Türkiye’de Bankacılık Sistemi

Türkiye’de Bankacılık Sistemi

R. Hakan Özyıldız Aralık 2013

Sunumun bazı bölümleri BDDK (www.bddk.gov.tr) ve Türkiye Bankalar Birliği kaynaklarından yararlanılarak hazırlanmıştır. (www.tbb.org.tr)

Bankacılığın önemi

• Yatırımlar=Tasarruflar• Tasarrufçu ile yatırımcının birbirini

tanıması/güvenmesi her zaman mümkün mü?• Reel yatırımcının her zaman yeteri kadar nakit

parası olmayabilir. Kim aracılık yapacak? • Kamu neden bankacılık yapar?

2www.hozyildiz.com

Para politikası açısından

• Merkez Bankası işlemlerinin hemen hemen hepsi bankalar üzerindendir.

• Hem para yaratma fonksiyonu hem de ekonomide karar alıcıları yönlendirmesinin aracı olan faiz kararlarını bankaların bilanço kalemlerini etkileyerek almaya çalışır.

• Etkin ve verimli çalışan bir bankacılık sistemi olmadan MB’nın uyguladığı önlemler hedefine ulaşmaz.

www.hozyildiz.com 3

Yurtiçi FonFazlası Olanlar

Yurtiçi FonAçığı Olanlar

Yurtdışı FonFazlası Olanlar

Bankalar

Kredi

MevduatKredi

Kredi

Hazine

Firmalar

Kişiler

Bankaların Fon Aktarım Mekanizması

4www.hozyildiz.com

Borç VerenPara

Borç SenediBorç Alan

Para Para

Borç Senedi Borç SenediAracı

Doğrudan Finansman

Dolaylı Finansman5www.hozyildiz.com

Ekonomide fonlarDünyada emeklilik fonlarının toplam varlıkları; 2001 de 17 iken, 2012 de 34 trilyon

dolar oldu. Ağırlık ABD, İngiltere ve Japonya’da.

6

Hane halkının Tasarrufları

Bireysel emeklilikFonları

Sigorta şirketlerinin biriktirdiği fonlarŞirket karları

• Bankalar• Sigorta Şirketleri

• Leasing, faktöringŞirketleri

• Katılım bankaları• Sermaye Piyasaları

• Emptia Borsaları• Türev piyasaları

Kredi talep edenler

www.hozyildiz.com

www.hozyildiz.com 7

Dışarıda kaynak bol.(2013 sonunda Dünya GSYH’sı yaklaşık 70 Trilyon dolar)

8www.hozyildiz.com

Dünyada ilk 1000 bankanın aktiflerinin toplamı 96,4 trilyon $.

9www.hozyildiz.com

Sanayileşmiş ülkeler aynı zamanda bankacılık merkezleri. 1

10www.hozyildiz.com

Sanayileşmiş ülkeler aynı zamanda bankacılık merkezleri. 2

11www.hozyildiz.com

Kriz dünyada da bankaların piyasa payını etkiledi. Konsantrasyon arttı.

12www.hozyildiz.com

Büyük bankaların çoğu ABD ve İngiltere’de. Kriz neden bu ülkelerde başladı daha iyi anlaşılıyor.

13www.hozyildiz.com

ÖZET BANKA BİLANÇOSU

• AKTİF– Nakit– Krediler– Menkul Kıymet

• DİBS• Diğer

– İştirakler

• PASİF– Mevduat

• DTH• TL

– Bankalardan alınan borçlar

– Diğer borçlar– ÖZKAYNAKLAR

14www.hozyildiz.com

Türkiye nerede?

GÜ, GOÜ ve TürkiyeSeçilmiş göstergeler, 2012 GÜ GOÜ TR

Kişi başına gelir SAGP'ye göre, dolar 43.384 7.845 18.092Büyüme % 1,4 5,7 3,2Enflasyon % 1,9 6,1 6,1

Tasarruf oranı Gsyh'nın %'si 18,3 33,3 14,3Yatırım oranı Gsyh'nın %'si 18,8 32,1 21,4

Kamu borç stoku Gsyh'nın %'si 111 35 37

Kaynak: IMF, WEO, October 2012, Kalkınma Bakanlığı, 2013 Yılı Programı

Finansal sektörGsyh'ya oranı, %

2011 Dünya GOÜ TR

Banka aktifi 158 100 94Sermaye piyasası 208 75 60 Hisse senedi pd 67 38 30 Tahvil ve bono 141 36 30 Kamu 64 21 29 Özel 77 16 1Toplam 366 175 154

Kaynak: IMF, Global Financial Stability Report, Oct 2012

Finansal sektör hala küçük

Sektöre bankalar hakim

www.hozyildiz.com 17

www.hozyildiz.com 18

Banka Sayısı

Kaynak: BDDK, TBB

2008 2009 2010 2011 2012 2013 Eyl.

Mevduat Bankaları 32 32 32 31 32 32

Kamusal Sermayeli 3 3 3 3 3 3

Özel Sermayeli 11 11 11 11 12 12

Yabancı Sermayeli 17 17 17 16 16 17

Tas.Mevd.Sig.Fonu. Devr. 1 1 1 1 1 1

Kalkınma ve Yatırım Bankaları 13 13 13 13 13 13

Katılım Bankaları 4 4 4 4 4 4

Toplam 49 49 49 48 49 49

YAPI OLİGOPOLİSTİK

www.hozyildiz.com 20

www.hozyildiz.com 21

Aktifler reel olarak 3 kat arttı

Aktiflerin gsyh’ya oranı 35 puan yükseldi

Kaynak: BDDK, TUİK, TBB

61

77

96

02 08 12

Toplam aktifler/Gsyh (%)

11

9

10

6

45

0

2

4

6

8

10

12

03-08 09-12 03-12

Toplam aktif ve gsyh(Sabit fiyatlarla, ortalama % değ)

T. Aktifler Gsyh

www.hozyildiz.com 23

Türkiye’deki şirketler (DİBS) kişiler (mevduat) saklıyor

www.hozyildiz.com 24

Vade uyumsuzluğu (!)

www.hozyildiz.com 25

AB ile kıyaslama

Seçilmiş göstergelerAB TR

2011 2012

Kişi başına gelir Euro 25.132 8.250Kişi başına aktif Euro 92.222 7.900Kişi başına kredi Euro 48.747 4.630Kişi başına mevduat Euro 44.227 4.468Aktif/gsyh % 367 96Kredi/gsyh % 194 56Tüketici kredileri/gsyh % 7 13Konut kredileri/gsyh % 45 6Mevduat/gsyh % 176 54

27www.hozyildiz.com

28www.hozyildiz.com

Özkaynakların büyüklüğü önemli

Özkaynaklar2011 Milyar euro Kaldıraç

İngiltere 846 11Fransa 499 17Almanya 395 11İtalya 381 11İspanya 363 10İrlanda 127 10Hollanda 111 22Avusturya 89 11İsveç 65 11

Türkiye 59 8

Kaldıraç: Aktif/özkaynak

Kaynak: EBF, TBB

www.hozyildiz.com 30

Sayılar tam bilgi vermiyor

31www.hozyildiz.com

Finansal sektörde bankaların ağırlığı çok fazla.Japonya ve Kıta Avrupa’sında sigorta şirketleri benzer

durumda

32www.hozyildiz.com

İnsanların finansal sektöre ilgisi çok yaygın değil.

33www.hozyildiz.com

Penetrasyon: Ekonomide bankacılığın yaygınlığı. Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında çok düşük.

34www.hozyildiz.com

Şube ve Personel Sayısı* (Bin)

*Katılım bankaları dahil edilmiştir.

Kaynak: BDDK

Penetrasyon: İnsanların banka kullanma oranı (kayıtdışılık artınca bankalaşma azalıyor)

36www.hozyildiz.com

Mevduatın çoğu kişilere ait

Normal mi?Şirketlere ait olan ticari mevduat neden bu kadar az?Bu konu ekonomideki kayıtdışılıkla ne kadar bağlantılı?Araştırılmasında büyük yarar var.

37www.hozyildiz.com

MEVDUAT SAHİPLERİ (MUDİLER) AZALIYOR

Yaklaşık 34 bin kişi toplam mevduatın yüzde 47’sine sahip.Bunun bir bölümü şirketlere ait ticari hesaplar olduğuna göre, gelir dağılımının durumu ortadadır

38www.hozyildiz.com

Mevduatın vadesi çok kısa. Bu durumda uzun vadeli, sabit faizli kredi verilebilir mi?

Uzun vadeli DİBS satın alınabilir mi?

www.hozyildiz.com 39

40www.hozyildiz.com

Bankacılık sistemindebazı sayılar

42

Bankacılık sektörüSeçilmiş göstergelerAralık 2010 Mevduat Yatırım ve kal. Katılım Toplam

bankaları bankaları bankaları

Banka sayısı 33 12 4 49

Şube sayısı 9.419 607 40 10.066

İstihdam 173.133 12.677 5.370 191.180

www.hozyildiz.com

2001 Krizi sektörde bir dönüm noktasıdır

1994 ve 2001 Krizleri büyüme trendini etkilemiş

www.hozyildiz.com 43

2001 de yeniden yapılanan finansal sektör, yabancıların etkisiyle büyüyor

www.hozyildiz.com 44

Büyüme hızının eskisinden az olmasının temel nedenlerinden birisi Hazine borçlanmasının azalması,

kredilendirmede rekabetin artması

www.hozyildiz.com 45

2001 Krizine kadar kamu kağıtları bankaların önemli gelir kalemlerinden

www.hozyildiz.com 46

Özel bankaların yabancı ortakları?

www.hozyildiz.com 47

YABANCILARIN PAYI ÇOĞALIYOR

www.hozyildiz.com 48

Yurtdışı yerleşiklerin ortaklık payı…

(İMKB’deki işlem gören hisseler hariç)

Kaynak: TBB

5,4

25,823,1

02 08 12 Eyl

Bilançoda TL’nin payı

Kaynak: BDDK, TBB

57

70 70

02 08 12

Aktif

50

65 64

02 08 12

Pasif

Ana kaynak mevduat; kaynaklar da çeşitlendi

Kaynak: BDDK, TBB

65

12 103 0

56

13 136 3

Mevduat Özkaynak Bankalar Repo Men değ

Aktiflerin finansmanı (%)

2002 2012

www.hozyildiz.com 52

Bankacılık büyüyor, ama mevduatla değil

www.hozyildiz.com 53

54www.hozyildiz.com

Eğer bankalar topladıkları mevduatın tamamını kredi olarak dağıtıyorlarsa, DİBS alacak kaynakları nereden buluyorlar?

www.hozyildiz.com 55

56www.hozyildiz.com

Bankalar diğer bankalardan ve TC Merkez Bankası’ndan borçlanıyorlar

www.hozyildiz.com 57

Bankalar dışarıdan kaynak getirip büyümeye çalışıyorlar

www.hozyildiz.com 58

Pasifin yüzde 15’i dışarıdan

www.hozyildiz.com 59

www.hozyildiz.com 60

2008’den sonra değişim neden yavaşlıyor? a) Kriz yaklaşıyor b) Dışarıdan gelen kaynak

azalıyor/pahalılaşıyor

www.hozyildiz.com 61

Mevduatın yüzde 45 kadarı döviz

www.hozyildiz.com 62

Döviz türev işlemlerle TL’ye çevriliyor

www.hozyildiz.com 63

www.hozyildiz.com 64

0

5

10

15

20

25

30

35

40

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Reel faiz oranı (DİBS ve TUFE'ye göre, %)

-20

-10

0

10

20

30

40

50

02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12

Reel faiz oranı (DİBS ve Tartılı kura göre, %)

...reel faiz oranında gerileme

Mevduat büyümezse bankacılık nasıl gelişir?

www.hozyildiz.com 66

67www.hozyildiz.com

Aktiflerin yapısı hızlı değişti

Kaynak: BDDK, TBB

40

26

20

02 08 12

Menkul değerler

25

5158

02 08 12

Krediler

69www.hozyildiz.com

Piyasada özel bankalar kağıt portföyünün yarısını taşıyorlar

www.hozyildiz.com 70

71www.hozyildiz.com

72www.hozyildiz.com

BANKALAR OLAĞAN İŞLERİNİ YAPIYOR, KREDİ VERİYORLAR

www.hozyildiz.com 73

Şirketler kredi faizlerine daha duyarlı hale gelmişler

www.hozyildiz.com 74

Döviz hareketleri şirketleri korkutuyor. TCMB kur hedefi koymak zorunda kalıyor.

www.hozyildiz.com 75

Kaynak: BDDK, TBB

86

46 42

14

31 33

23 25

02 08 12

Kredilerin dağılımı (%)

Kurumsal (Kobi hariç) Bireysel KOBİ

7

33 338

5 319

32 37

66

30 27

02 08 12

Bireysel kredilerin dağılımı (%)

Konut Otomobil İhtiyaç K kartı

Kredi portföyü çeşitlendi

www.hozyildiz.com 77

www.hozyildiz.com 78

www.hozyildiz.com 79

Kredi ve aktif kalitesi arttı

Kaynak: BDDK, TBB

21,3

5,6

2,8 2,9

02 09 11 12

TGA/rediler(%)10,9

5,74,6 5,1

02 09 11 12

Duran aktifler/T. Aktifler (%)

www.hozyildiz.com 81

Geri dönmeyen krediler son krizden fazla

www.hozyildiz.com 82

www.hozyildiz.com 83

Türkiye’de tüketici kredileri çok hızlı artıyor. 2002 yılında 6,6 milyar lira olan toplam 2012 sonunda 272 milyar liraya ulaştı.

Hanehalkının geliri azalınca, enflasyon ve faiz artınca geri ödeme sorunu olacak ilk kesim dar ve sabit gelirliler olacak.

www.hozyildiz.com 84

İNGİLTERE ABD AB TÜRKİYE0

10

20

30

40

50

60

70

80

10.2

17.8

10.8 12.9

83.7

76.1

51.7

5.8

Bazı ülkelerde tüketici ve konut kredilerinin milli gelire oranı (%)

Tüketici Kredileri / GSYH Konut Kredileri / GSYH

85www.hozyildiz.com

86www.hozyildiz.com

www.hozyildiz.com 87

Hanehalkının borçluluğu sorun olabilir

www.hozyildiz.com 88

Vade uyumsuzluğuna dikkat.

www.hozyildiz.com 89

Kaynak: BDDK

SYR yüksek

Bilançonun riski artıyor

44

67

80

02 08 12

Risk ağırlıklı varlıklar/T. aktifler (%)25

18 17,9

02 08 12

Sermaye yeterliliği (%)

91www.hozyildiz.com

92www.hozyildiz.com

www.hozyildiz.com 93

www.hozyildiz.com 94

Olumlu senaryonun finansal sektöre etkisi

95www.hozyildiz.com

Olumsuz senaryonun finansal sektöre etkisi

96www.hozyildiz.com