Stereotip & Halo

Sizlerle paylaştığım sunum konu anlatmaya yönelik hazırlanmıştır. İçerik ayrıntıları sunuma dahil edilmemiştir.

ÖNYARGI

Sosyal bilimciler “önyargı” tanımlarında farklılıklar göstermelerine rağmen önyargının bir grup veya grubun üyelerine karşı, genelde negatif bir ön

değerlendirme olduğu düşüncesinde

Kalıp yargı (Sterotip) terimi ilk olarak 1798’de

Fransız matbaacı Didot tarafından, kopyalar yaratmaya yarayan bir işlem için kullanılmıştır (Ashmore & Del Boca, 1981). Gazeteci Walter Lippman (1922) sterotipleri "kafanın içindeki resimler"e veya gerçeğin zihinsel kopyalarına benzetmiş ve buradan yola

çıkarak terim gitgide bir grubun üyeleri hakkında genellemeler - ya da daha çok aşırı genelleme anlamına gelmeye başlamıştır.

Bir grubun bütün üyelerine yönelik sabit, aşırıgenelleştirilmiş, genellikle önyargılı bir kanı; birgrubun tüm üyelerinin paylaştığı düşünülen olumluveya olumsuz özellikleri taşıyan bilişsel bir şema.

Bu anlamda kalıp yargı insanları kategorilere koyma ve aralarında hiçbir fark görmeksizin belli özelliklere sahip olarak düşünme biçimidir.

Cinsiyetle ilgili kalıp yargılar Kadınlar narin, duygusal, heyecanlı

Erkekler saldırgan, güçlü, cesur

Futbolda(Fenerbahçe-Galatasaray..)

Trafikte(Kadın şoför, dolmuş şoförü...)

Fıkralarda(Lazlar..)

Memleketine göre(Çorumlu, doğulu,batılı...)

Irk olarak(Slav ırkları, Araplar..)

Ülkelere göre(Ruslar, İtalyanlar,Fransızlar,İngilizler..)

..vs

Gördüğünüz gibi örneklerin çoğu ya da bir bölümü hakkında aklınızda oluşmuş önyargılar mevcut.

Grup ya da kişiler hakkında zihinde oluşmuş kalıp yargılar karar verme, satın alma, alışveriş, ticaret,sosyal ilişkiler...vs konularında çok defa yanıltıcı olabilmekte, olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.

Halo, özellikle batı kültüründe meleklerin başları üzerinde belirdiğine inanılan yuvarlak halkadır.

Bir insanın bir özelliğinden yola çıkarak onun tüm özelliklerinin benzer veya aynı olduğuna kanaat getirmek psikolojide Halo/Hale Etkisi (Halo Effect) olarak bilinir.

Birisinin herhangi pozitif yönünü genelleyerek onu bir meleğe çevirmektir. Halbuki her insanın belirli özellikleri pozitif olabilecekken diğerleri ise negatif olabilir.

Toplumdaki en belirgin etkisi;

Cazibesi, çekiciliği yüksek olan bir bayan/erkeğin kolay iş bulabilmesi,

Aksi bir durumda ise iş bulmasının çok zor olduğu örneği verilebilir.

Halo Etkisinin tersi durumu ise şeytanın sözde boynuzlu figürüne atfen Boynuz Etkisi (Horn Effect) olarak bilinmektedir.

Yani;

İyi bir görünüşe sahip olmayan ve/veya kötü bir özelliği olduğu için o kişinin hayatının her anında başarısız olacağı düşünülür.

Ön yargılarımızı etkileyebilecek faktörleri iyi bilmek, gerek sosyal yaşamda ,gerekse iş hayatında karşılaşabileceğimiz olumsuzluklara önlem alabilememizde yardımcı olacaktır.