Menstruation cycle by Haliunaa Battulga

Сарын тэмдгийн мөчлөгийн зохицуулга

АУС-418 Б.Халиунаа

Биений юм гэж юу вэ?

• Эмэгтэйн нөхөн үржихүйн үед, бүх л эрхтэн системийг хамарсан сар бүрийн мөчлөгт физиологийн өөрчлөгдөлт, гадна илрэл нь умайгаас цус гарах үзэгдэл.

• Мөчлөг дунджаар 28 хоног• 3-8 хоног• Ойролцоогоор 60-80 мл цус гарах

Нөлөөлөх хүчин зүйл

• Гипоталамус- гипофиз- өндгөвчинд• Бэлгийн дааврын хамаарал бүхий

эрхтнүүдэд• Мэдрэл, дотоод шүүрэл, зүрх судас зэрэг ЭТ-

ны ү.а

Ovaries

Reproductive tractOther targets

Steroids

Feedback

Hypothalamus

GnRH (гонадолиберин)Pituitary

LHFSH

+ (“гонадотропин”)

Сарын тэмдэг нь гипоталамус- гипофизын

тогтолцоогоор зохицуулагддаг.

Өндгөвчний үүрэг1. Бэлгийн эс үүсгэх2. Гормон

Сарын тэмдэг

(oestradiol,progesterone).

Гонадолиберин даавар нь----------Өнчин тархинаас:

-ФСГ, ЛГ, бусад тропин дааврууд

Бө.дэ.бу үйл ажиллагааг сэдээгч-АКТГ

Бамбай булчирхайн үйл ажиллагааг сэдээгч-ТГ

Өсөлтийн даавар-ГР

Өнчин тархинаас:1. Фолликул сэдээгч-

ФСГ2. Шар бие сэдээгч-ЛГ3. Сүүний ГТ-ЛТГ

Hypothalamus

GnRH Pituitary LHFSH

• ФИД\FSH\-: Өндгөвчний фоликулляр эсийн рец-т Овогенез ЛТД\ LH\-н эстроген ялгарах процессыг нэмэгдүүлэх

• ЛТД\ LH\-: Эстроген, прогестероны шүүрлийг идэвхжүүлэх Фолликул задарч, шар бие үүсэх процессыг идэвхжүүлэх

Өндгөвчний үйл

• Эм бэлгийн эсийг боловсруулж гаргахаас гадна эм бэлгийн даавруудыг ялгаруулна.

• Үүнд: эстроген, прогестерон• Эстрогений ихэнх хэсэг-андрогений

захын ароматжилтаар, бага хэсэг нь бө.дэ.бу, ихэс, ургийн биед

• Прогестероны ихэнх хэсэг- шар биед,

What are oestrogens?

Reproductive tract

Breast

`

OvariesTestesPlacenta

HO

OHCH3

Oestradiol-17b

Bone

Cardovascular system

Brain

Natural suppressionBefore pubertyLactationDiet induced

AnorexiaMalnutrition

Exercise

Modulation during menstrual cycleDietStress?

Changing patterns of LH and FSH

Pituitary

Hypothalamic neurones

“GnRH pulse generator”

Frequency and amplitude of GnRH pulses

Эстрадиол хэрхэн үүсдэг вэ?

Granulosa cellsTheca

Androgens

LH

(Note: the production of androgens is a normal part of ovarian physiology)

Androgens are converted

(aromatized) to oestradiol by the granulosa cells

OESTRADIOL(steroid)

FSH

Inhibin (protein)

Ovarian Two Cell System

Figure 3. Two-cell, two-gonadotropin hypothesis of regulation of estrogen synthesis in the human ovary. Adapted by Carr, BR. Diseases of the ovary and Reproductive Tract.

Даавруудын бионийлэгжил

Эстроген ямар үүрэгтэй вэ?

Эм биемахбодид үзүүлэх гол үйлчлэл:

-Хүйс ялгаран хөгжих-Бэлгийн 2догч шинжүүд үүсч, ялгаран хөгжих-Эм зан төрх бий болгох-Өндгөн эс боловсорч гадагшлах-Өсөлт ба мөгөөрсний хөгжилд-Нөхөн үржихүйн үйл хангах

Нөхөн үржихүйн үйлд:-умайн эндометрт пролифераци фаз үүсгэх-Биеийн дулааныг 36,4-36,5-Миометрийн сэрэх болон агших чанарыг ихэсгэх-Хэмжээ нь тодорхой хэмжээнд буурахад ЛТ дааврыг өдөөх-ФИД, ЛТД ба эстрогений тодорхой түвшинд өндгөн эс гадагшлана

Бодисын солилцоонд:-Гликолизын ферменүүд-Глюкозын фентозфосфатын замаар задрах урвалын ферментүүдийн бионийлэгжил-Трансляцийн ферментүүдийн бионийлэгжил-Эдүүд дэхь липогенезиийн нийлэгжлийн ферментүүд-Анаболизмын үйлийг идэвхжүүлэх

Прогестерон ямар үүрэгтэй вэ?

Эндометрт шүүрлийн фазыг бий болгохБиеийн дулааныг 36,8-36,9-д баринаФоликулд өндгөн эс боловсрохыг саатуулнаӨндгөн эс гадагшлахыг зогсооноУмайн эндометрийг децидуаль эд болгон хувирганаШинээр фолликул үүсгэх ба эстроген ялгаралтыг

саатуулнаМиометрийн агших ба сэрэх чанарыг бууруулнаҮр тогтсон өндгөн эсийг умайн хананд бэхлэгдэх

нөхцлийг ханганаЖирэмслэлтийг хэвийн хадгалж хөгжүүлнэ

Сарын тэмдгийн мөчлөгийн үе

• Сарын тэмдгийн-Десквамаци• Сарын тэмдгийн дараахь-Пролифераци \

нөхөн төлжилт\• Сарын тэмдгийн өмнөх-Секреци\шүүрлийн\

Сарын тэмдгийн-Десквамаци

• Эндометрийн үйл ажиллагааны давхар гуужиж умайнаас цус гарах

• 4 хоног• Менструаци дуусахад суурин

давхарга нимгэрч, булчирхайнуудын төгсгөлийн хэсгийн ёроол үлдэх

• ЦӨТД цусанд ихсэх->2догч цэврүүний өсөлт

• Фоликулоцит->эстроген-> эндометрийн пролифераци

• Биений юм ирэхийн өмнөх ХШ

Пролифераци үеЭстрогений нөлөө:Булчирхайн үлдсэн ёроолын хэсгүүд

төлжиж, булчирхайн эргэн бүтэн болохГадаргуугийн хучуур эдүүд төлжихӨөрийн ялтас төлжихТөлжилт 5-11 хоног явагдаад,

дараагийн 3-4 хоногт салст бүрхүүл харьцангуй тайван байх

Салст бүрэн төлжиж дууссан ч булчирхай шүүрлээ гүйцэт ялгаруулахгүй, бага

хэмжээтэй ялгарсан салст нь усархаг, гликоген багатай байдаг.

Бүрхүүл хучуур эдийн байдал?

Суурин ялтсын байдал?

• Бортгон эс нь сормуусгүй

• Эсийн залуу хэлбэр давамгайлах

• Гүйцэт судасжаагүй• Судсууд салбарлаагүй• Залуу эсүүд их

Секреци үе

• 14 хоног орчим үргэлжлэх ба нөхөн үржихүйн тогтолцоо жирэмслэлтэд бэлтгэх

• Энэ үеийн эхэнд Граафын цэврүү гадагшлах• Шар бие үүсэх- Прогестерон

• - Умайн булчирхай хэмжээгээрээ томрон тахиралдах улмаар шүүрэл ялгаралт ихсэх

• Умайн цусан хангамж сайжирч, судсан тор үүсэх• Пролифераци үетэй харьцуулахад умайн хана 2 дахин

зузаарна

Эндометийн байдал 6-8 нед буюу ихэс үүстэл хадгалагдах

Ү.а-ны давхарга үхжирч, дараагийн сарын тэмдгийн үед гуужих

Үр тогтолт явагдсан эсэх

Сарын тэмдгийн мөчлөгийн хугацаа

Умайн хананы зузаан

Умай

Биеийн халуун

Өнчин тархины даавар

Өндгөвч

Өндгөвчний даавар

0 4 8 12 16 20 24 28

Сарын тэмдгийн мөчлөгийн хугацаанд гарах үзэгдлүүд1. Сарын тэмдгийн эхлэл

Day 1

Сарын тэмдэг үзэгдэх

Day 1

0 4 8 12 16 20 24 28

Day 1 Day 1

LH

Овуляци

Days before Days after

Фоликулын үе Шар биеийн үе

ЛТД огцом өсөлт

Сарын тэмдгийн мөчлөгийн хугацаанд гарах үзэгдлүүд

Сарын тэмдэг үзэгдэх

0 4 8 12 16 20 24 28

LH

Day 1

Сарын тэмдэг үзэгдэх Овуляци

Animated ovarian events

Эстрадиол

1. Фоликулын өсөлт

Key events in the ovarian cycle

0 4 8 12 16 20 24 28

LH

Day 1

Овуляци

Animated ovarian events

Эстрадиол

Key events in the ovarian cycle

2. Овуляци

Сарын тэмдэг үзэгдэх

1. Фоликулын өсөлт

0 4 8 12 16 20 24 28

LH

Day 1

Овуляци

Animated ovarian events

Прогестерон (ба эстрадиол)

Эстрадиол

Key events in the ovarian cycle

3.Шар биеийн үйл1. Цэврүүний

өсөлт

2. Овуляци

Сарын тэмдгийн үе дэхь өндгөвчний үйл

Сарын тэмдэг үзэгдэх

0 4 8 12 16 20 24 28

LH

Day 1

Animated ovarian events

Key events in the ovarian cycle

4. Шар биеийн бууралт

Сарын тэмдгийн үе дэхь өндгөвчний үйл

1. Цэврүүний өсөлт

2. Овуляци

3.Шар биеийн үйл

Сарын тэмдэг үзэгдэх

Эстрадиол Овуляци

Прогестерон (ба эстрадиол)

Тека

Granulosa cells

Cumuluscells

Цусны судас

Antrum

Oocyte

Zona pellucida(non-cellular glycoprotein coat)

The follicle is the fundamental element of the ovary:Өндгөвчин дэхь цэврүү, түүний бүтэц

Oocyte

Zona pellucida(non-cellular glycoprotein coat)

Cumuluscells

Cytoplasmic bridges from cumulus cells to oocyte for transport

Цэврүү хаанаас ирдэг вэ?

Spermatogonia

Meiosis

Spermatozoa

Mitoses

Continuous replacement in adult

Примордиал үрийн цэврүү(oogonia)

Male Эмэгтэйд

Continuous sperm production

Үр хөврөлийн үед митоз хуваагдал зогсох

Промордиал цэврүүнээс эхний меойз-р хуваагдсан

анхдагч ооцит үлдэх

Меойз хуваагдалд орох

Эндээс үзэхэд ооцитын хэмжээ нь тодорхой хязгаарт баригдаж байдаг

Төрөлт

Үр тогтсоноос хойш хугацаа

Бэлгийн эсийн тоо

(хэдэн сая)

Үр тогтолт

3 6 9months

1 10 20 40 years

Бэлгийн бойжил

99.9% нь “урвалт”

Овуляци (бэлгийн

бойжлын дараа)

Бууралт явагдах

(Fig adapted from Johnson & Everitt, 2000)~7 сая

~ 300,000

Цэврүүний өсөлт:

Примордиал цэврүү

Antral follicle

Графобын цэврүү

Мөхлөгт эс Thecal

cells

Ооцит Antrum

(шингэнээр дүүрсэн хөндий)

Овуляци

Сарын тэмдэг үзэгдэх

Хэдэн цэврүү үлдэх вэ?

Овуляци

Цэврүүний өсөлтийг харцгаая…

Маш олон сонирхолтой асуулт гарах болно… Normally 1

Ойролцоогоор хир их цэврүүнүүд эхний шатанд өсөж эхлэх вэ?

Маш их 30-50

Сарын тэмдэг үзэгдэх

Овуляци

Many! 30-50

Цэврүүнүүд хэзээнээс

өсөж эхэлдэг ?

2-3 сарын өмнөөс

Яагаад зөвхөн нэг цэврүү доминант байдлаар

үлддэг вэ?

Ойролцоогоор хир их цэврүүнүүд эхний шатанд өсөж эхлэх вэ?

Сарын тэмдэг үзэгдэх

Овуляци

Гипоталамус

Өнчин тархи

Өндгөвч

Нөхөн үржихүйн эрхтэнБусад бай эрхтэн

GnRH

LH

FSH

Эстрадиол (E2)

+

+

Фоликулын өсөлт хэрхэн

явагдаж байна?

Эргэх холбоо

(gonadotrophin releasing hormone)

(“gonadotrophins”)

Сарын тэмдэг үзэгдэх

OVULATORY FOLLICLE

FSH + LH

??????Гонадотропин хамааралт

Фоликулын өсөлт хэрхэн

явагдаж байна?

Овуляци

OVULATORY FOLLICLE

Өсөж буй фоликул бүрээс их хэмжээний эстроген ялгарна

FSH + LH

Эстрадиол

Сарын тэмдэг үзэгдэх

Овуляци

Гипоталамус

Өнчин тархи

өндгөвч

GnRH

Эстрадиол (E2)

+

+

(gonadotrophin releasing hormone)

_

Эстрогены хэмжээ ихсэх

FSHLH

Нөхөн үржихүйн эрхтэнБусад бай эрхтэн

Гипоталамус

Өнчин тархи

Өндгөвч

GnRH

Decreased FSH

Эстрадиол (E2)

+

+

Сөрөг эргэх холбоо үүсэх

(gonadotrophin releasing hormone)

_INHIBIN

(suppresses FSH)

Эстрогены хэмжээ ихсэх

Нөхөн үржихүйн эрхтэнБусад бай эрхтэн

0 4 8 12 16 20 24 28

FSHOestradiol Фоликулын өсөлтийн үед

ФТД нь сөрөг эргэх холбоогоор багасдаг

Сарын тэмдэг үзэгдэх

Овуляфи

Маш олон тооны цэврүү өсөлтийн

бүсээс эхэлнэ

Яагаад зөвхөн нэг цэврүү доминант байдлаар

үлддэг вэ?

Гипоталамус

Өнчин тархи

Өндгөвч

GnRH

FSH

Oestradiol (E2)Small follicles:very dependent

on FSH

Large follicles: less dependent on FSH

Өсөж буй цэврүүний тоо

+

Гипоталамус

Өнчин тархи

Өндгөвч

GnRH

Oestradiol (E2)

+

_

Эстрадиол

Дарангуйлах

Small follicles:very dependent

on FSH

Large follicles: less dependent on FSH

FSHФТД буурах

+ +

Эстрадиол ихээр ялгаруулахФТД

хангалтгүй байх

Доминант цэврүү

Сөрөг эргэх холбоо ихсэх

0 4 8 12 16 20 24 28

ФТД хангалтгүй байгаа жижиг цэврүүнүүд хатингарших

OestradiolFSH

ФТД ялгарал багасах

Доминант цэврүү энэ байдлыг давах

The classical picture of PCO: a string of follicles, 2-8 mm in diameter

Section of ovary showing multiple follicles in PCO

Ultrasound of ovary showing multiple follicles

Polycystic ovaries

0 4 8 12 16 20 24 28

Овуляци хэрхэн явагдаж байна?

0 4 8 12 16 20 24 28

LH

0 4 8 12 16 20 24 28

ЛД-н огцом өсөлтөд нөлөөлж байгаа зүйл?

Ямар нөлөөллийн улмаас?

0 4 8 12 16 20 24 28

Oestradiol

Гипоталамус

Өнчин тархи

LHFSH

GnRH

Өндгөвч

Эстрадиол

Эстрадиолоор дарангуйлагдах

__

Сөрөг эргэх холбоогоор зохицуулагдана

Гипоталамус

Өнчин тархи

LHFSH

GnRH

Өндгөвч Эстрадиол

++

BUT, with high levels of E2 maintained for long enough……

ЛД огцом өсөлт

Гипоталамус

Өнчин тархи

LHFSH

GnRH

++

BUT, with high levels of E2 maintained for long enough……

GnRH ихсэлт

GnRH-т мэдрэг

чанар ихсэх

Эстрадиол

ЛД огцом өсөлт

Өндгөвч

ЛД-н огцом өсөлт нь цэврүүнд хэрхэн

нөлөөлдөг вэ?

ЛД-н огцом өсөлт нь ойролцоогоор 36 цаг байх ба граафын цэврүү гадагшилдаг...

Ооцит :• меойз1 хуваагдал дуусах

(тэгш бус :дал ; 1дагч цөөрүүлэгч бие үүсэх)

• 2догч меойз :дал эхлэх боловч хуваагдал бүрэн дуусахгүй

Мөхлөгт эсүүдийн холбоо задрах

Титмэн цагираг багасах

ЛД нь меойз-н хоригийг тайлдаг

Цэврүүний хана нь тодорхой ферментийн нөлөөгөөр задрах

• Хагарсан цэврүүнээс шар бие үүснэ

• Тека эс болон цусны судас ихсэх

• мөхлөгт эсийн гипертропи ба өөрчлөлт (“luteinisation”).

Progesterone+

Эстрадиол

Дааврын ялгарал өөрчлөгдөх–

Овуляцийн дараа шар бие үүсэх байдал

0 4 8 12 16 20 24 28

Овуляци

Oestradiol

Progesterone

Шар бие яагаад үүсч

байна?

Мөчлөгийн төгсгөлд шар биеийн үүрэг

яагаад зогсдог вэ?

Фолликулын шатЭстрадиолын давамгайлал

Шар биеийн үе:Прогестероны давамгайлал

Гипоталамус

Өнчин тархи

ЛД(бага

хэмжээгээр)

GnRHДааврын сөрөг эргэх холбооны зарчмаар ЛД, ФИД маш бага хэмжээтэй ялгарна

Шар бие маш мэдрэг байна

Шар биеПрогестерон

+ E2

--

+

Нөхөн үржихүйн эрхтнүүд гэх мэт

What maintains the CL?

Гипоталамус

Өнчин тархи

ЛД

GnRH

Прогестерон + E2

Мөчлөгийн төгсгөлд ЛД-д мэдрэг байдал нь буурна

ЛД-н бага хэмжээ нь шар биеийг цааш хадгалахад хангалттай бус байна

Шар биеийн доройтол

Гипоталамус

ФИД + ЛД

GnRH

Прогестерон + E2

Бүх шар бие доройтох…

Дааврын сөрөг эргэх холбоо буурах

Өнчин тархи

Гипоталамус

GnRH

Progesterone + E2

ФИД болон ЛД ихсэснээр шинэ

цэврүүний хөгжил эхлэх

Өнчин тархиБүх шар бие доройтох…

Дааврын сөрөг эргэх холбоо буурах

ФИД + ЛД

0 4 8 12 16 20 24 28

OVULATION

Oestradiol

Progesterone

0 4 8 12 16 20 24 28

OVULATION

Oestradiol

Progesterone

0 4 8 12 16 20 24 28

OVULATION

Oestradiol

Progesterone

0 4 8 12 16 20 24 28

OVULATION

Oestradiol

Progesterone

Бусад өөрчлөлтүүд

a) Булчингийн давхарга– the myometrium

b) Салст давхарга– the endometrium

0 4 8 12 16 20 24 28

Сарын тэмдгийн үед умайд гарах өөрчлөлт

Сарын тэмдэг үзэгдэх Овуляци

Эстрадиолын хэмжээ нэмэгдсэнээр эндометрын нөхөн төлжилт ихсэх

Булчирхайн шүүрэл ихсэх

Эндометрийн зузаан

0 4 8 12 16 20 24 28

Сарын тэмдэг үзэгдэх

Эндометрын цусан хангамж сайжирч, судсууд тахиралдан гогцоорох

Эндометрийн бүрэн төлжил

Имплантаци болох тохиромжтой үе

Эндометрийн артерын судасны гогцоо

0 4 8 12 16 20 24 28

Умайн хүзүүний шүүрэл

Сарын тэмдэг үзэгдэх Овуляци

Cervicalmucus

Хуурай өдрүүд

Наалдамхай чанар

багатай салст Зузаан, уян, өндөр

наалдамхай чанартай шүүрэл – бэлгийн эс нэвтрэх боломжгүй

0 4 8 12 16 20 24 28

Сарын тэмдэг үзэгдэхОвуляци

LH

36

36.2

36.4

36.6

36.8

37

37.2

37.4

37.6

37.8

38

Овуляцийн үед биеийн температур (0.5 oC) нэмэгдэх

Биеийн температур

Estrogen modifies the temperature effects of progesterone

• Estrogen can act on progesterone receptors in the reproductive system (28), so it may have similar effects on the preoptic area and anterior hypothalamus to affect temperature regulation.

• Conversely, estrogen and progesterone may also act on the thermoregulatory system indirectly through cytokines (4) or systems that regulate fluid balance (30)

• Based on thermoregulatory changes in the midfollicular and midluteal phases of the menstrual cycle, we would predict that the progestin component of the pill would override the estrogen component to increase the hypothalamic set-point temperature and, consequently, the regulated body temperature.

http://www.jappl.org/content/88/5/1643.full

Ашигласан:

Гистологийн сурах бичиг

Эх барихуй

www.wikipedia.com

www.google.com

www.slideworld.com

Анхаарал хандуулсанд баярлалаа

АСУУЛТ?