View
7
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
1 1
ZORGTRAJECT
NEFROLOGIE
Zorgtraject Chronische Nierinsufficiëntie
Juni 2013
Annick Mahieu
Expert Nefrologische diëtiste
2
• Chronische nierinsufficiëntie (CNI)
• Terminale NI / NF vervangende therapie
– Hemodialyse
– Peritoneale dialyse
– Niertransplantatie
• Acute nierinsufficiëntie
Chronische nierinsufficiëntie (CNI)
3
Inhoud
• Chronische nierinsufficiëntie (CNI)
• Dieet bij chronische nierinsufficiëntie
• Diabetes met chronische
nierinsufficiëntie
4
Inhoud
• Chronische nierinsufficiëntie (CNI)
• Dieet bij chronische nierinsufficiëntie
• Diabetes met chronische nierinsufficiëntie
5
Stadia Chronische Nierinsufficiëntie (CNI)
Chronische nierinsufficiëntie (CNI)
Stadia nierinsufficiëntie
6
stadium 3b GFR 30-44 ml/min/1,73m2
stadium 4 GFR 15-29 ml/min/1,73m2
stadium 5 GFR <15 ml/min/1,73m2
Stadia Zorgtraject CNI België
7 7
o GFR < 50 ml/min : Ca/P stoornissen
= onvoldoende fosforuitscheiding
o GFR < 30 ml/min : verminderde zuuruitscheiding
= metabole acidose
o GFR < 10-15 ml/min :
= nierfunctie vervangende therapie
GFR = 120 ml/min
• GFR bij nierinsufficiëntie
Chronische nierinsufficiëntie (CNI)
• GFR bij gezonde personen
8
Inhoud
• Chronische nierinsufficiëntie (CNI)
• Dieet bij chronische nierinsufficiëntie
• Diabetes met chronische nierinsufficiëntie
9 9
• Doel van het dieet • Dieetadvies: - Calorieën
– Eiwitten – Vetten – Natrium – Vocht – Kalium – Fosfor
• Ondervoeding
Dieet bij CNI
10 10
Dieet bij CNI
Doel van het dieet
• Vertragen van verdere achteruitgang van de nierfunctie:
- natriumbeperking (hypertensie)
- eiwit(beperking)
- goede glycemieregeling (diabetes)
• Beperken afvalstoffen:
- eiwitten (ureum): oa. verminderde eetlust
misselijkheid…
- kalium: oa. Hartritmestoornissen, spierzwakte …
- fosfor: oa. jeuk, botontkalking …
- vocht en natrium: oedemen
11 11
Dieet bij CNI
Beperkingen zijn niet altijd nodig!
• afhankelijk van o.a.: • Laboresultaten (hyperkaliëmie, hyperfosfatemie)
• Medicatie
• …
• individueel aanpassen op basis van
anamnese
Het dieetavies
12 12
Calorieën
13 13
Energieaanbeveling bij CNI
o 35 kcal/kg ideaal LG
o 30 kcal/kg ideaal LG (> 60 j)
o 25 – 30 kcal/kg ideaal LG bij obesen (BMI
corrigeren op 27)
!!Eiwitarme diëten (0.6 g/kg) moeten
altijd energierijk zijn!!
Dieet bij CNI
14 14
Eiwitten
15 15
Eiwitinname in België
• te hoog
• resultaten Belgische voedselconsumptiepeiling:
o Realiteit : 1,3 g E / kg ideaal LG
o Aanbevolen (HGR) : 0,8 g E / kg ideaal LG
HGR= Hoge Gezondheidsraad
Dieet bij CNI
16 16
Eiwitaanbevelingen bij CNI
HGR België ESPEN 2008
LLL course
ADA 2004 NKF
K/DOQI 2000
EDTNA/
ERCA
2002
Normale nierfunctie
120 ml/min
0.8 g/kg (1) - - - -
St 1: GFR > 90 ml/min - Max 1-1.2 g/kg iBW 0.75
St 2: GFR 60 - 89 - 0.8 - 1g/kg iBW 0.75 0.75 g/kg iBW
St 3: GFR 30 – 59 - 0.8 g/kg iBW
Eiwitverlies bijtellen
0.75 0.75 g/kg iBW
St 4: GFR 15 - 29 - 0.6 g/kg iBW
Of 0.5-0.6g +
ketoanalogen
Eiwitverlies bijtellen
0.6 0.6 g/kg iBW*
0.75 g/kg (3)
0.6 - 1g/kg (2)
St 5: GFR <15 ml/min
Zonder dialyse
- 0.28-0.3g +KA
Eiwitverlies bijtellen
0.6 0.3-0.4g + KA
(1) Hoge gezondheidsraad. Voedingsaanbevelingen voor België. Herziening 2009
(2) Niet lager voorschrijven dan 0.8, anders uitsluitend via een nefrologische diëtiste
* Zeker 50 % hoogwaardig eiwit
(3) Indien patiënt 0.6 niet accepteert of kan opvolgen
Dieet bij CNI
17 17
Eiwitten: hoe in de praktijk?
• Stadium 1-3a 3b: probeer om de eiwitinname te
brengen naar de richtlijnen van de HGR= 0.8-1 g*
• Stadium 4-5: alleen overgaan op 0.6 g* indien o Voorgeschreven door huisarts of op advies van nefroloog.
o Het dieet ook energierijk is.
o Geen risico is op ondervoeding.
o De patiënt regelmatig zal gezien worden door een diëtiste,
verbonden aan een nefrologisch centrum omdat opstart van
een niervervangde therapie zich opdringt.
Niet onder de 40 g eiwit per dag!!! * Volgens mogelijkheden van de patiënt (!!!anamnese!!!)
* Minimum 50 % eiwitten van HBW (aanbreng essentiële AZ)
Dieet bij CNI
19 19
Dieet bij CNI
Nierpatiënten hebben meer kans op hart- en vaatziekten
• beperking van ‘verzadigde vetten’
• voorkeur voor ‘onverzadigde vetten’
– Praktisch:
• juiste keuze van smeervet en bereidingsvet
• magere of halfvette producten van dierlijke
oorsprong (behalve vis)
!!! Zéér belangrijk: goed evenwicht tussen een ‘voldoende
calorie-inname’ en een ‘goede vetinname’!!!
• Cholesterolverlagende medicatie
AVVZ
20 20
Natrium
21 21
Dieet bij CNI
• Belgische inname voor zout ligt tussen 10-16g NaCl/dag
(75% door industriële toevoeging).
• De nieuwe norm (HGR) voor zoutinname: 5 gram.
• Bij hypertensie, oedeem en sommige medicaties: Na
inname beperken tot 5-6gram NaCl
• Opgelet:
– Labo Na zegt niets over zoutbehoefte (hypo- en
hypernatriëmie zegt meer over vochtstatus van de
patiënt).
– Vervangzouten; deze bevatten KCl in plaats van NaCl
– Producten met minder Na, kunnen K-rijk zijn
!!! etiketten lezen !!!
Natrium
22 22
• Geen zout toevoegen (zeezout, gejodeerd zout, …)
• Kruiden gebruiken (!Kruidenmengeling!)
• Geen kant-en-klare gerechten
• Vermijd zéér natriumrijke voedingsmiddelen
zoals gerookte vleeswaren, gerookte vis, schaal- en schelpdieren, sterk gezouten kazen (Roquefort, Hervekaas,…), bouillonblokjes en –poeder, chips, gezouten nootjes, zoute stokjes,…
Natrium: hoe in de praktijk?
Dieet bij CNI
Dieet bij CNI
Bronwater < 50 mg Na+ /liter
Vlees: info
- Vers 50 – 100 mg
- Vleeswaren niet gerookt 800 – 1500 mg
- Vleeswaren gerookt 1500 – 3000 mg
Vis: info
- Vers 25 - 200mg
- In blik 300 - 4000mg
- Gerookt, gepekeld 450-1500mg
Brood: info
- Gewoon brood 500mg
- Zoutarm brood <50mg 23
Natrium: hoe in de praktijk?
24 24 24
Dieet bij CNI
Natrium: etiketten lezen
Minder verzadigd vet, transvet, suiker, zout
Na+
K+
25 25 25
Dit logo, aanwezig op de verpakking van
enkele producten van Delhaize,
zoutgehalte werd beperkt tot max. 3%.
Natrium: etiketten lezen
Dieet bij CNI
26 26
Dieet bij CNI
Natrium: etiketten lezen
Opgelet: Jodium wordt toegevoegd o.v.v. kaliumjodide of natriumjodide
Voedingswaarden
¼ eetlepel
= 1,3 g
= keukenzout
¼ eetlepel
= 1,3 g
= dieetzout
Natrium
500mg
170mg
Kalium
0 mg
440mg
27
Vocht
28
Dieet bij CNI
Vochtinname
Aanbevolen: drinken volgens dorst (+ zoutbeperking)!
Vochtbeperking: bij ernstige decompensatio cordis &hartfalen.
30 30
• Risico op hartritmestoornissen, hartstilstand,…
• Een gemiddelde inname via de voeding bevat 4000 à 6000
mg kalium per dag.
• Bij hyperkaliëmie (> 5,0 mmol/l): kaliumbeperking 2000–
2500mg/dag
• Ook vaak een verhoogd kalium door medicatie,
oa. ACE- inhibitoren ( Zestril, Coversil, Capoten,…), K-
sparende diuretica (Aldactone,…), sartanen (Aprovel,
Atacand, …)
• Eventueel kaliumbinder (Ca / Na-Kayexalaat, Sorbisterit)?
• Essentiële niet-essentiële voedingsmiddelen
Dieet bij CNI Kalium
31 31
Essentiële kaliumrijke voedingsmiddelen:
1: aardappelen - goede keuze
2: groenten - juiste portiegrootte
3: fruit - juiste bereidingswijze
Dieet bij CNI
1. Aardappelen:
- max. 150g/dag
- Kooktechniek: schillen, in kleine stukjes snijden en
2 keer koken in veel water
Niet stomen, in microgolfoven, in de schil koken,…
- regelmatig witte rijst of pasta
32 32
Bevatten evenveel kalium
+
=
+
Dieet bij CNI
33 33
2. Groenten:
- max. 150 à 200 g/dag
- kooktechniek: in kleine stukjes snijden, koken in veel water
Niet stomen, in microgolfoven, wokken,…
Vocht niet gebruiken voor sausen
- kies ‘kaliumarme’ groenten ( 350mg kalium/100g)
- ook rauwkost (van de toegelaten groenten) kan!
Dieet bij CNI Essentiële kaliumrijke voedingsmiddelen:
34 34
Bevatten evenveel kalium
Dieet bij CNI
35 35
3. Fruit: - max. 150g/dag (1stuk)
- kies ‘kaliumarm’ fruit ( 250mg kalium/100g)
- blikfruit bevat minder kalium dan vers fruit (sap niet
gebruiken!)
- gedroogd fruit (vb. gedroogde abrikozen, gedroogde pruimen, rozijnen, dadels, vijgen…) is zéér kaliumrijk!
Dieet bij CNI Essentiële kaliumrijke voedingsmiddelen:
Dieet bij CNI Enkele voorbeelden van kaliumgehalte in fruit:
36
Appel
114mgK/100g
Druiven
179mgK/100g
Sinaasappel
202mgK/100g
Aardbeien
265mgK/100g
Kiwi
292mgK/100g
Banaan
326mgK/100g
Fruitcocktail
80mgK/100g
Gedroogde abrikozen
1162mgK/100g
Dieet bij CNI
Bevatten evenveel kalium (portiegrootte!!!)
38
Dieet bij CNI
Niet-essentiële voedingsmiddelen:
39
Fosfor
40
• Bij hyperfosformie (>1,8mmol/l of > of >4,5-5mg/dl)(afh. van
labo) fosforbeperking 800-1200mg/dag
• Risico op jeuk, botontkalking, aderverkalking, calcificaties…
Dieet bij CNI
Fosfor
41
- Natuurlijke fosforbronnen: eiwitgebonden en niet- eiwitgebonden
Organisch fosfaat = zit van nature in voeding
Opname: 50-70 %
- Fosforadditieven Anorganisch fosfaat = wordt industrieel toegevoegd
Opname : 100%
Dieet bij CNI
Fosforinname via de voeding
42
• Vlees = 100 à 250mg fosfor/100g
Opgelet met :
Orgaanvlees (lever, hersenen)
• Vis = 150 à 300mg fosfor/100g
Opgelet met :
Surimi (fantasiekrab)
schaal- en schelpdieren (portie!)
…/…
Dieet bij CNI
Natuurlijke Fosforbronnen
“Eiwitgebonden”
43
• Eieren
!!vooral de dooier is rijk aan fosfor
Wit van ei = veel eiwit maar zeer laag fosfor Oppassen met bereidingen zoals puree, flan, gebak, tiramisu,
eiersauzen (béarnaise en Hollandse saus), eiersla, krabsla
• Melk en melkproducten = 90mg fosfor/100g “Bio” sojadrink bevat minder fosfaat (vb. Provamel, Alpro bio
sojadrink…) omdat er geen additieven aan toegevoegd worden.
Dieet bij CNI
Natuurlijke Fosforbronnen
“Eiwitgebonden”
44
Kaas = 100 à 1000mg fosfor/100g – Alle kaasproducten bevatten grote tot zeer grote
hoeveelheden fosfor ( natuurlijk + fosforadditieven) met uitzondering van enkele zachte en verse kazen
– Opletten met kaassaus, kaasschotels en kaasbereidingen
Tip kaassaus: verse witte kaas: vb. Mozzarella, Boursin, …
- Kies fosforarme kazen ( 300mg/100g)
Dieet bij CNI
Natuurlijke Fosforbronnen
“Eiwitgebonden”
Dieet bij CNI Enkele voorbeelden van fosforgehalte in kaas:
Philadelphia kaas
100mgP/100g
Platte kaas
100mgP/100g
Président camembert
300mgP/100g
Gouda
500mgP/100g
Kiri kaas
530mgP/100g
Chester kaas
800mgP/100g
Parmezaanse kaas
900mgP/100g
Magere smeerkaas
1037mgP/100g
Dieet bij CNI
Bevatten evenveel fosfor
21g smeerkaas 200g verse kaas
47
• Peulvruchten, noten, vleesvervangers
– Noten en gedroogde peulvruchten
leveren veel fosfor
– Vleesvervangers vb. Tofu
(opgelet met groentenburgers)
Dieet bij CNI Natuurlijke Fosforbronnen
“Eiwitgebonden”
48
wel een eiwitbron
• Volkorenproducten zoals brood, pasta en rijst
• Muesli, havermout en ontbijtgranen
Geen eiwitbron
• Gedroogd fruit
• Cacao en afgeleide producten zoals chocolade,
pralines, chocopasta en chocolademelk
• Bier (hoge gisting)
Dieet bij CNI Natuurlijke Fosforbronnen
“Niet-eiwitgebonden”
49
• Fosfor toevoeging moet gedeclareerd worden
als E-nummer
• Het E-nummer geeft geen informatie over de
hoeveelheid fosfor die toegevoegd wordt
• Probleem voor de toekomst door toename
gebruik ‘bewerkte voedingsmiddelen’
• Belang van lezen verpakking!!
Dieet bij CNI
Fosfaatadditieven
50
• E338: fosforzuur (cola)
• E339: natriumfosfaat
• E340 : kaliumfosfaat
• E341 : calciumfosfaat
• E343: magnesiumfosfaat
• E450: difosfaat
• E451 - E452 - E451 - E543 - E544 - E545 -
E546…..
Dieet bij CNI
Fosfaatadditieven
51
Waarom voegt industrie fosfaat toe aan voedingsmiddelen? • Zuurteregelaar ( bv. cola)
• Smeltzout ( smeerkaas)
• Antiklontermiddel ( bv. In poedermixen)
• Gebruik bij gistingssystemen ( bv. In bakindustrie)
• Verdikkingsmiddel in bv. puddingpoeder
• Kookversneller in bv. papproducten, havermout
• Emulgeermiddel (bv. in zuivelproducten)
• Stabilisator van eiwitten (bv. in vleeswaren)
• Buffermiddel
• Tegen verkleuring van levensmiddelen (bv. in vleeswaren)
• Voorkoming van eiwitverlies tijdens ontdooiing ( bv. bij vis)
• Antioxydant ( bv. In vleeswaren)
• ……
Dieet bij CNI
Fosfaatadditieven
52
52
Fosfaatadditieven?
vb. kipfilet 1
Dieet bij CNI Fosfor: etiketten lezen
53
Dieet bij CNI Fosfor: etiketten lezen
vb. kipfilet 2
54
Soorten fosforbinders • vb. calciumcarbonaat, calciumacetaat, Fosrenol, Renagel,
Phoslo
Juiste gebruik van fosforbinders
• Fosforbinders moeten gebruikt worden bij de juiste maaltijd
m.a.w. maaltijd die fosfor bevat
• Belang van goede kennis van voedingsmiddelen die fosfor
bevatten
• Patiënten moeten weten welke medicatie de fosforbinder is
(Oefening in bijlage)
Dieet bij CNI
Fosforbinders
55
Ontbijt
• 2 witte pistolets
• Becel control
• Confituur
• Koffie
Middagmaal
• Hamburger
• Bord frieten
• Appelmoes
• Mayonaise
• Pintje
Tussendoor
• 2 pannenkoeken met suiker
Avondmaal
• 3 sneden licht bruin brood
• Becel control
• Filet américain
• Koffie
Voorschrift arts: 3 x 1 g CaCo3
Dieet bij CNI Oefening: verdelen fosforbinders
56
Ontbijt
• 2 pistolets
• Becel control
• Confituur
• Koffie
Middagmaal
• Hamburger
• Bord frieten
• Appelmoes
• Mayonaise
• Pintje
Tussendoor
• 2 pannenkoeken met suiker
Avondmaal
• 3 sneden licht bruin brood
• Becel control
• Filet américain
• Koffie
• Bij dit ontbijt hoeft geen fosfaatbinder genomen te worden. Pistolets met minarine, confituur en een tas koffie zijn geen echte fosfaatbronnen.
• Het nemen van een fosfaatbinder heeft enkel zin als de maaltijd fosfor bevat.
• Een fosfaatbinder bindt de fosfor aanwezig in de voeding.
• Het is meer aangewezen om de fosfaatbinder te nemen bij de pannenkoeken (eieren en melk) in plaats van bij het ontbijt.
Dieet bij CNI
Voorschrift arts: 3 x 1 g CaCo3
Resultaat: verdelen fosforbinders
Ondervoeding bij CNI
• Strenge dieetbeperkingen!!
ONDERVOEDING
• Belangrijk: bewaken van de
voedingstoestand!
Pas op met te strenge dieetbeperkingen!
Ondervoeding bij CNI
• Extra calorieën aanbrengen door toevoeging van goede
vetten en koolhydraten (eventueel dextrine maltose)
• Tussenmaaltijden inschakelen
• Energierijke drank vb. limonade, extra suiker in de
thee………
• Eventueel bijvoeding
59 59
Ondervoeding bij CNI Bijvoedingen: eiwitarm - mineraalarm
1. Nutricia
Renilon® 4.0, unieke samenstelling
Renilon® is eiwitarm en energierijk (2 kcal/ml) met
verlaagd natrium-, kalium- en fosforgehalte.
Ondervoeding bij CNI
2. Abbott
Suplena® : geconcentreerde energierijke drink- en
sondevoeding met laag Eiwitgehalte 3g, beperkt in
elektrolyten, 2 kcal/ml.
Ondervoeding bij Dialyse
Abbott
Enkel voor dialysepatiënten:
Nepro® : geconcentreerde
energierijke
drink- en sondevoeding met hoog
Eiwitgehalte 7 g, vocht en
electrolyten beperkt 2 kcal/ml.
Nutricia
Enkel voor dialysepatiënten:
Energierijke bijvoeding (2 kcal/ml)
met verlaagd natrium-, kalium-
en fosforgehalte, verrijkt
met carnitine, taurine,
choline en spoorelementen.
Inhoud
• Chronische nierinsufficiëntie (CNI)
• Dieet bij chronische nierinsufficiëntie
• Diabetes met chronische nierinsufficiëntie
• Ondervoeding bij chronische nierinsufficiëntie
63
Diabetes met CNI
Oorzaak
= diabetische nefropathie = nierlijden ten gevolge van diabetes = 1 van de belangrijkste oorzaken van eindstadium nierfalen
Diabetes met CNI
Dieet
• Adviezen voor diabetesdieet (veel groenten, veel fruit, veel drinken, volkorenproducten…) staan haaks op de adviezen bij CNI
• Probeer deze twee diëten verstandig te combineren.
• Probeer zeker te streven naar een goede glycemieregeling.
65
Diabetes met CNI
Medicatie
Antidiabetica: klaring
- < 50 GFR ml/min/1,73m² enkel Glurenorm, en
Novonor (niet afgebroken via de nieren);
- < 20 GFR ml/min/1,73m²: Beyetta, Januvia
Inhoud
• Chronische nierinsufficiëntie (CNI)
• Dieet bij chronische nierinsufficiëntie
• Diabetes met chronische nierinsufficiëntie
Datum: ………………………
Beste, hierbij stuur ik u in het kader van het “zorgtraject chronische nierinsufficiëntie” de heer / mevrouw
………………………………………………………………………………………………………………………….
Geboortedatum: ………………..
Nefrologische diagnose: …………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
Stadium nierfalen (3 tot 5 ) …………………………………………………………………………………
Dieet: Doelstelling dieettherapie: …………………………………………………………………………………
Gewenst Dieetvoorschrift:
•Natriumbeperking
•Arm aan verzadigde vetzuren
•Diabetes
•Eiwitinname: normalisering op basis van voedingsanamnese
•Eiwitarm – calorierijk
•Kaliumbeperking
•Fosforbeperking
•Caloriebeperking
•Calorieverrijking
•Andere (bv. voedingsallergie, …)………………………………………….
Met vriendelijke groeten,
Contactgegevens huisarts Contactgegevens nefroloog ……………………………….. ………………………………………
recente laboresultaten
Om een correct dieet te kunnen uitwerken zijn en medicatielijst
noodzakelijk.
stadium 4
Zorgtraject CNI
Voorstel verwijsbrief?
a. Natriumbeperkt: een natriuminname van <2400 mg (= 6 g zout) per
dag wordt nagestreefd
b. Normalisatie van de eiwitinname: de eiwitinname wordt
teruggebracht tot de hoeveelheid die aanbevolen wordt voor
een gezonde voeding nl. 0.8 gram à 1g eiwit/kg ideaal
gewicht/dag
c. Eiwitarm én calorierijk:
Eiwitbeperkingen <0.8g/kg/dag zijn strenge beperkingen
en houden steeds het risico in dat de patiënt in een ondervoede
toestand belandt. Deze diëten moeten daarom steeds extra rijk
zijn aan energie om katabolisme tegen te gaan.
De uitwerking van deze diëten wordt best uitgevoerd door
een diëtiste met voldoende ervaring in deze materie.
d. Kaliumbeperking: <2500 mg/dag
e. Fosforbeperking: <1000 mg/dag met extra aandacht voor het
correcte gebruik van de fosfaatbinders
Indicaties bij dieetadvies
Zorgtraject CNI Voorstel verwijsbrief?
Praktisch voorbeeld
• Vrouw, 66 jaar
• 1,67m en 68kg => BMI = 24,5
• GFR = 34 ml/min (stadium 3b)
• Bloeddruk = 16/9
• K = 5,9 mmol/l
• P = 5,7 mg/dl
Dieetvoorschriften
• Eiwitten: 54g - 68g (0,8-1g/kg LG)
• Kcal: 2040 kcal (30kcal/kg LG)
• Natrium: 2000 - 2400 mg
• Kalium: 2000 - 2500 mg
• Fosfor: 800 – 1000 mg
Anamnese
Ontbijt 2 sneetjes volkoren brood
margarine
1 sneetje Hollandse kaas (40+)
choco
2 tassen koffie + suiker
1 banaan
Middag (bereid met een beetje zout)
1 bord groentesoep
2 gekookte aardappelen
200g gekookte groenten
100g vlees
margarine (bak- en braadvet)
1 potje vanillepudding
1 glas water
15uurtje 2 tassen koffie + suiker
3 boudoirkes
Avond 3 sneetjes volkoren brood
margarine
2 schelletjes vleeswaren
confituur
1 bordje rauwkost + mayonaise
2 tassen koffie + suiker
Snack 1 potje volle fruityoghurt
1 appel
Anamnese
ONTBIJT
2 sneetjes volkoren brood (60g)
10g margarine
1 sneetje Hollandse kaas (40+) (30g)
30g choco
2 tassen koffie (300ml)
4 klontjes suiker (24g)
1 banaan (130g)
Kcal
145
34
119
167
0
96
108
E (g)
6,7
0,0
7,7
1,6
0,0
0,0
1,4
Na (mg)
345
11
278
8
3
0
0
K (mg)
172
0
21
91
237
0
424
P (mg)
135
0
188
56
0
0
33
MIDDAG
1 bord groentesoep (250ml)
2 gekookte aardappelen (140g)
200g gekookte groenten
100g vlees
15g margarine (bak- en braad)
1 potje vanillepudding (150ml)
1 glas water (150ml)
+ 1g zout
45
106
46
234
107
182
0
0
1,5
3,2
3,8
18,5
0,0
3,9
0,0
0
848
3
106
192
74
117
7
400
128
434
498
298
0
143
2
0
20
48
92
168
0
140
0
0
SNACK
2 tassen koffie (300ml)
4 klontjes suiker (24g)
3 boudoirkes (15g)
Kcal
0
96
64
E (g)
0,0
0,0
1,1
Na (mg)
3
0
11
K (mg)
237
0
28
P (mg)
0
0
14
AVOND
3 sneetjes volkoren brood (90g)
15g margarine
2 schelletjes vleeswaren (40g)
30g confituur
100g rauwkost
+ 1 lepel mayonaise (10g)
2 tassen koffie (300ml)
4 klontjes suiker (24g)
217
51
82
73
15
74
0
96
10,0
0,0
7,8
0,1
1,3
0,1
0,0
0,0
518
17
650
0
20
32
0
0
258
0
80
27
244
4
237
0
203
0
78
2
40
5
0
0
SNACK
1 potje volle fruityoghurt (125g)
1 appelsien (150g)
131
57
4,6
1,7
86
2
214
303
139
30
TOTAAL
2345
Ι Ι
34kcal /kg LG
75
Ι Ι
1,1 g
/kg LG)
3731
4080
1391
Suggestie Dagschema
Ontbijt
2 sneetjes wit brood
margarine
confituur
2 tassen thee + suiker
1 appel
Middag (bereid zonder zout)
1 bord groentesoep
af en toe witte rijst
200g gekookte groenten
100g vlees
margarine (bak- en braadvet)
1 potje vanillepudding
1 glas water
15uurtje
2 tassen thee + suiker
3 boudoirkes
Avond
3 sneetjes wit brood
margarine
2 schelletjes vleeswaren
confituur
2 tassen thee + suiker
Snack
1 potje fruitcocktail op siroop
Enkele ‘kleine’ aanpassingen maken al een ‘groot’ verschil:
5 sn ‘wit’ brood ipv 5 sn ‘volkoren’ brood: => - 220mg kalium
=> - 200mg fosfor
‘s morgens enkel zoete toespijs: => - 7,7g eiwitten
(geen kaas) => - 278mg natrium
=> - 188mg fosfor
confituur ipv choco: => - 64mg kalium
=> - 54mg fosfor
6 tassen thee ipv koffie: => - 639mg kalium
1 appel ipv 1 banaan: => - 253mg kalium
Enkele ‘kleine’ aanpassingen maken al een ‘groot’ verschil:
groentesoep zonder zout en zonder bouillonblokjes:
=> - 715mg natrium
koken zonder zout! => - 400mg natrium
vleeswaren met max. 1000mg natrium
=> - 250mg natrium
‘ruim’ gebruik van ‘goede’ vetstoffen!
=> extra calorieën
Enkele ‘kleine’ aanpassingen maken al een ‘groot’
verschil:
af en toe aardappelen vervangen door witte rijst of deegwaren:
=> - 400mg kalium
1 x per dag groenten ipv 2 x => - 244mg kalium
1 melkproduct ipv 2 => - 4,6g eiwitten
=> - 214mg kalium
=> - 139mg fosfor
1 potje fruitcocktail op siroop (zonder sap) ipv 1 appelsien
=> - 183 mg kalium
TOTAAL:
75g eiwitten (1,1g/kgLG) 63g eiwitten (0,9g/kgLG)
3731mg natrium 2088mg natrium
4080mg kalium 1863mg kalium
1391mg fosfor 810mg fosfor
Praktisch voorbeeld
• Vrouw, 66 jaar
• 1,67m en 68kg => BMI = 24,5
• GFR = 34 ml/min (stadium 3b)
• Bloeddruk = 16/9
• K = 5,9 mmol/l
• P = 5,7 mg/dl
Dieetvoorschriften
• Eiwitten: 54g - 68g (0,8-1g/kg LG)
• Kcal: 2040 kcal (30kcal/kg LG)
• Natrium: 2000 - 2400 mg
• Kalium: 2000 - 2500 mg
• Fosfor: 800 – 1000 mg
Anamnese
Ontbijt 2 sneetjes volkoren brood
margarine
1 sneetje Hollandse kaas (40+)
choco
2 tassen koffie + suiker
1 banaan
Middag (bereid met een beetje zout)
1 bord groentesoep
2 gekookte aardappelen
200g gekookte groenten
100g vlees
margarine (bak- en braadvet)
1 potje vanillepudding
1 glas water
15uurtje 2 tassen koffie + suiker
3 boudoirkes
Avond 3 sneetjes volkoren brood
margarine
2 schelletjes vleeswaren
confituur
1 bordje rauwkost + mayonaise
2 tassen koffie + suiker
Snack 1 potje volle fruityoghurt
1 appel
Anamnese ONTBIJT
2 sneetjes volkoren brood (60g)
10g margarine
1 sneetje Hollandse kaas (40+) (30g)
30g choco
2 tassen koffie (300ml)
4 klontjes suiker (24g)
1 banaan (130g)
Kcal
145
34
119
167
0
96
108
E (g)
6,7
0,0
7,7
1,6
0,0
0,0
1,4
Na (mg)
345
11
278
8
3
0
0
K (mg)
172
0
21
91
237
0
424
P (mg)
135
0
188
56
0
0
33
MIDDAG
1 bord groentesoep (250ml)
2 gekookte aardappelen (140g)
200g gekookte groenten
100g vlees
15g margarine (bak- en braad)
1 potje vanillepudding (150ml)
1 glas water (150ml)
+ 1g zout
45
106
46
234
107
182
0
0
1,5
3,2
3,8
18,5
0,0
3,9
0,0
0
848
3
106
192
74
117
7
400
128
434
498
298
0
143
2
0
20
48
92
168
0
140
0
0
SNACK
2 tassen koffie (300ml)
4 klontjes suiker (24g)
3 boudoirkes (15g)
Kcal
0
96
64
E (g)
0,0
0,0
1,1
Na (mg)
3
0
11
K (mg)
237
0
28
P (mg)
0
0
14
AVOND
3 sneetjes volkoren brood (90g)
15g margarine
2 schelletjes vleeswaren (40g)
30g confituur
100g rauwkost
+ 1 lepel mayonaise (10g)
2 tassen koffie (300ml)
4 klontjes suiker (24g)
217
51
82
73
15
74
0
96
10,0
0,0
7,8
0,1
1,3
0,1
0,0
0,0
518
17
650
0
20
32
0
0
258
0
80
27
244
4
237
0
203
0
78
2
40
5
0
0
SNACK
1 potje volle fruityoghurt (125g)
1 appelsien (150g)
131
57
4,6
1,7
86
2
214
303
139
30
TOTAAL
2345
Ι Ι
34kcal /kg LG
75
Ι Ι
1,1 g
/kg LG)
3731
4080
1391
Suggestie Dagschema
Ontbijt
2 sneetjes wit brood
margarine
confituur
2 tassen thee + suiker
1 appel
Middag (bereid zonder zout)
1 bord groentesoep
af en toe witte rijst
200g gekookte groenten
100g vlees
margarine (bak- en braadvet)
1 potje vanillepudding
1 glas water
15uurtje
2 tassen thee + suiker
3 boudoirkes
Avond
3 sneetjes wit brood
margarine
2 schelletjes vleeswaren
confituur
2 tassen thee + suiker
Snack
1 potje fruitcocktail op siroop
Enkele ‘kleine’ aanpassingen maken al een ‘groot’ verschil:
5 sn ‘wit’ brood ipv 5 sn ‘volkoren’ brood: => - 220mg kalium
=> - 200mg fosfor
‘s morgens enkel zoete toespijs: => - 7,7g eiwitten
(geen kaas) => - 278mg natrium
=> - 188mg fosfor
confituur ipv choco: => - 64mg kalium
=> - 54mg fosfor
6 tassen thee ipv koffie: => - 639mg kalium
1 appel ipv 1 banaan: => - 253mg kalium
Enkele ‘kleine’ aanpassingen maken al een ‘groot’ verschil:
groentesoep zonder zout en zonder bouillonblokjes:
=> - 715mg natrium
koken zonder zout! => - 400mg natrium
vleeswaren met max. 1000mg natrium
=> - 250mg natrium
‘ruim’ gebruik van ‘goede’ vetstoffen!
=> extra calorieën
Enkele ‘kleine’ aanpassingen maken al een ‘groot’
verschil:
af en toe aardappelen vervangen door witte rijst of deegwaren:
=> - 400mg kalium
1 x per dag groenten ipv 2 x => - 244mg kalium
1 melkproduct ipv 2 => - 4,6g eiwitten
=> - 214mg kalium
=> - 139mg fosfor
1 potje fruitcocktail op siroop (zonder sap) ipv 1 appelsien
=> - 183 mg kalium
TOTAAL:
75g eiwitten (1,1g/kgLG) 63g eiwitten (0,9g/kgLG)
3731mg natrium 2088mg natrium
4080mg kalium 1863mg kalium
1391mg fosfor 810mg fosfor
Lichamelijke reacties op
aangepaste voeding
• Door minder zoutinname gaan ze minder
vocht ophouden, verdwijnen van dikke
voeten, minder kans op longoedeem
• Door fosforarm verdwijnen van de jeuk,
rode ogen, minder kans op atherosclerose
• Door kaliumarm minder kans op
hartritmestoornissen, hartstilstand
• AVVZ: minder kans op atherosclerose
Samengevat
Heel individueel • Bijna iedereen goed ZOUTARM AVVZ
• Al dan niet diabeet
• Afhankelijk van de bloedwaarde fosforarm
en kaliumarm
Samengevat
• Zeker zoutarm brood
• Licht gezouten charcuterie
• Confituur, honing, speculoospasta
• GEEN SIROOP
• Alles zonder zout bereiden
• Geen BOUILLIONBLOKJES/ - pasta’s
Samengevat
• Verse groenten of onbereide
diepvriesgroenten.
• Hoeveelheid soep en fruit is voor iedereen
verschillend
• Eiwitrijke producten terugbrengen tot een
normaal niveau 0,8 tot 1 g E/kg/lg
Bedankt voor uw aandacht
Annick Mahieu
089/ 32 43 87
annick.mahieu@zol.be
Recommended