(Standard Part Drawing) - KKNIC-KMkm.kknic.ac.th/files/130320099040096_13070214143719.pdf · 9...

9

การเขยนแบบชนสวนมาตรฐาน (Standard Part Drawing)

ชนสวนเครองจกรกล ทประกอบเขาดวยกนเปนเครองจกรหรออปกรณตาง ๆ อนไดแก เพลา , ลมสงก าลง , ตลบลกปน , ซล, สายพานและลอ สายพาน , สลกเกลยว , นต, สไปลน , เฟอง , สปรง ชนสวนการปองกนคลายตว เชน แหวนสปรง , แหวนลอก และอน ๆ ชนสวนทกลาวมานไดมการก าหนดเปนชนสวนมาตรฐานใหมรปราง พกดขนาด วสด ผวความหยาบ สภาพทผานกรรมวธตาง ๆ ทงนเพอความสะดวกตอการผลต การประกอบ การถอดเปลยนใหสามารถท างานไดรวดเรวยงขน ดงนนการเขยนแบบชนสวนเครองจกรกลใหถกตองจงเปนสงส าคญในการสอความหมายแกผปฏบตงาน ตงแตการผลตชนสวนจนถงการถอดเปลยนเพอซอมบ ารง อกทงสามารถเลอกใชชนสวนมาตรฐานไดอยางถกตอง ส าหรบการเขยนแบบชนสวนเครองจกรกล ทจะกลาวในหนวยนจะกลาวถงเฉพาะชนสวนมาตรฐานทส าคญ ๆ คอ สลกเกลยวและนต (Screw and Nut) ตลบลกปน (Bearing) สลก (Dowel Pin) แหวนรองและแหวนลอก (Washer and Retaining Rings)

1.1 สลกเกลยวและนต (Screw and Nut) ในการประกอบชนงาน สลกเกลยวและนตจะเปนชนสวนมาตรฐานทมหนาทท าใหชนงานนนยดตดกน โดยอาศยการขนอดใหชนงานตดกน และสามารถคลายออกไดโดยไมเกดความเสย หาย นอกจากนสลกเกลยวยงมบทบาทหนาทอยางอนอก เชน การสงก าลงการเคลอนท ปองกนการรวซม ใชในการผอนแรง โดยสลกเกลยวและนตจะประกอบไปดวยเกลยวนอกและเกลยวใน เกลยวนอก (External Thread) คอ เกลยวทเกดขนดานนอกของผวงานทมลกษณะเปนแทงหรอเพลา ซงมรปรางลกษณะของเกลยวนอก ดงรปท 1.1 เกลยวใน (Internal Thread) คอ เกลยวทเกดขนทผวดานในของร ซงมรปรางลกษณะของเกลยวใน ดงรปท 1.1

รปท 1.1 รปรางลกษณะของเกลยว

เกลยวนอก (External Thread)

เกลยวใน (Internal Thread)

10

1.1.1 ชนดของสลกเกลยว สลกเกลยว (Screw) เปนเกลยวนอกจะมลกษณะเปนแทงหรอเพลา โดยปลายดานหนงจะเปนเกลยว และปลายอกดานหนงโดยปกตจะเปนหว ซงจะมบางชนดทไมมหวหรออาจจะเปนเกลยวทงสองดาน สลกเกลยวมอยดวยกนหลายชนด ซงไดแสดงชนดของสลกเกลยวไว ดงรปท 1.2

รปท 1.2 ชนดของสลกเกลยว

สลกเกลยวหวสเหลยม (Square head bolt)

สลกเกลยวหวหกเหลยม (Hex head bolt)

สลกเกลยวฝง (Slotted screw and Socket screw)

สลกเกลยว 2 ปลาย (Stud Bolt)

สกร (Screw)

Slotted

screw

Socket screw

11

1.1.2 ชนดของนต เปนเกลยวใน (Nut) จะมลกษณะคลายแหวน โดยผวของรจะเปนเกลยว ใชสวมแลวขนเขากบสลกเกลยว ซงจะตองมขนาดและมาตรฐานทเหมอนกนจงจะสามารถขนเขากนได ซงนตจะมอยดวยกนหลายชนด ดงรปท 1.3

รปท 1.3 ชนดของนต

นตหกเหลยม (Hex Nut)

นตหกเหลยมพรอมแหวน (Hex Flange Nut)

นตหวหมวก (Cap Nut)

นตผารองปน (Castle Hex Nut)

นตสเหลยม (Square Nut)

นตหางปลา (Wing Nut)

12

1.1.3 สวนประกอบของเกลยว เกลยวจะมอยหลายชนด เชน เกลยวยอดแหลม เกลยวสเหลยม เกลยวสเ หลยมคางหม เกลยวกลม เปนตน ในหนวยนจะกลาวถงเฉพาะเกลยวยอดแหลมหรอเกลยวสามเหลยม ซงเปนเกลยวทใชงานทว ๆ ไปจะมอย 2 ระบบ คอ เกลยวระบบเมตรก เรยกวา เกลยวเมตรก และเก ลยวระบบองกฤษ เรยกวา เกลยววธเวรธ จะมสวนทตางกนคอมมองศาของยอดแหลมของเกลยว เรยกวามมเกลยว ถาเปนเกลยวเมตรก จะมมมเกลยว 60◦ แตถาเปนเกลยววธเวรธ จะมมมเกลยวอยท 55◦เกลยวโดยทว ไปจะประกอบดวยเกลยวนอกและเกลยวใน ซงเกลยวทจ ะประกอบกนไดนนตองเหมอนกนและเทากนทงเกลยวนอกและเกลยวใน สวนประกอบตาง ๆ ของเกลยวนอกและเกลยวใน จงเหมอนกน ดงนนการก าหนดสวนประกอบตาง ๆ ของเกลยวนอกและเกลยวใน กจะไมตางกนเพยง แตจะใชสญลกษณอกษรไมเหมอนกนเทานน ทงนเพอใหม ขอแตกตางกนเปนจดสงเกตเทานนเอง คอ เกลยวนอกจะใชอกษรสญลกษณเปนตวพมพใหญ ซงแสดงสวนประกอบตางๆ ของเกลยวนอกไว ดงรปท 1.4 แตถาเปนเกลยวในจะใชอกษรสญลกษณเปนตวพมพเลก ซงแสดงสวนประกอบ ตาง ๆ ของเกลยวใน ดงรปท 1.5

รปท 1.4 สวนประกอบตาง ๆ ของเกลยวนอก

สวนประกอบของเกลยวนอก D : เสนผาศนยกลางยอดเกลยว (Major Diameter) D1 : เสนผาศนยกลางโคนเกลยว (Minor Diameter) D2 : เสนผาศนยกลางพตช (Pitch Diameter) 0 : มมเกลยว (Angle of Thread) H : ความสงของเกลยว P : ระยะพตช (Pitch) คอ ระยะจากยอดเกลยวหนงถงยอดเกลยวหนง ซงเปนตวก าหนดความหยาบหรอความละเอยดของเกลยว

13

1.1.4 หลกการอานแบบเกลยว เนองจากเกลยวเปนชนสวนมาตรฐาน ดงนนในการอานและเขยนแบบเกลยวนน จ าเปนจะตองก าหนดขนาดของเกลยวโดยอางองจากมาตรฐาน ซงขนาดเกลยว (Screw Dimension) สามารถก าหนดขนาดตาง ๆ ของเกลยวไดตามตารางมาตรฐานการก าหนดขนาดเกลยว ดงตารางท 1.1 หรอตามสตรมาตรฐานขางลางน การก าหนดขนาดเกลยวเมตรก - ISO ใชงานทวไปโดยใชสตรดงน

เสนผานศนยกลางระบของเกลยว D = d ระยะพตช P ความลกฟนเกลยวของเกลยวนอก h3 = 0.6134 ∙ P ความลกฟนเกลยวของเกลยวใน H1 = 0.5413 ∙ P

ความโคง โคนฟน R = 0.1443 ∙ P Ø - พตช d2 = D2 = d – 0.6495 ∙ P Ø - แกนเกลยวนอก d3 = d – 1.2269 ∙ P Ø - แกนเกลยวใน D1 = d – 1.0825 ∙ P Ø - สวานเจาะรแกนเกลยว = D – P มมแหลมของเกลยว 60º

พนทหนาตดรบแรง 𝑆 =𝜋

4∙

𝑑2+𝑑3

2

2

รปท 1.5 สวนประกอบตาง ๆ ของเกลยวใน

สวนประกอบของเกลยวใน d : เสนผาศนยกลางของยอดเกลยว (Major

Diameter) d1 : เสนผาศนยกลางโคนเกลยว (Minor Diameter) d2 : เสนผาศนยกลางพตช (Pitch Diameter) h : ความสงของเกลยว 0 : มมเกลยว (Angle of Thread) p : ระยะพตช (Pitch) คอระยะจากยอดเกลยวหนง ถงยอดเกลยวหนง

14

ตารางมาตรฐานการก าหนดขนาดเกลยว ตาม DIN 13-19 (1999-11)

ขนาดเกลยว D = d

พตช P

Ø พตช d2= D2

Ø แกนเกลยว ความลกของ

เกลยว ความโคงโคนฟน R

Ø

รเจาะแกนเกลยว

ความกวางปากประแจ (s)

ความหนาหวสลกเกลยว (k)

ความหนาของ นต (m)

เกลยวนอก

d3

เกลยวใน D1

เกลยวนอก

h3

เกลยวใน H1

M5 0.8 4.48 4.02 4.13 0.49 0.43 0.12 4.2 8 3.5 4 M6 1 5.35 4.77 4.92 0.61 0.54 0.14 5.0 10 4 5 M8 1.25 7.19 6.47 6.65 0.77 0.68 0.18 6.8 13 4.5 6.5 M10 1.5 9.03 8.16 8.38 0.92 0.81 0.22 8.5 17 5 8 M12 1.75 10.86 9.85 10.11 1.07 0.95 0.25 10.2 19 7 9.5 M16 2 14.70 13.55 13.84 1.23 1.08 0.29 14.0 24 10 13 M20 1.5 18.38 16.93 17.29 1.53 1.35 0.36 17.5 30 13 16

ตารางท 1.1 ตารางมาตรฐานการก าหนดขนาดเกลยว (รศ.บรรเลง ศรนล และ รศ.สมนก วฒนศรยกล. 2555 : 190)

เมอไดขนาดตาง ๆ ของสวนประกอบของเกลยวจากสตร หรอตารางมาตรฐานแลว จงจะน าขนาดดงกลาวไปใชประกอบในการเขยนแบบ เกลยว ซงการเขยนแบบเกลยวนน นยมเขยนแบบโดยการใชสญลกษณ ของเสน แทนการเขยนเกลยวทคลายของจรง ทงนเพอความสะดวกและประหยดเวลาในการเขยนแบบการเขยนแบบเกลยวจะเขยนออกมาเปนภาพฉาย สวนใหญจะแสดงแค 2 ภาพ คอ ภาพดานหนาแ ละภาพดานขาง หรอ ภาพดานหนาและภาพดานบน ซงได แสดงการ

15

เขยนแบบสญลกษณเกลยว นอกไว ดงรปท 1.6 และแสดงการเขยนแบบสญลกษณเกลยว ในไว ดงรปท 1.7

รปท 1.6 แสดงการเขยนแบบสญลกษณเกลยวนอก

รปท 1.7 แสดงการเขยนแบบสญลกษณเกลยวใน

การแสดงภาพฉาย ภาพดานหนาและภาพดานขาง ของเกลยวนอก

การแสดงภาพฉาย ภาพดานหนาและภาพดานบน ของเกลยวนอก

16

1.4.5 หลกเกณฑการเขยนแบบเกลยว ซงมหลกเกณฑการเขยนแบบเกลยวนอกและเกลยวใน พรอมรายละเอยดดงน

1) เสนยอดเกลยวของเกลยวนอกและเกลยวในใหเขยนดวยเสนเตมหนา (0.50 มม.) สวนเสนโคนเกลยวเขยนดวยเสนเตมบาง (0.25 มม.) ดงรปท 1.8 2) เสนสดเกลยวนอกและเกลยวในใหเขยนเสนเตมหนา (0.50 มม.) ดงรปท 1.8

รปท 1.8 การเขยนแบบเกลยวนอกและเกลยวใน

3) ระยะหางระหวางเสนยอดเกลยวและเสนโค นเกลยวคอความลกของฟนเกลยว (h) คาความลกของฟนเกลยวส าหรบเขยนแบบประมาณ 8/10 ของระยะพตช หรอ 0.8P ดงรปท 1.8 4) ในกรณทเปนเกลยวในแบบไมทะลชนงาน อนโลมใหเขยนมมปลายดอกสวานของรเจาะเทากบ 120° (มมปลายดอกสวาน 118º ) ดงรปท 1.8 5) เกลยวนอกและเกลยวในทมองไมเหนหรอเกลยวทถกบงใหเขยนตามขอ ก าหนดดงน 5.1) เกลยวนอก : เกลยวนอกทถกบงโดยเฉพาะเสนโคนเกลยวใหเขยนเสนยอดเกลยวดวยเสนเตมหนา และเขยนโคนเกลยวดวยเสนประ กรณทถกบงทงหมดใหเขยนเสนยอดเกลยวและเสนโคนเกลยวดวยเสนประใหเลย 3/4 ของวงกลมเลก ดงรปท 1.9

รปท 1.9 การเขยนแบบเกลยวนอกทถกบง

เสนยอดเกลยว

เสนโคนเกลยว เสนสดเกลยว

120º

เสนยอดเกลยว

เสนโคนเกลยว

เสนสดเกลยว

ความลกของฟนเกลยว

เกลยวนอกทถกบงทงหมด เกลยวนอกทถกบงเฉพาะเสนโคนเกลยว

17

5.2) เกลยวใน : เกลยวในทถกบง ใหเขยนเสนยอดเกลยว เสนโคนเกลยว และเสนอน ๆ ดวยเสนประโดยใหเขยนเสนโคนเกลยวใหเลย 3/4 ของวงกลมเลก ดงรปท 1.10

รปท 1.10 การเขยนแบบเกลยวในทถกบง

6) ความยาวเกลยวนอกจะวดตงแตปลายเกลยวจนถงเความยาวเกลยวนอกจะวดตงแตปลายเกลยวจนถงเสนสดเกลยว สวนเกลยวในทเปนเกลยวไมทะล จะตองก าหนดความลกของรเจาะ (l1) และความลกเกลยว (l) ดงรปท 1.11

รปท 1.11 การก าหนดความยาวเกลยวและความลกเกลยว

7) การเขยนแบบเกลยวเปนภาพตด ใหเขยนเสนลายตดใหบรรจบถงเสนยอดเกลยว ส าหรบเกลยวนอกทถกตดถงบรเวณเสนสดเกลยว ใหแสดงเสนสดเกลยวดวยเสนประ ดง รปท 1.12

รปท 1.12 การเขยนแบบภาพตดเกลยว

เกลยวนอก

เกลยวในแบบทะล เกลยวในแบบไมทะล

เกลยวใน

18

8) การเขยนภาพตดเกลยวประกอบกน ใหเขยนเสนยอดเกลยวของเกลยวนอกทบเสนโคนเกลยวของเกลยวใน และเสนโคนเกลยวของเกลยวนอกตองอยในแนวเดยวกนกบเสนยอดเกลยวของเกลยวใน ดงรปท 1.13

รปท 1.13 การเขยนภาพตดเกลยวประกอบกน

9) การเขยนแบบหวสลกเกลยวและการจบยด 9.1) การจบยดชนงานดวยสลกเกลยวและนต เราสามารถจบยดไดหลายลกษณะรวมทงการใชสลกเกลยวในการลอกต าแหนง ดงรปท 1.14

รปท 1.14 การเขยนภาพการจบยดดวยหวสลกเกลยวและนตแบบตาง ๆ

สลกเกลยวและนต

สลกเกลยวฝงและนต

สลกเกลยวหวหกเหลยม

สลกเกลยวหวฝง

สลกเกลยวลอก

19

9.2) การเขยนสลกเกลยวหวผา รองบนหวผาสลกเกลยวใหเขยนท ามม 45° ดงรป ท 1.15

รปท 1.15 การเขยนแบบสลกเกลยวหวผา

9.3) การเขยนแบบสลกเกลยวหวสเหลยม มขนตอนการเขยนดงน ขนตอนท 1 สรางเสนศนยกลางและสรางวงกลมขนาดแสนผานศนยกลางคาความกวางของประแจ ดงรปท 1.16 (ก) คาความกวางของประแจใหด ตารางมาตรฐานเกลยว ดงตารางท 1.1 ขนตอนท 2 สรางรปทรงหวสลกเหลยมสเหลยม โดยใชบรรทดสาม เหลยม 45ºพรอมลากเสนรางจากมมสเหลยมไปยงภาพดานหนา ดงรปท 1.16 (ข) ขนตอนท 3 สรางสวนโคงแสดงสวนทโดนปาดลบมม หวสลกเกลยวจะแบงออกเปนสองสวน จากนนใหแบงครงทงสองดาน วดขนาดรศมเทากบ 1/2e จากจดแบงครงทงสองดานลงมาดานลาง ใชวงเวยนสรางสวนโคง ดงรปท 1.16 (ค) ขนตอนท 4 สรางเสนการแสดงปาดมมออกโดยใชบรรทดสามเหลยม 30º ลากเสนจากจดเรมตนสวนโคงทงสองดาน ดงรปท 1.16 (ง)

รปท 1.16 ขนตอนการเขยนสลกเกลยวหวสเหลยม

20

9.4) การเขยนแบบสลกเกลยวหวหกเหลยม มขนตอนการเขยนดงน ขนตอนท 1 สรางเสนศนยกลางและสรางวงกลมขนาดแสนผานศนยกลางคาความกวางของประแจ ดงรปท 1.17 (ก) คาความกวางของประแจใหด ตารางมาตรฐานเกลยว ดงตารางท 1.1 ขนตอนท 2 สรางรปทรงหวสลกเหลยมหกเหลยม โดยใชบรรทดสาม เหลยม 60º พรอมลากเสนรางจากมมสเหลยมไปยงภาพดานหนา ดงรปท 1.17 (ข) ขนตอนท 3 สรางสวนโคงแสดงสวนทโดนปาดลบมม หวสลกเกลยวจะแบงออกเปนสองสวน จากนนใหแบงครงทงสองดาน วดขนาดรศมเทากบ 1/2e วดขนาดรศมเทากบ 3/4e จากจดกงกลางลงมาดานลาง ใชวงเวยนสรางสวนโคง ดงรปท 1.17 (ค) ขนตอนท 4 สรางเสนการแสดงปาดมมออโดยใชบรรทดสามเหลยม 30º ลากเสนจากจดเรมตนสวนโคงทงสองดาน ดงรปท 1.17 (ง)

รปท 1.17 ขนตอนการเขยนสลกเกลยวหวหกเหลยม

9.5) การเขยนแบบผายปากรส าหรบหวสลกเกลยว การผายปากรส าหรบรฝงส าหรบสลกเกลยวฝง จะตองเขยนตามขอก าหนด ของอนกรมมาตรฐาน DIN 74-1, DIN 974-1 และ DIN 974-2 ดงรปท 1.18

รปท 1.18 มาตรฐานการผายปากรส าหรบหวสลกเกลยว

21

9.6) การเขยนแบบปลายสลกเกลยว (Screw End) ปลายขอองสลกเกลยวจะตองเขยนตามขอก าหนดของอนกรมมาตรฐาน DIN 78 ดงรปท 1.19

รปท 1.19 มาตรฐานของปลายสลกเกลยว

9.7) การก าหนดขนาดเกลยว (Threads Dimension) การก าหนดขนาดเกลยวจะตองก าหนดสญลกษณของเกลยว คณดวยระยะพตชของเกลยว เชน M12 x 1.75 หมายความวา M = เกลยวเมตรกขนาด 12 มม. ระยะพตช 1.75 มม. และ Tr 20 x 4 หมายความวา Tr = เกลยวสเหลยมคางหม ระยะพตช 4 มม. เปนตน นอกจากนยงมการก าหนดสญลกษณอน ๆ เชน จ านวนปากเกลยว ทศทางของเกลยว คาพกดความเผอของเกลยว เปนตน ดงรปท 1.20

รปท 1.20 การก าหนดขนาดเกลยวรปแบบตาง ๆ

1.4.6 การเขยนแบบสลกเกลยวและนต การเขยนแบบสลกเกลยวและนตใหเหมอนกบของจรงนน ท าใหเสยเวลาและยงยากมาก ในทางปฏบตจงไมใช เพอความสะดวกและรวดเรวจงนยมเขยนเปนสญลกษณแทนรปรางแทจรงของเกลยว การใชสญลกษณมวธการเขยนดงตอไปน

22

1) การเขยนแบบสลกเกลยวหวหกเหลยม สลกเกลยวหวหกเหลยม เปนแทงสลกเกลยว (เกลยวนอก) ทมหวลกษณะเปนหกเหลยม ซงสวนหวนจะเปนสวนทใชเครองมอจบเพอขนอดเกลยวใหแนนในการยดชนงาน ซงมหลกการเขยนแบบสลกเกลยวหวหกเหลยมดงน 1.1) สวนทเปนสลกเกลยว ซงจะเปนเกลยวตลอดแทงสลกหรอไมตลอดแทงสลกกได ขนอยกบประโยชนของการใชงาน การเขยนแบบจะใชตามหลกเกณฑการในการเขยนแบบเกลยว 1.2) สวนทเปนหวของสลกเกลยวทเปนหกเหลยม จะตองสมพนธกนกบขนาดของเกลยว โดยจะตองพ จารณาการก าหนดขนาดสวนประกอบตาง ๆ ของสลกเกลยว จากตารางมาตรฐานการก าหนดขนาดของเกลยว แลวจงน ารายละเอยดดงกลาวมาเขยนแบบ 1.3) สวนพนทหนาตดของสลกเกลยวหกเหลยมนน ในสวนทเปนเกลยวจะใชสญลกษณเปนเสนวงกลม โดยเสนรอบวงของยอดเกลยวจะเป นเสนเตมหนาและเขยนเตมวงกลม แตสวนทเปนเสนรอบวงโคนเกลยวเปนเสนเตมบาง แตเสนรอบวงจะไมบรรจบกน ซงจะเขยนเพยง ¾ ของวงกลม โดยปลายดานหนงจะพนเสนผาศนยกลาง และปลายอกดานหนงจะไมถงเสนผาศนยกลาง ซงรายละเอยดตาง ๆ ในการเขยนแบบสลกเก ลยวหวหกเหลยมไดแสดงไวในลกษณะการเขยนแบบและการก าหนดขนาดของสลกเกลยวหวหกเหลยม ดงรปท 1.21

การก าหนดขนาดสวนประกอบตาง ๆ ของสลกเกลยวหวหกเหลยม D = เสนผาศนยกลางยอดเกลยว D1 = เสนผาศนยกลางโคนเกลยว k = ขนาดความหนาของหวสลกเกลยว s = ขนาดความกวางของประแจ e = ขนาดกวางสดของหวสลกเกลยว เทากบ s x 1.155 l = ความยาวของสลกเกลยว b = ความยาวของเกลยว

ลกษณะการเขยนแบบและการก าหนดขนาดของสลกเกลยวหวหกเหลยม การก าหนดขนาดของสวนประกอบตาง ๆ ของสลกเกลยวหวหกเหลยม สามารถพจารณาไดจากตารางการก าหนดมาตรฐานเกลยว ตารางท 1.1

23

รปท 1.21 ลกษณะการเขยนแบบและการก าหนดขนาดของสลกเกลยวหวหกเหลยม

2) การเขยนแบบนตหวหกเหลยม แปนเกลยวหกเหลยม จะมลกษณะคลายแหวนมพนทหนาตดเปนรปหกเหลยม และมรตรงกลาง ผวของรจะถกตดเปนเกลยวไวส าหรบสวมขนเขากบสลกเกลยว ซงสลกเกลยวและนตจ าเปนทจะตองเปนชนดเดยวกนและมขนาดเทากน จงจะสามารถขนเกลยวเขาดวยกนได ซงมหลกการเขยนแบบนตหวหกเหลยมดงน 2.1) การเขยนแบบนตจะก าหนดขนาดตาง ๆ ของสวนประกอบนต โดยพจารณารายละเอยด จากตารางมาตรฐานการก าหนดขนาดเกลยวเชนเดยวกนกบการเขยนแบบสลกเกลยว แลวจงน ารายละเอยดนนมาเปนขอมลในการเขยนแบบนต 2.2) การเขยนเสนรอบวงของแปนเกลยวในสวนทเปนเกลยวนน จะใชวธการเขยนแบบ เชนเดยวกนกบการเขยนแบบสลกเกลยว คอสวนพนทหนาตดของสลกเกลยวนน เสนรอบวงของโคนเกลยวจะเปนเสนเตมหนาและเขยนเตมวง แตสวนทเปนเสนรอบวงยอดเกลยวเปนเสนเตมบาง และเสนวงจะไมเตมวง จะเขยนเพยง 3/4 ของวงกลม โดยปลายดานหนงจะพนเสนผานศนยกลาง และปลายอกดานหนงจะไมถงเสนผานศนยกลาง

เสนรอบวงยอดเกลยวเปนเสน เตมหนา เขยนเตมวงกลม

เสนรอบวงโคนเกลยวเปนเสนเตมบาง เขยนไมเตมวงกลมเขยนดวยสวนโคงขนาด ¾ ของเสนรอบวง

24

ขอสงเกต : ในการเขยนแบบสญลกษณเกลยวนอกและเกลยวใน เสนรอบวงทเปนสญลกษณของโคนเกลยวและยอดเกลยว จะมขอแตกตางกนอยเลกนอยเพอปองกนไมใหเกดการสบสนระหวางสลกเกลยวและ นต คอถาเปนสลกเกลยวเสนรอบวงทเปนเสนเตมบางไมเตมวง จะเขยนก าหนดแทนสญลกษณโคนเกลยว ซงเขยนอยวงดานในของสญลกษณเกลยว แตถาเปน นตเกลยวเสนรอบวงทเปนเสนเตมบางไมเตมวง จะเขยนก าหนดแทนสญลกษณยอดเกลยว ซงเขยนอยวงดานนอกของสญลกษณเกลยว

ซงรายละเอยดตาง ๆ ในการเขยนแบบ นตหกเหลยมไดแสดงไวใน ลกษณะการเขยนแบบและการก าหนดขนาดของนตหกเหลยมดง รปท 1.22

การก าหนดขนาดสวนประกอบตาง ๆ ของแปนเกลยวหกเหลยม d = เสนผาศนยกลางยอดเกลยว d1 = เสนผาศนยกลางโคนเกลยว m = ความหนาของนต s = ขนาดความกวางของประแจ e = ขนาดกวางสดของหวสลกเกลยว เทากบ s x 1.155

ลกษณะการเขยนแบบและการก าหนดขนาดของแปนเกลยวหกเหลยม การก าหนด ขนาดของ สวนประกอบตาง ๆ ของ แปนเกลยวหกเหลยม สามารถ

พจารณาไดจากตารางการก าหนดมาตรฐานเกลยว ตารางท 1.1

รปท 1.22 ลกษณะการเขยนแบบและการก าหนดขนาดของนตหกเหลยม

เสนรอบวงยอดเกลยวเปนเสนเตมบางและเสนวงจะไมเตมวงกลมเขยนดวยสวนโคงขนาด 3/4 ของเสนรอบวง

เสนรอบวง โคน เกลยวเปนเสนเตมหนาและเสนวงจะเตมวงกลม

25

1.1.7 การประกอบสลกเกลยวและนต ในการเขยนแบบเกลยวทเปนการประกอบชนงานถาเปนภาพตดโดยปกตแลวในสวนทเปนเกลยวและ นตจะไมแสดงเสนลายตด ซงไดแสดงรายละเอยดตามตวอยาง การเขยนแบบเกลยวประกอบชนงาน จะตองใช แหวนรอง แหวนรองมหนาทรองสลกเกลยวและนตใหการบบอดยดชนงานไดแนนยงขน และกนการคลายตวของเกลยว เนองจากแหวนรองจะเพมพนทผวสมผสท าใหเพมพนทความฝด นอกจากนยงชวยลดความเสยหายของผวชนงานในขณะทขนอดอกดวย ดงรปท 1.23

รปท 1.23 การเขยนแบบเกลยวประกอบชนงานพรอมแหวนรอง

และยงมแหวนรองบางชนดสามารถกนการรวซมได ซงมลกษณะการประกอบการยดชนงานดวยเกลยวทประกบดวยแหวนรองดงรปท 1.24

รปท 1.24 การยดชนงานดวยเกลยวประกบดวยแหวนรอง

สลกเกลยว

นต

แหวนรอง

แหวนรอง

เสนตดจะแสดงทชนงานเทานน

สลกเกลยว นต และแหวนรอง จะไมแสดงเสนตด

26

1.1.8 การใชงานสลกเกลยวและนต

สลกเกลยวหวหกเหลยม DIN 931, 933, 960 และ 961

ชอเรยก : สกรหวเหลยม M12 x 60 DIN 931 – 5.6

การใชงาน : ใชยดชนสวนเครองจกรกล โดยมเกลยวในชนสวน

สลกเกลยวหวหกเหลยมพรอมนต DIN 934 และ 555

ชอเรยก : นตหวเหลยม M12 DIN 555-10

การใชงาน : ใชยดชนสวนเครองจกรกล โดยมรส าหรบใหสกรรอยผานได

สกรหวทรงกระบอกมหกเหลยมขนใน DIN 912

ชอเรยก : สกรหวหกเหลยมขนใน M8 x 40 DIN 912 – 10.9

การใชงาน : ใชในงานยดชนสวนใหแนน รบภาระ สงได หวสกรเปนแบบหวฝงในชนงาน ท าใหผวหนาชนงานเรยบในการขนยด ตองใชประแจหกเหลยมขนใน

27

สลกเกลยวหวเรยวฝงแบบผาหว DIN 63, 68, 87 และ 963

ชอเรยก : สกรหวเรยวฝง M5 x 30 DIN 936 – 5.6

การใชงาน : ใชส าหรบยดชนสวนทรบภาระต า หวสกรทเรยวจะท าใหชนงานได ศนยและท าใหผวงานเรยบ

สลกเกลยวหวทรงกระบอกแบบผาหว DIN 64 และ 84

ชอเรยก : สกรหวทรงกระบอก M6 x 50 - DIN 64 – 5.6

การใชงาน : ใชส าหรบยดชนงานทรบภาระต า เนองจากหวสกรนใชไขควงขนยด

1.2 ตลบลกปน (Bearing) ตลบลกปนเปนชนสวนมาตรฐานอกชนดหนงทท าหนาทในการรองรบ ภาระการหมนของเพลาเพอใหการหมนของเพลาหมนไดคลองขน ท าใหเครองจกรกลท างานอยางมประสทธภาพ และเทยงตรง ซงตลบลกปนจะมรปรางลกษณะ และมสวนประกอบตาง ๆ ของตลบลกปน ดงรปท 1.25 1.2.1 สวนประกอบของตลบลกปน 1) แหวนนอก (Outer Races) เปนรางวงส าหรบเมดลกปนทผวสมผสดานนอกและใชในการสวมประกอบกบตวเรอน (Housing) 2) แหวนใน (Inner Races) เปนรางวงส าหรบเมดลกปนทผวสมผสดานใน 3) เมดลกปน (Ball) จะอยระหวางแหวนนอกและแหวนในเพอใหอสระตอกนซงท าหนาทเปนตวลดแรงเสยดทานของแหวนทงสองดวย

28

4) รงเมดลกปน (Cage) เปนตวควบคมเมดลกปนใหเรยงตวกนอยในต าแหนงเพอ ใหเมดลกปนรบแรงไดเทา ๆ กน ภายในตลบลกปน

รปท 1.25 ลกษณะและสวนประกอบตาง ๆ ของตลบลกปน (โปรแกรม Solid works 2012 โดย เจรญ บญใบ)

1.2.2 ชนดของตลบเมดลกปน เมดลกปนเปนสวนประกอบส าคญของตลบลกปนทมสวนส าคญเนองจากเปนสวนทจะชวยลดแรงเสยดทานระหวางแหวนนอกและแหวนในท าใหแหวนทงสองเปนอสระตอกน ซงสามารถแบงตามลกษณะการรบแรงแนวรศมและแนวแกน ตลบลกปนมอยหลายชนดเพอใหเหมาะกบการใชงานทหลากหลาย ดงน 1) ตลบลกปนเมดกลม (Deep Groove Ball Bearing) มลกษณะเปนเมดทรงกลม เมดลกปนชนดนนยมใชกนแพรหลาย มใหเลอกแบบแถวเดยว (Single Row) และแบบสองแถว (Double Row) สามารถรบแรงตามแนวรศม ระดบปานกลาง และรบแรงตามแนวแกน ไดเลกนอย ดงรปท 1.26

ตลบลกปนเมดกลมรบแรงแนวรศม ตลบลกปนเมดกลมรบแรงแนวแกน

รปท 1.26 ตลบลกปนเมดกลม

ลกปนเมดกลม

1. แหวนนอก (Outer Races)

4. รงเมดลกปน (Cage)

2. แหวนใน (Inner Races)

3. เมดลกปน (Ball)

29

2) ตลบลกปนเมดทรงกระบอก (Cylindrical Roller Bearing) มลกษณะเปนเมดทรงกระบอกสามารถรบแรงไดด โดยเฉพาะรบแรงในแนวรศม และยงสามารถใชกบงานทมความเรวรอบสง ๆ ซงจะใชงานไดดกวาลกปนเมดกลม มลกษณะดงรปท 1.27

รบแรงแนวรศม รบแรงแนวแกน

รปท 1.27 ตลบลกปนเมดทรงกระบอก

3) ตลบลกปนเมดทรงเรยว (Taper Roller Bearing) มลกษณะคลายลกปนเมดทรง กระบอกแตเสนผาศนยของปลายทงสองขางจะไมเทากนท าใหเกดองศาการเอยง สามารถรบแรงไดทงในแนวรศมและแนวแกน นอกจากนนสามารถแยกวงแหวนนอกและวงแหวนในออกจากกนไดอกดวย มลกษณะดงรปท 1.28

รปท 1.28 ตลบลกปนเมดเรยว

4) ตลบลกปนเมดโคง (Spherical Roller Bearing) มลกษณะคลายลกปนเมดทรงกระบอก แตจะมลกษณะเปนแนวโคง ใชงานทว ๆ ไป เหมอนลกปนเมดกลม แตรบแรงตามแนวแกนไดดกวา มลกษณะดงรปท 1.29

รปท 1.29 ตลบลกปนเมดโคง

ลกปนเมดทรงกระบอก

ลกปนเมดโคง

ลกปนเมดเรยว

30

5) ตลบลกปนเมดเขม (Needle Roller Bearing) มลกษณะเปนเมดทรงกระบอกเลกแตยาว สามารถรบแรงตามแนวรศมไดอยางเดยว มลกษณะดงรปท 1.30

รปท 1.30 ตลบลกปนเมดเขม

1.2.3 การเขยนแบบตลบลกปน การอานและเขยนแบบตลบลกปน จะใชวธการค านวณคลายกบการเขยนแบบเฟอง คอ

ค านวณหาขนาดของสวนประกอบตาง ๆ จากสตรเมอไดแลวจงน าขอมลทไดไปใชในการเขยนแบบหรอออกแบบ

ตลบลกปนโดยปกตแลวจะเปนชนสวนทถกประกอบไวภายในเครองจกร ถามองภายนอกจะมองไมเหน ฉะนนเวลาเขยนแบบสวนมาก จะเขยนเปนภาพตด ซงจะพบมากในการเขยนแบบภาพประกอบ โดยทจะไมแสดงเสนลายตดทเมดลกปน ดงรปท 1.31

รปท 1.31 การเขยนแบบภาพตดตลบลกปน

ลกปนเมดเขม

D = Ø ตลบลกปน d' = Ø เมดลกปน d = Ø รสวมเพลา b = ความหนาตลบลกปน Dm = Ø พตช n = จ านวนเมดลกปน = 3.14 x Dm / 1.5 x d’

31

1.2.4 การใชตารางในการเขยนแบบตลบลกปน

ตารางท 1.2 แสดงขนาดและสดสวนของตลบลกปนชนดตาง ๆ

32

ตารางท 1.2 แสดงขนาดและสดสวนของตลบลกปนชนดตาง ๆ (ตอ)

33

ตารางท 1.2 แสดงขนาดและสดสวนของตลบลกปนชนดตาง ๆ (ตอ)

34

1.3 สลก (Dowel pin) สลกเปนชนสวน เครองกล ใชส าหรบจบยดชนงาน เพอใหชนงานสามารถถอด- ประกอบได ลอกต าแหนง ของชนสวน และเปนชนสวน ปองกนการเกนก าลงของเพลาสงก าลง เกลยวสงก าลง ลอสายพาน และเฟอง เปนตน

1.3.1 ชนดของสลก สลกตามมาตรฐาน DIN ทใชงานโดยทวไปแบงออกเปน 6 ประเภท ดงน 1) สลกทรงกระบอก (Paralell Pins) มลกษณะรปรางเปนแทงโลหะทรงกระบอกผานการชบแขงมาแลว ผวของสลกเปนผวมน อาจผานการเจยระไนหรอดงขนรปกได เปนสลกทรงกระบอกทใชในงานแมพมพ สามารถถอดเขาออกไดบอยครงโดยสลกไมเกดการสกหรอ สลกทรงกระบอกตามมาตรฐาน DIN ม 5 แบบ แสดงดงรปท 1.32

DIN EN 28734 (ชบแขง) DIN EN 8735 (ชบแขง) DIN EN 28735

DIN EN 8733S plit Pin - DIN 94

รปท 1.32 ลกษณะของสลกทรงกระบอก

2) สลกทรงเรยว (Taper Pins) เปนสลกทมล าตวเรยวดวย อตราเรยว 1 : 50 ใชส าหรบยดชนงานใหแนน ปองกนการเลอนตว สลกนรภย เปนตน จดเดนของสลกเรยว คอแรงจบยดชนงานจะเกดจากรปทรงของสลกและท าใหเกดแรงเสยดทานในเวลาเดยว กน ท าใหสามารถรบภาระการกระแทกและคงความเทยงศนยไดด สลกเรยวตามมาตรฐาน DIN ม 3 แบบ แสดงดงรปท 1.33 DIN EN 22339 DIN EN ISO 8737 (เกลยวนอก) DIN EN ISO 8736 (เกลยวใน)

รปท 1.33 ลกษณะของสลกเรยว

35

3) สลกผาขาง (Groove Pins) เปนสลกทรงกระบอกท มล าตวผาเปนรองตามทศ ทางยาวจ านวน 3 รอง การเจาะรเพอประกอบสลกนเพยงแคเจาะรจะใหพอเหมาะแลวตอกอดเขาไป สวนทเปนรองบากจะอดแนนในเนอของรเจาะท าใหสลกยดตดแนน สลกผาขางตามมาตรฐาน DIN ม 9 แบบ แสดงดงรปท 1.34

DIN EN ISO 8739 DIN EN ISO 8740 DIN EN ISO 88741

DIN EN ISO 8742 DIN EN ISO 8743 DIN EN ISO 8744

DIN EN ISO 8747 DIN EN ISO 8746 DIN EN ISO 8745

รปท 1.34 ลกษณะของสลกผาขาง

4) สลกปลอกเบง (Spring Pins) เปนสลกทท าจากสปรงมวนขดเปนรปทรงกระ บอก สลกแบบนจะมปลายเรยวเลกนอยทงสองขาง สามารถรบภาระในท กทศทางตามแนวรศมไดเทานน การประกอบสลกนสามารถท าไดสะดวก เพราะรสลกไม ตองผานการควานเรยบ เมอสวมอดลงในรเจาะจะท าใหเกดการเบงตวของสลกเพอยดชนงานใหแนน สลกปลอกเบงตามมาตรฐาน DIN ม 5 แบบ แสดงดงรปท 1.35

DIN EN ISO 8748 DIN EN ISO 8750 DIN EN ISO 8751

รปท 1.35 ลกษณะของสลกปลอกเบง

36

DIN EN ISO 28752 DIN EN ISO 13337

รปท 1.35 ลกษณะของสลกปลอกเบง (ตอ)

5) สลกแบบเคลฟวส (Clevis Pin) เปนสลกรปทรงกระบอก นยมใชกบงานทเปนแกนหมนหรอจดหมนของแขนโยก เปนตน สลกแบบเคลฟวสตามมาตรฐาน DIN มอย 3 แบบ แสดงดงรปท 1.36

รปท 1.36 ลกษณะของสลกแบบเคลฟวส

6) สลกแบบรเวต (Rivet Pins) แสดงดงรปท 1.37

DIN 124 DIN 302 DIN 660 DIN 661

DIN 662 DIN 674 DIN 675 DIN 7340 DIN 7341 DIN 6791 DIN 6792

รปท 1.37 ลกษณะของสลกรเวต

DIN 1445 DIN EN 22340 DIN EN 22341

37

1.3.2 การเขยนแบบสลก 1) การเขยนแบบสลกทรงกระบอก สลกทยดชนงานจะนยมแสดงเปนภาคตด โดยภาคตดทแสดงตามแนวยาวจะไมมการแสดงเสนลายตดแตอยางใด แตถาเปนภาคตดขวาง จะแสดงเสนลายตด แสดงดงรปท 1.38

รปท 1.38 การเขยนแบบสลกทรงกระบอก

2) การเขยนแบบสลกเรยว สลกเรยวจะมอตราเรยว 1 : 50 เมอจะมการเขยนภาพดานบน จะฉายขนาดเสนผานศนยกลางดานเลกจากภาพดานหนา แสดงดงรปท 1.39

รปท 1.39 การเขยนแบบสลกเรยว

38

3) การเขยนแบบสลก ผาขาง สลกรองบากตางๆ เชน สลกรองบากทรงกระบอก สลกเบงและสลกทมรองบากอนๆ จะตองเขยนแบบแสดงรองบากใหเหนในแบบงาน แสดงดงรป ท 1.40

รปท 1.40 การเขยนแบบสลกผาขาง

4) การเขยนแบบสลก ปลอกเบง จะตองเขยนแบบแสดงหนาตดของสลกเบงใหเหนในแบบงาน แสดงดงรปท 1.41

รปท 1.41 การเขยนแบบสลกปลอกเบง 1.3.3 การใชตารางมาตรฐานในการเขยนแบบสลก ในการเขยนแบบเครองกล ตองใชตารางมาตรฐานมาชวยก าหนดขนาดของสลกเพอน าไป ใชในการเขยนแบบ ซงตารางมาตรฐานจะระบขนาดและความยาว เพอใหผผลตจดหาไดอยางถกตอง ดงแสดงในตารางท 1.3, 1.4, 1.5, 1.6 และตารางท 1.7

39

ตารางท 1.3 แสดงขนาดและสดสวนของสลกทรงกระบอก

40

ตารางท 1.4 แสดงขนาดและสดสวนของสลกทรงเรยว

41

ตารางท 1.5 แสดงขนาดและสดสวนของสลกปลอกเบง

ตารางท 1.6 แสดงขนาดและสดสวนของสลกผาขาง

42

ตารางท 1.7 แสดงขนาดและสดสวนของสลกเคลฟวส

43

1.3.4 การใชงานสลกชนดตาง ๆ

ขนาดตามมาตรฐานของสลก การน าไปใชงาน

Parallel pin DIN 7

Taper pin DIN 1

Grooved Dowel pin DIN 1473

Spring pin DIN 7346

รปท 1.42 การใชงานสลกชนดตาง ๆ

42

42

45

40

40

44

1.4 แหวนรองและแหวนลอก (Washer and Retaining Rings) แหวนรองและแหวนลอก เปนชนสวน ตามมาตรฐานเครองกล ชนดหนง แหวนรอง ใชส าหรบรองและหนนสลกเกลยวและนต เพอชวยใหสามารถขนนตใหแนนมากขนและยงสามารถท าหนาทปองกนการคลายตวของนตไดอกดวย สวนแหวนลอกใชส าหรบลอกต าแหนงสลกเกลยวและนตใหอยต าแหนงทตองการ หรอท าหนาทลอกต าแหนงของชนสวนทอยบนเพลา (Shafts) หรอรควาน (Hubs) เพอปองกนชนสวนหลดออกจากกน ลกษณะของแหวนลอกเพลามรปรางเปนวงแหวนกลม มหวสองหวและเจาะรไวส าหรบเสยบปลายของคมถางหรอหบ เพอถอดประกอบแหวนลอกบนเพลา แหวนรองและแหวนลอกอาจจะท ามาจากโลหะแผนเรยบ โลหะสปรงและวสดอน ๆ ขนอยกบวตถประสงคการใชงาน ซงสามารถแบงชนดแหวนรองและแหวนลอก ดงน

1.4.1 ชนดของแหวนรอง

1) แหวนกลม (Round Washer) เปนแหวนท ใชในงานเครองมอกลทวไป มลกษณะแผนวงกลม หรอสเหลยมผวเรยบ และเจาะรไวตรงกลาง เพอใชส าหรบสอดสลกเกลยวเขาไป ดงรปท 1.43

รปท 1.43 ลกษณะและการใชงานแหวนกลม

2) แหวนสรง (Spring Lock Washer) เปนแหวนทท ามาจากสปรง รปรางคลายกบแหวนกลมแตมความกวางของแผนวงแหวนแคบกวาแหวนกลม และ ตดเนอโลหะของวงแหวนใหขาดออกจากกนใหเอยงเปนมม ซงปลายของวงแหวนทตดออกจะเฉออกจากระนาบของวงแหวน เพอใชเปนขอบส าหรบขบกน ท าใหสามารถปองกนการคลายตวของนตได ดงรปท 1.44

รปท 1.44 ลกษณะและการใชงานแหวนสปรง

แหวนสปรง

แหวนรองกลมแบบไมลบคม

แหวนรองกลมแบบลบคม

45

3) แหวนสรงแบบยดหยน (Elastic Washer) เปนแหวนทมลกษณะเหมอนแหวนกลม ท ามาจากโลหะสปรง รปแบบของแหวนรองสปรงยดหยนม 2 ชนด ชนดแรกเปนแหวนสปรงแบบโคง สวนอกแบบเปนแหวนสปรงยดหยนแบบบดตว ดงรปท 1.45

รปท 1.45 ลกษณะและการใชงานแหวนสปรงแบบยดหยน

4) แหวนสปรงแบบแฉก ( Fan Disks) เปนแหวนทท าจากโลหะสปรง มลกษณะ มทงแบบแหวนสปรงแฉกภายนอก (External) และแฉกภายใน (Internal) ลกษณะการใชงานเมอขนนตใหแนนฟนของแหวนสปรงแฉกจะถกอดเข โดยรอบแหวน ไปดวย เมอเกดการคลายตวของนต คมของฟนจะจกเขาไปในเนอของวสดของนต ท าใหปองกนคลายตวของนตไดด ดงรปท 1.46

รปท 1.46 ลกษณะและการใชงานแหวนสปรงแบบแฉก

5) แหวนพบลอก (Tap Lock Washers) แหวนลอกชนดนม 2 แบบ แบบแรกเปนแหวนลอกแบบยน มลกษณะเปนแผนยนออกมาจากแหวน ใชส าหรบพบใหแนบกบขอบของชนงาน สวนตวแหวนจะพบใหแนบกบดานขางของหวสลกเกลยวและนต อกแบบคอแหวนลอกจมก มลกษณะเปนแผนพบตงฉากกบตวแหวน ใชส าหรบเสยบเขาไปในรเจาะ สวนตวแหวนจะพ บใหแนบกบดานขางของหวสลกเกลยวเชนเดยวกน ดงรปท 1.47 และรปท 1.48

รปท 1.47 ลกษณะของแหวนพบลอก

46

แหวนลอกเพลาใน

แหวนลอกเพลานอก

รปท 1.48 ลกษณะและการใชงานแหวนพบลอก

1.4.2 ชนดของแหวนลอก (Retaining Rings) 1) แหวนลอกนอก ตามมาตรฐาน DIN ทใชงานทวไปแบงออกเปน 3 แบบ ดงแสดงรปท 1.49

DIN 471 DIN 6799 DIN 7993 Type A

รปท 1.49 แหวนลอกนอก

2) แหวนลอกใน ตามมาตรฐาน DIN ทใชงานทวไปแบงออกเปน 2 แบบ ดงแสดงรปท 1.50 DIN 472 DIN 7993 Type B

รปท 1.50 แหวนลอกในและการใชงาน

แหวนลอกแบบยน แหวนลอกแบบจมก

47

1.4.3 การใชตารางมาตรฐานในการเขยนแบบแหวนรองและแหวนลอก

ตารางท 1.8 ขนาด รปราง และสดสวนของแหวนรองกลมและแหวนสปรง

ตารางท 1.9 ขนาด รปราง และสดสวนของแหวนสปรงแบบยดหยน

ตารางท 1.10 ขนาด รปราง และสดสวนของแหวนแบบแฉก

48

ตารางท 1.11 ขนาด รปราง และสดสวนของแหวนลอกแบบพบ

ตารางท 1.12 ขนาด รปราง และสดสวนของแหวนลอกนอก

49

ตารางท 1.13 ขนาด รปราง และสดสวนของแหวนลอกใน