View
289
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Houdoe?Afscheid van streektalen en dialecten?
Dr Geert DriessenITS – Radboud Universiteit Nijmegen
www.geertdriessen.nl
Achtergronden
Onderzoek naar streektalen en dialecten kwijnend bestaan.
Gegevens over gebruik gebaseerd op kleinschalig lokaal of regionaal onderzoek.
Toch wel belangstelling, zie bv. regio-soaps? Is er sprake van taal/dialectverlies (of misschien beter:
niet – meer – verwerven van streektaal/dialect)? Waar hangt dit mee samen?
M.b.v. PRIMA-data meer duidelijkheid.
Onderzoeksvragen
In welke mate worden er streektalen/dialecten gesproken? Is er een ontwikkeling in de tijd zichtbaar?
Welke samenhang bestaat er tussen het spreken van een streektaal/dialect en het sociaal milieu, de leeftijd en urbanisatiegraad?
Welke samenhang bestaat er tussen het spreken van een streektaal/dialect en de taalvaardigheid Nederlands?
Bestaan er bij dit alles verschillen tussen op streektaal/dialect onderscheiden taalgebieden?
Data
PRIMA-cohortonderzoek Metingen 1995, 1997, 1999, 2001, 2003 Landelijk representatieve steekproeven Autochtone kinderen groep 4 (1997) en groep 2
(1997-2003) en hun ouders Totaal 34.240 kinderen (ca. 7000 per meting) en
ca. 60.000 ouders.
Instrumenten
Schriftelijke vragenlijsten Schooladministratie Taaltoets
Achtergrondkenmerken
Leeftijd moeder: < 30 jaar; 30-34 jaar; 35-39 jaar; ≥ 40 jaar.
Urbanisatiegraad: 4 grote steden; overige 21 grote steden; verstedelijkt platteland; platteland.
Milieu/opleiding ouders: (1) L.O. – (7) W.O. Taalgebieden: Fries; Nedersaksisch; Limburgs;
Brabants; Zeeuws; Hollands. Taalvaardigheid Nederlands kinderen: Cito-toets
Taal voor Kleuters.
Taalkeuzevragen /domeinen
Taalkeuze perspectief ouders:Welke taal spreekt u meestal met uw partner?►(1) Nederlands, (2) dialect of Fries.
Taalkeuze perspectief kinderen:Welke taal spreekt het kind meestal met:(a) moeder, (b) vader, (c) broers en zussen,(d) vriendjes/vriendinnetjes?►(1) Nederlands, (2) dialect of Fries
Gebruik streektalen (in %)
l Taalgebied Domeinen 1995
1997 1999 2001 2003 r
Fries moeder-vader 60 51 52 45 41 -.13kind-moeder 51 41 46 40 32 -.12kind-vader 53 43 47 42 33 -.12kind-siblings 52 41 46 40 34 -.11kind-vrienden 48 33 41 34 23 -.15
Nedersaksisch
moeder-vader 34 28 30 24 28 -.05
kind-moeder 7 6 6 5 5 -.03kind-vader 8 7 7 6 6 -.03kind-siblings 7 6 6 5 4 -.03kind-vrienden 6 5 6 5 4 -.03
Limburgs moeder-vader 63 65 66 64 57 -.03kind-moeder 50 53 55 49 46 -.03kind-vader 51 54 56 50 46 -.03kind-siblings 50 54 54 51 47 -.02kind-vrienden 42 42 50 40 39 -.01
Gebruik dialecten (in %)
l Taalgebied Domeinen 1995
1997 1999 2001 2003 r
Brabants moeder-vader 19 15 14 13 12 -.06kind-moeder 4 3 4 3 2 -.03kind-vader 4 3 3 4 3 -.01kind-siblings 4 3 3 3 3 -.02kind-vrienden 5 3 3 3 3 -.03
Zeeuws moeder-vader 33 38 36 25 32 -.05kind-moeder 17 23 17 12 12 -.08kind-vader 17 25 22 14 13 -.08kind-siblings 17 26 22 15 14 -.07kind-vrienden 14 24 20 14 16 -.04
Hollands moeder-vader 4 2 2 1 3 -.03kind-moeder 2 1 1 0 1 -.02kind-vader 2 1 1 1 1 -.01kind-siblings 2 5 1 0 1 -.01kind-vrienden 2 5 1 0 1 -.01
Gebruik streektalen/dialecten in Nederland (in %)l Domeinen 199
51997 1999 2001 2003 r
moeder-vader
27 22 20 18 18 -.08
kind-moeder 13 12 10 8 8 -.07
kind-vader 14 12 10 9 8 -.06
kind-siblings 13 12 10 9 8 -.06
kind-vrienden
12 9 9 7 7 -.06
Gebruik streektalen/dialecten in 5 domeinen (in %)l
Taalgebied 1995 1997 1999 2001 2003 rFries 52 42 47 40 33 -.13Nedersaksisch
13 11 12 10 10 -.04
Limburgs 51 54 57 51 47 -.02Brabants 7 6 6 5 5 -.04Zeeuws 19 27 24 17 18 -.06Hollands 2 1 1 1 2 -.02Nederland 16 14 12 11 10 -.07
Gebruik streektalen/dialecten in 5 domeinen naar sociaal milieu (in %)l
Opleiding oudersLO LBO MAV
OMBO HAVO/
VWOHBO WO r
22 17 12 12 11 7 2 -.15
Verschillen naar taalgebied:Nedersaksisch: r = -.30 … Hollands: r = -.07.Limburgs: HAVO/VWO meest, WO minst.
Gebruik streektalen/dialecten in 5 domeinen naar leeftijd moederl
Slechts zeer zwakke samenhang: -.04.Geen verschillen naar taalgebied.
Gebruik streektalen/dialecten in 5 domeinen naar urbanisatiegraad (in %)l
Urbanisatiegraad 4 Grote steden
Overige 21
grote steden
Verstedelijkt
platteland
Platteland
r
1 7 9 15 .12Verschillen naar taalgebied:Fries, Limburgs en Zeeuws : r wat sterker tot .26.Brabants en Hollands: -.01.Nedersaksisch: meest in verstedelijkte plattelandsgebieden.
Gebruik streektaal/dialect en taal-vaardigheid Nederlands (X = 46.0; sd = 6.4)
l Taalgebied Ongecorrigeerde
afwijkingsscores
Gecorrigeerd voor
opleiding ouders
Gecorrigeerd voor
opleiding en gebruik
streektaal / dialect
Fries -1.0 -1.1 -1.1 Nedersaksisch
-.5 -.4 -.4
Limburgs -.4 -.1 -.3Brabants .3 .2 .2Zeeuws 1.2 1.2 1.1Hollands .4 .3 .3
eta = .08 beta = .07 beta = .08
Gebruik streektaal/dialect en taal-vaardigheid Nederlands (X=46.0; sd= 6.4)
l Ongecorrigeerde afwijkingsscores naar
gebruik streektaal/dialect
Gecorrigeerd voor opleiding ouders
Taalgebied 0% 20-60%
61-100
%
eta 0% 20-60%
61-100
%
beta
Fries .4 -1.3 -.2 .08 .3 -1.3 -.1 .07Nedersaksisch
-.1 .6 -1.8 .07 -.3 1.0 -.3 .09
Limburgs -1.3 .3 1.0 .15 -1.2 -.5 1.2 .17Brabants .2 .0 -4.4 .13 .1 .4 -3.7 .11Zeeuws -.0 -.2 .4 .03 -.1 -.1 .6 .04Hollands .0 -.5 -1.0 .02 .0 -.0 -.3 .01Nederland .1 -1.0 -1.0 .03 -.0 .3 -.2 .02
Conclusies
Binnen gezinnen flinke intergenerationale afname gebruik streektalen en dialecten.
Eveneens flinke afname gebruik over de jaren heen. Daarbij grote verschillen tussen streektalen /
dialecten: Limburgs stabiel, Fries sterke afname. Relatie gebruik streektaal/dialect en taalvaardigheid
Nederlands vrij zwak. Maar ook hierbij verschillen tussen streektalen /
dialecten: Limburgs positief verband, Brabants negatief verband.
Voorbehouden
Gerapporteerd taalgedrag en geen geobserveerd taalgedrag.
Steekproef van gezinnen met jonge kinderen. Interpretatie/definiëring ‘dialect’ en ‘streektaal’. Grove indeling taalgebieden o.b.v. provincie (maar
verfijning in nader onderzoek Wijnstra & Zondag). Laatste gegevens al weer 5 jaar oud.
Reacties
Dat wisten we toch allemaal al lang! Ongeloof en verontwaardiging (Fries,
Nedersaksisch). Nader onderzoek Wijnstra & Zondag:
(1) o.b.v. dezelfde PRIMA-gegevens, nader gespecificeerd naar regioniveau (binnen Friesland en Limburg). Conclusie: resultaten kloppen.(2) o.b.v. gegevens Inspectie van het Onderwijs (Friesland). Conclusie: gebruik Fries is nog minder dan uit PRIMA-data naar voren komt.
Recommended