АВЛИГА, АШИГ

СОНИРХЛЫН ЗӨРЧИЛ БА ИЛ ТОД БАЙДАЛ

УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ, СОЁН ГЭГЭЭРҮҮЛЭХ ХЭЛТЭС

2014 ОН

АВЛИГА, АШИГ

СОНИРХЛЫН

ЗӨРЧИЛ, ИЛ ТОД БАЙДАЛ

2005 он – НҮБ-ын Авлигын эсрэг конвенци

2006 он – Авлигын эсрэг хууль

2011он - Мэдээллийн ил тод байдал ба

мэдээлэл авах эрхийн тухай хууль

2012 он - Нийтийн албанд нийтийн болон

хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг

сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх

тухай хууль

АВЛИГЫН ГЭМТ

ХЭРЭГ

Төрийн албан тушаалтан албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулах

Төрийн албан тушаалтан эрх мэдлээ хэтрүүлэх

Төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгжийн албан тушаалтан эрх мэдлээ урвуулах

Төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгжийн албан тушаалтан эрх мэдлээ хэтрүүлэх

Хээл хахууль авах

Хээл хахууль өгөх

Хээл хахууль зуучлах

Төсвийн хөрөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулах

Хууль бусаар хөрөнгөжих

АВЛИГЫН ЗӨРЧИЛ

Албан үүргээ зохих ѐсоор гүйцэтгэж байгаа төрийн албан хаагчид дарамт, шахалт үзүүлэх, хөндлөнгөөс оролцох, нөлөөлөх;

Бусдад шан харамж өгөх, өгөхөөр амлах, зуучлах;

Албан үүргээ гүйцэтгэхдээ хууль бусаар аливаа хувь хүн, хуулийн этгээдэд давуу байдал олгох, олгохоор амлах, бусдын эрхийг хязгаарлах;

Төсвийн болон хандив, тусламжийн хөрөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулах;

Албан үүргээ гүйцэтгэх, эсхүл гүйцэтгэхгүй байхтай холбогдуулан бусдаас шан харамж шаардах;

Албаны эрх мэдэл буюу албан тушаалын байдлаа урвуулах, хэтрүүлэх;

Албан тушаалын байдлаа ашиглан эд хөрөнгө олж авах, давуу эрх эдлэх;

Үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих.

Тайлбар: Албан тушаалтан зургаан сарын албан тушаалын цалин хөлс, орлогоос илүү хөрөнгө, орлогыг хууль ѐсны дагуу олсон болохыгоо үндэслэлтэй тайлбарлаж чадахгүй тохиолдолд үндэслэлгүйгээр хөрөнгөжих гэж үзнэ.

=

Авлига

Ашиг

сонирхлын

зөрчил

Ашиг сонирхлын зөрчил Ашиг сонирхлын зөрчил нь авлига

биш, харин авлига бий болох хөрс суурь, шалтгаан болдог.

Авлига бол ашиг сонирхлын зөрчлийн төгсгөлийн шат юм.

Албан тушаалаа зүй бусаар ашиглан хувьдаа санхүүгийн ашиг олохгүй ч албан үүргээ субьектив, танил тал харсан, алагчилсан байдлаар гүйцэтгэхэд хүргэдэг, нийтийн албаны ѐс зүйн болон захиргааны зөрчилд тооцогдох олон төрлийн зан үйлийн хэлбэрүүдийг өөртөө багтаадаг.

Ашиг сонирхлын зөрчлийг зохицуулах нь авлигаас урьдчилан сэргийлэх, авлигатай тэмцэх томоохон механизмд тооцогддог.

АШИГ СОНИРХЛЫН ЗӨРЧЛИЙН

ЗОХИЦУУЛАЛТ Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг

зохицуулах, ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх тухай хууль

АШИГ СОНИРХЛЫН

ЗӨРЧИЛ

УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ

ХОРИГЛОХ , ХЯЗГААРЛАХ

ШИЙДВЭРЛЭХ

ХАРИУЦЛАГА ТООЦОХ

Энгийн үгээр: - Төрийн ажил албан тушаалыг ашиглан баяжих, хөрөнгөжих хэрэгсэл

болгож болохгүй.

- Төрийн ажил албан тушаалыг төрөл садангийн алба болгон хувиргаж

болохгүй.

- Төрийн ажил албан тушаалыг хувийн ашиг сонирхлоо гүйцэлдүүлэх

хэрэгсэл болгон харж болохгүй.

- Төрийн алба хаагч та:

- Өөртэйгээ

- Хамаарал бүхий этгээдтэйгээ /гэр бүлийн гишүүн, хамтран амьдрагч,

өөрийн болон эхнэр, нөхрийн хөө эцэг, эх, төрсөн ах, эгч, дүү/

- Нэгдмэл сонирхолтой этгээдтэйгээ /ашгийн төлөө үйл ажиллагаагаар

холбоотой хувь хүн, хуулийн этгээд/ холбоотой захиргааны ямар нэг

шийдвэр гаргахыг хориглосон

нийтийн албан тушаалтан

албаны бүрэн эрхээ хэрэгжүүлэх үед түүний

хувийн ашиг сонирхол

нийтийн ашиг сонирхолтой зөрчилдөх болон

албан үүргээ тэгш, шударгаар хэрэгжүүлэхэд

харшаар нөлөөлж болохуйц нөхцөл байдлыг хэлнэ.

Хувийн ашиг сонирхол

Нийтийн ашиг сонирхол

1. Бодит

2. Ойлгогдохуйц

3. Болзошгүй

1. Бодит ашиг сонирхлын

зөрчил:

Энэ нь албан тушаалтан албан үүргээ

хэрэгжүүлэхэд хувийн ашиг сонирхол нь

хангалттай хэмжээнд зүй бусаар нөлөөлж

буй нөхцөл байдал.

Жишээ нь: Үнэлгээний хорооны даргаар

ажиллаж буй Нийтийн албан тушаалтан

өөрийн төрсөн дүүгийн компанийг

гүйцэтгэгчээр сонгон шалгаруулж гэрээ

байгуулах.

2. Ойлгогдохуйц ашиг сонирхлын

зөрчил:

Энэ нь мэдээлэлтэй иргэд ашиг сонирхлын зөрчил үүссэн байна гэж

үнэмшихүйц нөхцөл байдал бий болсныг ойлгоно.

“ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж ойлгогдохуйц нөхцөл байдал” Хуулийн 3.1.11

тухайн нийтийн албан тушаалтан өөрийн нэг ангид сурч байсан болон

сурч байгаа этгээд, мөн гишүүнчлэлд нь хамаардаг холбоо, сан, хамтын

шийдвэр гаргадаг байгууллага, тэдгээрийн гишүүд, нэг нутгийн хүн гэх

зэрэг олон нийтийн зүгээс ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж ойлгохуйц

этгээдтэй холбоотой асуудлаар үйл ажиллагаа явуулахыг.

3. Болзошгүй ашиг сонирхлын

зөрчил: Энэ нь одоогоор ашиг сонирхлын зөрчилтэй нөхцөл байдал үүсээгүй ч

ирээдүйд бодит зөрчилд хүргэж болзошгүй нөхцөл байдлыг ойлгоно.

Жишээ нь: Нийтийн албан тушаалтан Б ажил үүргийнхээ дагуу А компанитай

холбогдох шийдвэр гаргах болсон ба тухайн албан тушаалтны гэр бүлийн хүн

уг компанийн захирлаар 7 хоногийн дараа томилогдох нь тодорхой болсон.

Энэ тохиолдолд одоогоор ашиг сонирхлын зөрчил үүсээгүй боловч ирээдүйд

бодит ашиг сонирхлын зөрчил үүсч болзошгүй.

ТӨРИЙН БАЙГУУЛЛАГЫН УДИРДЛАГЫН

ХҮЛЭЭХ ҮҮРЭГ ѐс зүйн дүрмийг тогтоож, мөрдүүлэх

мэдүүлэг, мэдэгдлийг авах, бүртгэх, хянан шалгах

зөрчлийн талаар мэдээлэл хүлээх авах ажлыг зохион байгуулах,

мэдээлэл, мэдэгдлийн дагуу шалгах, хариуцлага хүлээлгэх

АСЗ үүссэн, үүсч болзошгүй албан тушаалтанд эрх мэдлээ

хэрэгжүүлэхийг зөвшөөрөхгүй байх, түүнд АСЗ-өөс урьдчилан

сэргийлэх, арилгах талаар Зөвлөмж өгөх

давхар ажлын талаар шийдвэр гаргах

Ашиг сонирхлын зөрчлийг шийдвэрлэх

ашиг сонирхлоо зарлах,

хувийн сонирхолд нөлөөлөхүйц шийдвэр гаргахад албан тушаалтан

оролцохоос татгалзах,

албан үүргийг зөрчил үүсэхгүй чиг үүрэгт шилжүүлэх,

албан хаагчийн ажил үүргийг дахин өөрчлөх тодорхойлох,

зөрчил үүсгэх чиг үүргээс чөлөөлөх гэх мэт байдлаар шийдвэрлэнэ. / 23-27-р зүйл /

Хариуцлага тооцох

сануулах,

цалинг тодорхой хэмжээгээр бууруулах,

мөнгөн торгууль ногдуулах,

хууль бус үйл ажиллагааг нь хүчингүй болгох,

албан тушаалаас бууруулах,

нийтийн албанаас халах

АШИГ СОНИРХЛЫН

ЗӨРЧИЛ

Хүмүүнлэг ардчилсан нийгэм дэх

хүний хамгийн чухал эрх, эрх чөлөө

бол мэдээллийн эрх, эрх чөлөө юм.

Бид агааргүй бол амьсгалж

чадахгүйтэй адил хүний нийгэмд

мэдээлэлгүй бол амьдарч

чадахгүй.

[1] Б.Батзориг “Иргэний мэдэх эрх”//Глоб интернэшнл ТББ, 2011 он

“Aвилгатай тэмцэх хамгийн эхний алхам

бол засгийн газрууд ард түмэндээ ил тод,

ардчилсан, хариуцлагатай байх явдал.

Мөн ард түмэн ил тод, шударга байдлыг

шаардаж байх хэрэгтэй”. /“Транспаренси Интернэшнл” Олон улсын

байгууллагын тэргүүн асан Чандрашехар Кришнан

Мэдээлэлгүй иргэн өөрийн бодож, төсөөлснөөр

асуудалд хандаж байгааг буруутгах

аргагүй. Иргэд үнэн, бодит мэдээллээр

хангагдсанаар асуудалд бодитой

ханддаг болно.

Үнэн зөв, бодит

мэдээлэл ямар их хүчтэй гэдгийг

иргэд, төрийн алба хаагчид бид тэр бүр мэддэггүй

Төрийн байгууллагын

үйл ажиллагааны

мэдээллийн ил тод байдал

- Төрөөс иргэдэд үзүүлж буй халамж, үйлчилгээг адил тэгш хүртэх боломж

бүрдэнэ.

- Албан тушаалтнууд авлига, ашиг сонирхлын гэмт хэрэг, зөрчилд

өртөхөөс урьдчилан сэргийлнэ

- Төсвийн хөрөнгө зориулагдсан зүйлдээ зарцуулагдаж эхэлнэ.

- Төр, түүний байгууллагын үйл ажиллагаа ил тод байж, иргэд илүү

мэдээлэлтэй болно

- Төр иргэдийнхээ хүсэл, зорилгын талаар илүү мэдээлэлтэй болно.

- Төр иргэд болон төрийн бус байгууллагуудтай үр дүнтэй хамтран ажиллах

боломжтой болно

- Төр олон нийттэй зөвшилцөх боломжтой болсноор амьдралд нийцэхүйц

зөв шийдвэр гаргана.

- Иргэд төрийн зөв бодлогыг үр дүнтэй дэмжинэ.

- Улс төржсөн, буруу ташаа мэдээлэл, цуурхалд бодитой ханддаг болно.

- Нийгмийн шударга ѐс бэхжинэ.

Иргэдийг үнэн зөв, бодитой мэдээлэлтэй болгохын ач холбогдол

"Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглал"-ын 19 дүгээр зүйл

Хүн бүр өөрийн үзэл бодолтой байх, түүнийгээ чөлөөтэй илэрхийлэх эрхтэй; энэхүү эрхэнд үзэл бодлоо

ямар ч хорио саадгүй баримтлах эрх чөлөө, үзэл санаа, мэдээллийг улсын хилийн заагаар үл хязгаарлан

аливаа арга замаар эрж сурвалжлах, хүлээж авах, түгээн дэлгэрүүлэх эрх чөлөө багтана.

Иргэний болон Улс төрийн Эрхийн Олон Улсын Пактын

19 дүгээр зүйл

"төрөл бүрийн мэдээлэл болон үзэл санааг хид хязгаарлыг үл харгалзан амаар, бичгээр буюу хэвлэлээр,

эсхүл уран сайхны хэлбэрээр, түүнчлэн өөрийн сонгосон бусад аргаар чөлөөтэй эрж хайх, хүлээн авах,

түгээх эрхтэй"

"Монгол Улсын Үндсэн хууль"-ын 16 дугаар зүйлийн 17

Монгол Улсын иргэн төр, түүний байгууллагаас хууль ѐсоор тусгайлан хамгаалбал зохих нууцад

хамаарахгүй асуудлаар мэдээлэл хайх, хүлээн авах үндсэн эрхийг баталгаатай эдэлнэ.

"Монгол Улсын Үндсэн хууль"-ын 10 дугаар зүйлийн 1, 2, 3

1. Монгол Улс олон улсын эрх зүйн нийтээр хүлээн зөвшөөрсөн хэм хэмжээ, зарчмыг баримталж, энхийг

эрхэмлэсэн гадаад бодпого явуулна.

2. Монгол Улс олон улсын гэрээгээр хүлээсэн үүргээ шударгаар сахин биелүүлнэ.

3. Монгол Улсын олон улсын гэрээ нь соѐрхон баталсан буюу нэгдэн орсон тухай хууль хүчин төгөлдөр

болмогц дотоодын хууль тогтоомжийн нэгэн адил үйлчилнэ.

Монгол Улсын нэгдсэн орсон олон улсын гэрээ, пактууд нь

манай улсад үндэсний хуулийн адил үйлчилнэ.

Ийм учраас төрийн байгууллага, албан тушаалтан олон улсын

гэрээ хэлэлцээрийн заалтыг даган мөрдөх үүрэгтэй.

МЭДЭХ ЭРХ

Мэдэх эрхийг үндсэн хууль

болон бусад хууль

тогтоомжоор баталгажуулсан

16.1. 17/ Төр, түүний байгууллагаас

хууль ѐсоор тусгайлан хамгаалбал

зохих нууцад хамаарахгүй асуудлаар

мэдээлэл хайх, хүлээн авах эрхтэй.

Хүний эрх, нэр төр, алдар хүнд, улсыг

батлан хамгаалах, үндэсний аюулгүй

байдал, нийгмийн хэв журмыг хангах

зорилгоор задруулж үл болох төр,

байгууллага, хувь хүний нууцыг

хуулиар тогтоон хамгаална;

Мэдээллийн ил тод

байдал, мэдээлэл

авах эрхийн тухай

хууль, 11-р зүйл

Бидний үүрэг

Иргэн, хуулийн этгээдийн мэдээлэл авахаар гаргасан хүсэлтэд бүрэн дүүрэн хариулт өгөх

Хууль тогтоомжийн хүрээнд байгууллагын нийтэд ил тод байх ёстой

мэдээллийг цаг тухайд нь түгээх

Иргэн ямар

мэдээлэл авах

эрхтэй вэ?

Төрийн байгууллагын үйл ажиллагаатай

холбоотой мэдээлэл

Төрийн байгууллагын хүний нөөцтэй

холбоотой мэдээлэл

Төрийн байгууллагын төсөв санхүүтэй

холбоотой мэдээлэл

Төрийн болон орон нутгийн өмчийн

хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах ажиллагааны талаархи мэдээлэл

Төрийн албан хаагчийн хувийн ашиг сонирхол

хөрөнгө, орлогын мэдээлэл

эрхэм зорилго, стратегийн зорилт, зорилго, тэргүүлэх чиглэл, авч хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ, түүний үр дүн, зохион байгуулалтын бүтэц;

үйлчилгээ, захидал харилцааны асуудал хариуцсан албан хаагчийн талаарх мэдээлэл /овог нэр, албан тушаал, ажиллах журам, харилцах утас, хүлээн авч уулзах цагийн хуваарь;

үйлчилгээ авахад шаардагдах бичиг баримтын жагсаалт;

хууль тогтоомж, дүрэм, журам, заавар;

шинээр боловсруулж байгаа бодлогын баримт бичиг болон нийтээр дагаж мөрдөх хэм хэмжээ тогтоосон шийдвэрийн төсөл;

үйлчилгээний арга, хэлбэрийг боловсронгуй болгох зохион байгуулалтын арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэх;

төрийн бус байгууллагын нэр, хаяг, цахим хуудас, эрхэлж байгаа үйл ажиллагааны чиглэл;

аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэх зөвшөөрөл олгодог бол тухайн зөвшөөрөл эзэмшигчийн нэр, хаяг, эрхлэх үйл ажиллагааны чиглэл, зөвшөөрөл олгосон болон дуусгавар болох хугацаа;

улсын төсвийн хөрөнгөөр болон гадаадын зээл, тусламжаар хэрэгжүүлж байгаа төсөл, хөтөлбөрийн хэрэгжилт, явц, байдал;

хууль тогтоомжид заасан бусад мэдээлэл.

1. Үйл ажиллагааны ил тод байдал

2. Хүний нөөцийн ил тод байдал

сул орон тооны зар;

албан хаагчийн ѐс зүйн дүрэм;

хүний нөөцийн стратеги, түүний хэрэгжилтийг хянаж, үнэлэх журам;

хүний нөөцийн удирдлагын ил тод байдлыг хангах чиглэлээр авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ;

албан хаагчдын ажлын гүйцэтгэлийг үнэлэх үйл ажиллагааг үнэн зөв, шударга болгох чиглэлээр авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээ;

хууль тогтоомжид заасан бусад мэдээлэл.

3. Төсөв, санхүүгийн

ил тод байдал

тухайн жилийн төсөв, өмнөх оны төсвийн гүйцэтгэл, дараа жилийн төсвийн төсөл;

жилийн эцсийн санхүүгийн тайлан;

санхүүгийн тайланд нь хийсэн аудитын дүгнэлт бүрэн эхээр нь;

тухайн жилийн төсөвт орсон нэмэлт, өөрчлөлт;

зөвхөн хууль тогтоомжид заасан үйлчлүүлэгчээс авах төлбөр, хураамжийн хэмжээ;

хууль тогтоомжид заасан бусад мэдээлэл.

4. Худалдан авах

ажиллагааны ил тод байдал

ил тод, шударга, үр ашигтай, хэмнэлттэй, хариуцлагатай байх зарчимд суурилсан худалдан авах ажиллагааны бодлого;

тендерийн баримт бичиг, тендер шалгаруулалтыг явуулах журам, тендерийн урилга;

тендерт оролцохыг сонирхогчид тавих шалгуур үзүүлэлт болон гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулсан үндэслэл;

тендерт шалгарсан болон шалгараагүй оролцогчийн талаарх товч мэдээлэл, шалгарсан болон шалгарч чадаагүй шалтгаан, нөхцөл, хуулийн үндэслэл;

худалдан авсан бараа, ажил, үйлчилгээний тайлан;

тендер шалгаруулах явцад илэрсэн зөрчил;

худалдан авах ажиллагаанд хийсэн аудитын тайлан, дүгнэлт болон бусад хяналт, шалгалтын дүн;

хууль тогтоомжид заасан бусад мэдээлэл

Иргэн ямар

мэдээлэл Төрийн

байгууллагаас

авахын хориглодог

вэ?

Хэрэг бүртгэх, мөрдөн байцаах,

шүүн таслах ажиллагааны явцын

талаарх мэдээлэл

Хувь хүний нууцтай холбоотой мэдээлэл

Хяналт шалгалт явуулах үүрэг бүхий

байгууллагад шалгагдаж байгаа

асуудалтай холбоотой мэдээлэл

Төрийн нууцын жагсаалт батлах

тухай хуульд тусгагдсан мэдээлэл

Төрийн өмчит болон төрийн өмчийн оролцоотой аж ахуйн нэгж шударга өрсөлдөөн, зах зээл, давуу талаа

хамгаалах зорилгоор нууцалж хамгаалсан мэдээлэл

Иргэд төрийг санхүүжүүлж

байгаа учраас

Иргэд төрд өөрсдийн

төлөөллөө сонгосон учраас

Төрийн үйлчилгээ

олон нийтэд тэгш хүрэх

ѐстой учраас

Төрийн үйл ажиллагаа

иргэдийн эрх ашигт

нийцсэн байх ѐстой учраас

Мэдээлэл

яагаад

хэрэгтэй

вэ?

Мэдээллийг хэрхэн ашиглах вэ?

Төрийн үйл ажиллагаанд үнэлгээ өгч

хяналт тавих

Үзэл бодол саналаа чөлөөтэй

илэрхийлэхдээ

Төрийн үйлчилгээг

сайжруулахдаа оролцохдоо

Төрийн үйлчилгээг түргэн, шуурхай,

тэгш хүртээхдэ

э

Хууль зөрчигчид хүлээлгэх

хариуцлага

- Түүнийг томилсон эрх бүхий этгээд Төрийн албаны тухай хуулийн 26 дугаар зүйлд заасан сахилгын шийтгэлийн аль нэгийг ногдуулна.

- Иргэн, хуулийн этгээдийн мэдээлэл авах эрхийг удаа дараа буюу ноцтой зөрчсөн албан хаагчийг эрх бүхий этгээд Төрийн албаны тухай хуулийн 25.1.1-д заасан үндэслэлээр төрийн албанаас хална.

- Иргэн, хуулийн этгээдийн мэдээлэл авах эрхийг удаа дараа буюу ноцтой зөрчсөн шийдвэр гаргах эрх бүхий этгээдийг шүүгч хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг тав дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгоно.

СУДАЛГАА Глоб интернэшнл ТББ

Иргэдийн 62% нь мэдээлэл авах эрхтэй гэдгээ

Мэдээллийн ил тод байдал ба мэдээлэл авах эрхийн тухай хуулийг 9% нь маш сайн мэднэ гэжээ.

МЭДЭЭЛЭЛ АВЧ,

АШИГЛАХ НЬ ЯМАР

АЧ ХОЛБОГДОЛТОЙ

ВЭ?

Төр иргэдээ сонсдог болно

Төрийн байгууллага,

албан тушаалтан

хариуцлагатай болно

Төрийн үйлчилгээний

чанар хүртээмж дээшилнэ

Иргэдийн төрд итгэх итгэл дээшилнэ

Мэдээллийн ил тод байдал ба мэдээлэл авах эрхийн тухай хууль

Стандартчилал хэмжил зүйн үндэсний төвийн дэргэдэх Стандартчиллын үндэсний

зөвлөлийн 2011 оны 11 дүгээр сарын 24-ний өдрийн 54

дүгээр тогтоолоор батлагдсан “Төрийн байгууллагын

вэбсайтад тавих шаардлага” (MNS 6285:2011)

Стандартчиллын үндэсний

зөвлөлийн 2011 оны 54 дүгээр

тогтоол

Төрийн байгууллага ил тод байдлаа хангахах чиглэлээр ямар арга

хэмжээ авах үүрэгтэй вэ?

Цахим хуудаст

байршуулах

Мэдээллийн самбарт

байршуулах

Иргэдийг хүлээн авч

мэдээлэл өгөх

Бусад арга хэлбэр

Авлига нь харанхуйд цэцэглэн хөгждөг, түүний дээд зэргийн ариутгагч нь нарны гэрэл юм

Анхаарлаа

хандуулсанд баярлалаа!

70112467

mugidansran @ mail.ru

Утас: 99840608