Mestrapport 2015 - Vlaamse Landmaatschappij (VLM) · 2016. 1. 4. · Begeleiding door CVBB...

Mestrapport 2015

over de mestproblematiek in Vlaanderen

Vernieuwde rapportering

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │2

Sinds 2001: jaarlijks Voortgangsrapport over de mestproblematiek in Vlaanderen

Wijziging rapporteringsvereisten Mestdecreet

Vernieuwde rapportering vanaf 2015Naast controleacties Mestbank, ook begeleiding door de dienst Bedrijfsadvies van de VLM en het Coördinatiecentrum Voorlichting en Begeleiding duurzame Bemesting (CVBB)

Nieuwe titel: ‘Mestrapport’Digitaal op www.vlm.beAandacht voor regionale verschillen, in lijnmet de gebiedsgerichte aanpak van MAP5

Opbouw van het Mestrapport 2015

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │3

Kader Feiten & Cijfers

Beheer

instrumenten

Ondersteuning

mestbeleid

Conclusies

Vlaamse mestbalans blijft in evenwicht

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │4

Bemesting

Verwerking & export

Productie

Bemesting

Verwerking & export

Eiwit- en fosforarme voeders - 15,0 miljoen kg N- 10,4 miljoen kg P2O5

Bijkomende afzet door derogatie+ 6,5 miljoen kg N

Verdere groei verwerking & export- 38,5 miljoen kg N- 22,3 miljoen kg P2O5

Productie van dierlijke mest

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │5

Productie

Bemesting

Verwerking & export

Aantal dieren 1,3 miljoen runderen

6,3 miljoen varkens

31 miljoen pluimvee

Mestproductie 125,1 miljoen kg N 60,9 miljoen kg P2O5

Nutriëntenaanpak aan de bron- 15,0 miljoen kg N- 10,4 miljoen kg P2O5

Afzet op landbouwgrond

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │6

Productie

Bemesting

Verwerking & export

Oppervlakte landbouwgrond 674.000 ha landbouwgrond

82.635 ha derogatie

Afzetruimte 104,6 miljoen kg N (155 kg N/ha) 45,3 miljoen kg P2O5 (67 kg P2O5/ha)

6,5 miljoen kg N extra door derogatie

Gebruik van meststoffen

miljoenkg N

miljoenkg P2O5

Dierlijke mest 94,1 42,7Kunstmest 40,1 1,2Andere mest 1,5 0,8

Grasland63%

Maïs*33%

Wintertarwe of triticale**

2%Bieten

2%

Verwerking & export

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │7

Productie

Bemesting

Verwerking & export

Verwerking & export Vlaamse dierlijke mest 38,5 miljoen kg N 22,3 miljoen kg P2O5

Transport van nutriënten uit Vlaanderen 30,9 miljoen kg N 26,1 miljoen kg P2O5

N2-gas productie biologieën 17,9 miljoen kg N

Frankrijk69%

Duitsland4%

Nederland26%

Vlaamse mestbalans in evenwicht, maar…

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │8

Maar nog altijd landbouwbedrijvenonevenwicht in bedrijfsbalans ofniet oordeelkundig aanwenden van meststoffen binnen bedrijf

MAP5: gerichte en efficiënte inzet van meststoffen binnen het bedrijf

In de juiste dosis, op de juiste teelten en op het juiste tijdstip Beperken van ongewenste verliezen van nutriënten naar het grond- en oppervlaktewater

N P2O5

125,1 60,9

N P2O5

38,5 22,3

Vlaamse mestbalans 2014

(in miljoen kg N en miljoen kg P2O5)

N P2O5

104,6 45,3N P2O5

86,7 38,7

Aanbod naar landbouwgrond

Afzetruimte op landbouwgrond

Verbetering nitraatgehalten oppervlaktewater

Evolutie % MAP-meetpunten met overschrijding 50 mg NO3-/l

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │9

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

% M

AP

-mee

tpu

nte

n m

et o

vers

chri

jdin

g

winterjaar

% MAP-meetpunten met overschrijding doel MAP4 (2014) doel MAP5 (2018)

Regionale verschillen oppervlaktewater

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │10

Bemesting

Verwerking & export

Productie

Bemesting

Verwerking & export

IJzer38%

Leie41%

Maas37%

Demer19%

Boven-Schelde

17%

Beneden-Schelde

13%

Dijle13%

Brugse Polders

9%

Gentse kanalen

8%

Nete5%

Dender0%

Verbetering nitraatgehalten grondwater

Evolutie nitraatconcentratie in 3 filters meetnet

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │11

y = -0,8213x + 46,075R² = 0,9252

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

voo

rjaa

r

naj

aar

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Gew

oge

n g

emid

del

de

nit

raat

con

cen

trat

ie (

mg

NO

3- /

l)

Analysecampagne

filter 1 filter 2 filter 3 Lineair (filter 1 )

MAP4 MAP5

36 mg/l

32 mg/l

Regionale verschillen grondwater

Evolutie nitraatconcentratie per hydrogeologisch homogene zone (HHZ) (aantal HHZ’s en % landbouwareaal)

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │12

25 HHZNitraatconcentratie ≤ 50 mg NO3-/l in

2010 en 201477,0%

7 HHZAfname

nitraatconcentratie ≥ 5 mg NO3-/l

10,5%

5 HHZAfname

nitraatconcentratie < 5 mg NO3-/l

12,2%

1 HHZToename

nitraatconcentratie0,3%

87,5% landbouwareaal

doelstelling MAP4 gerealiseerd

Geen verbetering voor fosfaat

Evolutie gemiddelde fosfaatconcentratie

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │13

Evolutie klasseverdeling

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

19

99

-20

00

20

00

-20

01

20

01

-20

02

20

02

-20

03

20

03

-20

04

20

04

-20

05

20

05

-20

06

20

06

-20

07

20

07

-20

08

20

08

-20

09

20

09

-20

10

20

10

-20

11

20

11

-20

12

20

12

-20

13

20

13

-20

14

20

14

-20

15

% M

AP

-mee

tpu

nte

nWinterjaar

zeer goed goed matig ontoereikend slecht

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

19

99

-20

00

20

00

-20

01

20

01

-20

02

20

02

-20

03

20

03

-20

04

20

04

-20

05

20

05

-20

06

20

06

-20

07

20

07

-20

08

20

08

-20

09

20

09

-20

10

20

10

-20

11

20

11

-20

12

20

12

-20

13

20

13

-20

14

20

14

-20

15

gem

idd

eld

e co

nce

ntr

atie

o

rth

ofo

sfaa

t-P

(m

g P/

L)

winterjaar

gemiddelde milieukwaliteitsnorm 0,1 mg P/L

Beheerinstrumenten

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │14

Actoren

•Landbouwers

•Mestverwerkers

•Mestvoerders

•...

Toezicht

•Handhaving

•Mestbank

•Andere

Begeleiding

•Bedrijfsadvies

•CVBB

•Andere

Andere

•BO

•…

Toezicht op naleving mestwetgeving

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │15

Nitraatresidu-controles op

landbouwpercelen

Gerichte controles van landbouw-

bedrijven

Gebiedsgerichte terreincontroles van

bemestingspraktijken

Controles van mestverwerking

Controles van mesttransporten

Controles van mestsamenstellin

g

Controles van mestverzamel-

punten

Controles op lozing van

meststoffen

Controles van de nitraatresidu-bepaling door erkende labo’s

Nitraatresidu

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │16

Instrument voor de opvolging van het oordeelkundig aanwenden van meststoffen op perceelsniveau

Staalnamecampagne 20142.778 landbouwers (25% van het totaal aantal landbouwers in de campagne) met overschrijding nitraatresidudrempelwaardeBegeleidende maatregelen in 2015

Gerichte controles van landbouwbedrijven

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │17

MestbalansWordt instrument voor risicoanalyse in MAP5 (interne consistentie!)Vereist een hoge kwaliteit van de gegevens

Minder aangifteverzuim & gerichte controle aangifte => correctere gegevens

Verdere inzet op kwaliteitscontrole van de gegevens in MAP5

DierbezettingJaar na jaar minder landbouwers die meer dieren houden dan toegelaten op basis van hun nutriëntenemissierechten (NER)Aanpassingen aan de veebezetting als gevolg van diertellingen op terrein bij 6 van de 72 gecontroleerde bedrijven in 2014 (8%)

MestopslagOmgevingscontroles van bedrijven in afstroomgebied rode MAP-meetpuntenRisico’s op nutriëntenverliezen bij 1 op 4 bedrijven

Gerichte controles van landbouwbedrijven

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │18

MestverwerkingBasismestverwerkingsplicht wordt goed nageleefd (1% voldoet niet aan plicht)Verwerkingsplicht n.a.l.v. overname van NER minder goed (16% voldoet niet)5% van de uitbreidingsdossiers met mestverwerking voldoet niet aan alle voorwaarden => annulatie van NER-MVW in het daaropvolgende jaar

DerogatieAdministratieve voorwaarden en teeltvoorwaarden goed nageleefd1 op 4 bedrijven niet volledig in orde met alle voorwaarden bij terreincontroles (vnl. onvoldoende bodemstalen, bemestingsplan of -register)

TuinbouwLozing bij 15 van de 65 gecontroleerde tuinbouwbedrijven (23%) => PV

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │19

Gebiedsgerichte terreincontroles van bemestingspraktijken

Verhoogde aanwezigheid op terrein van Handhaving & Bedrijfsadvies VLM in ‘aandachtsgebieden’

VODKA: Verantwoord Omgaan met Dierlijke mest, Kunstmest en Andere meststoffen

Verbetering van de nalevingsgraad in de loop van de actie

Verdere evaluatie van de impact van de actie op de waterkwaliteit

VODKA-gebied 2015

Controles van mestverwerkingen mestverzamelpunten

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │20

Opvolging aanvoer- en afvoerstromen naar mestverwerking

Terreincontroles van mestverwerkingsinstallatiesOnregelmatigheden bij 13 van 46 gecontroleerde installaties in 2014 (28%) zoals morsen van mest, schuimvorming, … 3 ernstige gevallen met lozing

Terreincontroles van mestverzamelpuntenOnregelmatigheden bij 1 op vijf verzamelpunten in 2014 (m.b.t. het bijhouden van het register en de voorschriften voor opslag)

Controles van mesttransporten

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │21

Administratieve controle van gebruik AGR-GPS-systeem en het tijdig namelden op Mest Transport Internet Loket (MTIL)

Draagt bij tot correctere transportgegevens

Terreincontroles van mesttransportenBetere naleving van de vervoersregelgevingOnregelmatigheid bij 109 controles in 2014 (8%), zoals niet (correct) gebruik AGR-GPS-systeem of foutief/onvolledig mestafzetdocument (MAD)

Controles van mestsamenstelling

Hogere inhoudswaarden in de stalen van effluent en digestaatdan op vervoersdocumentLagere inhoudswaarden in de stalen van ruwe mest dan op vervoersdocumentHogere inhoudswaarden van mestvarkensmest naar mestverwerking dan naar landbouwgrond op vervoersdocumentVerhoogde focus op afvoer met hoge inhoudswaarden sinds 2014

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │22

9,07

10,18

8,93 9,23

8,28

9,64

5,96 5,956,42 6,35 6,10

6,65

0

2

4

6

8

10

12

Landbouwer Verwerker Landbouwer Verwerker Landbouwer Verwerker

2013 2014 2015*

Gem

idd

eld

e sa

men

stel

ling,

in k

g N

/to

n

Afnemer, per jaar

kg N/ton op MAD kg N/ton volgens analyse

Controles van lozing

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │23

Terreincontroles na klacht of melding100-tal controles in 2014, met 39 effectieve lozingen => PVVariatie in vaststellingen: lekkende mestopslag, overlopen van de opslag voor spoelwater of drainwater, … tot rechtstreekse buisconstructies naar een nabije waterloop

Controles van de nitraatresidu-bepaling door erkende labo’s

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │24

Terreincontrole van staalnemers tussen 1 okt - 15 novAdministratieve opvolging van de GPS-signalenBeperkt aantal vaststellingen in 2014 => de erkende labo’s voeren de staalnames en analyses goed uit

Naast toezicht door Mestbank…Belangrijke rol voor begeleiding

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │25

Bedrijfsadvies VLM

CVBB

Meststromen en oordeelkundige mestgebruik op bedrijfsniveau

Technisch bemestingsadvies

op teelt- en perceelsniveau

Begeleiding door Bedrijfsadvies

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │26

Individuele begeleiding

• Bedrijfsbezoek

• Telefonische begeleiding

• VLM-kantoor

• Zitdag

Rekenprogramma’s

• “BAssistent” op www.vlm.be

• praktijksessies

Informatie-verstrekking

• Voorlichtings-vergaderingen

• Fiches op www.vlm.be

• Gerichte zending of mailing

Bedrijfsbezoeken door Bedrijfsadvies

Aantal begeleide landbouwers in periode 2011-2014

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │27

208 154 188 225

360 469 415476

154199 282

407

0

200

400

600

800

1000

1200

2011 2012 2013 2014

Aan

tal l

and

bo

uw

ers

Andere

Nitraatresidu

Tuinbouw

Meer weten over Bedrijfsadvies?

Bekijk het rapport op www.vlm.be

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │28

Begeleiding door CVBB

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │29

Waterkwaliteitsgroepen

Oprichting van de waterkwaliteits-

groepen

Achterhalen oorzaken slechte

waterkwaliteitIntensieve aanpak

184 waterkwaliteits-groepen rond

290 à 330 rodeMAP-meetpunten

403 landbouwers rond 94 rode

MAP-meetpunten

Begeleiding door CVBB

Individuele begeleidingBegeleidingspakket

1.000 landbouwers begeleid in 2014

CommunicatieStudiedagen, vakpers, nieuwsbrieven, brochures, …

VLAAMSE LANDMAATSCHAPPIJ 4/01/2016 │30

Bedrijfs-bezoek

Analyses

Begeleidings-pakket

www.vlm.be