View
440
Download
2
Category
Preview:
Citation preview
1
jg P]g, @)$( nfndf]x/ / k|sfzg ldlt
@)$(.!).%
;+zf]wg ug{ ag]sf] P]g
!= jg -klxnf] ;+zf]wg_ P]g, @)%% @)%%.!).@!
@)$( ;fnsf] P]g g+= $(
jg h·nsf] ;+/If0f / ;'Joj:yf ug{ ag]sf] P]g
k|:tfjgf M ;j{;fwf/0f hgtfsf] cfwf/e"t cfjZostf k"/f ug{, ;fdflhs tyf cfly{s ljsf; ug{ tyf
:j:y jftfj/0fsf] k|j4{g ug{ / /fli6«o jgnfO{ ;/sf/åf/f Jojl:yt jg, ;+/lIft jg, ;fd'bflos jg,
sa'lnotL jg / wfld{s jgsf] ?kdf Joj:yfkg u/L jgsf] ljsf;, ;+/If0f tyf jg k}bfjf/sf] ;b'kof]u
ug{ / lghL jgsf] ;+/If0f / ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg jf~5gLo ePsf]n],
>L % dxf/fhflw/fh jL/]Gb| jL/ ljqmd zfxb]jsf] zf;gsfnsf] PSsfO;f}+ jif{df ;+;bn] of] P]g
agfPsf]5 .
kl/R5]b – !
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æjg P]g, @)$(Æ /x]sf]5 .
-@_ of] P]g g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L tf]lslbPsf] ldltb]lv
k|f/De x'g]5 .❁
@= kl/efiff M ljifo jf k|;·n] csf]{ cy{ gnfu]df o; P]gdf,–
-s_ æjgÆ eGgfn] k"0f{ jf cf+lzs ?kdf ?vx?n] 9flsPsf] If]q ;D´g' k5{ .
-v_ æjg l;dfgf lrGxÆ eGgfn] /fli6«o jgsf] l;dfgf 5'6\ofpg nufOPsf] sf7, 9'·f,
l;d]G6 jf c? s'g} j:t'sf] vDaf jf lrGxk6 ;D´g' k5{ / ;f] zAbn] k|rlnt
sfg"g adf]lhd hUuf gfkhfFr u/L tof/ u/]sf] gS;fdf cª\lst jg l;dfgf lrGx
;d]tnfO{ hgfpg]5 .
-u_ æjg k}bfjf/Æ eGgfn] jgdf /x]sf] jf kfOPsf] jf jgaf6 NofOPsf] b]xfosf] k}bfjf/
;D´g' k5{ M–
-!_ sf7, bfp/f, uf]n, v}/sr, vf]6f], sf7sf] t]n, af]qmf, nfxf, lkknf, lkknL, jf ❁ of] P]g ldlt @)%! ;fn r}q @) ut] b] lv k|f/De x'g] u/L tf]lsPsf] -g]kfn /fhkq ldlt @)%!.!@.@)_ .
2
-@_ ?v, kft, kmn, km"n, df}jf, lr/fOtf], s'6sL / ;a} k|sf/sf h·nL h8La"6L,
jg:ktL tyf tLgsf ljleGg efu jf c·, jf
-#_ r§fg, df6f], 9'·f, lu§L, afn'jf, jf
-$_ kz'kG5L, jGohGt' / kz'kG5L jf jGohGt'sf] cfv]6f]kxf/ .
-3_ æsfo{ of]hgfÆ eGgfn] jftfj/0fLo ;Gt'ng sfod /fvL jgsf] ljsf;, ;+/If0f tyf
jg k}bfjf/sf] pkof]u / laqmL ljt/0f ug{ tof/ ul/Psf] / o; P]g adf]lhd :jLs[t
jg;DaGwL sfo{ of]hgf ;D´g' k5{ .
-ª_ æ/fli6«o jgÆ eGgfn] lghL jg afx]s g]kfn clw/fHo leqsf] jg l;dfgf nufOPsf]
jf gnufOPsf] ;a} jg ;D´g' kb{5 / ;f] zAbn] jgn] 3]l/Psf] jf jgsf]
5]p5fpdf /x]sf] ktL{ jf P]nfgL hUuf tyf jgleq /x]sf af6f], kf]v/L, tfn jf
vf]nfgfnf / au/ ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-r_ æ;/sf/åf/f Jojl:yt jgÆ eGgfn] kl/R5]b–# adf]lhd g]kfn ;/sf/n] Joj:yfkg
ug]{ /fli6«o jg ;D´g' k5{ .
-5_ æ;+/lIft jgÆ eGgfn] ljz]if jftfj/0fLo, j}1flgs jf ;f+:s[lts dxŒjsf] 7fgL
g]kfn ;/sf/n] of] P]g adf]lhd ;+/lIft jgsf] ?kdf 3f]lift u/]sf] /fli6«o jg
;D´g' k5{ .
-h_ æ;fd'bflos jgÆ eGgfn] ;fd"lxs lxtsf] nflu jgsf] ljsf;, ;+/If0f / pkof]u ug{
bkmf @% adf]lhd pkef]Qmf ;d"xnfO{ ;'lDkPsf] /fli6«o jg ;D´g' k5{ .
-´_ æsa'lnotL jgÆ eGgfn] bkmf #! df pNn]lvt p2]Zox?sf] nflu k|rlnt sfg"g
adf]lhd :yflkt s'g} ;+:yf, jg k}bfjf/df cfwfl/t pBf]u jf ;d'bfonfO{ bkmf #@
adf]lhd sa'lnotL jgsf] ?kdf k|bfg ul/Psf] /fli6«o jg ;D´g' k5{ .
-`_ æwfld{s jgÆ eGgfn] jgsf] ljsf;, ;+/If0f / pkof]u ug{ bkmf #% adf]lhd s'g}
wfld{s lgsfo, ;d"x jf ;d'bfonfO{ ;'lDkPsf] /fli6«o jg ;D´g' k5{ .
-6_ ælghL jgÆ eGgfn] k|rlnt sfg"g adf]lhd s'g} JolQmsf] xs k'Ug] lghL hUufdf
nufO{ x'sf{Psf] jf ;+/If0f ul/Psf] jg ;D´g' k5{ .
-7_ ædGqfnoÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/ jg tyf e"–;+/If0f dGqfno ;D´g' k5{ .
-8_ æljefuÆ eGgfn] g]kfn ;/sf/sf] jg ljefu ;D´g' k5{ .
3
-9_ ælhNnf jg clws[tÆ eGgfn] lhNnf jg sfof{nosf] k|d'v ;D´g' k5{ .
-0f_ æjg clws[tÆ eGgfn] ljefu / cGtu{tsf sfof{nox?df vl6Psf ;a} txsf
/fhkqf+lst k|fljlws sd{rf/Lx? ;D´g' k5{ .
-t_ æjg ;xfosÆ eGgfn] /fhkqcg+lst k|fljlws sd{rf/Lx? ;D´g' k5{ .
-y_ æ;ldltÆ eGgfn] bkmf ( adf]lhd ul7t ;ldlt ;D´g' k5{ .
-b_ æpkef]Qmf ;d"xÆ eGgfn] ;fd'bflos jgsf] Joj:yf tyf pkof]u ug{ bkmf $@
adf]lhd btf{ ePsf] pkef]Qmf ;d"x ;D´g' k5{ .
-w_ æjg;DaGwL k§fÆ eGgfn] bkmf #@ cGtu{t k|bfg ul/Psf] k§f ;D´g' k5{ .
-g_ æk§fjfnfÆ eGgfn] bkmf #@ adf]lhd jg;DaGwL k§f k|fKt ug]{ JolQm ;D´g' k5{ .
-k_ æcf}hf/Æ eGgfn] jg If]qdf cfjfb jf vghf]t ug{ k|of]u ul/g] ;a} lsl;dsf s[lif
cf}hf/ tyf ?v la?jf tf5\g], sf6\g], v's'/L, a~r/f], cf/f tyf d]zLg ;d]t ;D´g'
k5{ .
-km_ æaf]´ jfxsÆ eGgfn] uf8f, 6«s, nx/L, df]6/, 6]«S6/, gfp, 8'·f jf jg k}bfjf/ nflb
Nofpg] o:t} cGo ;fwg jf hgfj/ ;D´g' k5{ .
-a_ ærf}kfofÆ eGgfn] h'g;'s} hftsf] kfNt' rf/v'§] hgfj/ ;D´g' k5{ .
-e_ æ6fFrfÆ eGgfn] sf7 jf v8f ?vdf nufOg] 5fk, lrGx jf lgzfgf ;D´g' k5{ .
-d_ ætf]lsPsf]Æ jf ætf]lsP adf]lhdÆ eGgfn] o; P]g cGtu{t ag]sf] lgodx?df
tf]lsPsf] jf tf]lsP adf]lhd ;D´g' k5{ .
kl/R5]b – @
/fli6«o jgsf] ;Ldf lgwf{/0f / cGo Joj:yf
#= jg l;dfgfjg l;dfgfjg l;dfgfjg l;dfgf M lhNnf jg clws[tn] o; kl/R5]bdf n]lvPsf] s'/fx?sf cwLgdf /xL
;DalGwt lhNnfsf] /fli6«o jgsf] l;dfgf 5'6\ofO{ jg l;dfgf lrGx nufpg ;Sg]5 .
$= hUuf k|fKt ug]{ ;"rgfhUuf k|fKt ug]{ ;"rgfhUuf k|fKt ug]{ ;"rgfhUuf k|fKt ug]{ ;"rgf M -!_ bkmf # adf]lhd /fli6«o jgsf] l;dfgf 5'6\ofpFbf ;f] jg jf
To;sf] l;dfgfsf] ;+/If0fsf] lgldQ lhNnf jg clws[tn] ;f] jg leqsf] jf ;f] jgsf]
l;dfgf;+u hf]l8Psf] ;fj{hlgs jf s'g} JolQmsf] lghL hUuf / ;f] hUufdf ag]sf] 3/, 5fk|f]
;d]t jgsf] l;dfgfleq kf/L 5'6\ofpg kg]{ ePdf ;f] sf] sf/0f / To:tf hUuf k|fKt ug]{
s'/fsf] ;fj{hlgs ;"rgf ;DalGwt JolQmsf] 3/ b}nf] / ufpF ljsf; ;ldlt jf
4
gu/kflnsfsf] sfof{no, dfn jf dfnkf]t sfof{nodf / ;f] hUuf ePsf] :yfgdf ;a}n] b]Vg]
u/L 6fF; ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;"rgfdf b]xfosf s'/fx? ;d]t v'nfpg' kg]{5M–
-s_ k|fKt ul/g] hUuf jf 3/sf] If]qkmn / rf/ lsNnf tyf hUufsf] lsl;d,
-v_ To:tf] hUufdf xsb}of ePsf] jf ef]urng ul//x]sf ;/f]sf/jfnf JolQmx?n]
of] ;"rgf 6fF; ePsf] jf hfgsf/L kfPsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s ;Q/L
lbg leq lhNnf jg clws[t ;dIf cfkmgf] xsef]usf] k|df0f ;lxt Ifltk"lt{sf]
dfu bfjL u/L bvf{:t lbg cfpg' / ;f] Dofb leq bvf{:t lbg gcfPdf kl5
s'g} ph'/ nfUg] 5}g eGg] s'/f .
%= 3/ hUuf k|fKt ug]{ s'/fdf ph'/ ug3/ hUuf k|fKt ug]{ s'/fdf ph'/ ug3/ hUuf k|fKt ug]{ s'/fdf ph'/ ug3/ hUuf k|fKt ug]{ s'/fdf ph'/ ug]{ M -!_ bkmf $ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd 3/ hUuf
k|fKt ul/g] s'/fsf] ;"rgf 6fF; ePsf]df ;f] ;"rgfdf lrQ ga'‰g] ;/f]sf/jfnf JolQmn] ;f]
;"rgf 6fF; ePsf] ldltn] af6f]sf] Dofb afx]s k}+tL; lbgleq ;ldlt ;dIf ph'/ lbg
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k/]sf] ph'/Ldf cfjZos hfFra'´ u/L ;ldltn] lg0f{o
ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd ;ldltn] u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'‰g] JolQmn] To:tf]
lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
^= Ifltk"lt{ /sdIfltk"lt{ /sdIfltk"lt{ /sdIfltk"lt{ /sd M -!_ o; kl/R5]b cGtu{t k|fKt ul/g] 3/ hUuf afkt lbOg] Ifltk"lt{sf]
/sd lgwf{/0f ubf{ ;ldltn] b]xfosf s'/fx? larf/ u/L lgwf{/0f ug{' kg]{5 M–
-s_ bkmf $ sf] pkbkmf -!_ cGtu{t ;"rgf hf/L ePsf ldltdf ufpF ahf/df
rn]sf b/n] ;f] 3/ hUufsf] df]n,
-v_ ;f] hUufdf ePsf] v8f afnL / ?v ;d]t lng] eP ;/f]sf/jfnf JolQmn]
Aoxf]g{' kg]{ gf]S;fgL,
-u_ ;/f]sf/jfnf JolQmnfO{ cfÇgf] a;f]af; jf ;/f]sf/sf] 7fpF 5f]8L cGt hfg
s/ nfu]df To;/L hfFbf Joxf]g{' kg]{ dgfl;a dflkmssf] vr{ .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd Ifltk"lt{sf] /sd lgwf{/0f ePkl5 lhNnf jg clws[tn]
To:tf] /sd lng cfpg' egL ;/f]sf/jfnfnfO{ ;"rgf lbg' kg]{5 .
5
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq Ifltk"lt{sf]
/sddf lrQ ga'‰g] JolQmn] dGqfno ;dIf k'g/fj]bg ug{ ;Sg]5 . To:tf] k'g/fj]bgdf
dGqfnoaf6 ePsf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;"rgf kfPsf] jf pkbkmf -#_ adf]lhd lg0f{o ePsf]
ldltn] kfFr jif{leq pQm Ifltk"lt{sf] /sd lng gcfPdf ;f] /sd ;l~rt sf]ifdf hDdf
x'g]5 .
&= Ifltk"lt{ lbg]Ifltk"lt{ lbg]Ifltk"lt{ lbg]Ifltk"lt{ lbg] M bkmf ^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd lgwf{/0f ul/Psf] Ifltk"lt{sf] /sd lhNnf
jg clws[tn] ;/f]sf/jfnf JolQmnfO{ ;/sf/L sf]ifaf6 lbg' kg]{5 .
*= hUuf sAhfdf lnghUuf sAhfdf lnghUuf sAhfdf lnghUuf sAhfdf lng] M bkmf ^ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd Ifltk"lt{sf] /sd lgwf{/0f ePsf]
;"rgf lbPkl5 pQm 3/ hUuf lhNnf jg clws[tn] sAhfdf lng ;Sg]5 / ;f] ldltb]lv
pQm 3/ hUuf g]kfn ;/sf/sf] x'g]5 .
(= ;ldltsf] u7g;ldltsf] u7g;ldltsf] u7g;ldltsf] u7g M o; kl/R5]bsf] k|of]hgsf] nflu k|To]s lhNnfdf b]xfo adf]lhdsf] Ps
;ldlt u7g x'g]5 M–
-s_ k|d'v lhNnf clwsf/L – cWoIf
-v_ lhNnf ljsf; ;ldltn] tf]s]sf] ;b:o – ;b:o
-u_ ;DalGwt ufpF ljsf; ;ldltsf] cWoIf jf gu/kflnsfsf] k|d'v – ;b:o
-3_ dfnkf]t clws[t – ;b:o
-ª_ lhNnf ;/sf/L clwjQmf – ;b:o
-r_ lhNnf l:yt d]G6Lg]G; gfkL zfvfsf k|d'v – ;b:o
-5_ lhNnf jg clws[t jf lghn] tf]lslbPsf] jg clws[t –;b:o–;lrj
!)= ;/hdLg a'‰g];/hdLg a'‰g];/hdLg a'‰g];/hdLg a'‰g] M lhNnf jg clws[tn] cfjZos k/]df k|fKt ul/g] 3/ jf hUufdf xsb}of
k'Ug] JolQmsf] c+lzof/, 7]sbf/, aGwsL ;fx' jf ;f] hUuf sdfpg] JolQm / ;f] hUufsf]
kl5Nnf] tLg jif{sf] s"t, lt/f] jf d'gfkmf af/] ;/hdLg a'‰g ;Sg]5 .
!!= /fli6«o jgsf] l;dfgfleq lghL hUuf kfg{ / k|fKt ug{df k|ltaGw/fli6«o jgsf] l;dfgfleq lghL hUuf kfg{ / k|fKt ug{df k|ltaGw/fli6«o jgsf] l;dfgfleq lghL hUuf kfg{ / k|fKt ug{df k|ltaGw/fli6«o jgsf] l;dfgfleq lghL hUuf kfg{ / k|fKt ug{df k|ltaGw M o; kl/R5]bdf cGoq
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg s'g} lghL 3/ jf hUuf /fli6«o jgsf] l;dfgfleq kfbf{ jf
To:tf] 3/ jf hUuf k|fKt ubf{ b]xfodf n]lvPsf] s'/fx?sf cwLgdf /xL ug{' kg]{5 M–
-s_ /fli6«o jg aflx/ /Ltk"j{s btf{ cfjfb e};s]sf] lghL hUuf / To:tf] hUufdf 3/
ag]sf] eP ;f] ;d]t /fli6«o jg jf To;sf] l;dfgfsf] ;+/If0fsf nflu k|fKt ug{
6
cTofjZos ePdf afx]s k|fKt ul/g] 5}g / ;f] adf]lhd k|fKt ubf{ s'g} Ps} JolQmsf]
hUuf dWo] t/fO{df eP b'O{ laufxf / pkTosfdf / kxf8df eP rf/ /f]kgL eGbf
a9L hUuf g]kfn ;/sf/sf] k"j{ :jLs[lt a]u/ k|fKt ul/g] 5}g / t/fO{df kfFr laufxf
/ pkTosf / kxf8df bz /f]kgL eGbf a9L To:tf] hUuf ;f] hUuf wgLsf] d~h'/Ln]
afx]s s'g} cj:yfdf k|fKt ug{ ;lsg] 5}g .
-v_ rf/}lt/ /fli6«o jgn] 3]l/Psf] jf /fli6«o jgleqsf] s'g} JolQmsf] gfddf btf{
e}/fv]sf] 3/ hUuf k|fKt u/L /fli6«o jgsf] l;dfgfleq kf/L 5'6\ofpg ;lsg]5 .
!@= k"/} hUuf kk"/} hUuf kk"/} hUuf kk"/} hUuf k|fKt ug|fKt ug|fKt ug|fKt ug ]{ M o; kl/R5]b adf]lhd hUufsf] s]xL efu lng] sf/jfO{ ubf{ ;f]
hUufsf] wgLn] k"/} 3/ hUuf g]kfn ;/sf/af6 lnOof];\ egL lgj]bg u/]df / pQm :yfgdf
lgj]bssf] s]jn b'O{ ljufxf jf ;f] eGbf sd hUuf /x]5 eg] ;f] hUufsf] s]xL efu dfq
lng] ug{ x'Fb}g . k"/} 3/ hUuf o; kl/R5]b adf]lhd u/L lng' kg]{5 .
!#= lhNnf jg clws[t / ;ldltnfO{ cbfntsf] clwsf/ x'g]lhNnf jg clws[t / ;ldltnfO{ cbfntsf] clwsf/ x'g]lhNnf jg clws[t / ;ldltnfO{ cbfntsf] clwsf/ x'g]lhNnf jg clws[t / ;ldltnfO{ cbfntsf] clwsf/ x'g] M o; kl/R5]b adf]lhd cfkm"
;dIf k]z x'g cfPsf] s'g} s'/fsf] lg0f{o ug{sf nflu ;/f]sf/jfnf JolQmx? / lghx?sf
;fIfLx?nfO{ l´sfpg], a'‰g], Dofb tf/]v lbg] / lghx?af6 lnvt u/fpg] ;d]t k|rlnt
sfg"g adf]lhd cbfntn] kfP ;/xsf] clwsf/ lhNnf jg clws[t / ;ldlt b'a}nfO{ x'g]5 .
!$= lghL hUufsf] nut sf6lghL hUufsf] nut sf6lghL hUufsf] nut sf6lghL hUufsf] nut sf6\\ \\g] g] g] g] M -!_ o; kl/R5]b adf]lhd s'g} JolQmsf] lghL hUuf k|fKt
u/L /fli6«o jgleq kf/L 5'6\ofOPkl5 To;/L k|fKt ul/Psf] lghL hUufsf] If]qkmn, ;fFw,
lsNnf, df}hf OToflb ;a} ljj/0f vf]nL lhNnf jg clws[tn] :yfgLo dfn jf dfnkf]t
sfof{nodf hgfp lbg' kg]{5 / ;f] adf]lhd dfnkf]t sfof{non] klg ;f] hUufsf] dfnkf]t
jf s/sf] nut s§f ug{ sf/jfxL u/L To;sf] ;"rgf g]kfn ;/sf/, dfnkf]t ljefudf lbg'
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd nut s§f x'g] hUufsf] wgLn] ;f] hUuf /fli6«o jgleq
kf/L 5'6\ofPsf] ldltb]lv ;f] hUufsf] dfnkf]t jf c? s'g} lsl;dsf] s/ a'´fpg' kg]{ 5}g .
!%= an k|of]u ug{ ;Sgan k|of]u ug{ ;Sgan k|of]u ug{ ;Sgan k|of]u ug{ ;Sg] M lhNnf jg clws[tn] o; kl/R5]b adf]lhd sf/jfO{ ubf{ jf 3/ jf
hUuf sAhfdf lnFbf s;}n] afwf lj/f]w u/]df cfjZos an k|of]u u/L sf/jfxL ug{ / 3/
hUuf sAhfdf lng ;Sg]5 .
!^= hUuf btf{ ug{ gx'ghUuf btf{ ug{ gx'ghUuf btf{ ug{ gx'ghUuf btf{ ug{ gx'g] M -!_ /fli6«o jgleqsf] hUuf s;}n] klg btf{ ug{ jf u/fpg x'Fb}g .
7
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPsf] hUuf btf{ u/fOPsf] ePtfklg ;f] btf{sf] gftfn]
To:tf] hUuf bfjL ug{ kfOg] 5}g / To:tf] btf{ :jtM ab/ x'g]5 .
-#_ of] P]g k|f/De x'geGbf cl3 s;}n] /fli6«o jgsf] s'g} efu g]kfn ;/sf/sf]
:jLs[lt a]u/ u}/sfg"gL ?kn] btf{ u/fPsf] /x]5 eg] To:tf] btf{ klg of] P]g k|f/De ePkl5
:jtM ab/ x'g]5 / To:tf] btf{sf] nut s§f ul/g]5 .
!&= /fli6«o jgdf s'g} JolQmnfO{ xs k|fKt gx'g/fli6«o jgdf s'g} JolQmnfO{ xs k|fKt gx'g/fli6«o jgdf s'g} JolQmnfO{ xs k|fKt gx'g/fli6«o jgdf s'g} JolQmnfO{ xs k|fKt gx'g] M g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/af6 clwsf/
k|fKt clwsf/Laf6 k§f jf k'lh{ u/L jf c? s'g} k|sf/n] xs jf ;x'lnot k|fKt u/]sf]df
afx]s s'g} JolQmnfO{ /fli6«o jgdf s'g} lsl;dsf] xs jf ;x'lnot k|fKt x'g] 5}g .
!*= /fli6«o jgdf xs a]rlavg ug{ gx'g/fli6«o jgdf xs a]rlavg ug{ gx'g/fli6«o jgdf xs a]rlavg ug{ gx'g/fli6«o jgdf xs a]rlavg ug{ gx'g] M g]kfn ;/sf/sf] cfb]z adf]lhd afx]s s'g} JolQmn]
/fli6«o jgdf cfkm"n] kfPsf] xs jf ;x'lnot c? s;}nfO{ laqmL aGws, bfg bftJo jf ;§f
u/L jf c? s'g} k|sf/n] xs 5f8L lbg' x'Fb}g .
!(= /fli6«o jgdf af6f], vf/fli6«o jgdf af6f], vf/fli6«o jgdf af6f], vf/fli6«o jgdf af6f], vf]nf aGb ug]{ clwsf/ ]nf aGb ug]{ clwsf/ ]nf aGb ug]{ clwsf/ ]nf aGb ug]{ clwsf/ M g]kfn ;/sf/n] jf g]kfn ;/sf/af6 clwsf/
k|fKt clwsf/Ln] jgsf] ljsf; / ;+/If0fsf] lgldQ /fli6«o jgleq kg]{ hf];'s}sf] lghL jf
;fj{hlgs af6f] jf vf]nf aGb ug{ ;Sg]5 .
t/ To;/L aGb ug{' cufj} To;sf] ;§f oyf;Dej TolQs} ;'ljwfhgs csf]{ af6f] jf vf]nf
pknJw u/fO{ lbg' kg]{5 .
kl/R5]b – #
;/sf/åf/f Jojl:yt jg;DaGwL Joj:yf
@)= sfo{ of]hgfsfo{ of]hgfsfo{ of]hgfsfo{ of]hgf M -!_ ;/sf/åf/f Jojl:yt jgsf] Joj:yfkgsf] nflu ljefun] tf]lsP
adf]lhd sfo{ of]hgf tof/ u/L :jLs[ltsf] nflu dGqfno ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k]z ePsf] sfo{ of]hgfdf s'g} x]/km]/ ug{ cfjZos
b]v]df dGqfnon] To:tf] sfo{ of]hgf ljefudf lkmtf{ k7fpg ;Sg]5 / cfjZos x]/km]/;lxt
ljefuaf6 k|fKt x'g cfPkl5 ;f] sfo{ of]hgf dGqfnon] :jLs[t ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd :jLs[t ePsf] sfo{ of]hgf lhNnf jg clws[tn] cf–
cfcgf] lhNnfdf nfu" ug]{5 .
@!= ;/sf/åf/f Jojl:yt jgdf cGo sfo{ ug{df k|ltaGw;/sf/åf/f Jojl:yt jgdf cGo sfo{ ug{df k|ltaGw;/sf/åf/f Jojl:yt jgdf cGo sfo{ ug{df k|ltaGw;/sf/åf/f Jojl:yt jgdf cGo sfo{ ug{df k|ltaGw M sfo{ of]hgfn] lglb{i6 u/]sf sfo{
tyf jg ljsf; sfo{ afx]s ;/sf/åf/f Jojl:yt jgdf cGo s'g} klg sfo{ ug{ kfOg]
5}g .
8
@@= ;/sf/åf/f Jojl:yt jgsf] jg k}bfjf/sf] :jfldTj;/sf/åf/f Jojl:yt jgsf] jg k}bfjf/sf] :jfldTj;/sf/åf/f Jojl:yt jgsf] jg k}bfjf/sf] :jfldTj;/sf/åf/f Jojl:yt jgsf] jg k}bfjf/sf] :jfldTj / laqmL ljt/0f/ laqmL ljt/0f/ laqmL ljt/0f/ laqmL ljt/0f M -!_ ;/sf/åf/f
Jojl:yt jgsf] jg k}bfjf/df g]kfn ;/sf/sf] :jfldTj /xg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] jg k}bfjf/ pkof]u ug{, x6fpg jf laqmL ljt/0f
ug{, lgsf;L ug{ jf cf];f/k;f/ ug{ tf]lsPsf] clwsf/Ln] tf]lsP adf]lhd Ohfht lbg
;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd Ohfht lbOg] jg k}bfjf/sf] d"No jf b:t"/ tf]lsP
adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b – $
;+/lIft jg ;DaGwL Joj:yf
@#= ;+/lIft jg;+/lIft jg;+/lIft jg;+/lIft jg M -!_ g]kfn ;/sf/nfO{ /fli6«o jgsf] s'g} efu ljz]if jftfj/0fLo,
a}1flgs jf ;f+:s[lts dxcjsf] jf cGo ljz]if dxcj ePsf] nfu]df To:tf] /fli6«o jgsf]
efunfO{ ;+/lIft jgsf] ?kdf 3f]lift ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd g]kfn ;/sf/n] /fli6«o jgsf] s'g} efunfO{ ;+/lIft
jgsf] ?kdf 3f]lift u/]kl5 To;sf] ;"rgf g]kfn /fhkqdf k|sflzt ug{' kg]{5 .
@$= ;+/lIft jgleq jg Joj:yfkg of]hgf;+/lIft jgleq jg Joj:yfkg of]hgf;+/lIft jgleq jg Joj:yfkg of]hgf;+/lIft jgleq jg Joj:yfkg of]hgf M -!_ ;+/lIft jgdf ul/g] jg;DaGwL sfo{x?sf]
Joj:yfkgsf] nflu ljefun] tf]lsP adf]lhd sfo{ of]hgf tof/ u/L :jLs[ltsf] nflu
dGqfno ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k]z ePsf] sfo{ of]hgfdf s'g} x]/km]/ ug{ cfjZos
b]v]df dGqfnon] To:tf] sfo{ of]hgf ljefudf lkmtf{ k7fpg ;Sg]5 / cfjZos x]/km]/;lxt
ljefuaf6 k|fKt x'g cfPkl5 ;f] sfo{ of]hgf dGqfnon] :jLs[t ug]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd :jLs[t ePsf] sfo{ of]hgf lhNnf jg clws[tn] nfu"
ug]{5 .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd :jLs[t ePsf] sfo{ of]hgfnfO{ sfof{Gjog ug{sf] nflu
tf]lsP adf]lhdsf] cg'dltkq lbg / pQm sfo{ of]hgfnfO{ k|efjsf/L?kdf sfof{Gjog ug{
cfjZos kg]{ h'g;'s} lsl;dsf ;"rgfx? hf/L ug]{ clwsf/ lhNnf jg clws[tnfO{ x'g]5 .
kl/R5]b – %
;fd'bflos jg;DaGwL Joj:yf
9
@%= ;fd'bflos jg ;'Dkg];fd'bflos jg ;'Dkg];fd'bflos jg ;'Dkg];fd'bflos jg ;'Dkg] M -!_ pkef]Qmf ;d"xn] sfo{ of]hgf adf]lhd jgsf] ljsf;, ;+/If0f,
pkof]u, Joj:yfkg ug{ tyf :jtGq ?kn] jg k}bfjf/sf] d"No lgwf{/0f u/L laqmL ljt/0f
ug{ kfpg] u/L lhNnf jg clws[tn] /fli6«o jgsf] s'g} efu tf]lsP adf]lhd ;fd'bflos
jgsf] ?kdf pkef]Qmf ;d"xnfO{ ;'Dkg ;Sg]5 . To;/L ;fd'bflos jg ;'Dkbf lhNnf jg
clws[tn] ;fd'bflos jg x:tfGt/0fsf] k|df0fkq lbg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu lhNnf jg clws[tn] pkef]Qmfx?nfO{
kl/rfng u/L tf]lsP adflhd pkef]Qmf ;d"x u7g ug{ / sfo{ of]hgf tof/ ug{ cfjZos
k|fljlws Pj+ cGo ;xof]u pknJw u/fpg ;Sg]5 .
@^= sfo{ of]hgfdf ;+zf]wgsfo{ of]hgfdf ;+zf]wgsfo{ of]hgfdf ;+zf]wgsfo{ of]hgfdf ;+zf]wg M -!_ pkef]Qmf ;d"xn] ;fd'bflos jg Joj:yfkg ;DaGwL
sfo{of]hgfdf cfjZostf cg';f/ ;dofg's"n ;+zf]wg ug{ ;Sg]5 / To:tf] ;+zf]wgsf]
hfgsf/L lhNnf jg clws[tnfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd pkef]Qmf ;d"xn] sfo{ of]hgfdf u/]sf] ;+zf]wgn]
jftfj/0fdf pNn]vgLo k|lts"n c;/ kg]{ b]lvPdf lhNnf jg clws[tn] To:tf] ;+zf]wgsf]
hfgsf/L k|fKt ePsf] tL; lbgleq pkef]Qmf ;d"xnfO{ ;f] ;+zf]wg nfu" gug{ lgb]{zg lbg
;Sg]5 / To:tf] lgb]{zgsf] kfngf ug{' pkef]Qmf ;d"xsf] st{Jo x'g]5 .
@&= ;fd'b;fd'b;fd'b;fd'bflos jg lkmtf{ lng ;lsgflos jg lkmtf{ lng ;lsgflos jg lkmtf{ lng ;lsgflos jg lkmtf{ lng ;lsg] M -!_ bkmf @% adf]lhd ;'lDkPsf] ;fd'bflos jgdf
pkef]Qmf ;d"xn] sfo{ of]hgf adf]lhd sfo{ ;~rfng ug{ g;s]df jf jftfj/0fdf
pNn]vgLo k|lts"n c;/ kg]{ s'g} sfo{ u/]df jf of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod
adf]lhd kfng ug{' kg]{ zt{x? kfng gu/]df lhNnf jg clws[tn] tf]lsP adf]lhd To:tf]
pkef]Qmf ;d"xsf] btf{ vf/]h ug{ / To:tf] ;fd'bflos jg lkmtf{ lng] lg0f{o ug{ ;Sg]5 .
t/ To;/L pkef]Qmf ;d"xsf] btf{ vf/]h u/L ;fd'bflos jg lkmtf{ lng]
lg0f{o ug{' cl3 To:tf] pkef]Qmf ;d"xnfO{ cfkmgf] ;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbOg]5 .
⊕-!s_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkef]Qmf ;d"xsf
kbflwsf/Lx?n] ;d'bfosf] lxtsf] gfddf ljwfg / sfo{of]hgf ljkl/t s'g} sfd sf/afxL
u/]sf] egL pkef]Qmfsf] ph'/L k/]df To:tf kbflwsf/LnfO{ o; P]g adf]lhd ;hfo x'g]5 .
⊕ klxnf] ;+zf]wg4f/f yk .
10
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lhNnf jg clws[tn] u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'‰g]
pkef]Qmf ;d"xn] tf]lsP adf]lhd If]qLo jg lgb]{zs ;dIf ph'/ ug{ ;Sg]5 . To:tf]
ph'/Ldf If]qLo jg lgb]{zsn] u/]sf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
⊕-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg pkef]Qmf ;d"xsf
kbflwsf/Lx?n] ;d'bfosf] lxtsf] gfddf of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod ljkl/t
sfd sf/afxL u/]df lghx?nfO{ o; P]g adf]lhd ;hfo ug{ afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
@*= ;fd'bflos jg k'gM ;'Dkg ;lsg;fd'bflos jg k'gM ;'Dkg ;lsg;fd'bflos jg k'gM ;'Dkg ;lsg;fd'bflos jg k'gM ;'Dkg ;lsg] M bkmf @& sf] pkbkmf -!_ adf]lhd lkmtf{ lnPsf]
;fd'bflos jg ;f]xL bkmfsf] pkbkmf -@_ adf]lhd tT;DaGwL lg0f{o ab/ ePdf lhNnf jg
clws[tn] ;fljss} pkef]Qmf ;d"xnfO{ k'gM ;'Dkg' kg]{5 . To:tf] lg0f{o ;b/ ePdf lhNnf
jg clws[tn] bkmf @% adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L pkef]Qmf ;d"x k'gu{7g u/L ;f]
;fd'bflos jg ;'Dkg' kg]{5 .
@(= sfo{ of]hgf ljk/Lt sfd ug]{nfO{ x'g] ;hfosfo{ of]hgf ljk/Lt sfd ug]{nfO{ x'g] ;hfosfo{ of]hgf ljk/Lt sfd ug]{nfO{ x'g] ;hfosfo{ of]hgf ljk/Lt sfd ug]{nfO{ x'g] ;hfo M ;fd'bflos jgdf s'g} pkef]Qmfn] sfo{
of]hgf ljk/Lt x'g] s'g} sfd u/]df lghnfO{ ;DalGwt pkef]Qmf ;d"xn] pko'Qm ;hfo ug{
;Sg]5 / s'g} xflg gf]S;fgL ePsf]df lauf] ;d]t c;"n pk/ ug{ ;Sg]5 .
#)= ;fd'bflos jgnfO{ k|fyldstf lbg' kg;fd'bflos jgnfO{ k|fyldstf lbg' kg;fd'bflos jgnfO{ k|fyldstf lbg' kg;fd'bflos jgnfO{ k|fyldstf lbg' kg ]{ M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg
;fd'bflos jgsf] ?kdf pkef]Qmf ;d"xnfO{ ;'Dkg pko'Qm x'g] /fli6«o jgsf] s'g} klg
efunfO{ sa'lnotL jgsf] ?kdf lbOg] 5}g .
⊕#)s=;fd'bflos jgsf] ljsf;sf] nflu vr{ ug'{ kg]{ M ;fd'bflos jg pkef]Qmf ;d"xn] sfo{
of]hgf adf]lhd cfh{g u/]sf] cfoaf6 sDtLdf kRrL; k|ltzt /sd ;fd'bflos
jgsf] ljsf;, ;+/If0f / Joj:yfkg sfo{df vr{ ug'{ kg]{5 / afFsL /sd cGo
ljsf; sfo{sf] nflu vr{ ug{ ;Sg]5 .
kl/R5]b – ^
sa'lnotL jg;DawL Joj:yf
#!= sa'lnotsa'lnotsa'lnotsa'lnotL jg k|bfg ug]{L jg k|bfg ug]{L jg k|bfg ug]{L jg k|bfg ug]{ M g]kfn ;/sf/n] b]xfosf p2]Zox?sf] nflu /fli6«o jgsf] s'g}
efu sa'lnotL jgsf] ?kdf k|bfg ug{ ;Sg]5M–
-s_ jg k}bfjf/df cfwfl/t pBf]ux?nfO{ cfjZos kg]{ sRrf kbfy{ pTkfbg ug{,
⊕ klxnf] ;+zf]wg4f/f yk . ⊕ klxnf] ;+zf]wg4f/f yk .
11
-v_ a[Iff/f]k0f u/L jg k}bfjf/sf] pTkfbgdf clej[l4 u/L laqmL ljt/0f ug{ jf pkof]u
ug{,
-u_ jgsf] ;+/If0f / ljsf; x'g] u/L ko{6g Joj;fo ;~rfng ug{,
-3_ jgsf] ;+/If0f / ljsf; x'g] u/L s[lif jg afnL sfo{ ;~rfng ug{,
-ª_ jgsf] ;+/If0f / ljsf; x'g] u/L sL6, ktË tyf jGohGt'sf] kmfd{ ;~rfng ug{ .
#@= sa'lnotL jgsf] k§fsa'lnotL jgsf] k§fsa'lnotL jgsf] k§fsa'lnotL jgsf] k§f M -!_ bkmf #! df pNn]lvt p2]Zox?sf] nflu sa'lnotL jg lng
rfxg] k|rlnt sfg"g adf]lhd :yflkt ;+ul7t ;+:yf, pBf]u jf ;d'bfon] sa'lnotL jgsf]
?kdf lng rfx]sf] jgsf] If]qkmn / rf/ lsNnf, p2]Zo k|fKt ug{sf] nflu ul/g] sfo{x?sf]
of]hgfa4 sfo{qmd tyf tf]lsPsf] cGo ljj/0fx? / cfly{s ;DefJotf k|ltj]bg ;lxt
If]qLo jg lgb]{zs ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} lgj]bg kg{ cfPdf If]qLo jg lgb]{zsn] cfjZos
hfFra'´ u/L lgj]bsn] dfu u/] adf]lhd jf To;df 36a9 u/L sa'lnotL jg k|bfg ug{
pko'Qm b]lvPdf cfcgf] l;kmfl/z ;lxt :jLs[ltsf] nflu ljefu dfkm{t dGqfnodf n]vL
k7fpg' kg]{5 . To;/L n]vL k7fpFbf lgj]bssf] dfudf yk36 ul/Psf] eP lgj]bssf]
;xdlt lng' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd :jLs[ltsf] nflu n]vL cfPkl5 dGqfnon] tT;DaGwL
kq k|fKt ePsf] ldltn] tL; lbgleq :jLs[lt lbg] glbg] s'/fsf] lg0f{o ug]{5 / To;sf]
hfgsf/L ljefu dfkm{t If]qLo jg lgb]{zsnfO{ lbg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd hfgsf/L k|fKt ePkl5 dGqfnon] :jLs[lt lbg] lg0f{o
u/]sf]df To:tf] hfgsf/L k|fKt ePsf] ldltn] tL; lbg leq If]qLo jg lgb]{zsn] tf]lsP
adf]lhd jg;DaGwL k§f tof/ u/L tf]lsPsf] b:t'/ lnO{ lgj]bsnfO{ ;f] k§f;lxt
sa'lnotL jg k|bfg ug{' kg]{5 / dGqfnon] :jLs[lt glbg] lg0f{o u/]sf]df To:tf] hfgsf/L
k|fKt ePsf] ldltn] tLg lbgleq To;sf] hgfp lgj]bsnfO{ lbg' kg]{5 .
##= sa'lnotL jg lkmtf{ lng ;lsgsa'lnotL jg lkmtf{ lng ;lsgsa'lnotL jg lkmtf{ lng ;lsgsa'lnotL jg lkmtf{ lng ;lsg] M -!_ bkmf #@ adf]lhd k|bfg ul/Psf] sa'lnotL jgdf
k§fjfnfn] jg;DaGwL k§f adf]lhd sfo{ ;~rfng ug{ g;s]df jf jftfj/0fdf pNn]vgLo
k|lts"n k|efj kg]{ s'g} sfo{ u/]df jf of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd
kfng ug{' kg]{ s'/fx? kfng gu/]df If]qLo jg lgb]{zsn] tf]lsP adf]lhd jg;DaGwL k§f
vf/]h u/L To:tf] sa'lnotL jg lkmtf{ lng] lg0f{o ug{ ;Sg]5 .
12
t/ To;/L jg ;DaGwL k§f vf/]h u/L sa'lnotL jg lkmtf{ lng] lg0f{o ug{' cl3
;DalGwt k§fjfnfnfO{ cfcgf] ;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd If]qLo jg lgb]{zsn] u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'‰g]
k§fjfnfn] To:tf] lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbg leq k'g/fj]bg cbfntdf
k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
#$= sa'lnotL jgdf af6f], vf]nf aGb ug{ ;lsgsa'lnotL jgdf af6f], vf]nf aGb ug{ ;lsgsa'lnotL jgdf af6f], vf]nf aGb ug{ ;lsgsa'lnotL jgdf af6f], vf]nf aGb ug{ ;lsg] M s'g} sa'lnotL jgleqsf] hf] ;'s}sf] lghL
jf ;fj{hlgs af6f] jf vf]nf aGb ug{' k/]df ;DalGwt k§fjfnfn] To;/L aGb ug{' cufj}
To;sf] ;§f oyf;Dej TolQs} ;'ljwfhgs af6f] jf vf]nf pknJw u/fO{ lbg' kg]{5 .
kl/R5]b – &
wfld{s jg;DaGwL Joj:yf
#%= wfld{s jgwfld{s jgwfld{s jgwfld{s jg M -!_ s'g} wfld{s:yn jf To;sf] jl/kl/sf] /fli6«o jgsf] ljsf;, ;+/If0f /
pkof]u ug{ rfxg] s'g} wfld{s lgsfo, ;d"x jf ;d'bfon] To:tf] jgsf] If]qkmn, rf/
lsNnf, To:tf] jgdf ul/g] sfo{x? tyf tf]lsP adf]lhdsf cGo ljj/0fx? v'nfO{ lhNnf
jg clws[t ;dIf lgjb]g lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lgj]bg kg{ cfPdf lhNnf jg clws[tn] cfjZos
hfFra'´ u/L lgj]bsn] dfu u/] adf]lhd jf To;df 36a9 u/L wfld{s jgsf] ?kdf To:tf]
wfld{s lgsfo, ;d"x jf ;d'bfonfO{ ;'Dkg ;Sg]5 . To;/L jg ;'Dkbf k/Dk/fut
pkef]Qmfx?sf] xs lxtdf c;/ gkg]{ Joj:yf ldnfpg' kg]{5 .
#^= wfld{s jgdf jg ;DaGwL sfo{sf] ;~rfngwfld{s jgdf jg ;DaGwL sfo{sf] ;~rfngwfld{s jgdf jg ;DaGwL sfo{sf] ;~rfngwfld{s jgdf jg ;DaGwL sfo{sf] ;~rfng M wfld{s jgdf /x]sf jg k}bfjf/ ;DalGwt
wfld{s lgsfo, ;d"x jf ;d'bfon] Jofkfl/s k|of]hg afx]ssf cGo wfld{s sfo{df pkof]u
ug{ ;Sg]5 .
t/ jftfj/0fdf pNn]vgLo k|lts"n c;/ kg]{ u/L jf ;fj{hlgs ?kdf xflg gf]S;fgL x'g]
u/L jf hnfwf/ If]qdf e"–Ifo x'g ;Sg] u/L ?v s6fg ug{ kfOg] 5}g .
#&= wfld{s jg lkmtf{ lng ;lsgwfld{s jg lkmtf{ lng ;lsgwfld{s jg lkmtf{ lng ;lsgwfld{s jg lkmtf{ lng ;lsg] M -!_ bkmf #% adf]lhd ;'lDkPsf] wfld{s jgdf ;DalGwt
wfld{s lgsfo, ;d"x jf ;d'bfon] bkmf #^ ljk/Ltsf] sfo{ u/]df jf wfld{s jgdf ug{' kg]{
sfo{ ;~rfng ug{ g;s]df jf of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd kfng ug{'
kg{ s'/fx? kfng gu/]df lhNnf jg clws[tn] To:tf] wfld{s jg lkmtf{ lng] lg0f{o ug{
;Sg]5 .
13
t/ wfld{s jg lkmtf{ lng] lg0f{o ug{' cl3 ;DalGwt wfld{s lgsfo, ;d"x
jf ;d'bfonfO{ cfÇgf] ;kmfO{ k]z ug]{ df}sf lbOg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lhNnf jg clws[tn] u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'‰g]
wfld{s lgsfo, ;d"x jf ;d'bfon] tf]lsP adf]lhd If]qLo jg lgb]{zs ;dIf ph'/ ug{
;Sg]5 . To:tf] ph'/Ldf If]qLo jg lgb]{zsn] u/]sf] lg0f{o clGtd x'g]5 .
kl/R5]b –*
lghL jg;DaGwL Joj:yf
#*= lghL jg ;DaGwL Joj:yflghL jg ;DaGwL Joj:yflghL jg ;DaGwL Joj:yflghL jg ;DaGwL Joj:yf M lghL jgsf] wgLn] cfÇgf] O{R5f cg';f/ lghL jgsf] ljsf;,
;+/If0f, Joj:yfkg ug{ tyf jg k}bfjf/sf] pkof]u ug{ jf d"No lgwf{/0f u/L laqmL ljt/0f
ug{ ;Sg]5 .
#(= lghL jgsf] k|df0fkqlghL jgsf] k|df0fkqlghL jgsf] k|df0fkqlghL jgsf] k|df0fkq M -!_ lghL jg btf{ u/fpg rfxg] s'g} JolQm jf ;+:yfn] lghL jg
btf{ u/fO{ kfpF egL lhNnf jg sfof{nodf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd kg{ cfPsf] lgj]bgdf cfjZos nut v8f u/L lhNnf
jg clws[tn] tf]lsP adf]lhd k|df0fkq lbg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd k|df0fkq k|fKt u/]sf lghL jg wgLnfO{ cfjZos
k|fljlws ;xof]u lhNnf jg sfof{non] pknJw u/fpg ;Sg]5 .
$)= g]kg]kg]kg]kfn ;/sf/fn ;/sf/fn ;/sf/fn ;/sf/sf] :jfldTjdf /xg]sf] :jfldTjdf /xg]sf] :jfldTjdf /xg]sf] :jfldTjdf /xg] M -!_ a;f]af; jf k'gaf{; ul/Psf hUufx?df To:tf] hUuf
k|bfg ubf{sf] avtb]lv g} /x]sf ?vx? g]kfn ;/sf/sf] :jfldTjdf /xg]5g\ . pQm ?vx?
g]kfn ;/sf/n] oyf;Dej rfF8f] x6fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df pNn]lvt ?vx? ljgf Ohfht x6fpg] JolQmnfO{ /fli6«o jgdf s;"/
u/] ;/x ;hfo x'g]5 .
kl/R5]b – (
pkef]Qmf ;d"xsf] u7g;DaGwL Joj:yf
$!= pkef]Qmf ;d"xsf] u7gpkef]Qmf ;d"xsf] u7gpkef]Qmf ;d"xsf] u7gpkef]Qmf ;d"xsf] u7g M ;fd'lxs lxtsf nflu s'g} jgsf] ljsf; / ;+/If0f ug{ tyf jg
k}bfjf/sf] pkof]u ug{ rfxg] To:tf] jgsf] ;DalGwt pkef]Qmfx?n] tf]lsP adf]lhd
pkef]Qmf ;d"x u7g ug{ ;Sg]5g\ .
14
$@= pkef]Qmf ;d"xsf] btfpkef]Qmf ;d"xsf] btfpkef]Qmf ;d"xsf] btfpkef]Qmf ;d"xsf] btf{ M -!_ bkmf $! adf]lhd u7g ul/Psf] pkef]Qmf ;d"xnfO{ btf{
u/fpg pkef]Qmf ;d"xsf] ljwfg;lxt lhNnf jg clws[t ;dIf tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf
b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] b/vf:t kg{ cfPdf lhNnf jg clws[tn] cfjZos
hfFra'´ u/L To:tf] pkef]Qmf ;d"xnfO{ tf]lsP adf]lhd btf{ u/L tf]lsPsf] 9fFrfdf btf{sf]
k|df0fkq lbg' kg]{5 .
-#_ jg P]g, @)!* cGtu{t sfo{of]hgf adf]lhd ;fd'bflos jgsf] Joj:yfkg
ul//x]sf pkef]Qmf ;d"xn] klg of] P]g k|f/De ePsf] ldltn] Ps jif{leq btf{sf] nflu
pkbkmf -!_ adf]lhd bvf{:t lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ sf] k|of]hgsf] nlu lhNnf jg clws[tn] cfjZos ;xof]u
pknJw u/fpg ;Sg]5 .
$#= pkef]Qmf ;d"x ;+ul7t ;+:yf x'gpkef]Qmf ;d"x ;+ul7t ;+:yf x'gpkef]Qmf ;d"x ;+ul7t ;+:yf x'gpkef]Qmf ;d"x ;+ul7t ;+:yf x'g] M -!_ bkmf $! adf]lhd ul7t pkef]Qmf ;d"x
cljlR5Gg pQ/flwsf/jfnf Ps :jzfl;t / ;+ul7t ;+:yf x'g]5 .
-@_ pkef]Qmf ;d"xsf] cfÇgf] Pp6f 5'§} 5fk x'g]5 .
-#_ pkef]Qmf ;d"xn] JolQm ;/x rn crn ;DklQ k|fKt ug{, pkef]u ug{, a]r
lavg ug{ jf cGo lsl;dn] aGbf]j:t ug{ ;Sg]5 .
-$_ pkef]Qmf ;d"xn] JolQm ;/x cfÇgf] gfdaf6 gfln; ph'/ ug{ / ;f] pk/
klg ;f]xL gfdaf6 gfln; ph'/ nfUg ;Sg]5 .
$$= k|ltj]bg lbg' kgk|ltj]bg lbg' kgk|ltj]bg lbg' kgk|ltj]bg lbg' kg]{ M -!_ pkef]Qmf ;d"xn] k|To]s jif{ cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] Ps dxLgf
leq tf]lsP adf]lhd cfly{s ljj/0f tyf ;fd'bflos jgsf] l:ylt ;d]t v'nfO{ cfcgf]
s[ofsnfksf] jflif{s k|ltj]bg lhNnf jg sfof{no ;dIf k]z ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k|fKt jflif{s k|ltj]bgsf] cfwf/df lhNnf jg sfof{non]
;DalGwt pkef]Qmf ;d"xnfO{ cfjZos ;'´fj lbg ;Sg]5 .
$%= pkef]Qmf ;d"xsf] sf]if pkef]Qmf ;d"xsf] sf]if pkef]Qmf ;d"xsf] sf]if pkef]Qmf ;d"xsf] sf]if M -!_ pkef]Qmf ;d"xsf] cfcgf] Pp6f 5'§} sf]if x'g]5 .
-@_ sf]ifdf b]xfosf /sdx? hDdf ul/g]5M–
-s_ g]kfn ;/sf/af6 k|fKt cg'bfg /sd,
-v_ s'g} JolQm jf ;+:yfaf6 k|fKt cg'bfg, ;xfotf jf bfg bftJosf]
/sd,
15
-u_ jg k}bfjf/sf] laqmL ljt/0faf6 k|fKt /sd,
-3_ hl/jfgfaf6 k|fKt /sd,
-ª_ cGo s'g} ;|f]taf6 k|fKt /sd .
-#_ pkef]Qmf ;d"xsf] tkm{af6 ul/g] vr{ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sf]ifaf6
Aoxf]l/g]5 .
-$_ pkef]Qmf ;d"xn] ;fd'bflos jgsf] ljsf;sf] lgldQ vr{ u/L
sf]ifdf afFsL /x]sf] /sd cGo ;fj{hlgs lxtsf] sfo{df vr{ ug{ ;Sg]5 .
-%_ sf]ifsf] ;~rfng tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
kl/R5]b – !)
j]jfl/;L jf bl/of a'bL{ sf7;DaGwL Joj:yf
$^= xssf] k|df0f gk'u eP;Dd sf7 xssf] k|df0f gk'u eP;Dd sf7 xssf] k|df0f gk'u eP;Dd sf7 xssf] k|df0f gk'u eP;Dd sf7 g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/sf] 7xgsf] 7xgsf] 7xgsf] 7xg]{ M -!_ aufO{ NofPsf], lsgf/f nfu]sf],
c8\s]sf], 8'a]sf] ;a} sf7 6fFrf lgzfgfx? nfu]sf] jf 6fFrf lgzfgf v's]{sf], abn]sf] jf
p8]sf] jf s'g} t/xaf6 d]l6Psf] sf7 / 6fFrf lgzfgf gnfu]sf] sf7x? s;}n] cfcgf] xssf]
k|df0f gk'¥ofP;Dd g]kfn ;/sf/sf] ;DklQ 7xl/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf sf7x? jg clws[tn] j]jfl/;L jf bl/of a'bL{ sf7sf]
lgldQ tf]lslbPsf] s'g} l8kf]df hDdf ug{ ;lsg]5 .
-#_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L s'g} hft jf lsl;dsf
sf7nfO{ pkbkmf -!_ / -@_ df n]lvPsf s'/fx? nfu" gx'g] ug{ ;Sg]5 .
$&= j]jfl/;L jf bl/of a'bL{ sf7sf] ;"rgfj]jfl/;L jf bl/of a'bL{ sf7sf] ;"rgfj]jfl/;L jf bl/of a'bL{ sf7sf] ;"rgfj]jfl/;L jf bl/of a'bL{ sf7sf] ;"rgf M bkmf $^ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd j]jfl/;L jf
bl/of a'bL{ sf7 hDdf ePkl5 To:tf] sf7sf] k"/f ljj/0f / nut ;lxtsf] ;"rgf ;DalGwt
lhNnf jg clws[tn] ;DalGwt jg sfof{nodf 6fF; ug{' kg]{5 / To:tf] sf7df xsbfjL
ug]{n] kGw| lbgleq cfÇgf] xs bfjLsf] ;a"b k|df0f ;lxtsf] b/vf:t pQm jg sfof{nodf
k]z ug{' kg]{5 .
$*= xsbfjL pk/ sf/jfxLxsbfjL pk/ sf/jfxLxsbfjL pk/ sf/jfxLxsbfjL pk/ sf/jfxL M -!_ bkmf $& adf]lhd s;}sf] b/vf:t kg{ cfPdf ;DalGwt jg
clws[tn] cfjZos txlssft u/L u/fO{ b/vf:tjfnfsf] xs bfjL eP gePsf] s'/fsf]
lg0f{o u/L To;sf] ;"rgf b/vf:tjfnfnfO{ lbg' kg]{5 / s;}sf] xsbfjL ePsf] 7x/]df
To:tf] sf7 l8kf]df Nofpg / hDdf ug{ nfu]sf] vr{ lghaf6 pk/ u/L sf7 lghnfO{ ;'DkL
lbg]5 .
16
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd jg clws[tn] xs bfjL gePsf] egL u/]sf] lg0f{odf
lrQ ga'‰g] JolQmn] To:tf] lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] kGw| lbgleq ;DalGwt If]qLo
jg lgb]{zs ;dIf ph'/ ug{ ;Sg]5 .
-#_ s'g} sf7df s;}sf] xs bfjL c:jLsf/ u/]sf]] jf To:tf] sf7 /f]s]sf] jf
x/fPaf6 x'g uPsf] gf]S;fgLsf] x/hfgf g]kfn ;/sf/ jf jg clws[taf6 bfjL ug{ kfOg]
5}g .
-$_ s;}sf] xsbfjL gk'u]sf j]jfl/;L jf bl/of a'bL{ sf7x? lhNnf jg clws[tn]
tf]lsP adf]lhd laqmL ljt/0f ug{ ;Sg]5 . ⊕$*s=s=s=s=sf]if sf]if sf]if sf]if bflvnf ug'{ kgbflvnf ug'{ kgbflvnf ug'{ kgbflvnf ug'{ kg]{ M -!_ bkmf $* sf] pkbkmf -$_ adf]lhd a]jfl/;L jf bl/of a'bL{
sf7x?sf] laqmL ljt/0faf6 k|fKt /sd dWo]af6 krf; k|ltzt /sd lhNnf ljsf;
;ldltsf] sf]ifdf / afFsL /sd ;+lrt sf]ifdf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lhNnf ljsf; ;ldltsf] sf]ifdf hDdf ePsf] /sd
dWo]af6 krf; k|ltzt /sd lhNnf ljsf; ;ldltn] lhNnfleqsf] jg ljsf;sf] lglZrt
of]hgf agfO{ ;f] of]hgf sfof{Gjogdf vr{ ug'{ kg]{5 .
kl/R5]b – !!
ck/fw / b08 ;hfo
$(= /fli6«o jgdf dgfxL ePsf sfo{x? /fli6«o jgdf dgfxL ePsf sfo{x? /fli6«o jgdf dgfxL ePsf sfo{x? /fli6«o jgdf dgfxL ePsf sfo{x? M s;}n] klg of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgoddf
cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s /fli6«o jgdf b]xfosf sfd sf/jfxL ug{ jf u/fpg / ;f] ug]{
u/fpg] pBf]u ;d]t ug{ x'Fb}g . To:tf] s'g} sfd sf/jfxL u/]df s;"/ u/]sf] dflgg]5 M–
-s_ jg If]qsf] hUuf kmfF8\g, hf]Tg, vGg jf cfjfb ug{ jf To:tf] hUufdf 3/ 5fk|f]
agfpg .
-v_ cfuf] nufpg jf cfunfuL x'g hfg] s'g} sfo{ ug{ .
-u_ rf}kfofnfO{ tf]lsPsf] jg If]qleq k;fpg jf r/fpg .
-3_ jg If]qaf6 jg k}bfjf/ x6fpg, cf];f/ k;f/ ug{ jf laqmL ljt/0f ug{ .
-ª_ ?v jf la?jf sf6\g, xfFuf laFuf l5dNg, vf]6f] jf af]qmf l´Sg jf s'g} klg k|sf/n]
gf]S;fgL ug{ .
⊕ klxnf] ;+zf]wg4f/f yk .
17
-r_ O{hfht k|fKt u/L ?v sf6\bf, 9fNbf, l3;fbf{ jf jg If]q aflx/ n}hfFbf nfk/jfxL;+u
cGo s'g} jg k}bfjf/ gf]S;fg ug{ .
-5_ 9'+·f, lu§L, afn'jf jf df6f] l´Sg, uf]n jf r"g kf]Ng jf oL j:t'x?af6 c? tof/L dfn
agfpg jf oL j:t'x? ;ª\sng ug{ .
-h_ jg k}bfjf/ lng k"hL{ kfPsf]df k'hL{ zt{ pNnª\3g u/L jg k}bfjf/ gf]S;fgL ug{ .
-´_ ljb]z lgsf;L ug{ k|ltaGw nfu]sf] jg k}bfjf/ ljb]z lgsf;L ug{ .
-`_ jg l;dfgf lrGx pv]Ng, ;fg{, km]g{, d]6\g jf laufg{ .
-6_ g;{/Ldf /x]sf] jf a[Iff/f]k0f ul/Psf] la?jf sf6\g, efFRg, pv]Ng jf c? s'g} k|sf/n]
gf]S;fg ug{ .
-7_ g;{/L jf a[Iff/f]k0f ul/Psf] If]qsf vDaf, tf/sf] af/ jf To:tf c? ;DklQ laufg{
jf rf]/L ug{ .
-8_ 6fFrf jf lg;fgf sLt]{ ug{ jf sf7 jf v8f ?vdf nufOPsf ;/sf/L 6fFrf, lg;fgf
km]g{, laufg{ jf d]6\g .
-9_ lzsf/ v]Ng .
-0f_ of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf lgodsf] alv{nfk cGo s'g} s;"/ ug{ .
%)= b08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfo M -!_ b]xfosf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo adf]lhd ;hfo x'g]5 M–
-s_ bkmf $( sf] v08 -s_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ To:tf] hUuf /fli6«o jgdf
;dfj]z u/L bzxhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf jf Ps jif{;Dd s}b jf b'a} ;hfo
x'g]5 / ;f] hUufdf agfPsf] 3/ jf 5fk|f] ;d]t hkmt x'g]5 . To:tf] s;"/
ubf{ jg k}bfjf/ x6fPsf] jf gf]S;fgL u/]sf] eP lghnfO{ ;f] afkt x'g] ;hfo
;d]t x'g]5 .
-v_ bkmf $( sf] v08 -v_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ lauf] c;"n u/L bz xhf/
?k}ofF;Dd hl/jfgf jf Ps jif{;Dd s}b jf b'a} ;hfo x'g]5 .
-u_ bkmf $( sf] v08 -u_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ k|To]s rf}kfofsf] b]xfosf
b/n] hl/jfgf x'g]5 M–
-!_ e]8f, afv|f hftsf] eP kfFr ?k}ofFb]lv krf; ?k}ofF;Dd .
-@_ xfQL hftsf] eP kfFr ;o ?k}ofFb]lv Ps xhf/ ?k}ofF;Dd .
-#_ cGo rf}kfof eP bz ?k}ofFb]lv Ps ;o ?k}ofF;Dd .
18
-3_ bkmf $( sf] v08 -3_, -ª_, -r_, -5_ jf -h_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{
s;"/;+u ;DalGwt jg k}bfjf/ hkmt u/L b]xfo adf]lhdsf] ;hfo x'g]5M–
-!_ Ps;o ?kf}ofF;Ddsf] lauf] eP Ps ;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf .
-@_ Ps ;o ?k}ofFb]lv dfly Ps xhf/ ?k}ofF;Ddsf] lauf] eP lauf] adf]lhd
hl/jfgf .
-#_ Ps xhf/ ?k}ofFb]lv dfly kfFr xhf/ ?k}ofF;Ddsf] lauf] eP lauf]
adf]lhd hl/jfgf jf 5 dxLgf;Dd s}b jf b'a} .
-$_ kfFr xhf/ ?k}ofF eGbf a9Lsf] lauf] eP lauf]sf] bf]Aa/ hl/jfgf jf Ps
jif{;Dd s}b jf b'a} .
-ª_ bkmf $( sf] v08 -´_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ s;"/;+u ;DalGwt jg
k}bfjf/ hkmt u/L lauf] adf]lhd hl/jfgf jf kfFr jif{;Dd s}b jf b'a} .
-r_ bkmf $( sf] v08 -`_ jf -8_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ kfFr;o ?k}ofFb]lv bz
xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf jf Ps jif{;Dd s}b jf b'a} .
-5_ bkmf $( sf] v08 -6_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ s;"/sf] dfqf x]/L k|lt
la?jfsf] Ps ;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf x'g]5 / ;f]xL s;"/ k'gM ug]{nfO{ s;"/sf]
dfqf cg';f/ pQm ;hfodf Ps xhf/ ?k}ofF;Dd yk hl/jfgf ;d]t x'g]5 .
-h_ bkmf $( sf] v08 -7_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ lauf] c;"n u/L kfFr xhf/
?k}ofF;Dd hl/jfgf jf 5 dxLgf;Dd s}b jf b'a} ;hfo x'g]5 .
-´_ bkmf $( sf] v08 -9_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ k|rlnt sfg"gdf Joj:yf eP
cg';f/ ;hfo x'g]5 .
-`_ bkmf $( sf] v08 -0f_ cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ lauf] eP lauf] c;"n u/L
Ps xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf x'g]5 .
-@_ bkmf !^ sf] pkbkmf -!_ cGtu{t s;"/ ug]{ JolQm jf ;/sf/L sd{rf/LnfO{ bz
xhf/ ?k}+of;Dd hl/jfgf jf b'O{ jif{;Dd s}b jf b'a} ;hfo x'g]5 .
%!= x}/fgL ug]{ lgotn] sAhf jf lu/ctf/ ug]{nfO{ ;hx}/fgL ug]{ lgotn] sAhf jf lu/ctf/ ug]{nfO{ ;hx}/fgL ug]{ lgotn] sAhf jf lu/ctf/ ug]{nfO{ ;hx}/fgL ug]{ lgotn] sAhf jf lu/ctf/ ug]{nfO{ ;hfo M -!_ dgfl;a dflkmssf] sf/0f
geO{ jg;DaGwL sfo{ ug]{ s'g} sd{rf/L jf k|x/L sd{rf/Ln] /Lz O{ljn] jf x}/fgL ug]{
lgotn] dfn j:t' sAhf u/]df jf s;}nfO{ lu/ctf/ u/]df To:tf sd{rf/LnfO{ Ps xhf/
?k}ofF;Dd hl/jfgf x'g]5 .
19
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPsf sd{rf/Lsf] lgot To:tf] lyof] eGg] s'/f k|dfl0ft ug]{ ef/
ph'/jfnf dfly /xg]5 .
%@= st{Jo kfng ubf{ afwf c8st{Jo kfng ubf{ afwf c8st{Jo kfng ubf{ afwf c8st{Jo kfng ubf{ afwf c8\\\\rg k'¥ofPdf rg k'¥ofPdf rg k'¥ofPdf rg k'¥ofPdf M o; P]g adf]lhd ;/sf/L sd{rf/Ln] cfÇgf]
kbLo st{Jo kfng ubf{ s;}n] afwf c8\rg k'¥ofPdf lghnfO{ Ps xhf/ ?k}ofF;Dd
hl/jfgf jf 5 dxLgf;Dd s}b jf b'a} ;hfo x'g]5 .
%#= s;"/bf/nfOs;"/bf/nfOs;"/bf/nfOs;"/bf/nfO{ pDsfpg]nfO{ ;hfo{ pDsfpg]nfO{ ;hfo{ pDsfpg]nfO{ ;hfo{ pDsfpg]nfO{ ;hfo M o; P]g cGtu{tsf] s;"/ ug]{nfO{ pDsfpg] JolQmnfO{
s;"/bf/nfO{ x'g] ;/xsf] ;hfo x'g]5 .
%$= b'?T;fxg lbg]nfO{ ;hfob'?T;fxg lbg]nfO{ ;hfob'?T;fxg lbg]nfO{ ;hfob'?T;fxg lbg]nfO{ ;hfo M o; P]g cGtu{tsf] s;"/ ug{ b'?T;fxg lbg] jf ldnf]dtf] ug]{
JolQmnfO{ s;"/bf/nfO{ x'g] ;/xsf] ;hfo x'g]5 .
kl/R5]b – !@
s;"/sf] hfFra'´ / sfo{ljlw
%%= s;"/ /f]Sg cfjZos sf/jfxL ugs;"/ /f]Sg cfjZos sf/jfxL ugs;"/ /f]Sg cfjZos sf/jfxL ugs;"/ /f]Sg cfjZos sf/jfxL ug]{ M s;}n] of] P]g adf]lhd ;hfo x'g] s;"/ ug{ nfu]sf] 5
eGg] z+sf nfu]df jf s;"/ ub}{sf] cj:yfdf km]nf kf/]df jg;DaGwL sfd ug]{ sd{rf/L jf
k|x/L sd{rf/Ln] ;f] ck/fw x'g gkfpg] k|aGw ug{' kg]{5 / ;f] sfdsf] nflu rflx+bf] an
k|of]u u/L cfjZos sf/jfxL ug{ ;Sg]5 .
%^= ljz]if clwsf/ljz]if clwsf/ljz]if clwsf/ljz]if clwsf/ M -!_ o; P]g cGtu{tsf] jg;DaGwL s;"/df ;+nUg s;"/bf/ jg If]qleq
jf aflx/ kqmg nfUbf kqmg glbg] jf klqm;s]kl5 klg lghnfO{ 5'6fO{ n}hfg s;}n]
x"nx'Hht u/L s;"/bf/nfO{ eufO{ n}hfg] cj:yf k/L kqmg]s} Hofg hf]lvd x'g] kl/l:ylt
eO{ xltof/ grnfO{ gx'g] cj:yf kg{ cfPdf jg ;'/Iffsf] nflu vl6Psf sd{rf/Ln] 3"F8f
d'gL nfUg] u/L uf]nL rnfpg ;Sg]5 .
-@_ /fli6«o jg If]qsf] hUuf s;}n] cfjfb u/]sf] jf To:tf] hUufdf 3/, 5fk|f]
agfO;s]sf] eP klg lhNnf jg clws[t jf lghn] tf]s]sf] jg clws[t jf jg ;xfosn]
;f] cfjfbL x6fpg jf 3/, 5fk|f] eTsfpg ;Sg]5 / afnL ;d]t hkmt ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg o; P]gn] x'g] c? ;hfodf
;f] pkbkmfdf n]lvPsf] s'/fn] s'g} c;/ kfg]{ 5}g .
%&= vfgtnf;Lsf] clwsf/vfgtnf;Lsf] clwsf/vfgtnf;Lsf] clwsf/vfgtnf;Lsf] clwsf/ M -!_ o; P]g adf]lhd ;hfo x'g] s;"/ ePsf] 5 eGg] dgfl;a
dflkmssf] sf/0f ePdf slDtdf jg ;xfos bhf{;Ddsf] sd{rf/L jf ;xfos k|x/L lg/LIfs
bhf{sf] sd{rf/Ln] s'g} :yfgsf] vfgtnf;L lng ;Sg]5 .
20
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd vfgtnf;L lng] JolQmn] vfgtnf;L lng' kg]{ sf/0f
vf]nL vfgtnf;L lng] :yfgsf] wgL jf tTsfn ;f] :yfg k|of]u ul//x]sf] JolQmnfO{ ;f]
:yfgdf k|j]z ug{' eGbf cufj} ;"rgf lbP/ dfq vfgtnf;L lng' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd vfgtnf;L lnFbf slDtdf b'O{ hgf ;fIfL /fvL tL
;fIfLx?sf] /f]xj/df vfgtnf;L lng' kg]{5 .
-$_ dflg; a;f]af; u/]sf] 3/df vfgtnf;L lng' k/]df ;f] 3/df :jf:gLdflg;
eP x6\g ;"rgf / df}sf lbg' k5{ .
-%_ o; bkmfdf n]lvPsf] s'g} s'/fn] vfgtnf;L lng] sd{rf/LnfO{ ;"of{:tb]lv
;"of]{bo geP;Dd dflg; a;f]af; u/]sf] 3/df k|j]z ug{ kfpg] clwsf/ x'g] 5}g .
:ki6Ls/0f M of] bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ:yfgÆ eGgfn] kfn, 8'·f tyf
ljleGg lsl;dsf ;jf/Lsf ;fwgnfO{ ;d]t hgfpF5 .
%*= jg k}bfjf/ / tT;DaGwL dfn j:t' sAhf ug{ ;Sgjg k}bfjf/ / tT;DaGwL dfn j:t' sAhf ug{ ;Sgjg k}bfjf/ / tT;DaGwL dfn j:t' sAhf ug{ ;Sgjg k}bfjf/ / tT;DaGwL dfn j:t' sAhf ug{ ;Sg] M -!_ s'g} jg k}bfjf/sf] ;DaGwdf of]
P]g pNnª\3g ePsf] 5 eGg] e/kbf]{ sf/0f b]lvPdf To:tf] jg k}bfjf/ / s;"/;+u ;DalGwt
xltof/, 8'cf, ;jf/L tyf rf}kfofnfO{ jg;DaGwL sfo{ ug]{ s'g} sd{rf/L jf k|x/L
sd{rf/Ln] sAhf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd sAhf ug]{ sd{rf/Ln] ;f] sAhf ul/Psf] dfnsf]
ljj/0f vf]nL s;"/;+u ;DalGwt JolQmnfO{ ;f] sf] e/kfO{ lbO{ To:tf] dfndf vf; lrGx
nufO{ gfk hfFr u/L ;se/ rfF8f] Onfsf jg sfof{no jf lhNnf jg sfof{nodf k|ltj]bg
k]z ug{' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd sAhf ul/Psf] jg k}bfjf/ afx]ssf] cf}hf/,
xltof/, 8'·f, ;jf/L, rf}kfof OTofbL tf]lsPsf] lbg / :yfgdf bflvnf ug]{ zt{df dfnwgL jf
;DalGwt ufpF ljsf; ;ldlt jf gu/kflnsfsf] ;b:o jf :yfgLo enfb\dLnfO{ hdfgLsf]
sfuh u/fO{ slDtdf /fhkqcg+lst låtLo >]0fLsf] jg ;xfos bhf{;Ddsf] sd{rf/Ln] To:tf]
dfn j:t' 5f8L lbg ;Sg]5 .
%(= ljgf jf/]G6 lu/kmljgf jf/]G6 lu/kmljgf jf/]G6 lu/kmljgf jf/]G6 lu/kmtf/ ug]{ clwsf/tf/ ug]{ clwsf/tf/ ug]{ clwsf/tf/ ug]{ clwsf/ M -!_ s'g} JolQmn] o; P]g adf]lhd ;hfo x'g]
s;"/ u/]sf] jf ug{ nfu]]sf] 5 / lghnfO{ lu/kmtf/ gu/]df lgh efuL hfg] ;Defjgf 5
eGg] nfu]df jg;DaGwL sfd ug]{ sd{rf/L jf k|x/L sd{rf/Ln] lghnfO{ ljgf jf/]G6
lu/kmtf/ ug{ ;Sg]5 .
21
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lu/kmtf/ ul/Psf] JolQmnfO{ ;f] lu/kmtf/ ug]{
sd{rf/Ln] af6f]sf] Dofb afx]s rf}aL; 306fleq d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf pkl:yt u/fpg'
kg]{5 . ⊕-#_ s'g} s;"/sf] l;nl;nfdf lu/kmtf/ ul/Psf] JolQmsf] ;DaGwdf rf}jL;
306fleq txlssft k"/f gx'g] eO{ lghnfO{ y'gfdf /fvL txlssft hf/L /fVg' kg]{ b]lvPdf
txlssft ug]{ sd{rf/Ln] lghnfO{ d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf pkl:yt u/fO{ ;f] d'2f x]g]{
clwsf/Lsf] cg'dlt lnP/ dfq y'gfdf /fVg' kg]{5 . ;f] adf]lhd cg'dtL dfUbf y'gfdf
k/]sf] JolQm pk/sf] cleof]u, To;sf] cfwf/, lghnfO{ y'gfd} /fvL txlssft ug'{ kg]{ sf/0f
/ lghsf] aofg sfuh e} ;s]sf] eP aofg sfuhsf] Joxf]/f :ki6 ?kdf pNn]v ug'{
kg]{5 .
⊕-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd y'gfdf /fVg] cg'dlt dfu]df d'2f x]g]{ clwsf/Ln]
;DalGwt sfuhftx? x]/L txlssft ;Gtf]ifhgs ?kdf eP jf gePsf] ljrf/ u/L
;Gtf]ifhgs ?kdf txlssft e}/x]sf] b]lvPdf k6s k6s u/L a9Ldf kRrL; lbg;Dd
y'gfdf /fVg] cg'dlt lbg ;Sg]5 .
⊕%(s= b;L k|df0f k]z ug]{ ;DaGwL Joj:yfb;L k|df0f k]z ug]{ ;DaGwL Joj:yfb;L k|df0f k]z ug]{ ;DaGwL Joj:yfb;L k|df0f k]z ug]{ ;DaGwL Joj:yf M -!_ o; P]g adf]lhd s;"/ x'g] ck/fwdf a/fdb
ePsf jg k}bfjf/ jf To:tf] s;"/ x'g] sfo{ ug{sf] nflu k|of]u ePsf ;fwg jf cf}hf/ b;L
k|df0fsf] ?kdf d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; P]g adf]lhd s;"/ x'g]
ck/fwdf a/fdb ePsf jg k}bfjf/, cf}hf/ tyf cGo ;fwg b;L k|df0fsf] ?kdf d'2f x]g]{
clwsf/L ;dIf k]z ug{ g;lsg] ePdf To:tf] b;L k|df0f glhssf] jg sfof{nosf]
lhDdfdf /fvL ;f]sf] d'r'Nsf k]z u/]df b;L k|df0f k]z u/] ;/x dflgg]5 .
-#_ d'2f x]g]{ clwsf/Ln] To:tf] b;L k|df0f /fv]sf] 7fpFdf 8f]/ v6fO{ k|ltj]bg
lnO{ sf/afxL ug{ o; bkmfn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g .
⊕ klxnf] ;+zf]wg4f/f yk . ⊕ klxnf] ;+zf]wg4f/f yk . ⊕ klxnf] ;+zf]wg4f/f yk .
22
^)= d'2fsf] txlssft / bfo/d'2fsf] txlssft / bfo/d'2fsf] txlssft / bfo/d'2fsf] txlssft / bfo/LLLL M -!_ o; P]g adf]lhd ;hfo x'g] s;"/;DaGwL d'2fsf]
txlssft slDtdf /fhkqcg+lst låtLo >]0fLsf] jg ;xfos bhf{sf] sd{rf/Ln] ug]{5 /
d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf ;DalGwt jg sfof{nosf] gfdaf6 d'2f bfo/ ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd d'2f bfo/ ubf{ ;/sf/L jsLnsf] /fo ;Nnfx lng'
kg]{5 .
^!= g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/g]kfn ;/sf/ jfbL x'gjfbL x'gjfbL x'gjfbL x'g] M o; P]g cGtu{tsf] d'2f g]kfn ;/sf/ jfbL x'g]5 .
^@= sAhf ul/Psf] jg k}bfjf/, cf}hf/, xltof/, 8'cf, ;jf/L tyf rf}kfofsf] dfn wgL kQf sAhf ul/Psf] jg k}bfjf/, cf}hf/, xltof/, 8'cf, ;jf/L tyf rf}kfofsf] dfn wgL kQf sAhf ul/Psf] jg k}bfjf/, cf}hf/, xltof/, 8'cf, ;jf/L tyf rf}kfofsf] dfn wgL kQf sAhf ul/Psf] jg k}bfjf/, cf}hf/, xltof/, 8'cf, ;jf/L tyf rf}kfofsf] dfn wgL kQf
gnfu]df ug]{gnfu]df ug]{gnfu]df ug]{gnfu]df ug]{ M o; P]g adf]lhd ;hfo x'g] s;"/l;t ;DalGwt dfn j:t'sf] wgL kQf
gnfu]df txlssft ug]{ sd{rf/Ln] sAhf ul/Psf] dfn j:t'sf] xsbf/ s'g} eP xsbfjL ug{
cfpg' egL ;a}n] b]Vg] 7fpFdf ;ft lbgsf] Dofb lbO{ ;"rgf 6fF; ug{' kg]{5 . pQm dfn j:t'
pk/ xsbfjL k/] lg0f{osf] nflu d'2f x]g]{ clwsf/L ;dIf k]z ug{' kg]{5 . pQm dfn j:t'
pk/ xsbfjL gk/] jf d'2f x]g]{ clwsf/Laf6 xsbfjL k'Ug] g7x/L km};nf ePdf To:tf] dfn
j:t' g]kfn ;/sf/sf] x'g]5 .
^#= ;8L unL hfg] dfn j:t' / rf}kfof lnnfd ug{ ;lsg;8L unL hfg] dfn j:t' / rf}kfof lnnfd ug{ ;lsg;8L unL hfg] dfn j:t' / rf}kfof lnnfd ug{ ;lsg;8L unL hfg] dfn j:t' / rf}kfof lnnfd ug{ ;lsg] M o; P]g cGtu{t ;hfo x'g]
s;"/sf] ;DaGwdf sAhf ul/Psf ;8L unL hfg] dfn j:t' jf ;+/If0f k|bfg ug{ g;lsg]
cj:yfsf dfn j:t' / rf}kfofnfO{ glhssf] jg sfof{no jf ;'/lIft :yfgdf NofO{ lhNnf
jg clws[tn] lnnfd laqmL ug{ ;Sg]5 . To;/L lnnfd laqmLaf6 cfPsf] /sd kl5 7x/]
adf]lhd ug]{ u/L w/f}6Ldf cfDbfgL afFlwg]5 .
^$= k"k{If;DaGwL Joj:yfk"k{If;DaGwL Joj:yfk"k{If;DaGwL Joj:yfk"k{If;DaGwL Joj:yf M -!_ o; P]g adf]lhd lu/ctf/ ul/Psf] JolQmnfO{ Ps jif{ jf
;f] eGbf a9L s}bsf] ;hfo x'g ;Sg] jg;DaGwL d'2fsf] cleof]udf tTsfn k|fKt k|df0faf6
s;"/bf/ b]lvPdf jf To:tf] k|df0faf6 s;"/bf/ b]lvg] dgfl;j dflkmssf] cfwf/ b]lvPdf
To:tf] cleo'QmnfO{ k"k{Ifsf] nflu y'gfdf /fvL sf/jfxL ug{' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df n]lvPb]lv afx]ssf c? s;"/bf/nfO{ lghnfO{ x'g ;Sg] s}b jf
hl/jfgfsf] pkNnf] xb;Ddsf] gub w/f}6 jf h]yf hdfgL lbP tf/]vdf / lbg
g;s]df y'gfdf /fvL d'2fsf] k"k{If ug{' k5{ .
t/ k6s] s;"/bf/nfO{ w/f}6Ldf 5f8\g kfOg] 5}g .
23
-#_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd cleo'QmnfO{ y'gfdf /fvL sf/jfxL ubf{ y'gfdf /x]sf
lbgx?nfO{ s}bdf u0fgf u/L s;"/bf/nfO{ x'g;Sg] ;hfosf] xbeGbf a9L lbg y'gfdf
/fVg kfOg] 5}g .
^%= d'2f x]g]{ clwsf/L d'2f x]g]{ clwsf/L d'2f x]g]{ clwsf/L d'2f x]g]{ clwsf/L M -!_ o; P]g cGtu{t bz xhf/ ?k}ofF;Dd hl/jfgf jf Ps jif{;Dd s}b
jf b'a} ;hfo x'g] d'2f lhNnf jg clws[tn] sf/jfxL / lsgf/f ug]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lhNnf jg clws[tn] d'2fsf] sf/jfxL / lsgf/f ubf{ ljz]if
cbfnt P]g, @)#! adf]lhdsf] sfo{ljlw / clwsf/sf] k|of]u ug]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lhNnf jg clws[tn] u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'‰g] kIfn]
lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg ug{
;Sg]5 .
^^= a/fdb ePsf] dfn j:t' hkmt x'g]a/fdb ePsf] dfn j:t' hkmt x'g]a/fdb ePsf] dfn j:t' hkmt x'g]a/fdb ePsf] dfn j:t' hkmt x'g] M of] P]g adf]lhd ;hfo x'g] s;"/ u/]sf] 7xl/Pdf
s;"/df a/fdb ePsf ;a} af]´jfxs, cf}hf/, rf}kfof / cGo ;fwgx? hkmt x'g] 5g\ .
t/ lauf] bz xhf/ ?k}ofFeGbf slDt df]n kg]{ jg k}bfjf/ nfbL Nofpg] 6]«S6/, 6«s, nx/L,
df]6/ / cGo ;jf/L ;fwgsf] xsdf To:tf] ;jf/L ;fwg hkmt gu/L pQm sfo{ ug]{nfO{
cGo bkmfn] x'g] ;hfodf bz xhf/ ?k}ofF;Dd yk ;hfo x'g]5 .
kl/R5]b – !#
ljljw
^&= g]kg]kg]kg]kfn ;/sf/fn ;/sf/fn ;/sf/fn ;/sf/sf] e"sf] e"sf] e"sf] e"––––:jfldTj /xg]:jfldTj /xg]:jfldTj /xg]:jfldTj /xg] M o; P]g adf]lhdsf] ;fd'bflos jg, sa'lnotL jg tyf
wfld{s jg If]qx?df g]kfn ;/sf/sf] e"–:jfldTj /xg]5 .
^*= jg k|of]u ug{ ;Sgjg k|of]u ug{ ;Sgjg k|of]u ug{ ;Sgjg k|of]u ug{ ;Sg] M -!_ o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] ePtfklg /fli6«o
k|fyldstf k|fKt of]hgf ;~rfng ug{ jgsf] k|of]u ug{' afx]s cGo s'g} klg ljsNk
gePdf / To:tf] of]hgf ;~rfng ubf{ jftfj/0fdf pNn]vgLo k|lts"n c;/ gkg]{ ePdf
To:tf] of]hgf ;~rfng ug{sf] lgldQ g]kfn ;/sf/n] ;/sf/åf/f Jojl:yt jg, ;+/lIft
jg, ;fd'bflos jg, sa'lnotL jg jf wfld{s jgsf] s'g} efu k|of]u ug{ :jLs[lt lbg
;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd jgsf] k|of]u ug{ :jLs[lt lbbf s'g} JolQm jf ;d'bfonfO{ s'g}
xflg gf]S;fgL x'g] ePdf g]kfn ;/sf/n] tT;DaGwdf pko'Qm Joj:yf u/L lbg'
kg]{5 .
24
^(= k|fljlws ;xof]u lbgk|fljlws ;xof]u lbgk|fljlws ;xof]u lbgk|fljlws ;xof]u lbg] M s'g} pkef]Qmf ;d"x, k§fjfnf, wfld{s lgsfo, ;d"x jf ;d'bfo jf
lghL jgsf] wgLn] ;fd'bflos jg, sa'lnotL jg, wfld{s jg jf lghL jgsf] ljsf; /
;+/If0fsf] nflu s'g} k|fljlws ;xof]u dfu u/]df ;DalGwt lhNnf jg clws[tn] To:tf]
k|fljlws ;xof]u pknJw u/fO{ lbg ;Sg]5 .
&)= jg If]qdf k|j]z lgif]wjg If]qdf k|j]z lgif]wjg If]qdf k|j]z lgif]wjg If]qdf k|j]z lgif]w M -!_ jg ;+/If0fsf] b[li6sf]0faf6 cfjZos b]lvPdf tf]lsPsf]
clws[tn] /fli6«o jg jf ;+/lIft jgsf] ;Dk"0f{ efu jf s'g} efudf lglZrt ;dosf] nflu
;"rgf k|sflzt u/L k|j]z lgif]w ug{ ;Sg]5 .
t/ tf]lsPsf] clws[tn] tf]lslbPsf] af6f]af6 cfjt hfjt ug{ o;n] s'g}
k|ltaGw nufPsf] dflgg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgif]w u/]sf] If]qdf lgif]wf1f pNnª\3g u/L k|j]z ug]{nfO{
kfFr;o ?k}ofF;Dd hl/jfgf jf Ps dxLgf;Dd s}b jf b'a} ;hfo x'g]5 . ⊕&)s= k|ltaGw nufpg ;Sgk|ltaGw nufpg ;Sgk|ltaGw nufpg ;Sgk|ltaGw nufpg ;Sg] M g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L h}ljs
ljljwtf / jftfj/0f ;+/If0fsf] k|of]hgsf] nflu tf]lsPsf] jg k}bfjf/sf] ;+sng, s6fg,
pkef]u, cf];f/ k;f/, laqmL ljt/0f jf ljb]z lgsf;Ldf k|ltaGw nufpg ;Sg]5 .
⊕&)v====;z:q jg /Ifs ;DaGwL Joj:yf;z:q jg /Ifs ;DaGwL Joj:yf;z:q jg /Ifs ;DaGwL Joj:yf;z:q jg /Ifs ;DaGwL Joj:yf M -!_ g]kfn ;/sf/åf/f ;+/lIft / Jojl:yt jgsf]
;'/Iffsf] nflu dGqfnon] ;z:q jg /Ifssf] Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;z:q jg /Ifssf] lgo'lQm, ;]jfsf] zt{ / ;'ljwf
;DaGwL Joj:yf tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
&!= c;n lgotn] sfd u/]sf]df arfpc;n lgotn] sfd u/]sf]df arfpc;n lgotn] sfd u/]sf]df arfpc;n lgotn] sfd u/]sf]df arfp M o; P]gn] lbPsf] clwsf/sf] k|of]u c;n lgotn]
u/]sf]df s'g} klg ;/sf/L sd{rf/L JolQmut tj/n] pQ/bflo x'g] 5}g .
&@= lgod agfpg] clwsf/lgod agfpg] clwsf/lgod agfpg] clwsf/lgod agfpg] clwsf/ M o; P]gsf ljleGg kl/R5]bdf pNn]lvt p2]Zo k"lt{ ug{sf] nflu
g]kfn ;/sf/n] cfjZos lgodx? agfpg ;Sg]5 .
&#= afl´Pdf ug]{afl´Pdf ug]{afl´Pdf ug]{afl´Pdf ug]{ M of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgodx?df n]lvPsf]df ;f]xL adf]lhd /
c?df k|rlnt sfg"g adf]lhd x'g]5 .
&$= vf/]hL / arfp Mvf/]hL / arfp Mvf/]hL / arfp Mvf/]hL / arfp M
-!_ b]xfosf P]gx? vf/]h ul/Psf 5g\ M–
⊕ klxnf] ;+zf]wg4f/f yk . ⊕ klxnf] ;+zf]wg4f/f yk .
25
-s_ jg P]g, @)!*
-v_ jg ;+/If0f -ljz]if Joj:yf_ P]g, @)@$
-@_ of] P]g k|f/De x'g' eGbf cl3 jg P]g, @)!* / jg ;+/If0f -ljz]if Joj:yf_ P]g,
@)@$ / pQm P]g adf]lhd agfOPsf] lgod jf lgsflnPsf] cfb]z cGtu{t ul/Psf]
sfd o;} P]g cGtu{t eP u/]sf] dflgg]5 .
Recommended