บทที่ 13...

บทท13 การสบพนธและการเจรญเตบโตของพชดอก

ชววทยา ม.

การสบพนธของพชดอก

พชดอก ถอวามววฒนาการสงทสดในอาณาจกรพช

การสบพนธแบบอาศยเพศ ตองมการรวมกนของเซลลสบพนธ

ซงเกดขนในดอก ดอกจงเปนอวยวะสบพนธของพชดอก

วฏจกรชวตของพช (Life Cycle)

วฏจกรชวตของพช เปนวฏจกรชวตแบบสลบ (Alternation of Generation)

ม 2 ระยะ คอ ระยะสปอโรไฟต (2n) และระยะแกมโตไฟต (n)

วฏจกรการสบพนธแบบอาศยเพศของพชดอก

วฏจกรชวตของพช (Life Cycle)

มรายละเอยดดงน

พชจะด ารงชวตในรปของสปอโรไฟต มโครโมโซม 2 ชด (2n) หรอแบบดพลอยด

วฏจกรชวตของพช (Life Cycle)

มรายละเอยดดงน

มการแบงเซลลแบบไมโอซส เพอสรางสปอร โครโซมลดลงเหลอครงหนง (n) : แฮพลอยด

วฏจกรชวตของพช (Life Cycle)

มรายละเอยดดงน

สปอรทสราง แบงเซลลแบบไมโทซส เพอสรางเซลลสบพนธ (Gamete) : n

วฏจกรชวตของพช (Life Cycle)

มรายละเอยดดงน

เมอมการปฏสนธของเซลลสบพนธไดเปนไซโกต ท าใหโครโมโซมเปน ดพลอยดอกครง

วฏจกรชวตของพช (Life Cycle)

มรายละเอยดดงน

ไซโกตแบงเซลลแบบไมโทซสเพอการเจรญเตบโต จนอยในระยะ ของสปอโรไฟต อกครง

วฏจกรชวตของพช (Life Cycle)

มรายละเอยดดงน

พชจะด ารงชวตในรปของสปอโรไฟต มโครโมโซม 2 ชด (2n) หรอแบบดพลอยด

มการแบงเซลลแบบไมโอซส เพอสรางสปอร โครโซมลดลงเหลอครงหนง (n) : แฮพลอยด

สปอรทสราง แบงเซลลแบบไมโทซส เพอสรางเซลลสบพนธ (Gamete) : n

เมอมการปฏสนธของเซลลสบพนธไดเปนไซโกต ท าใหโครโมโซมเปน ดพลอยดอกครง

ไซโกตแบงเซลลแบบไมโทซสเพอการเจรญเตบโต จนอยในระยะ ของสปอโรไฟต อกครง

วฏจกรการสบพนธแบบอาศยเพศของพชดอก

วฏจกรการสบพนธแบบอาศยเพศของพชดอก

วฏจกรการสบพนธแบบอาศยเพศของพชดอก

โครงสรางของดอก

กลบเลยง (Sepal)

เปนกลบรองดอก มกมสเขยว ท าหนาทหมและปองกนดอกตม

โครงสรางของดอก

กลบเลยง (Sepal)

โครงสรางของดอก

กลบดอก (Petal)

กลบดอกมกมสารสท าใหมสสน เอาไวลอแมลง

โคนกลบดอกมกมตอมผลตน าหวาน

โครงสรางของดอก

กลบดอก (Petal)

โครงสรางของดอก

เกสรตวผ (Stamen)

มกานชเกสรตวผ (Filament) ทยอดมถงเรณ บรรจละอองเรณ

ซงเปนเซลลสบพนธเพศผ ดอกทมววฒนาการสงมกมจ านวนเกสรตวผนอย

โครงสรางของดอก

เกสรตวผ (Stamen)

โครงสรางของดอก

เกสรตวเมย (Carpel)

มกานชเกสรตวเมย (Style) และยอดเกสรตวเมย (Stigma)

มน าเหนยวๆ เกสรตวเมยแบงเปน Ovary ภายในม Ovule 1 อนหรอมากกวา

โครงสรางของดอก

เกสรตวผ (Stamen)

จ าแนกดอกจากสวนประกอบ

ดอกสมบรณ (Complete flower)

ดอกทมสวนประกอบของดอกครบทง 4 สวน

เชน ชบา พระหง กหลาบ มะเขอ

ดอกไมสมบรณ (Incomplete flower)

ดอกทมสวนประกอบของดอกไมครบทง 4 สวน

เชน ดอกหนาวว (ขาดกลบเลยงและกลบดอก) ดอกบานเยน (ขาดกลบดอก)

ดอกสมบรณเพศ (Perfect flower)

เปนดอกทมเกสรตวผและเกสรตวเมยอยในดอกเดยวกน เชน ชบา พระหง กหลาบ มะเขอ

จ าแนกจากสวนประกอบของดอก

ดอกสมบรณเพศ (Perfect flower)

ดอกไมสมบรณเพศ (Imperfect Flower)

เปนดอกทมเกสรตวผหรอเกสรตวเมยเพยงอยางเดยว หรอตางดอกกน

เชน ดอกฟกทอง ดอกละหง ดอกมะละกอ

จ าแนกจากสวนประกอบของดอก

ดอกไมสมบรณเพศ (Imperfect Flower)

จ าแนกจากสวนประกอบของดอก

ดอกไมสมบรณเพศ (Imperfect Flower)

ชนดของดอก

ชววทยา ม.

จ าแนกจากจ านวนดอกบนหนงกาน

ดอกเดยว (Solitary Flower)

ดอกไมทมดอกอยเพยงดอกเดยวบนกานชดอกเพยงกานเดยว

เชน ดอกบว ดอกชบา ดอกกหลาบ

จ าแนกจากจ านวนดอกบนหนงกาน

ดอกเดยว (Solitary Flower)

จ าแนกจากจ านวนดอกบนหนงกาน

ดอกชอ (Inflorescence Flower)

หลาย ๆ ดอกอยบนกานดอกเดยวกนดอกแตละดอก เรยกวา ดอกยอย

เชน ดอกผกากรอง ดอกหางนกยง

จ าแนกจากจ านวนดอกบนหนงกาน

ดอกชอ (Inflorescence Flower)

จ าแนกจากจ านวนดอกบนหนงกาน

ดอกรวม (Composite Flower)

เปนดอกชอชนดหนง ซงจะประกอบดวยดอกยอยเลกๆ บนฐานรองดอกเดยวกน

มกานชดอกอนเดยวกนมองดคลายดอกเดยว เชน ดอกบานชน

จ าแนกจากจ านวนดอกบนหนงกาน

ดอกรวม (Composite Flower)

การสรางเซลลสบพนธเพศผ หรอการสรางละอองเรณ (Microsporogenesis)

ชววทยา ม.

การสรางเซลลสบพนธเพศผ

การสรางเซลลสบพนธเพศผของพชดอกจะเกดขนภายในอบเรณ

ซงประกอบดวยอบละอองเรณ (Pollen Sac) อย 4 อน

ภายในอบละอองเรณจะมเซลลอยเปนกลม ๆ แตละเซลลเรยกวา ไมโครสปอรมาเทอรเซลล

การสรางเซลลสบพนธเพศผ

การสรางเซลลสบพนธเพศผ

ไมโครสปอรมาเทอรเซลลแบงแบบไมโอซสไดไมโครสปอร

ได 2นวเคลยส คอ เจเนอเรทฟนวเคลยส และ ทวบนวเคลยส

เจเนอเรทฟนวเคลยส แบงแบบไมโทซสอกครงไดเปน 2 เสปรมนวเคลยส

ภายในไมโครสปอรแตละเซลลจะมการแบงนวเคลยสแบบไมโทซส

การสรางเซลลสบพนธเพศผ

การสรางเซลลสบพนธเพศเมย หรอ การสรางไข (Megasporogenesis)

ชววทยา ม.

การสรางเซลลสบพนธเพศเมย

เกดขนภายในรงไข (Ovary) โดยอาจมหนงออวล หรอหลายออวล

ในออวลจะมเซลลทมขนาดใหญ เรยกวา เมกะสปอรมาเทอรเซลล

แบงแบบไมโอซสไดเมกะสปอร แบงนวเคลยสตอแบบไมโทซส 3 ครง ได 8 นวเคลยส

การสรางเซลลสบพนธเพศเมย

การสรางเซลลสบพนธเพศเมย

แบงเปน 3 กลมๆละ 3 – 2 – 3 นวเคลยส ตามล าดบ

กลมทอยตรงขามรไมโครไพล มนวเคลยส 3 เซลลเรยกวา แอนตโพดอล(Antipodals)

กลมบรเวณตรงกลางมนวเคลยส 2 เซลล เรยกวาโพลารนวเคลยส

การสรางเซลลสบพนธเพศเมย

กลมทางดานไมโครไพลมนวเคลยส 3 เซลล อนตรงกลางจะมขนาดใหญ เปนเซลลไข

อก 2 เซลลทขนาบขางเรยกวา ซนเนอรจด (Synergids)

การสรางเซลลสบพนธเพศเมย

การสรางเซลลสบพนธเพศเมย

การสรางเซลลสบพนธเพศเมย

การถายละอองเรณ การปฏสนธ และวฏจกรชวตของพช

ชววทยา ม.

การถายละอองเรณของพชดอก (Pollination)

หมายถง ปรากฏการณทละอองเรณปลวมาตกบนยอดเกสรตวเมยของดอกชนดเดยวกน

เกดขนเมอละอองเรณเจรญเตมท อบเรณจะแตกออกท าใหละอองเรณกระจายออกไป

โดยอาศยลม น า โดยเฉพาะ แมลงมความส าคญมากในการถายละอองเรณของพชดอก

การถายละอองเรณ ม 2 แบบ คอ

การถายละอองเรณในดอกเดยวกน หรอคนละดอกในตนเดยวกน

หรอ Self Pollination

จะท าใหรนลกมสมบตทางกรรมพนธเหมอนเดม

การถายละอองเรณคนละดอกของตนไมคนละตนในพชนดเดยวกน

หรอ Cross Pollination

ใหพชมลกษณะตาง ๆ หลากหลายและอาจจะไดพชพนธใหม ๆ ขนมาได

การถายละอองเรณคนละดอกของตนไมคนละตนในพชนดเดยวกน

การถายละอองเรณของพชดอก (Pollination)

ชววทยา ม.

การปฏสนธของพชดอก (Fertilization)

ชววทยา ม.

การปฏสนธของพชดอก (Fertilization)

หมายถง กระบวนการทสเปรมนวเคลยสอนหนงเขาไปผสมกบนวเคลยสของเซลลไข

และสเปรมนวเคลยสอกอนหนงเขาผสมกบเซลลโพลารนวเคลยส

เรยกการปฏสนธ ลกษณะนวา การปฏสนธซอน (Double Fertilization)

ขนตอนการปฏสนธของพชดอก

เมอละอองเรณตกบนยอดเกสรตวเมย

ทวปนวเคลยสจะท าหนาทสรางหลอดละอองเรณ (Pollen tube)

งอกไปในเกสรตวเมย และงอกผานรไมโครไพลของออวลแลวทวปนวเคลยสจะสลายไป

Pollen tube

ขนตอนการปฏสนธของพชดอก

ขณะเดยวกนเจเนอเรทฟนวเคลยสจะแบงเซลลแบบ Mitosis 1 ครง

ไดสเปรมนวเคลยส (Sperm Nucleus) 2 เซลล เมอผานรไมโครไพลของออวลแลว

ตวแรกผสมกบนวเคลยสของเซลลไขไดเปนไซโกต (Zygote)

ตวท 2 ผสมกบโพลานวเคลยส ซงจะเจรญไปเปนเอนโดสเปรม (Endosperm)

การสรางเซลลสบพนธเพศเมย

ขนตอนการปฏสนธของพชดอก

ขนตอนการปฏสนธของพชดอก

ภายหลงการปฏสนธของพชดอก

ไซโกต มจ านวนโครโมโซมเทากน 2n ไซโกตเจรญตอไปเปนเอมบรโอ (Embryo)

เอนโดสเปรม โครโมโมโซม 3n ท าหนาทสะสมอาหารส าหรบเลยงเอมบรโอ

นวเคลยสทเหลอ คอ แอนตโพดอล และซนเนอรจดสลายไป

ภายหลงการปฏสนธของพชดอก

รงไข (ovary ) เจรญเปน ผล

ผนงรงไข (ovary wall ) เจรญเปน เปลอกและเนอของผลไม

ออวล (ovule ) เจรญเปน เมลด

ไข (egg ) เจรญเปน ตนออนอยภายในเมลด

โพลารนวเคลยส (polar nucleus ) เจรญเปน เอนโดสเปรม

วฏจกรชวตแบบสลบของพชดอก

ชววทยา ม.

วฏจกรชวตแบบสลบของพชดอก

หรอเรยกวา สปอโรไฟต (Sporophyte)

พชดอกในชวงทเหนเปนตนพชอยทวๆ ไป ประกอบดวย เซลลแบบดพลอยด (2n)

จากการสรางเซลลสบพนธของพชดอกจะไดแกมโทไฟตเพศเมย คอ รงไข

และแกมโทไฟตเพศผ คอ ละอองเรณซงมโครโมโซมเปนแฮพลอยด (n)

เมอไขและสเปรมนวเคลยสปฏสนธกนไดไซโกต ซงมจ านวนโครโมโซมเปนดพลอยด

วฏจกรชวตแบบสลบของพชดอก

การเกดผลและเมลด

ชววทยา ม.

การเกดผล หลงจากการปฏสนธแลว ออวลแตละอนกจะเจรญเปลยนแปลงไปเปนเมลด

และรงไขกจะเจรญไปเปนผล (Fruit) เพอหอหมเมลดไวภายใน

แบงเปน ผลเดยว ผลกลม และผลรวม

ผลเดยว (Simple Fruit)

มาจากดอกทมเกสรเพศเมย 1 อน/1 ดอก ดอกเดยวหรอชอกได (ชอจะเปนพวง)

เชน ตะขบ สม ทเรยน ล าไย องน มะพราว ขาวโพด ลนจ เงาะ

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลเดยว (Simple Fruit)

ผลกลม (Aggregate Fruit)

มาจากดอกทมเกสรเพศเมย >1 อน/1 ดอก เกสร 1 อน = 1 ผลยอย

เชน บวหลวง นอยหนา สตรอเบอรร กระดงงา จ าป เปนตน

ผลกลม (Aggregate Fruit)

ผลกลม (Aggregate Fruit)

ผลกลม (Aggregate Fruit)

ผลกลม (Aggregate Fruit)

ผลกลม (Aggregate Fruit)

ผลรวม (Multiple Fruit)

เกดจากดอกชอ ซงแตละดอกยอยเชอมรวมกนแนน

รงไขเหลานจะกลายเปนผลยอย ๆ เชอมรวมกนแนนจนคลายเปนผลเดยว

ไดแก ผลสบปะรด ขนน มะเดอ ยอ หมอน เปนตน

ผลรวม (Multiple Fruit)

ผลรวม (Multiple Fruit)

ผลรวม (Multiple Fruit)

ผลรวม (Multiple Fruit)

การเกดเมลด

เมอเกดการปฏสนธ ไดไซโกตสวนสเปรม และเอนโดสเปรม

ตอจากนนจะมการเปลยนแปลงโดยทไซโกตจะเจรญไปเปนเอมบรโอ

ออวลเจรญไปเปนเมลด สวนรงไขจะเจรญไปเปนผล

การเกดเมลด

สวนประกอบของเมลด

เปลอกหมเมลด (Seed Coat)

เปนสวนทอยนอกสดมกมลกษณะหนาและเหนยวหรอแขง

เพอปองกนอนตรายใหแกสวนตางๆ ทอยภายใน

ผวของเปลอกมกเปนรอยแผลเลกๆ เรยกวา ไฮลม (Hilum)

ใกลๆ ไฮลมมรเลกๆ เรยกวา ไมโครไพล (Micropyle)

เอนโดสเปรม (Endosperm)

ท าหนาทสะสมอาหารและแปง น าตาล โปรตน ไขมนใหแกเอมบรโอ

เมลดพชบางชนด เชน ถวแขก ถวลนเตา นนจะไมพบเอนโดสเปรมเลย

ในมะพราว ตาล จะมเอนโดสเปรมทเปนน าเรยกวาลควดเอนโดสเปรม

เอนโดสเปรม (Endosperm)

เอนโดสเปรม (Endosperm)

เอนโดสเปรม (Endosperm)

ลควดเอนโดสเปรม

เอมบรโอ (Cotyledon)

เปนสวนของเมลดทโตมาจากไซโกตตอมาจะมการเปลยนแปลง ดงน 3.1 ใบเลยง (Scutellum)

หนาทในการยอยและดดซมอาหารจากเอนโดสเปรมเพอน าไปเลยงเอมบรโอ

เอมบรโอ (Cotyledon)

3.2 ล าตนออน (Caulicle)

ประกอบดวย 3 สวน คอเอพคอทล (Epicotyl) สวนทอยเหนอใบเลยงขนไป

ไฮโพคอทล (Hypocotyl) เปนสวนของเอมบรโอทอยใตใบเลยงลงมา

แรดเคล (Radicle) เปนสวนทอยปลายสดของไฮโพคอทล

เอนโดสเปรม (Endosperm)

เอมบรโอ (Cotyledon)