler. 1

Kant’ın Ödev ahlakında (Deontoloji) iş ahlakı söz konusu olduğunda sorulması

gereken sorulardan biri de ‘’İş ahlakı işletmenin çıkarları için mi? Yoksa toplumun

çıkarları için mi gereklidir?’’ sorusudur. İşletmenin çıkarlarına uygun olduğu için iş

ahlakına uymak gerçekten ahlaki bir şey midir?

Bu sorulara anlamlı cevap verebilmek için deontoloji ve teleoloji kavramlarına

bakmak gerekir. Kant’ın ahlakında esas olan mutluluk ya da fayda değil, mutluluğu

hak etmek ve doğru olmaktır. Burada ahlaki olmak için başka koşulların yerine

gelmesinin beklenmemesi gerektiğini vurgular Kant. Ahlaki davranış her koşulda ve

durum ne olursa olsun ortaya konması gereken bir davranıştır.

Sonuçsalcılık (Teleoloji) ise deontolojik yaklaşımın karşısındaki ahlak teorisidir.

Nasıl yaşanması gerektiğine dair ahlak teorileri iki farklı kavram içerir.

İyi ve kötünün ne olduğuna yönelik görüş.

Doğruluk

Sonuçsalcılık açısından bir kişi hangi değerleri benimserse benimsesin bu değerleri

ilerletmek ve geliştirmek için çalışmalıdır.

Kurumsal İletişim açısından da bu iki yaklaşımı ahlak ve etik davranış şeklinde

incelemeye çalışılmıştır. Günümüz dünyasında etik davranış şekilleri kurumların

müşteri ileri ile olan iletişiminde olmazsa konularından biridir. Bu konuya önem

gösteren kurumların kendi çalışanları ile dış çalışanları arasındaki ahlaki değerlere

uyumu kontrol eden ’ ’Etik Kurul’’ ları bulunmaktadır.

1 Prof. Dr. Orman Sabri, Doç. Dr. Parlak Zeki (2009) ‘’İşletmelerde İş Etiği’’ İstanbul Ticaret Odası

Yayınları, Yayın No: 2009-23 S. 8

6

I.BÖLÜM

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

1.1 İLETİŞİM NEDİR?

Kısaca ‘'Anlamların paylaşılması süreci’’ olarak tanımlanan iletişim, günümüzde

insan yaşamının her kesitinde ve çeşitli düzeylerde oluşmaktadır. Çünkü her geçen

gelişen ve değişen bir toplumda yaşayan insan, sürekli olarak başkalarıyla ilişki

kurmak zorundadır. Amaç ve işleyiş açısından belirgin özellikleri içeren ve

sistematik olarak gerçekleştirilen iletişim, insanların özel yaşamlarında olduğu kadar

çalışma ortamlarında da başarı ve mutluluğun en önemli kaynağıdır. İnsanlar

açısından bu değerleri taşıyan iletişim, kurumlar açısından verimlilik ve kalitenin

temelidir.2

1.2 İletişim Çeşitleri

Sözlü İletişim

Yazılı İletişim

Sözsüz İletişim

Olmak üzere 3 farklı türe ayrılır.

1.2.1 Sözlü İletişim

Sözlü iletişimler “dil ve dil-ötesi” olmak üzere 2 alt sınıfa ayrılmaktadır. İnsanların

karşılıklı konuşmalarını hatta mektuplaşmalarını “dille iletişim” kabul edebiliriz.

Dille iletişimde kişiler, ürettikleri bilgileri birbirlerine ileterek anlamlandırırlar. Dil-

ötesi iletişim, sesin niteliği ile ilgilidir; sesin tonu ve sesin hızı, şiddeti, hangi

kelimelerin vurgulandığı, duraklamalar vb. özellikler, dil-ötesi iletişim sayılır. Dille

iletişimde kişilerin “ne söyledikleri”, dil ötesi iletişimde ise, “nasıl söyledikleri”

önemlidir. Araştırmalar, insanların günlük yaşamda, birbirlerinin ne söylediklerinden

çok nasıl söylediklerine dikkat ettiklerini göstermektedir. Karşımızdakinin sözlerinin

kapsamı kadar-hatta daha da fazla- ses tonundaki canlılık da bizi ilgilendirir. Yani

semantik öğeler kadar dil-ötesi öğeler de iletişimde etkilidir.3

2 Doç. Dr. TABAK Selçuk Ruhi ‘’Kurumsal İletişim’’ S. 1 3 Erişim: 25.1.2015 ‘’İletişim Türleri’’ Milli Eğitim Bakanlığı

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/07/19/969448/icerikler/iletisim-turleri_304562.html

7

1.2.2 Yazılı İletişim

İnsanın zaman ve mekândaki ilişki sınırlılıklarını genişletmede en etkin iletişim

biçimidir. Uzaktan haberleşmede, bilgi ve deneyimleri zaman içinde biriktirme de

sözlü iletişime göre daha güvenilir bir yol olan yazı ile iletmenin kökeni, mağara

resimlerindedir.

Ekonomik gereklerle ortaya çıkan, bazı toplumsal, kültürel ilişki ve kurumlar

üzerinde etkili olmuştur. Buna karşılık bu kurumlar da yazının evrim ve yayılma

süreçlerinin yönünü ve hızını belirlemişlerdir.4

1.2.3 Sözsüz İletişim

İyi bir dinleyici, iletişim kurduğu kişinin, yalnız söylediklerini değil, yüz, el, kol ve

bedeniyle yaptıklarını da “duyar”; Çünkü yüz ifadeleri, el ve kol hareketleri, bedenin

duruş tarzı, sesin tonu gibi sözsüz mesajlar kullanılarak da iletişim kurulur. Karşı

karşıya gelerek kurulan kişiler arası iletişimlerde, hem sözlü, hem de sözsüz mesajlar

aynı anda kullanılır. Bu konuşmalarda, mesaj alışverişinin ancak küçük bir bölümünü

sözlü mesajlar oluşturur. Yüz ifadeleri, el kol hareketleri, bedenin konumu ve sesin

yükselip alçalmasıyla gönderilen sözsüz mesajlar iletişimde kullanılan mesajların

daha büyük bir bölümünü kapsar.

Kimi zaman insanların duygularını anlamak gerçekten zordur. Kendilerine

soramazsınız, çünkü ne hissettiklerini çoğunlukla söylemek istemezler; söylemek

isteseler bile çoğu kez, duygularını kendileri de pek bilmezler. Bu kişilerin

kafalarının içine girip ne hissettiklerinin öğrenilemeyeceğine göre, yüz ifadelerine,

beden belirtilerine bakarak, o anda nasıl bir duygu içinde olduklarını anlamaya

çalışırız. Bedensel belirtileri anlayabilmek için, bu belirtilere duyarlık kazanmak

gerekir.5

1.3 Kurumsal İletişim

Kurumsal iletişim, kurumun amaç ve hedeflerine ulaşması, işleyişini sağlaması için

gereken üretim ve yönetim süreci içinde, bir yandan kurumu oluşturan bölüm ve

ögeler arasında eşgüdümü, bilgi akışını, motivasyonu, bütünleşmeyi,

değerlendirmeyi, eğitimi, karar almayı ve denetimi diğer yandan ise dış hedef

kitleyle etkileşimi sağlayarak kurumun itibarını yönetmek adına belli kurallar içinde

gerçekleşen iletişim sürecidir.6

4 Erişim: 25.1.2015 ‘’İletişim Türleri’’ Milli Eğitim Bakanlığı


5 Erişim: 25.1.2015 ‘’İletişim Türleri’’ Milli Eğitim Bakanlığı

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/07/19/969448/icerikler/iletisim-turleri_304562.html 6 ‘’Neden Kurumsal Yönetim, Neden Kurumsal İletişim?’’ Dokuz Eylül Üniversitesi Erişim: 25.1.2015

http://www.deu.edu.tr/DEUWeb/Icerik/Icerik.php?KOD=18820


8

1.4. Etik Nedir?

Toplumlar oluştuğu günden beri bazı davranışların iyi bazı davranışların kötü

olduğuna dair bir takım inanışlara sahiptirler. İyi kötü davranış tartışmaları ise Eski

Yunan’dan günümüze değin süre gelmektedir. Bu iyi ve kötü davranışlar felsefe

bilimine göre kişinin vicdanına dayanmaktadır. Etik konusu da felsefe biliminin

önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. İnsanoğlunun kendisine ve vicdanına karşı

görevlerini içeren etik kurallar aynı zamanda, başkalarına ve yaşadıkları topluma

karşı da bazı sorumlulukları içermektedir. Bu nedenle kimi bilginler başkalarına karşı

olan sorumluluğu da etiğin içerisinde ele almaktadır. Ancak özünde kişinin vicdanı

ve bilinci ile ilgilidir. Bu nedenle yaptırımı daha çok vicdani ölçüler içinde

kalmaktadır.7

1.5. Ahlak Nedir?

Ahlak, tutum ve davranışlarımızda bize rehberlik eden ilke ya da kurallar bütünüdür.

Bu yönüyle ahlak, bizlere, yaşantımızın tüm alanlarında yapmamız ve yapmamamız

gereken hususların neler olduğunu gösterir, diğer bir deyişle, neyin iyi ya da kötü

olduğuna işaret eder. Bir başka deyişle ahlak, insanların birbirleriyle ya da devletle

olan ilişkilerinde ortaya çıkan ve insanlardan “yapmaları istenen” davranışlar ve

eylemlerdir.8

1.6. İş Ahlakı Neden Önemli?

İş ahlakı ve sosyal sorumluluk gibi kavramların yakın zamanda yeniden itibar

görmeye başlamasının gerisinde, elbette bu konularda yaşanan tekâmül ve gelişme

yatmaktadır. Ancak, geri planda, çok fazla öne çıkmamış bir neden daha

bulunmaktadır. İşletmeler, daha fazla kar elde edebilmek için, gelişim seyrine ve

günün koşullarına uygun olarak farklı yöntemlerden yararlanabilmektedir. Bu iki

kavrama atfedilen önemin artışında, bunların işletmelere artı değer olarak geri

dönüşünün çok büyük etkisi bulunmaktadır. Çok sayıda yazar tarafından ileri

sürüldüğüne göre, kapitalizm, her zaman verimliliği ve karını nasıl artırabileceği

arayışında olmuştur. Bu arayış sonucunda, insanların işe yönelik tutum ve

davranışlarını araştıran ve inceleyen çok farklı görüşler ve düşünce ekolleri ortaya

çıkmış ve yeni yönetim teknikleri ve yöntemleri benimsenmiştir.

7 Coskun Gül, Vural Akıncı Beril Z. (2011) ‘’ Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Etik’’ Gümüşhane Üniversitesi İletişim

Fakültesi Elektronik Dergisi S. 67-68

8 Prof. Dr. Orman Sabri, Doç. Dr. Parlak Zeki (2009) ‘’İşletmelerde İş Etiği’’ İstanbul Ticaret Odası

Yayınları, Yayın No: 2009-23 S. 8

9

II. BÖLÜM


İş Ahlakı kavramı, altında alt kavramlar barındıran bir çerçeve kavram olarak

görülmelidir. İş ahlakını anlamak için öncelikle şu kavramların anlaşılması lazımdır:

• Çalışma ahlakı

• Meslek ahlakı

• İşletmecilik ahlakı

Şekil 1. Kurumsal İletişim Yaklaşımları

Kurumlarda İletişim yaklaşımlarında Bilgilendirmeye hazır olmak, Organsız İletişim,

Bürokratik İletişim, Manipülatif iletişim ve Demokratif iletişim noktalarını Şekil 1

‘de görebiliyoruz. Tüm bu süreçler içinde iletişimin şeffaf, tutarlık ve güven verici

şekilde olması gerekliliği bir kez daha ortaya çıkmaktadır.

10

2.1.Çalışma ahlakı

Bir toplumda yaşayan bireylerin çalışmaya ve işe karşı sahip oldukları tutum ve

davranışlarını ifade etmektedir. Toplumların işe yönelik tutumları birbirlerinden

farklı olabileceği gibi, aynı toplumun değişik tabakaları arasında da farklılıklar

bulunabilmektedir. Bazı toplumlarda çalışkanlık ve işe/çalışmaya atfedilen önem son

derece yüksekken, bazı toplumlarda ise tembellik ve işten kaçma/kaytarma ana

karakteristik olarak ortaya çıkmaktadır. Bireylerin iş ve çalışmaya bakışlarında,

toplumların kültürel yapılarının çok etkili olduğu, kültürel değerlerin birer taşıyıcısı

durumunda olan ailelerin, bu kodları gelecek nesillere de benzer şekilde aktardıkları

bilinmektedir. Ancak, toplumların belli yönlerde eğitilebilir oldukları ve negatif bazı

özelliklerinin eğitim yoluyla değiştirilebilir oldukları da unutulmamalıdır.

Çalışma ahlakı verilen işi ahlak normları içinde layıkıyla yerine getirmek, iş

disiplinine uymak, zamanında işe gelmek ve çalışma zamanını verimli kullanmak

gibi birçok noktayı kapsamaktadır. Birey bu alanda ne kadar etik davranış sergilerse

hem toplum hem de kurum tarafında kabul edilir.

2.2. Meslek ahlakı

Bir mesleğin mensuplarının izlemesi gereken ahlaki ilkelerdir. Tüm meslek

gruplarının meslek ahlakı bulunmaktadır. Özellikle Tıp alanında bu mesleği icra

edecek bir Doktor Hipokrat yemini eder ve mesleğine bu etik davranışları kabul

ederek, yerine getireceğini taahhüt ederek başlar. Satışta mesleğinde de meslek

ahlakı oldukça önemlidir. Müşteriye tam ve eksiksiz bilgi vermek, müşteriyi

yanıltmamak, ederinden fazla bir bedel ile satış yapmamak gibi. Çalışma ahlakı ve

genel olarak iş ahlâkı ilkeleri ülkeden ülkeye, kültürden kültüre farklılıklar taşırken,

meslek ahlakı ilkeleri genelde tüm dünyada benzer özelliklere sahip bulunmaktadır

ve bir mesleğin icrasında uyulması gereken genel kurallara işaret etmektedir.

2.3. İşletmecilik ahlakı

Meslek ahlakı gibi bireysel olmayan, işletme olarak kurumun sahip olduğu ahlaki

ilkelerdir. Tüzel kişilik olan her işletmenin varlığının devamı ekonomik olarak

sürdürülebilir gelir elde etmektir. Bu noktada her işletmenin uyması gereken ahlaki

değerleri vardır ve bu değerler genel kabul görmüş ahlaki normlardan oluşur.

İşletmeler, hem çalışanlarına, müşterilerine ve tedarikçilerine karşı ahlaki sorumluluk

duygusu ile hareket etmesi gerekirken, hem de toplumun tümüne ve içinde

bulundukları doğal çevreye (çevre ahlakı) karşı sorumluluk sahibidir.

11

Kurumların etik kuralları uyması tüm süreçlerde adil ve şeffaf olmasını gerektirir.

Çalışanları arasında eşitlik sağlamak, yeni istihdam yaratırken adil ve dürüst şekilde

işe alım gerçekleştirmek, çevreyle barışık, çevreye zarar vermeden faaliyetlerini

sürdürmek gibi birçok alanda ahlaki davranışları sergilemesi beklenir.

Etik davranışların toplum nazarında değeri çok yüksektir. Bu nedenle kurumlar etik

dışı davranışları mutlaka içlerinde temizlemesi gerekir. Buna en güzel örneklerden

biri de Dünyanın en büyük ilaç firmalarından biri olan ABD’li Pfizer şirketinin tüm

dünyadaki çalışma merkezlerinde Yolsuzluk ve Rüşvete karşı etik operasyonudur.

Türkiye’de de bu operasyonu yapan kurumun haberi gazetelere de konu olmuştur.

Bu hem etik bir davranış, hem işletme ahlakına uygun olmayan davranışların

onaylanmadığını gösteren ve bunu da halka açıklayarak bir noktada ‘’Etik Kurallara

Uyan’’ bir kurum imajı çizerek itibar yönetiminin yapıldığı bir çalışmadır.

Şekil 2. Pfizer’in Yolsuzluk Savaşı

12

IV. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Bir işin verimli gitmesi için, üst düzey yöneticilerden çalışanlara, tedarikçilerden

yatırımcılara ve hatta müşterilere kadar iletişimin iyi çizgilerle kurulmuş olması

gerekir. Değişim yönetiminde ve kurumsal yönetimde, kurumsal iletişim stratejileri

önemli bir husustur.

Kurum; uyumluluk, güvenilirlik ve etik içinde yaygınlaşması için tüm paydaşları ile

aynı mesajı konuşmalıdır. Kurumsal iletişim, kurumun mesajlarını oluşturmasına,

vizyonunu, misyonunu ve değerlerini birleştirmesine yardımcı olur ve kurumun

mesajları, aktiviteleri ve uygulamaları hakkında paydaşlarıyla iletişim sağlanmasına

destek verir. Kurumsal iletişimin yapısı kurumun bütün iletişimlerini stratejik olarak

en iyi şekilde sonuçlanmasını sağlayan bütün yolların vizyonu anlamına gelir.

Ahlaki değer normlarına uyarak ekonomik yaşamlarını sürdüren işletmeler

çalışanları, tedarikçileri, müşterileri, yatırımcıları ve toplum tarafından kabul görürler

ve etik davranışları ile topluma örnek olurlar. Bu noktada bu değerlere sahip çıkan

firmaların kurumsal iletişim dillerinde bunu vurgulayarak çalışmalarını ahlaki

değerlere uygun yaptığını söylemesi, çalışılmak istenen bir firma olmasına olanak

sağlar. İnsanlar yalnızca maddi beklenti için işletmelerde çalışmayı tercih etmezler,

işletmenin ahlaki değerleri de çalışanlarınki ile örtüşmesini beklerler. Bu nedenle etik

davranışlara uymayan ya da önemsemeyen firmalarda başta çalışanlar, sonrasında iş

yapanlar zorluk yaşar ve devam etmezler bu da işletmenin yaşamını tehlikeye

atacaktır.

Görüldüğü gibi yazılı olmayan kurallara sahip olan etik davranışlar kurumların

devamlılığı açısından son derece önemlidir. Ticari hukuk ve genel hukuk her ne

kadar ahlaki değerlere saygı göstererek bu çerçevede yasalaşmış olsa da bazen yazılı

olmayan bu değerler devreye girerek toplumda ve kurumda düzenlemeler yapar. Bu

da o toplumun genel kabul görmüş değerlerinde oluşur.

13

KAYNAKÇA

Prof. Dr. Orman Sabri, Doç. Dr. Parlak Zeki (2009) ‘’İşletmelerde İş Etiği’’ İstanbul

Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: 2009-23 S. 8

Doç. Dr. TABAK Selçuk Ruhi ‘’Kurumsal İletişim’’ S. 1

Coşkun Gül, Vural Akıncı Beril Z. (2011) ‘’ Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Etik’’

Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi S. 67-68

Prof. Dr. Orman Sabri, Doç. Dr. Parlak Zeki (2009) ‘’İşletmelerde İş Etiği’’ İstanbul

Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: 2009-23 S. 8

Doç. Dr. Arslan Mahmut ‘’e-İş, e-Devlet, eTik’’ (Ankara: Siyasal Kitapevi, 2007) s. 4-5

Akyürek Rüveyda ‘’Kurumsal İletişim Yönetimi’’ (Anadolu Üniversitesi Yayınları)

Şekil 2. ‘’Pfizer’in Yolsuzluk Savaşı’’

Şekil 1. Erişim. 25.1.2015 http://notoku.com/kurumsal-iletisime-yaklasim/

‘’İletişim Türleri’’ Milli Eğitim Bakanlığı Erişim: 25.1.2015

http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/07/19/969448/icerikler/iletisim-

turleri_304562.html

‘’Neden Kurumsal Yönetim, Neden Kurumsal İletişim?’’ Dokuz Eylül Üniversitesi

Erişim: 25.1.2015 http://www.deu.edu.tr/DEUWeb/Icerik/Icerik.php?KOD=18820

http://notoku.com/kurumsal-iletisime-yaklasim/




Business

KURUMSAL İLETİŞİMDE ETİK