บทท 4 ดลยภาพของตลาด751100

บทท 4 ดลยภาพของตลาด

การก าหนดราคาและดลยภาพตลาด

การเปลยนแปลงภาวะดลยภาพ

การแทรกแซงราคาของรฐบาล

ตลาดและการแขงขน

การก าหนดราคาและดลยภาพตลาด(Price Determination and Market Equilibrium)

ดลยภาพของตลาด (Market equilibrium)

คอ ภาวะทปรมาณความตองการเสนอซอเทากบปรมาณความตองการเสนอขาย ณ ระดบราคาใดราคาหนง

จดดลยภาพดงกลาวนจะถกก าหนดโดยอปสงคและอปทานของตลาด

ณ จดทเสนอปสงสคตดกบเสนอปทาน เรยกวา “จดดลยภาพ” (Equilibrium point) ระดบราคา “ราคาดลยภาพ” (Equilibrium price) ระดบปรมาณ “ปรมาณดลยภาพ” (Equilbrium quantity)

0

(P)

(Q)

เสน Demand = D1

เสน Supply = S1

การก าหนดราคาและดลยภาพตลาด (ตอ)

ดลยภาพอยทจด E

ราคาดลยภาพ =

ปรมาณดลยภาพ =

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

หมายถง ปรมาณเสนอขาย มากกวา ปรมาณเสนอซอ

อปทานสวนเกน (Excess Supply)

ทระดบราคา = P2

อปสงค =

อปทาน =

อปทานสวนเกน =

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

อปสงคสวนเกน (Excess Demand)

หมายถง ปรมาณเสนอซอ มากกวา ปรมาณเสนอขาย

ทระดบราคา = P3

อปสงค =

อปทาน =

อปสงคสวนเกน =

ภาวะดลยภาพของตลาดจะเปลยนแปลงกตอเมอปจจยโดยออมของอปสงคหรออปทานเปลยนแปลงไป ท าใหเสนอปสงคหรอเสนอปทานยายไปทงเสน

การเปลยนแปลงภาวะดลยภาพ (Change in Equilibrium)

โดยการเปลยนแปลงภาวะดลยภาพของตลาดอาจเกดขนไดใน 3 กรณ คอ

1. อปสงคเปลยนแปลง โดยทอปทานคงท2. อปทานเปลยนแปลง โดยทอปสงคคงท3. อปสงคและอปทานเปลยนแปลง

3.1. D S 3.2. D S 3.3. D S 3.4. D S

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

1. อปสงคเปลยนแปลง โดยทอปทานคงท

กรณอปสงคเพม

D = D1เดม S = S1

ดลยภาพ = E1

D =ตอมา S =

ดลยภาพ =

ท าให

อปสงคเปลยนแปลง โดยทอปทานคงท (ตอ)

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

กรณอปสงคลดลง

D3

2. อปทานเปลยนแปลง โดยทอปสงคคงท

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

กรณอปทานเพมขน

S2

อปทานเปลยนแปลง โดยทอปสงคคงท (ตอ)

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

กรณอปทานลดลง

S3

เกดจากปจจยทางออมทก าหนดอปสงคและอปทานเปลยน

การเปลยนแปลงท งอปสงคและอปทานพรอมกนมผลท าใหดลยภาพเปลยนแปลง แตราคาและปรมาณดลยภาพจะเปลยนแปลงอยางไรขนอยกบแตละกรณ

ราคาและปรมาณใหมอาจสงหรอต ากวาราคาและปรมาณเดมขนอยกบขนาดการเปลยนแปลงของเสนอปสงคและอปทาน

3. อปสงคและอปทานเปลยนแปลง

เกดขนได 4 กรณ คอ3.1. อปสงคเพม อปทานเพม3.2. อปสงคเพม อปทานลด3.3. อปสงคลด อปทานเพม3.4. อปสงคเพม อปทานลด

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.1 อปสงคเพม อปทานเพม3.1.1 อปสงคเพม มากกวา อปทานเพม

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.1 อปสงคเพม อปทานเพม (ตอ)3.1.2 อปสงคเพม เทากบ อปทานเพม

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.1 อปสงคเพม อปทานเพม (ตอ)3.1.3 อปสงคเพม นอยกวา อปทานเพม

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.2 อปสงคเพม อปทานลด (ตอ)3.2.1 อปสงคเพม มากกวา อปทานลด

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.2 อปสงคเพม อปทานลด (ตอ)3.2.2 อปสงคเพม เทากบ อปทานลด

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.2 อปสงคเพม อปทานลด (ตอ)3.2.3 อปสงคเพม นอยกวา อปทานลด

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.3 อปสงคลด อปทานเพม3.3.1 อปสงคลด มากกวา อปทานเพม

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.3 อปสงคลด อปทานเพม (ตอ)3.3.2 อปสงคลด เทากบ อปทานเพม

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.3 อปสงคลด อปทานเพม (ตอ)3.3.3 อปสงคลด นอยกวา อปทานเพม

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.4 อปสงคลด อปทานลด3.4.1 อปสงคลด มากกวา อปทานลด

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.4 อปสงคลด อปทานลด (ตอ)3.4.2 อปสงคลด เทากบ อปทานลด

D2

S2

0

(P)

(Q)

1S

1D

1E

1P

1Q

3.4 อปสงคลด อปทานลด (ตอ)3.4.3 อปสงคลด นอยกวา อปทานลด

D2

S2

การปลอยใหกลไกราคาท างานเอง โดยรฐไมเขาไปแทรกแซงการด าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจ อาจเกด

ราคาสนคาอาจจะต ามากจนไมคมกบตนทนการผลต ท าใหผผลตเดอดรอนไดรบความเสยหาย ราคาสนคาอาจจะสงเกนไป จนท าใหผบรโภคเดอดรอน ดงนนรฐบาลจงจ าเปนตองเขามาแทรกแซงราคา เรยกวา “การแทรกแซงราคา”

การแทรกแซงราคาของรฐ

การแทรกแซงราคา แบงออกเปน 2 ชนด ไดแก1. การประกนราคาขนต า 2. การก าหนดราคาขนสง

คอวธการทรฐบาลเขาชวยเหลอผผลตใหสามารถขายสนคาในราคาทสงขน โดยการแทรกแซงราคาสนคาให สงกวา ราคาดลยภาพในตลาด

เปนการทรฐบาลใชชวยเหลอผผลตสนคา เมอราคาสนคาตกต ามากเกนไปจนไมอาจคมกบตนทนการผลต โดยเฉพาะอยางยงสนคาเกษตรกรรม

1. การประกนราคาขนต า (Price Support) หรอการพยงราคา

มวธการดงน1.1. รบซออปทานสวนเกน1.2. ใหเงนอดหนนเกษตรกร

0

P

Q

1S

1D

1E

1P

1Q

เมอรฐบาลท าการประกนราคาขนต าแลว รฐบาลจะรบซอสนคาทผผลตขายไมหมด (อปทานสวนเกน) เพอชวยใหผผลตสามารถขายสนคาไดในราคาตอหนวยทสงขน ตามทรฐบาลประกนราคาขนต าไว

1.1 รบซออปทานสวนเกน

รฐบาลท าประกนราคาขนต าทระดบราคา P2

อปสงค = 0Q3

อปทาน = 0Q2

อปทานสวนเกน = Q2Q3

รฐบาลจะตองใชงบประมาณ

เทากบพนท ABQ2Q3

P2

Q3Q2

A B

0

P

Q

1S

1D

1E

1P

1Q

1.2 ใหเงนอดหนนเกษตรกร

รฐบาลจะใหการซอขายสนคาเปนไปตามกลไกของตลาด แตรฐบาลจะจายเงนอดหนนแกเกษตรกรเพมเตม เพอใหเกษตรกรไดเงนเทากบราคาประกนขนต า

รฐบาลท าการอดหนนเงนใหกบเกษตรกร เพอใหไดเงนเทากบทราคาประกน คอ ทราคา P2

โดยทเกษตรกรจะไดรบเงน- จากการขายสนคาทราคา P1

= พนท 0P1E1Q1- จากการอดหนนของรฐบาลทราคา P2

= พนท P1P2AE1- ดงนนเกษตรกรจะไดรบเงนทงหมด

= พนท 0P2AQ1

P2

A

เพอแกปญหาการขาดแคลนสนคา เพราะเมอเกดการขาดแคลนสนคา ราคาสนคาจะสงขนเรอย ๆ ท าใหผบรโภคเดอดรอน

รฐบาลจะเขามาควบคมราคา ดวยการก าหนดราคาขนสง

ซงจะเปนราคาท นอยกวา ราคาดลยภาพ

เชน ขาวสาร เนอหม ไขไก น ามนพช น าตาลทราย แกสหงตม เปนตน

2. การก าหนดราคาขนสง (Price Ceiling) หรอการควบคมราคา

การก าหนดราคาขนสง (ตอ)

0

P

Q

1S

1D

1E

1P

1Q

อปสงค = 0Q3

อปทาน = 0Q2

อปสงคสวนเกน = Q2Q3

รฐบาลท าการก าหนดราคาขนสงทระดบราคา P3

Q3

P3

Q2

“กจกรรม” การตกลงซอขายสนคาและบรการ รวมทงปจจยการผลต

ดงนน ตลาดในทนไมไดหมายถงสถานทเทานน แตจะหมายถง การท ากจกรรมการซอขายแลกเปลยนสนคากน โดยผซอและผขายอาจไมไดพบกนเลย แตสามารถจะตดตอซอขายกนได

เชน การซอขายหลกทรพยในตลาดหลกทรพย การซอขายทองค า การซอขายเงนตราตางประเทศ เปนตน

ตลาดในทางเศรษฐศาสตร ประกอบดวย ผซอ ผขาย และสนคาทซอขาย

ตลาดและการแขงขน

ประเภทของตลาดในทางเศรษฐศาสตร แบงไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ

1. ตลาดแขงขนสมบรณ (Perfectly Competitive Market)

2. ตลาดแขงขนไมสมบรณ (Imperfectly Competitive Market)

2.1 ตลาดผกขาด (Monopoly)

2.2 ตลาดผขายนอยราย (Oligopoly)

2.3 ตลาดกงแขงขนกงผกขาด (Monopolistic Competition)

ตลาดและการแขงขน (ตอ)

มผซอผขายจ านวนมากราย

สนคาทซอขายกนนนมลกษณะเหมอนกนทกประการ (Homogeneous Product)

ผขายสามารถเขาและออกจากกจการไดอยางเสร (Freedom of entry or exit)

สนคาและปจจยสามารถโยกยายไดอยางเสร (Free Mobility)

ผซอและผขายมความรอบรเกยวกบสภาพของตลาดไดเปนอยางด (Perfect Knowledge)

1. ตลาดแขงขนสมบรณ (Perfectly Competitive Market)

มผขายจ านวนไมมาก

ผลตสนคาเปนสดสวนทมากในตลาด

มการกดกนผขายรายใหมดวยวธการตาง ๆ

สนคาทซอขายมลกษณะแตกตางกน

ผขายแตละรายมอ านาจในการก าหนดราคาสนคาไดบางและผซอไมสามารถทราบการเคลอนไหวของตลาดไดอยางสมบรณ

2. ตลาดแขงขนไมสมบรณ (Imperfectly Competitive Market)

มผขายเพยงรายเดยว เรยกวา “ผผกขาด” (Monopolist)

สนคาทขายมคณสมบตพเศษไมเหมอนใคร และไมสามารถหาสนคาอนมาทดแทนได (No close substitution)

ผขายเปนผก าหนดราคาหรอปรมาณสนคา อยางใดอยางหนงเทานน

ผผกขาดสามารถกดกนไมใหผขายรายอนเขามาท าการผลตแขงขนได (Barrier to entry)

2.1 ตลาดผกขาด (Monopoly)

สาเหตทเกดการผกขาด ผผลตหลายรายรวมตวกนผกขาด

รฐออกกฎหมายใหผกขาดการผลตแตเพยงผเดยว

เปนการผลตทตองใชทนจ านวนมากและตองมขนาดการผลตใหญ เพอจะไดรบประโยชนจากการประหยดของขนาดการผลต (Economies of Scale) ท าใหผผลตรายใหมเขามาท าการแขงขนไดยาก เพราะตองการเงนทนทสงพอ

การเปนเจาของวตถดบการผลตแตเพยงผเดยว

การจดทะเบยนลขสทธตามกฎหมาย

ตลาดผกขาด (ตอ)

มผขายจ านวนนอยราย

ผขายแตละรายมสวนแบงตลาดมาก แตอ านาจในการก าหนดราคาหรอปรมาณขายของผขายแตละรายมนอยกวาตลาดผกขาด

สนคาทซอขายกนในตลาดอาจมลกษณะคลายคลงกนหรอแตกตางกนกได

- มลกษณะเหมอนกนทกประการ (Pure oligopoly) เชน น ามน

- มลกษณะแตกตางกน แตใชทดแทนกนได (Differentiated oligopoly) เชน รถยนต

ในตลาดนอยรายผขายมกจะไมลดราคาแขงขนกน เพราะการแขงขนลดราคาสนคาจะท าลายผลประโยชนของผผลตทกคน

2.2 ตลาดผขายนอยราย (Oligopoly)

ผผลตในตลาดจะแขงขนกนดวยวธการ เชน การพฒนาคณภาพของสนคาและการสงเสรมการขาย เชน การแจกของแถม การโฆษณา เปนตน

เปนการแขงขนทางดานการพฒนาคณภาพสนคาและการสงเสรมการขายนถอเปนการแขงขนโดยไมใชราคา (Non-price Competition)

เพราะการลดราคาสนคาไมชวยใหผขายสามารถขายสนคาไดมากนก เพราะผ แขงขนรายอนจะโตตอบดวยการลดราคาสนคาเชนกน แตถาผขายรายใดรายหนงขนราคาสนคา ผขายรายอน ๆ จะไมขนราคาสนคาตามไปดวย ท าใหขายไดนอยลง

เชน เบยร น าอดลม โทรศพทมอถอ ปนซเมนต

ตลาดผขายนอยราย (ตอ)

• หมายถงตลาดทมผขายจ านวนมาก แตมจ านวนนอยกวาตลาดแขงขนสมบรณ

• ผขายแตละรายขายสนคาทคลายคลงกนแตไมเหมอนกน สนคาจะแตกตางกนดงน

- คณภาพของสนคา เชน แชมพ สบ รองเทา

- ทางดานการบรการ เชน โรงแรม โรงพยาบาล

- การโฆษณา เปนการท าใหผบรโภคมความรสกวาสนคามความแตกตางกน

- การบรรจหบหอ

• ผผลตแตละรายจะมอ านาจผกขาดมากนอยเพยงใดขนอยกบวาผผลตสามารถท าใหสนคาของตนแตกตางจากผผลตรายอนไดมากนอยเพยงใด

• เชน สบ เครองเขยน เสอผานตยสาร บรการเสรมสวย ถายเอกสาร ซอมรถ

2.3 ตลาดกงแขงขนกงผกขาด (Monopolistic Competition)