ประสบการณ์เก็บตกจากงานรางวัลวิสาหกิจชุมชน...

ประสบการณเกบตก จากงานรางวลวสาหกจชมชน-สมมาชพ Social Transition Journey

1

ดร.สนทร คณชยมง

ความเปนมาของงานรางวล

1

2

การสรรหารางวลวสาหกจชมชน-สมมาชพ

ผลการประชม ครงท 1/2559 เมอวนท 6 ตลาคม 2559

จดวางกรอบและวธการไดมาซงรายชอ ผน า/วสาหกจชมชนทเหมาะสมจะไดรบรางวล แบงรางวลเปน 3 ประเภท (การออม /การผลตและการบรการ)

หลกเกณฑ (สมมาอาชวะ + ความเขมแขง ความสามารถและนวตกรรม)

วธการ โดยการสรรหาเบองตนของหนวยงานทรวมเปนคณะกรรมการสรรหา

หนวยงานทรวมเปนกรรมการสรรหา ประกอบดวย ธกส./ออมสน/กรมการพฒนาชมชน/กรมสงเสรมการเกษตร /กรมสงเสรมอตสาหกรรม และ สสว.

3

การสรรหา - การตดสน

คณะกรรมการสรรหา

นายเอนน ซอสวรรณ นายขจรเกยรต บวศร

นายสมบญ จงคพฒนา นายพยห แกวคณ

นางวรนช ชนอนทรงาม นางสาวเพญแข ศรสทธกล นายเพทาย ลอใจ

นายสนทร คณชยมง

4

คณะกรรมการตดสน

ศาสตราจารยนายแพทยประเวศ วะส นายเอนน ซอสวรรณ

นายอภชาต โตดลกเวชช นายพรเทพ การศพท

นางสาลน วงตาล นายสวฒน ทองธนากล นางปทมาวด โพชนกล นางยพา อนทราเวช

นางสาวณรนณทพ วรยะบณฑตกล

เกณฑประเมนวสาหกจชมชน-สมมาชพ

การจดการวสาหกจ

การจดองคกร ผลลพธตอชมชน

นวตกรรม

(1) ความยงยน (2) การจางงานทเปนธรรม (3) สรางรายไดเพม

(4) การรวมกลม (5) การจดการธรรมาภบาล (6) มระบบบรหาร

(7) สรางเศรษฐกจชมชน (8) สรางความเขมแขงชมชน

(9)สนบสนนชมชน

สรางสรรคนวตกรรมในระดบ (10) ผลตภณฑและ (11) การจดการ

5

จรยธรรม - สมมาชพ

วสาหกจชมชน-สมมาชพ ประจ าป 2559

วสาหกจชมชนกองทนออมทรพยเพอการผลตบานดอนคา

วสาหกจชมชนศนยขาวชมชนบานอมแสง

วสาหกจชมชนทอผาบานนาตนจน

จ.นครศรธรรมราช

จ.ศรสะเกษ จ.สโขทย

6

วสาหกจชมชน กองทนออมทรพยเพอการผลตบานดอนคา

# 1

7

ผลประกอบการ / การจดสรรก าไร ป 2556 ป 2557 ป 2558

เงนออม 129,425,982.00 137,506,398.29 146,238,854.99

เงนปลอยก ใหสมาชก 105,689,946.00 107,131,034.00 108,286,477.00

ก าไร 7,131,488.88 9,010,648.55 9,521,906.40

การจดสรรก าไร 60 % ปนผลใหกบสมาชก 5 % ส ารองตามกฎหมาย 5 % ส าหรบการลงทนขยายกจการ (ก าไรสะสม) 10 % ตอบแทนกรรมการ 20 % จดเปนสวสดการส าหรบสมาชก

ผลตอเศรษฐกจชมชนและทองถน

เกดขนจากการน าเอาเงนทระดมเปนกองทนไปใชเพอการตางๆตามประเภทของการกยม จะมสวน

ส าคญตอการไหลเวยนและการตอบสนองของเศรษฐกจในชมชนและทองถน

8

วสาหกจชมชนกองทนออมทรพยเพอการผลตบานดอนคา

ออม กยม ลงทน ลงทน

คณะกรรมการบรหาร

คณะอนกรรมการ

9 คน

35 คน

คณะกรรมการสาขา 17 คน ท าหนาทเดยวกบคณะอนกรรมการ ม 5 สาขา คอ ไทยบร /โพธทอง /นบพต า /กะหรอ /ทาศาลา

แตละวน จะมกรรมการมาท างานกรองขอมลเพอน าเสนอกรรมการบรหารอนมต วนละ 1-2 คน

ท าหนาทรบเงนฝากสจจะ การผอนช าระคน ของสมาชกทตนเองรบฝาก ทกวนท 3-4 ของเดอน

คาตอบแทนรายวนๆละ 200 บาท รายปๆละ 3,600 บาท

คาตอบแทนรายปๆละ 7,200 บาท

146 ลานบาท ปลอยก 74 % บรการตอสมาชกจ านวน 14,000 คน ครอบคลมพนท 10 ต าบล 3 อ าเภอของจงหวดนครศรธรรมราช (16 % ของจ านวนประชากร)

เงนออมสจจะ การประหยดอดออม

การซอสตยตอตนเองและเพอนสมาชก

การไมพงพาทนภายนอก

(1) เงนกประกอบอาชพ (2) เงนกลอยฟา (3) เงนกงานพธกรรม (4) เงนกเพอซอทอย

อาศยและทท ากน

(1) พนธบตรรฐบาล,สลากออมสน

(2) โรงแปงขนมจน (3) โรงปยชวภาพ (4) โรงรมยางพารา

และอบแหง

9

ทรพยสนรวม 160 ลานบาท

การบรหารงาน /การสรางอดมการณรวมก

ออมและก คกบการจดการชมชน

ระบบการท างาน

การมสวนรวมของสมาชก

การพงตนเอง – ประหยด/ค าสญญา

หลกคณธรรม (ซอสตย เสยสละ รบผดชอบ ค านงถงเพอนสมาชก และตอบแทนดวยการชวยเหลอและไวใจกน)

การควบคมและการตรวจสอบโดยกระบวนการชมชน

10

กระบวนการตดตามหนสน

จดหมายเตอน

กรรมการตาม

ทนายยนเอกสารเตอน

เจรจาโดยทนาย

ทนายฟองด าเนนคด

มสมาชกถกด าเนนการตามกระบวนการน 65 ราย ตงแตจดตงกลมออมทรพย มเพยง 5 รายทด าเนนการไปจนถงขนตอนท 5 แตไมมรายใดทตองใชการพพากษาของศาล

11

การจดสวสดการส าหรบสมาชก

คารกษาพยาบาล

การตรวจสขภาพประจ าป

กองทนสงเคราะหคนชราและผพการ

กองทนสรางทอยอาศย

กองทนฌาปนกจ

12

การสนบสนนกจการสาธารณะประโยชน

กองทนสวสดการชมชนเทศบาลต าบลทอนหงส

กองทนสวสดการชมชนต าบลทอนหงส

สนบสนนการกฬาต าบลและอ าเภอ

ชวยเหลองานสาธารณภย

โรงเรยนกลมออมทรพยเพอการผลต โดยความรวมมอของส านกพฒนาทนและองคกรการเงนชมชน กรมการพฒนาชมชน (1) หลกสตรการบรหารจดการกลมออม

ทรพยเพอการผลต (2) หลกสตรการบญชกลมออมทรพย (3) หลกสตรกจกรรมเครอขายกลมออม

ทรพยเพอการผลต

หลกสตรอบรมแบบ 3 วน ส าหรบโครงการของกรมการพฒนาชมชน ธนาคารออมสน และกรมสงเสรมการเกษตร

13

วสาหกจชมชน ศนยขาวชมชนบานอมแสง

# 2

14

การจดการวตถดบ การแปรรป การตลาด

การปรบปรงดน/การวเคราะหดน การจดการเมลดพนธ

การเพาะปลก การใชปยอนทรย “โรงป ยในแปลงนา”

“โครงการนาแปลงใหญ”

การเกบเกยว การตาก/จดเกบ

บรษท ไบโออะกรเสรช(ไทยแลนด) จ ากด สมาคมการคาเกษตรอนทรยไทย

ใหค าแนะน าขอมลความร- ตลาดอนทรย

เงนลวงหนาตามสญญาซอขาย เงนก เงนทนส ารอง

ความสามารถซอของกลมตอสมาชก

วสาหกจชมชนศนยขาวชมชนบานอมแสง (เกษตรทพย)

วสาหกจโรงสขาวอนทรย จดการระบบการผลตและควบคมมาตรฐานผลตภณฑ รวมทงสรางเครอขายโรงส

15

การจดการวตถดบ การแปรรป

วสาหกจชมชนผผลตป ยอนทรยชวภาพ (เกษตร

ทพย)

ผลต/จดหาป ยอนทรยตามคณภาพและมาตร ฐานสนบสนน กา รเพาะปลกของสมาชกไปกอน สนฤดกมคดบญชโดยไมมดอกเบย จะมสวนตางของราคา เปนรายไดของวสาหกจ

วสาหกจพชหลงนา

สงเสรมการปลกผกหลงการเกบเกยว เชน แตงกวา คะนา ถวฝกยาว มะเขอ พรก

มะละกอ ตะไคร ฯลฯ โดย “ศนย” จะเปนผจดหาตลาด - เปนรายไดเสรม

วสาหกจโรงสขาวอนทรย จดการระบบการผลตและควบคมมาตรฐานผลตภณฑ รวมทงการสรางเครอขายโรงส

วสาหกจเครองจกรกล

จดหาเครองจกรกลเพอสนบสนนการผลตและบรหารการใชงานรวมกน การจดระบบซอมบ ารง และการจดระบบ

คาตอบแทน/คาจาง

ตอยอดจากขาวอนทรยไปส “เกษตรอนทรย” สบจากร าขาว สครบจากขาวอนทรย

16

ลกษณะส าคญของการจดการ (ในขนตอนทยงยาก)

พนธ เตรยมดน ปลก

ป ยและดแล

เกบเกยว

เกบรกษา ส สง

มอบ

กรรมการหลก 112 คน ดแลเปนพเลยงสมาชกชาวนา จ านวน 1,258 คน

2 อ าเภอ 5 ต าบล 22 หมบาน การก ากบโดยอตราสวน 1: 10

การจดการสายพานการผลตภาคสนาม ดวยการจดการก าลงคนแบบชาวบานจดการชาวบาน

17

การสรางรายไดใหกบชมชนและทองถน

ในประเทศ สงออก 30 % 70 %

มลคา 55 ลานบาท ป พ.ศ. 2558

ผลตภณฑขาวสาร-อนทรย (ของศนย) ผลตภณฑขาวเปลอก-อนทรย (ของสมาชก)

การทน าเอาราคาขาวอนทรยทท าสญญาขายทงใน/ตางประเทศมาเปนตวตง ท าใหศนยสามารถรบซอขาวเปลอกจากสมาชก ไดสงกวา ราคาตลาดทวไป ประมาณ 4,000 บาท/ตน คดเปนมลคาเพมจากการจดการแบบใหมของศนยฯทสรางผลตอบแทนทางตรงกบสมาชก 14 ลานบาท / ป คดเปน 24,000 บาท/ครวเรอน/ตอป หรอ 11 % ของรายไดครวเรอนตอป

18

วสาหกจชมชน ทอผาบานนาตนจน

# 3

19

จดเรมตนจาก – กลมทอผา - ทนทางวฒนธรรม กลมอาชพทอผาบานนาตนจน

รางวลสงหทอง กรมการพฒนาชมชน รางวลกนร การทองเทยวแหงประเทศไทย รางวลพาตาโกลดอวอรด 2012 ดานมรดกและวฒนธรรม

20

การพฒนาความรวมมอและกจการ

จดตงกลมทอผา – ขายผ า ท อแ ล ะท อ ง เ ท ย วชมชน (ใหคนเขามาซอผาทหมบาน)

รางวลการจดการชมชนดเดน และรวมไปศกษาการจดการท อง เท ย วชมชนทญปน และพฒนา “โฮมสเตยบานนาตนจน”

การทองเทยวโดยชมชน

2534

พฒนาชมชนจงหวด กรมสงเสรมอตสาหกรรม เทคนคการยอม/ตลาด/อบรมเรอง

ทองเทยว JBIC, อาคารแสดงสนคา,ศนยกลาง

การอบรมและการจดการ

2546 ผา

ขาวเปบ จดชมววบนภเขา จกรยานเชา

การแสดง/การละเลนพนบาน การท าบญตกบาตร

การสาธตการท างานหตถกรรม – (ตกตาบาโหน งานจกสาน) ตลาดนดสนคาเกษตร

นวดสปา ทพก -โฮมสเตย

ชมชนพงพาตนเอง

ปจจบน

@ 2549 : วสาหกจชมชนทอผาบานนาตนจน

21

งานวฒนธรรม ธรรมชาตผนปาทนาตนจน

22

23

24

ทองเทยวชมชน - โฮมสเตย

25

26

หมบานอตสาหกรรมชนบทเพอการทองเทยว

ขาว/พชไร พชสวน หตถกรรม

กจกรรม และกจการทองเทยว

ลกษณะของการพงพาตลาด ผบรโภค และความเกยวของของ “เมอง” ลดความจ าเปนในการสรางกจกรรมทางเศรษฐกจทจะตองถอครองกรรมสทธ ทดน

ความรและวถการผลตเกา การสรางสรรค-วถการผลตใหม

พนท 2,207 ไร พนท 3,817 ไร

พนทอนๆ 14,976 ไร

27

CIPPO - หมบานอตสาหกรรมชนบทเพอการทองเทยว

Context Input Process Product กา ร เ ป นหม บ า น ชา ยป าอทยานแหงชาตมขอจ ากดการถอครองทดน - ปจจ ยการผลต ประชาชนมเอกสารสทธเพยงรอยละ 20 จงท าใหการเขาถงป จจ ยการผลตทางเศรษฐกจต า มสดสวนของการเพาะปลกทพงพาการเกษตรจากไมผล-ไมยนตน คดเปน 64 % ของการใชพนท มากกวาการท านา-พชไร

การพฒนาชองทางการสรางรายไดเพมจากปจจยอ นทไมใชการครอบครองทดน การพงไมผลแทนการเกษตรแบบป ล ก ขา ว แล ะพช ไ รฤดกาลเกบเกยว เปนการเปลยนวถผลตจากแบบยงชพแลวเหลอขายไปสการผลตเ พ อ ก า ร ต ล า ด แ ล ะ ข า ยโดยตรง - พ งพากบตลาดของเมองแนบแนนมากขน

ผา ขาวเปบ

จดชมววบนภเขา จกรยานเชา

การแสดง/การละเลนพนบาน การท าบญตกบาตร การสาธตการท างาน

หตถกรรม – (ตกตาบาโหน งานจกสาน)

ตลาดนดสนคาเกษตร นวดสปา

ทพก -โฮมสเตย

ยอดขายผา 3.5 ลานบาทตอป ทองเทยว 2.5 ลานบาทตอป = 6 ลานบาทตอป(โดยเฉลย) =

Outcome เฉพาะรายไดจากยอดขายของกลมทอผาคดเปน 15 % ของรายได เฉลยตอคนตอป ตามตวเลขของ จปฐ. รายไดทเพมข น 6 ลานบาทตอป กระจายเปนรายไดของครวเรอน 70 % ของหมบาน นวตกรรม = การสรางเศรษฐกจใหมจากการทองเทยว

เชงอนรกษ (ใชประโยชนจากชมชนชายปา)

28

ประสบการณเกบตก

2

29

การจดการ ทนการรวมกลมของชมชน

# 1

30

การจดการ - ทนการรวมกลมของชมชน

คณะอนกรรมการและกรรมการสาขา 35 + 17 คน

คณะกรรมการหลก 112 คน

31

14,000 คน 1,258 คน

กงอาสาสมคร Semi-permanent

volunteer

การจดระเบยบชมชน/สงคมทมตนทนมาจากการเกอกล

วถการจดการแบบ MBA ชาวบาน

32

คณะอนกรรมการและกรรมการสาขา 35 + 17 คน

คณะกรรมการหลก 112 คน

ดอนคา อมแสง ระบบเหมองฝายและพอคาววตางของลานนา กมระบบการแบงงานและการจดก าลงคน

ประสทธภาพของการจดการแบบกลางแจง – ไมใชในระบบโรงงานเหมอน Fordism

การจดการ ทนการสนบสนนจากภายนอก

# 2

33

ความส าเรจของ “วสาหกจเพอสงคม”

วสาหกจเพอสงคม

องคกรไมแสวงหาก าไร

องคกรสนบสนน

มหาวทยาลย/ สถาบนวจย

คคา

องคกรภาครฐ

สาขาอตสาหกรรมทเกยวของกบวสาหกจ

บรษทเอกชน

แหลงทน

34

Kanji Tanimoto,2008 ส าหรบสงคมในประเทศทไมมพนฐานของการประกอบการมากอน

วสาหกจชมชนกองทนออมทรพยบานดอนคา

องคกรไมแสวงหาก าไร

องคกรสนบสนน

มหาวทยาลย/ สถาบนวจย

คคา

กรมการพฒนาชมชน

กลมออมทรพยบานอายเขยว

บรษทเอกชน (เงนกลอยฟา)

35

ขอแนะน า พฒนาเปน Role Model ส าหรบกจการออมทรพย

พฒนาสการลงทนเปนผประกอบการของชมชนและทองถน

วสาหกจชมชนบานอมแสง

สมาคมผคาเกษตรอนทรย

องคกรสนบสนน

มหาวทยาลยขอนแกน

คโบตา

กรมพฒนาทดน

สาขาอตสาหกรรมทเกยวของกบวสาหกจ

บรษทผซ อ

ธนาคาร ธกส.

36

ขอแนะน า พฒนาเปน Role Model ส าหรบการเปนผประกอบการชมชน “เปลยนทงหญาเปนผประกอบการ” พฒนาสาขาอนทรยเปนระบบสนบสนน

วสาหกจชมชนทอผาบานนาตนจน

NPOs

JBIC

มหาวทยาลย/ สถาบนวจย คคา

กรมการพฒนาชมชน,กรมสงเสรม

อตสาหกรรม

ททท.จงหวดสโขทย

บรษทเอกชน

แหลงทน

37

ขอแนะน า จดกา รสนบสน นกา รสรางกจการทอง เทยวโ ด ย ช ม ช น ใ น ย า นใกลเคยงเพอสรางเปนอตสาหกรรมสนบสนน โ ด ย ง า น ข อ งสถ าบ น ก า ร ศ ก ษ า /งานวจย (จดการผานความรและการจดการ)

การจดการ ทนสมยใหม ความร การคดสรางสรรค

# 3

38

การบวกรวมกบความเปนสมยใหม

งาน “มาตรฐานสนคา/สากล” ทอมแสง

งานพฒนา “ฝมอทอ ยอม ออกแบบ และจดการทองเทยว” ท

นาตนจน

การจดก าไรไป “รวมลงทน” ใน

กจการเพอสงคมในระดบชมชน

39

บทบาทของคนรนใหมทอมแสงและนาตนจน

กาวทขามจากวถเกษตรชนบท ไปส“ผประกอบการ” (ลมแลวลก ลมแลวลก)

การบรการทางการเงน/ชวตประจ าวน

40

การใชจายของสมาชกตามวถ/ชวตประจ าวน

หลกคณธรรมของจรยธรรม-สมมาชพ

การใชจายของสมาชกตามวถ/ชวตประจ าวน

ความออนแอของหลก self-abuse

ของปถชน

# 4

41

ขอสรปเบองตนทคนพบ

ทนของการรวมกลมชมชน

ทนสนบสนนจากภายนอก

ทนความรและการสรางสรรค

การท างานรวมระหวางองคกรแบบขามภาคสวน (Cross-Sector Collaboration)

การเปลยนวถจากสงคมเกษตรเปน

สงคมผประกอบการ MBA ชาวบาน

42

การท างานของทนสามกอน

จรยธรรม – สมมาชพ และเรองอนๆ รวมเปนองคประกอบ 5 เรอง ของความสามารถ

ชมชน

การขยายตวของเศรษฐกจภาคใหม

43

วสาหกจชมชน การประกอบการ

การท ากจกรรมทา ง เศ รษฐ ก จแบบเลกนอยๆ ไมไดสรางผลตอการเปลยนแปลงตอคณภาพชวตและสงคม

การผลต และการยกระดบการผลตหรอบรการทางเศรษฐกจ เพอสรางรายไดห ล ก / เ พ ม จ า ก ก า รประกอบการใหม เปนเศรษฐกจใหมทมผลตอการเปลยนแปลงในระดบชมชน/ทองถน ฯลฯ