Pars parasympathica (Parasempatik Sinir Sistemi) · flexura coli sinistra’ya kadar bölümü)...

Pars parasympathica (Parasempatik Sinir Sistemi)

Doç.Dr.M.Cudi TUNCER

Pars parasympathica

• Çıkış merkezlerine göre– pars cranialis – pars pelvica olarak iki parçada incelenir.

A-Pars cranialis

• mesencephalon, pons ve bulbus’ta bulunan parasempatik çekirdekler

• n.oculomotorius• n.facialis• n.glossopharyngeus • n.vagus• Kranial sinirler aracılığı ile baş ve boyunda organların

yakınında veya duvarlarında bulunan ganglionlara gelir

• Ganglionlardan başlayan postganlioner lifler de organa parasempatik uyarıyı iletir.

Kranial parçanın parasempatik çekirdekleri

• Mesencephalonda; – n.oculomotorius’un, nuclei accessorii nervi

oculomotorii (Edinger-Westphal, nuclei autonomici),

• Pons’ta; – n.facialis’in, nucleus salivatorius superior,

• Bulbus’ta;– n.glossopharyngeus’un, nucleus salivatorius

inferior – n.vagus’un nucleus dorsalis nervi vagi denilen

çekirdekler

• Bu çekirdeklerden başlayan presinaptik parasempatik lifler adı geçen kafa sinirleri içinde seyrederek çeşitli ganglionlarda sinaps yaparlar.

• *n.oculomotorius ile ganglion ciliare’ye, • *n.facialis’in n.petrosus major ve chorda

tympani dalları ile ganglion pterygopalatinum ve ganglion submandibulare’ye,

• *n.glossopharyngeus’un n.tympanicus dalıyla da ganglion oticum

• *n.vagus ise göğüs ve karın boşluğunda bulunan pleksuslara katılır ve innerve edeceği organın duvarındaki ganglionlarda sinaps yaparlar.

• Parasempatik lifler n.vagus ile;– Trachea– Akciğer– Kalp– Yemek borusu– Mide ve bağırsaklara (Sindirim kanalının

flexura coli sinistra’ya kadar bölümü) ulaşır.

BAŞ BÖLGESİNDE YERLEŞMİŞ PARASEMPATİK GANGLIONLAR

• Parasempatik ganlionlar, innerve edilen organa çok yakın veya organ duvarı içinde bulunurlar.

• Kranial sinirler ile ilişkili baş bölgesinde dörttane parasempatik ganglion bulunur.

• Bu ganglionlar, yalnız parasempatik liflerin iletilmesinde rol oynamazlar.

• Duyusal afferent lifler ile sempatik liflerde parasempatik ganglionlardan geçerler. Fakat duyusal ve sempatik lifler ganglionlarda nöron değiştirmeden geçerler, sadece geçiş yeri olarak kullanırlar.

1-Ganglion ciliare:

• Orbita’nın tepe kısmına yakın yerde, n.opticus ile m.rectus lateralis arasında

Nuc.accessorius nervi oculomotoriin.oculomotorius

Nn.ciliares breves

M.sphinter pupilla M.ciliaris

Ggl.ciliare PARASEMPATİK SEYİR

Ganglion ciliare

Nn.ciliares breves

Ganglion ciliare:

Plexus cavernosus’u oluşturan sempatik lifler (A.ophthalmica çevresinde)

Ganglion cervicale superius

Nn.ciliares breves ve nn.ciliares longi

M.dilatator pupilla

Ggl.ciliareSEMPATİK SEYİR

2-Ganglion pterygopalatinum (Meckel ganglionu)

• Fossa pterygopalatina’da yerleşik en büyük parasempatik gangliondur.

Nuc.salivatorius superiorN.facialis (N.petrosus major)

N.maxillaris N.zygomaticus N.zygomaticotemporalis N.lacrimalis

Ggl.pterygopalatinum

Gl.lacrimalis, gll.nasales ve gll.salivario minores

PARASEMPATİK SEYİR

Ggl.pterygopalatinum

N.maxillaris

N.zygomaticusN.zygomaticotemporalis

N.lacrimalis

Ganglion pterygopalatinum (Meckel ganglionu)

Ganglion cervicale superius

N.petrosus profundus

N.canalis pterygoidei

M.orbitalis (Müller kası; düz kas;fissura orbitalis inferior’u kapatır)

N.petrosus major(N.facialis)

Ggl.pterygopalatina

SEMPATİK SEYİR

3-Ganglion submandibulare:

• M.hyoglossus’un üst kısmında yerleşmiş ön ve arka uçlarında bulunan birer kök ilen.lingualis’e bağlanır.

Nuc.salivatorius superior

N.facialis (Chorda tympani)

Ggl.submandibulare

Gl.submandibularis ve gl.sublingualis

PARASEMPATİK SEYİR

Ggl.submandibulare

N.lingualis

3-Ganglion submandibulare:

Ganglion cervicale superius

Ggl.submandibulare

Gl.submandibularis ve gl.sublingualis

SEMPATİK SEYİR

4-Ganglion oticum:

• Foramen ovale’nin altında yer alır.

Nuc.salivatorius inferior

N.tympanicus (n.glossopharyngeus) orta kulağagirer ve n.petrosus minor olarak orta kulaktan çıkar

Ggl.oticum

Gl.parotidea

N.auriculotemporalis (n.mandibularis)

PARASEMPATİK SEYİR

Ggl.oticum

N.auriculotemporalis n.petrosus minor

Ganglion oticum

Ganglion cervicale superius

A.meningea media çevresinde

Ggl.oticum

Gl.parotidea

SEMPATİK SEYİR

B-Pars pelvica

• Medulla spinalis’in S2-S4 seviyelerinde, nuclei parasympathici sacrales’teki (columna parasympathicus sacralis) presinaptik parasempatik nöronlardan başlar.

• Bu segmentlere ait spinal sinirlerin içersinde seyrederler. Sonra spinal sinirleri terk eder …>nn.splanchnici pelvici (nn.erigentes)

Nn.splanchnici pelvici

• pelvis’te bulunan plexuslara katılır• flexura coli sinistradan sonra gelen kalın

bağırsak kısımları,rektum• mesane, penis, klitoris, testis, ovarium, tuba

uterina, uterus • Nn.splanchnici pelvici içersindeki presinaptik

parasempatik lifler hedef organların duvarındaki ganglion’larda veya organlara yakın olarak bulunan plexuslardaki ganglionlarda sinaps yaparlar

• Ter bezleri, • Mm.arrectores pilorum • Periferik kan damarları kasları yalnız

sempatik sinirler tarafından innerve edilirler.

Enterik Sinir Sistemi

• Gastrointestinal kanalı oluşturan organlar ile pancreas ve vesica biliaris’in innervasyonları ile ilgili sistemdir.

• Bu sistemin efferent bölümü sempatik ve parasempatik nöronlar tarafından oluşturulduğu için otonom sinir sisteminin bir parçasıdır.

• Enterik sinir sistemi gerekli durumlarda santral sinir sisteminden bağımsız bir şekilde refleks olarak çalışarak peristaltik hareketleri, sindirim sistemindeki bezlerin sekresyon ve kan akımını düzenleyebilir.

• Plexus myentericus (Auerbach)……> longitudinal ve sirküler kas tabakaları arasında

• Plexus submucosus (Meissner)…….> sirküler kas tabakası ile muscularis mucosa tabakaları arasında

• Visseral duyu nöronları, visseromotor nöronlar ve bunlar arasındaki ara nöronlar enterik sinir sisteminin kendi başına çalışabilmesini sağlayan refleks arkını oluştururlar.

• Barsak duvarlarındaki gerilme, barsak lümenindeki maddelerin içeriği gibi etkenler visseral duyu nöronları tarafından değerlendirilir. Barsak aktivitesini ise visseromotor nöronlar düzenler.

OTONOM SİNİR SİSTEMİNE AİT PLEKSUSLAR VE PREVERTEBRAL

GANGLİONLAR

• Primer pleksuslar:• -Plexus cardiacus• -Plexus pulmonalis• -Plexus coeliacus• -Plexus hypogastricus superior • -Plexus hypogastricus inferior

Sekonder pleksuslar

• Bu büyük pleksusların uzantıları organları yakınında yerleşmiş olan sekonder pleksusları oluşturur.

• Genelllikle ilgili organların adlarıyla anılırlar. Örneğin; plexus lienalis, plexus hepaticus ve plexus renalisgibi.

Prevertebral ganglionlar

• Bu pleksuslar içersinde sempatik prevertebral ganglionlar vardır örneğin; ganglia coeliaca, ganglion mesentericum superius, ganglion mesentericum inferius….gibi

Plexus cardiacus:

Servikal ve Torakal bölgedeki sempatik paravertebral ganglionlardan gelen postsinaptik lifler

N.vagus’tan gelen presinaptik lifler

Plexus cardiacus

Plexus pulmonalis:

Torakal 2-5 paravertebral sempatikganglionlardan gelen postsinaptik lifler

N.vagus’tan gelen presinaptik parasempatik lifler

Plexus pulmonalis

Plexus pulmonalisanterior

Plexus pulmonalisposterior

Plexus coeliacus:

• En büyük otonom sinir ağıdır.

N.splanchnicus major ve n.splanchnicus minorile gelen presinaptik sempatik lifler

N.vagus’tan gelen presinaptik parasempatik lifler

Plexus coeliacus

Sekonder plexuslar bu plexustan başlar

Sekonder pleksuslar• Plexus coeliacus’tan yayılan ve ilgili organların

adlarıyla anılan sekonder pleksuslar vardır.– plexus hepaticus,– plexus lienalis, – plexus gastrici, – plexus phrenicus, – plexus suprarenalis, – plexus renalis, – plexus testicularis veya ovaricus,– plexus mesentericus superior, – plexus intermesentericus, – plexus mesentericus inferior

Plexus hypogastricus superior:

• Bifurcatio aortae’nın önünde bulunur. Plexus intermesentericus veN.splanchnici lumbales 3-4’ten gelensempatik lifler

Nn.splanchnici pelvici’den gelenparasempatik lifler

Plexus hypogastricussuperior

Sağ ve sol n.hypogastricus’lar

Plexus uretericusPlexus testicularis

Plexus iliacus

Plexus hypogastricus inferior (plexus pelvicus):

• T12 vertebra seviyesinde a.iliaca interna’nın medialindedir.

Sağ ve sol n.hypogastricus’largelen sempatik lifler

Nn.splanchnici pelvici’dengelen parasempatik lifler

Plexus hypogastricusinferior

Plexus rectalis medius Plexus vesicalisPlexus prostaticus

(uterovaginalis)

VISSERAL AFFERENT LİFLER

• Hem sempatik ve hem de parasempatik sinirler içerisinde organlardan gelen duyuları taşıyan genel visceral afferent (GVA) lifler vardır.

• Normal durumda organlardan gelen duyular sadece organ reflekslerini başlatır. Bilinç seviyesine ulaşmazlar. Ancak söz konusu duyuların bir kısmı belirli bir eşiğe ulaşınca duyular thalamus aracılığı ile cortex cerebri’ye yani şuura ulaşır ve hissederiz.

• Genel bir kural olarak sempatik sinirler içersinde ağrı ile ilgili, parasempatik sinirler içersinde ise refleks ile ilgili afferentler iletilir.

• Afferent refleks lifleri n.vagus ve n.glossopharyngeus ile beyne iletilir.

• Nn.splanchnici pelvisi (erigentes) içersinde seyreden lifler ise 2-4 sakral spinal segmentlere ait spinal ganglion’lara ulaşır. Bu ganglion’ların santral uzantıları medulla spinalis’in gri cevherindeki internöronlar aracılığı ile refleks arkını oluştururlar.

• Afferent lifler açlık, oksijen yokluğu ve gerilme gibi durumlarda aktive olurlar.

• Temas, kesme, sıcak ve soğuk duyularına karşı duyarlı değildir.

• YANSIYAN AĞRILAR• Organlardan kaynaklanan ağrı duyuları otonom

sisteme ait lifler (visseral afferentler) içerisinde seyreder.

• Organların ağrılarını alan merkezler beyinde iyi gelişmediği için ağrılar yaygın hissedilir, yerini kesin tespit etmek zordur. Somatik ağrılar ise şiddetlidir ve yerleri kesin olarak saptanabilir.

• Organlarda herhangi bir patoloji sonucu oluşan ağrı duyusunun belli bir somatik bölgede veya deride bir dermatom sahasında duyulmasına “Yansıyan (Vuran) Ağrı” denir. Ağrı duyusunun vücudun dış bölgesine aksettiği bölgeler ise “HEAD alanları” adını alır.

• Aynı segmentlerden (sklerotom, dermatom veya myotomdan) gelişen organlar ile yine bu organın segmentinden gelişen somatik bölgenin afferentleri arka kökte birlikte seyrederler.

• Sonuçta organın ve somatik vücut yüzeyinin ağrıları birbiri üzerine projekte olur.

• Visseral afferentlerle taşınan ağrı duyusu ile taşınan uyarılar, somatik afferentler ile karışabilir. Bu nedenlerle organlardan gelen duyuların bağlandığı medulla spinalis segmentlerinden çıkan spinal sinirler hangi deri bölgesine dağılıyorsa organın ağrısı o bölgelerde hissedilir.

Örnek

• KALP AĞRILARI: • Kalp ağrıları C8,T1-5 segmentlerinden çıkan

sempatik sinirlerin afferentleri ile taşınır. Bu segmentlere ait somatik sinirler ise n. ulnaris (C8-T1), n. cutaneus brachi medialis (C8-T1), n. cutaneus antebrachi medialis (C8-T1) ve nn. İntercostales (T1-T5)’dir. İlk 5 intercostal sinirin afferentleri pectoral bölgenin duyusunu alır. Üst ekstremiteye giden diğer 3 sinirde kol, ön kol ve elin medial kısmından deri duyusunu alır. Dolayısıyla kalp ağrıları sol meme, sol omuz, sol kol – ön kol ve sol elin ulnar tarafına akseder.