Media literacy 6

چه كسي رسانه هاي جمعي را در اختيار داشته و بر آن ها نظارت

مي كند؟

برگرفته از كتاب بازشناسي رسانه هايجمعي با رویکر سواد

رسانه اي

رنوشته دبلیو جیمز پات

ايدۀ اصلي

گرايشاتازهیزپروتمركزگراييسمتبهنیرومندنهضتينشانگرمالكیت،الگوهاي.استمحلي

كسيهچكهشدمطرحنیزموضوعاينگرفتند،شكلجمعيرسانه هايكهزمانياز.باشدداشتهنظارتآن هابربايد

رسانه هايچوندارد؛اهمیتنیزجمعيرسانه هايمورددرقدرتتمركزموضوعردرااخبارتمامكنترلشركتيكتنهااگر.دارنداختیاردررااطالعاتجمعي،شركتآنخواسته هايوامیالهدفجهان،مردمتمامآن گاهباشد،داشتهدست.مي گیرندقرار

ارزش هاي رقيب

ارزشدومي آيد،میانبهقدرتتمركزازسخنهرگاه،آمريكاييفرهنگدر.بازدهيومحلي گرایيداشته اند؛وجودنیزرقیبوقدرتمند

قابل،مدر.مي نهدارجرامردمازتعدادبیشترينمیانقدرتتقسیم،محلي گراييتواناييكهمي داردگراميرامعدوديعدۀدستاندرقدرتتمركزبازدهي،

.دارندسريعومناسبتصمیم گیري

محلي گرايي

،كنترلهكاستاعتقاداينپايۀبرارزشاين.استمردم گرايانهارزشيمحلي گراييار،كاينبرايروشبهتريناينكهوباشدمردمتمامدستدربايدمهمنهادهايباشد؛حليمسطحدركنترليعنياست؛نظارتوكنترلتمركزگراييِازجلوگیري

.استنزديكبیشترافرادبهچون

هر،ازاين رو.استمنطقيموجوديشخص،هركهاستنظراينپايۀبرارزشايننچنی.استبرخورداربرابرحقيازاقتصاديوسیاسيصحنه هايدرشخص،

نگه درگیرباديدگاهاينهمچنین.مي رساندحداكثربهراافرادآزاديرويكردي،مي سازدقدرتمندراآن هاتصمیم گیري ها،مهم تريندرافرادداشتن

بازدهي

ركزيتموادغامتمركز،جهتدرقويبسیاررويكرديمحلي گرايي،اخالقياصولبرابردرالیتفعحوزۀوكوچكفعالیت،آغازدررسانه ايشركت هايتمامتقريبا هرچند.داردوجود هاآندرنیزبزرگشركت هايويژگي هايشركت ها،اينرشدبااست،بودهمحليآن هابرايهكهستندپیچیده ايسازمآن هايواقع،دربزرگتجاريفعالیت هاي.مي شودپديدار

ومتمركزساختارينظارتتحتراكاراينوهستندبازاردنبالبهمتنوعخدماتوتولیدات.برسندممكنبازدهيحداكثربهتامي دهندانجامنیرومند

پیشازبیشدشواريورسانه ايصداييكراه اندازيوخريدهزينۀافزايشبهروروندباردشركت هاييتنهاامروزه.يافتخواهدادامهاحتماال گرايشاينصنعت،اينبهورود

اراختیدررارسانه هايينیزاينازپیشكههستندموفقجديد،صداهايخريدعرصۀ.نیستتازه كارافرادبرايجاييديگرعرصه،ايندر.داشته اند

(ادامه)بازدهي

ترۀگسكهداردوجودخطراينرسانه اي،شركت هايشدنمتمركز تروبزرگ تربا.شودمحدودترومحدودصداها

،ماشهمكارياحتمالباشد،پرقدرت تروبزرگ تررسانه اي،شركتچههرازاين رو.شدخواهدكمترشركت،آنتصمیم گیري هايشیوۀبراثرگذاريياپیام هاتهیۀدر

ايندروبگذرانندفیلترازرابیشتريدرخواست هايمجبورندبزرگ ترشركت هاي.داردوجودصداهاازبرخيحذفخطرنیزفرآيند

الكیتمالگوهايرسانه اي،صنايعدراخیرمالكیت هايوادغام هاگرفتننظردربامتسبهگرايشعرصه،ايندرثابتالگويولياست،كردهتغییرسرعتبه

.استبیشترچههرتمركزگرايي

تمالكيت چندگانه و نظار

انواع تمركز

داردوجودگرايشسهتمركز،مورددر.

ركتيشرسانه اي،شركتيككهمي پذيردصورتزمانيادغاماين:افقيادغام1..كندخريداريراخودشنوعاز

رايبرسانه ايشركتيككهمي گیردصورتزمانيادغاماين:عموديادغام2.راتهیه كنندگانياتوزيع كنندگانپیام،توزيعوتولیدبخش هايادغام

. كندخريداري

انه اي،رسشركتيككهمي پذيردصورتزمانينیزادغاماين:چندگانهادغام3.داريخريراغیررسانه ايشركت هايياوديگررسانه ايشركت هايازتركیبي

.كند

ادغام هاي عظيم

مجموع،دركهگرفتصورتمالكیتكسبوادغام1980،2308دهۀطي.داشترسانه ايشركت هايبرايدالرمیلیارد214ازبیشهزينه اي

ديرانمازاين روي،.شدكمتريشركت هايدستاندرمنابعتمركزموجباقداماينقدرتتمركزمنابع،اينمديريتبابزرگ تروجديدشركت هايايناجراييارشد

رسانه اي،شركت هايكههمچنان، 1990دهۀجرياندر.داشتنداختیاردربیشتريرارسانه ايدارايي هاينیزغیررسانه ايشركت هايورسانه ايشركت هايديگر

یلدلاينبهاقداماتاين.شدفراگیربیشترچههرادغام هامي كردند،خريداري.بودسودآوربسیاررسانهعرصۀدرفعالیتكهمي گرفتصورت

مثالي براي ادغام

ورگپیتزبدرراه آهنريلقطعاتسازندۀكهالكتريكوستینگ هووسشركتاين،1995سالدر.دهدتغییرراخودتجاريمسیرگرفتتصمیمبود،(1886)

.بي.سيـمهمتلويزيونيشبكه هايازيكيدالر،میلیارد5.4پرداختباشركتكابليشبكه هايدالر،میلیارد9پرداختبابعديسالدودرسپس.خريدراـ.اسساختمان شركت،اين،1997سالدر.كردخريداريراراديوييايستگاه هايو

.دادنامتغییر.اس.بي.سيبهوكردمنتقلنیويوركشهربهراخودمركزي

چشم انداز بين المللي

جيخارشركت هايسويازامريكاييرسانه ايشركت هايخريدياسرمايه گذاريقرارداد188بريتانیايي،شركت هايسال،يكطولدر.نیستغیرمعمولچندان

امريكاييرسانه ايشركت هايخريدبرايدالرمیلیارد23.6ارزشبهمجموعا ...وكردندمنعقد

وسیلهبهخارجيسرمايه گذارانجذبشیوۀازنمونه ايمرداك،روپرتتنهاهرها،كالن شبیشترروزنامه هاياسترالیايي،سرمايه گذاراين.امريكايي هاست

موسیقيضبطشركت هايچاپ خانه ها،تلويزيوني،ايستگاه هايكشور،مليروزنامۀ...ودارداختیاردرراهواپیماييشركتيكو

تمركز در ميان آژانس هاي تبليغاتي

مليزرگبآژانس هاي.مي شودمتمركزنیزتبلیغاتصنعترسانه ها،بیشترچههرتمركزباچههر.نندكمعاملهبزرگ تررسانه ايشركت هايبامي توانندبهترومي شوندبزرگ ترهمچنان

متريكعالقۀمحلي،بازارهايومحليخرده فروشانبهشوند،بزرگ ترتبلیغاتيآژانس هايهجايي كمي آورند؛رويمليبزرگ تربازارهايسمتبهبیشترعوض،درومي دهندنشان

یشتربامروزه،ازاين رو.آورنددستبهبیشتريپولوببندندبزرگ ترقراردادهايمي توانند.استمليبرندهايزمینۀدرتجاريآگهي هاي

وونالددمك ،برگركینگمردم،بیشترمي آيد،میانبهسخنهمبرگرازوقتيمثال،برايشاهدهمبنابراين،.مي آورنديادبهراـمحليرستورانيكهمبرگريكنهـوِنديهمبرگروروشانخرده فمیاندربلكهنیست،رسانه ايصنايعمیاندرتنهاتمركزگراييكهمي شود

.ديدراتمركزسمتبهگرايشمي تواننیزتبلیغاتيآژانس هاي

تمركز در ميان آگهي دهندگان

اقداماين.مي خرندرايكديگرشدن،بزرگ تروبزرگ راستايدرنیزكاالتولیدكنندگان هايفعالیتتنوع پذيريباوآورنددستبهبیشتريقدرتبازاردرتامي شودموجب

هبآگهي دهندهمقامدرهمچنین.بیاوردهمراهبهآن هابرايبیشتريسوداقتصادي،،[2008]كنونتا1913ازمثال،براي.مي شودبخشیدهبیشتريقدرتتولیدكنندگان

اختیاردردنیادرآگهي دهندگانمیاندررانخسترتبۀمعموال گَمبِلوپروكتورشركتنیزيسنگینتبلیغاتومي رسدفروشبهكشور140درشركتاينمحصوالت.استداشته.مي گیردصورتآن هابراي

عنوانبهماومي كنندتولیدزياديمتنوعكاالهايبزرگ،شركت هايازبسیاريترسدسدرمختلفانواعدركهكاالهااينازبسیاريكهنمي شويممتوجهمصرف كننده

بهشیدني هايينوكوال،پپسيشركتمثال،براي.مي كندعرضهبازاربهشركتيكهستند،رستورانيیستمسبزرگ ترينمالكشركت،اينكهبدانیمنیستبدوليمي كند،عرضهبازار.هستنیزجهاندر(بِلتاكووهاتپیتزا،كنتاكيسوخاريمرغجملهاز)

دغدغه ها

بهبخشايندر.داردهمراهبهخودبارادغدغه هاييادغامي،فعالیت هايچنین:مي كنیماشارهآن هاازموردچهار

محدوديت زداييازبرآمدهجدال1.

رقابتپايینسطح2.

رسانه ايصداهايبهعموميدسترسينبود3.

اينترنتبابرخوردشیوۀ4.

(رفع نظارت دولتي)محدوديت زدايي

گونه ايبهشودقانونمندبايدامريكادرتجاريفعالیتكهاستچنینعموميآگاهييگردشركت،يكآن،موجببهكهادغاميشود؛نظارتعموديادغامفرآيندبركه

دررامحصولتولیدبرايخودنیازموردخدماتوخامموادتولیدكنندۀشركت هاي.مي كندكنترلنیزرامحصوالتفروشوتوزيعابزارومي گیرداختیار

دقدرتمنچنانشده اند،ادغامعموديطوربهكهشركت هاييباور،اينموجببهاين.ي كشندماستثماربهرامصرف كنندگانومي زنندكناررارقابتمعیاركههستندكنترلشركت هااينچوناست؛مطرحنیزرسانه ايشركت هايمورددرترس

.دارنددستدررااطالعات

تغيير در محتوا

ايمحتورسانه اي،شركت هايمیانرقابتكاهشباكهدارنداعتقادمنتقدانمي دهد؛رخمنفيجهتدرشدهيادتغییراتاين،برعالوه.مي كندتغییرپیام هازيان بارطبانمخابرايكهمطالبيسمتبهگرايشياكیفیترفتنبینازنظیر

.هستند

ادعاينابردالمدركيهیچاست؟يافتهكاهشرسانه ايمحصوالتكیفیتآياشدهدتولیپیام هايكیفیترفتنبینازاندازه،ازبیشادغامخطر.نداردوجوددرزاييبسسهمنباشند،چهوباشندرقابتدرچهرسانه اي،شركت هاي.نیستیشببودنتجاريوسادگيواقعي،خطرمقابل،در.دارندمخاطبانحفظوجذب

عمومدسترسدروممكنپیام هايگسترۀموضوع،اينچونپیام هاست؛اندازهاز.مي سازدمحدودچشم گیريطوربهرا

فقدان دسترسي

در.مي يابدكاهشرسانه هابهافراددسترسيتمركزگرايي،افزايشبامعتقدندمنتقدانبرايفرديعنياست،مالكیتمعنا،يكدر.داردمتفاوتمعنايدودسترسياينجا،سانه اي،رشركت هايبیشتركهآنجاازدارد؟دسترسياندازهچهتارسانه اياموالتملك

يكاآي.كندخريداريراشركتازسهميمي تواندفردهرهستند،عموميمؤسساتيبهورودبراي.استمثبتپاسخكند؟تملككاملطوربهرارسانه ايمي تواندشخصتیاراخدربا.داردوجودكمتريموانعرايانه اي،صنايعوهفته نامهكتاب،نشرمجله،ازيكيدردمي تواننمردمبیشترقوي،عمليابتكارورايانهيكپول،دالرهزارانداشتننايعصبهورودموانعمقابل،در.كنندراه اندازيراشركتيكرسانه اي،صنايعاين

ادغام هايواستمرتفع ترهموارهفیلم سازيوكابليتلويزيونتلويزيوني،راديويي،طحيسبهموانعاينتقريبا .ساخته اندبزرگ ترراموانعاينگذشتهدهه هايدرعظیم

يگران،دبرايشركت ها،بزرگ ترينوافرادثروتمندتريناستثنايبهكهرسیده اند.هستندبازدارنده

(ادامه)دسترسي فقدان

طريقازدخوخاصديدگاهبیانتواناييمعنايبهاستممكندسترسيهمچنینروزنامهرنظیرسانه هاييدرومحليسطحدركاريچنین.باشدديگرفرديرسانۀ

.سدمي رنظربهآساننسبتا كاريهمچنانپايین،شمارگاندارايمجله هايووندمي كنچاپراسردبیردفتربهرسیدهنامه هايهنوزرسانه هااينبیشتر

درهمچنین،.مي خرنددارندروزنامه نگارياندكتجربۀكهراافراديمقاالتخودصدايدمي توانفردكهداردوجودتلفنيبرنامه هاييراديويي،بازارهايبیشتر

ملييرسانه هادرشخصيديدگاه هايطرحمقابل،در.برساندديگرانگوشبهراوبسیارارتمهمستلزمكابلي،ياتلويزيونيشبكه اييانیوزويكمجلۀنظیر

شديدوباالبسیاررسانه هااينازاستفادهسربررقابتچوناست؛خوبروابطي.است

اينترنت

ربدالنشانه هاييمي شود،محسوبجديدرسانه ايهمچناناينترنتهرچند100كهمي دهدنشانارزيابي هامثال،براي.داردوجودآنشدنمتمركز

خودهبراوب سايت هاتمامبهمراجعهآمارازنیميبیننده،نظرازبرتروب سايت.مي دهنداختصاص

شدهموجبراتمركزگراييتسريعكهاستابزاريازيكيجست وجوگرموتورتاندمي كناستفادهـياهووگوگلنظیرـجست وجوگرموتورهايازافراد.است

موضوع هايدرراخودنیازمورداطالعاتمي توانندسايت هاييچهازدريابند.آورنددستبهمختلف

مثال جستجو در گوگل

رفظگوگلمي كند؛تايپرااخباركلیدواژۀگوگلجست وجوگرموتوردرنگارنده10شانينسپسگوگل.مي دهدقرارنگارندهاختیاردرركوردمیلیارددوثانیه،چهارصدم

توب سايآنواردكدامهررويكلیكبامي توانكهمي دهدنشانرانخستسايت.CNN:ازعبارتندترتیببهوب سايت10اين.شد com،news. google،

Fox. news،msnbc،news. yahoo،abc. news،cbs.news،news. bbc،Washington Post،وNew York Times.بهازيمبیاندنگاهيدهیداجازهالبته.هستندمحبوب ترين هاجزوسايت ها،اينقاعدتا ترينمحبوبچوندارند؛قرارگوگلفهرستصدردرسايت هااين.آن هامحبوبیتروند

.هستندگلگوفهرستنخسترتبۀدرهستندمحبوب ترينكهآنجاازوهستند،سايت هاچه طورتوب ساييكنیست؟چنینآيا.هستیمروبه روفراگردنوعيبامي رسدنظربه

به.گاهجايكسببرايگوگلبهپولپرداخت:استاينپاسخمي شود؟چرخهاينوارد.داردباالييدرآمدگوگلدلیل،همین

نتيجه گيري

آن هاگراني ن.هستندبیمناكرسانه ايصنايعدرتمركزمیزانازرسانه ايمنتقدان:استمهم تركدامكهاستاساسيموضوعاينمتوجه

زينه هاهكاهشراستايدرتولیدحجمافزايشوصنعتيادغامنتیجۀ،بازدهي1.

هايصداطرحاجازۀنتیجه،دروبازاربهآسان ترورودومحتواتنوع،استقالل2.جاي گزين

قدرتابتجاريفعالیت هاينتیجه،دروكاستهنظارت هاازدولتزمان،گذشتباجلبدددرصرسانه ايشركت هايكهآنجااز.رفته اندپیشتمركزگراييسمتبهتند،هسآگهي دهندگاندالر هايازبیشترسهميكسبوماتوجهبیشترچههر

.داردجريانرسانه ايصنايعبیندرعظیمرقابتيهمچنان