View
4
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Taal en onderwijs
Kris Van den Branden
Ter inleiding
Duurzaam onderwijs is onderwijs:
- waarin geen talent verloren gaat;
- waarin energie voor leren hernieuwd wordt;
- waarin cruciale competenties voor heden en
toekomst worden ontwikkeld
www.duurzaamonderwijs.com
Hamvraag voor taalbeleid
Hoe gaan wij om met taal
op school?
Welke gevolgen heeft
dat voor de ontwikkeling
van de leerlingen?
Taalbeleid
= de structurele en strategische poging van een
schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan
de taalleerbehoeften van de leerlingen/studenten met
het oog op het bevorderen van hun ontwikkeling (in
functie van relevante doelen) en het verbeteren van hun
onderwijsresultaten.
Citaat 2: taalverwerving
“Taalverwerving is onlosmakelijk verbonden met
ontwikkeling op veel andere domeinen: socio-
emotionele ontwikkeling, motorische, mentale
en fysieke ontwikkeling, ... Wie dat in het
achterhoofd houdt, heeft de rit al voor de helft
uitgereden. Wie de banden met de andere
ontwikkelingsdomeinen doorknipt en te
eenzijdig op taal wil focussen, verarmt de
taalleeromgeving.” (p. 86)
• Eerste kleuterklas in Brussel
• Eerste 10 weken van het schooljaar
• ( ) = frequentie in taalaanbod
Snelst verworven woorden
Boekentas (997)
Trein (297)
Kus (691)
Sjaal (182)
Plasticine (392)
Kind (1782)
Hoofd (501)
Plaats (193)
Bak (389)
Knippen (94)
Kauwgum (14)
1
Welke woorden worden het snelst
door kleuters verworven?
Het belang van actie en motivatie i.p.v.
benoemen van woorden bij een praatplaat.
Taal die samenhangt met interessante acties in
de wereld.
Belang van veel taalaanbod en van kansen tot
spreken.
Kortom, TAAL DE HELE DAG!
Maar: aantal keer bij naam genoemd
per dag in de kleuterklas
AMINE 80
ADNANE 62
MOHAMED 52
AHLAME 47
AMELINE 39
ELISSA 34
YOUNESS 31
AMIRA 30
ANISSA 27
YASMINA 18
ABDEL 18
Black, 2002
When the teacher forms high expectations of a
pupil, she accords him/her certain
communicative rights, and alters his/her own
behaviour to a less controlling format.
This results in a productive interaction and
recognition from both teacher and pupil that the
pupil is a legitimate participant in the classroom.
Leerlingbeurten in 5 klassen: WO-les
Leerlingbeurten
Klas Min. Max.
1 4 142
2 0 37
3 0 20
4 3 29
5 2 48
Citaat 3: kansen tot participatie
“Taalleren hangt uiteindelijk niet af van een paar
supermomenten, maar van de
aaneenschakeling van duizenden kleine
interacties….” (p. 296)
positief & veilig klimaat
Betekenisvolle
activiteiten
interactie,
ondersteuning,
reflectie
Een krachtige (taal)leeromgeving
Ingrediënten voor krachtig
taalonderwijs
Veel taalaanbod (authentiek, communicatief,
echt, uitdagend, met veel herhaling, begrijpelijk)
Veel kansen tot zelf spreken
Feedback geven op productie
Aandacht voor vorm inweven in betekenisvolle
contexten
Uitdaging: onderwijsaanbod ligt net boven
niveau van de leerder
Differentiëren tussen studenten
Feedback
Onderzoek Lieve Verheyden (2011)
Samenhang tussen de mate waarin, en de wijze
waarop leerlingen feedback krijgen op hun
voorlopige schrijfproducten en de groei voor
schrijfvaardigheid die ze doormaken
Citaat 4: taal heel de dag
“ Als taal de hele dag een rol speelt in de klas
kunnen leerkrachten heel de dag bouwen aan
de lees-, schrijf-, luister- en spreekvaardigheid
van hun leerlingen in betekenisvolle,
authentieke leersituaties.” (p. 137-138)
"Taalontwikkelend lesgeven"
Taalbeleid in alle vakken
Taal in alle vakken: schooltaal
-De afstand van een punt tot een rechte is de afstand tussen het punt
en het voetpunt van de loodlijn uit dit punt op de rechte.
-Het verschil tussen twee natuurlijke getallen is het getal dat bij het
tweede opgeteld, het eerste als som oplevert.
-Een werkstuk dat is gedraaid in een zelfcentrerende drieklauwplaat
en dat wordt losgemaakt, kan niet meer slingervrij worden
ingespannen. De hartlijnen van de diameter liggen dan niet meer op
de zelfde lijn. Doe je het toch dan draai je een excentrisch werkstuk.
- Als eerste voorboden voor een warmtefront gelden cirrus,
cirrocumulus en cirrostatus.
-De burgerij stond open voor de ideeën van de Verlichting. De
absolute monarchie en de bevoorrechting van adel en clerus drukten
zwaar op de burgerij.
De inzet van taalbeleid
Taalgericht vakonderwijs
Taalgericht vakonderwijs is vakonderwijs (waarin expliciete taaldoelen gesteld worden) dat:
contextrijk is,
vol (inter)actiemogelijkheden zit en
waarbinnen de nodige taalsteun geboden wordt.
Taalbeleid: moet ik daar (nu ook al)
van wakker liggen?
De basisinsteek voor elke leerkracht is haar vak, en haar leerlingen. Taalbeleid zal voor taal- en niet-taalleerkrachten een meerwaarde voor het vak moeten hebben, en zal verbonden moeten worden (en zelfs vertrekken vanuit) met de vraag: hoe helpt dit mij om mijn vak beter te geven? Hoe helpt dit mij om de doelstellingen van het vak beter te halen? Hoe helpt dit mijn leerlingen om het vak beter te leren beheersen?
Het vak is leeg zonder taal. Taal is het belangrijkste werkinstrument van elke leerkracht. Taalgebruik is de kern van de onderwijsleeractiviteit. Elke leerkracht is een talige leerkracht.
Voorbeelden uit de praktijk
Na een pedagogische studiedag over coöperatief leren
mogen leerkrachten die nog weinig ervaring hebben met
(en veel vragen bij) samenwerkend leren, hun meer
ervaren collega’s van dezelfde graad gaan observeren.
De leerlingen van de BSO-richting "Voeding en
verzorging" geven EHBO-les aan de leerlingen van het
ASO (in dezelfde school).
(www.duurzaamonderwijs.com)
Taalbeleid als kans
Taalbeleid gaat om geBUNDELDE kansen voor
taal:
- bundeling van kansen voor leerlingen om taal
te leren, en te leren via taal
- bundeling van kansen voor leerkrachten om
hun klassen taalkrachtiger te maken
Valse tegenstellingen
Nederlands of andere talen?
Een positieve aandacht voor thuistaal van
anderstalige kinderen staat de bevordering van
het Nederlands niet noodzakelijk in de weg.
Voorbeelden van positief omgaan met
meertaligheid doorheen de klasdag Leerlingen mogen tijdens groepswerk kortstondig overleggen in
andere taal
Kleuters mogen eigen taal gebruiken tijdens spel
Leerlingen mogen eigen taal gebruiken op de speelplaats
Leerlingen mogen betekenis van Ndl. woorden uitleggen in andere
taal
Betrekken van andere talen in lessen taalbeschouwing
Leerlingen mogen info opzoeken op anderstalige site
Leerlingen krijgen huiswerk dat (gedeeltelijk) in eigen taal kan
gemaakt worden (bv. interviewen grootouders)
Leerlingen lezen boeken, verhalen, prentenboeken, zingen liedjes,
in eigen taal
Leerlingen leggen leerstof uit aan andere leerlingen in eigen taal
Visuele ondersteuning van teksten of in omgeving in de thuistaal
Leren is verbinden
Leren draait om verbinden. Om te leren moeten
mensen een verbinding kunnen maken:
- cognitieve verbindingen tussen het nieuwe en
dat wat leerlingen al weten, voelen, ervaren of
al kunnen;
- socio-emotionele verbindingen met het nieuwe;
- positieve verbindingen met de personen met
wie ze in interactie gaan tijdens het leren.
Van den Branden, 2012 – Visietekst duurzaam
onderwijs (www.duurzaamonderwijs.com)
Citaat 5: De rol van evaluatie:
van bouwsteen naar proces
“Evaluatie biedt niet alleen een spiegel voor het
kind maar ook een spiegel voor de school:
resultaten van taaltoetsen en observaties
kunnen dienen als hefboom voor
onderwijsverbetering, tenminste als de school
de resultaten van de evaluatie gebruikt om ook
zichzelf te evalueren.” (p. 145)
Citaat 6: Taalbeleidsplan
“Een taalbeleidsplan is toekomstgericht. Het kan
slechts vorm krijgen als met een zelfkritische
houding naar het verleden en het heden wordt
gekeken.” (p. 239)
Een trio van doelstellingen op een
bedje van Beginsituatie-analyse...
Citaat 7: van plan naar acties
“Een taalbeleidsplan is en blijft een plan: het kan
een handig hulpmiddel zijn om doelstellingen en
acties uit te denken en gedetailleerd te
beschrijven, maar niet meer dan dat. Een plan
blijft dode letter als er geen concrete
handelingen uit voortvloeien. Als al dat plannen
en vergaderen zoveel tijd opslorpt dat er geen
tijd overblijft voor echte daden, of als de
administratie de zaken alleen maar complexer
maakt voor een schoolteam, kan het taalbeleid
eerder afgeremd dan voortgestuwd worden.” (p.
261)
Tien tips voor het efficiënt uitvoeren
van een taalbeleidsplan Zorg ervoor dat alle leden van het team ……………………….
(1) zijn over de inhoud van het taalbeleidsplan en hou hen ook
goed geïnformeerd over de voortgang van de uitvoering van het
plan.
Werk met ….………………….(2) actief aan het uitvoeren van
het taalbeleid: combineer acties die van bovenuit komen (vanuit
het schoolbeleid) met acties van onderuit (in de verschillende
klassen). Combineer individuele acties van leerkrachten met
gezamenlijke acties door het team. Combineer acties op
klasniveau met acties op schoolniveau.
geïnformeerd
het hele team
Tien tips (vervolg)
Ga …..……….(3) om met tijd en met vernieuwingen: probeer met
kleine stappen vooruit te gaan. Probeer evolutie of vernieuwing niet
te overhaasten maar respecteer anderzijds de gestelde
tijdslimieten.
Zet in op……………………. (4) : laat leerkrachten die snel van start
gaan andere teamleden inspireren, motiveren, informeren,
ondersteunen of op een andere manier het voortouw nemen. Geef
andere leerkrachten het recht om wat meer tijd te nemen of met
kleinere stappen vooruit te gaan.
Werk met ……..…………….… (5) of …………………………….. (6),
die de vaart in de uitvoering van het taalbeleidsplan kan houden en
die ook voor de nodige ondersteuning aan individuele leerkrachten
of directie kan zorgen. Neem als directie een actieve rol op in het
voorstuwen van het taalbeleid.
realistisch
de olievlekstrategie
een kernteam een taalbeleidscoördinator
De cruciale rol van SPILfiguren
Directie
Taalbeleidscoördinator
Kernteam
leerkrachten ondersteunen, coachen
visie-ontwikkeling stimuleren en visie uitschrijven
leerkrachten informeren
overleg faciliteren
taalbeleidscyclus 'rollend' houden
externe expertise inroepen
redactie taalbeleidsplan
supervisie evaluatie taalbeleidsplan
.....
Profiel van de taalbeleidscoördinator
heeft een aantal jaren beroepservaring in de klas;
wordt gewaardeerd in het team omwille van zijn
deskundigheid;
is toegankelijk en vlot in de omgang;
heeft een specifieke deskundigheid en/of een sterke
interesse in taal;
staat open voor vernieuwing, is constructief-kritisch over
onderwijskwaliteit en positief zoekend naar verbetering;
staat positief ingesteld tegenover directie, leerkrachten
én leerlingen: heeft hoge verwachtingen op de drie
niveaus.
Tien tips (vervolg)
Zet waar nodig …………..……. (7) in: vraag feedback over de
manier waarop de uitvoering van het taalbeleidsplan verloopt.
Zoek buiten de school naar antwoorden op inhoudelijke en
praktische vragen, zeker als het team vastzit. Vind geen wielen
uit die reeds buiten de school zijn uitgevonden. Zoek contact
met andere schoolteams (of leerkrachten van andere scholen)
die in een gelijkaardig taalbeleidsproces verwikkeld zijn.
Blijf binnen het team …………………… (8) over het taalbeleid
voeren en doe dat op verschillende manieren: informeel,
formeel, mondeling, schriftelijk, ... Zorg ervoor dat leerkrachten
met hun vragen of bedenkingen steeds bij iemand
terechtkunnen.
externe hulp en deskundigheid
intensief overleg
Tien tips (nog eens vervolgd)
Benadruk en bespreek geboekte ……………..…. (9).
Zorg ervoor dat niet alleen de klachten, problemen
en weerstanden de communicatie domineren.
Verlies bij het uitvoeren van de acties de
……….…….. (10) nooit uit het oog. Herinner
teamleden aan het uiteindelijke doel van de acties.
………………………..…… (11) hoe de acties
verlopen en of het behalen van de doelstellingen
haalbaar blijft. Stuur zo nodig bij.
successen
doelstellingen
Evalueer permanent
Taalbeleid krijgt op de basisschool
systematisch vorm als een schoolteam:
bewust stilstaat bij wat alle leden van het team concreet
met taal doen en zich afvraagt hoe effectief en efficiënt dat
is voor de ontwikkeling van de leerlingen;
beslist aan welke problemen en zwaktes prioritair aandacht
moet geschonken worden;
voor die prioritaire aandachtspunten doelstellingen bepaalt
en aan die doelstellingen gepaste acties verbindt;
die acties met alle betrokkenen probeert uit te voeren;
het effect van die acties evalueert en waar nodig bijstuurt.
PLANMATIGHEID – TEAMWERKING - SAMENHANG
Valkuilen voor taalbeleid
Taalbeleid is een zaak voor taalspecialisten.
Taalbeleid is een opdracht voor de directie.
Taalbeleid staat en valt met een
taalbeleidsplan.
Taalbeleid gaat in de eerste plaats over
taalcorrectheid.
Taalbeleid heeft vooral met regels en
reglementen te maken.
Taalbeleid is de zoveelste 'extra' voor de
school.
Mercer,1995
“Een prestatie van een leerling is nooit alleen een
weergave van de innerlijke talenten van die
leerling, maar is ook een maat voor de
effectiviteit van de communicatie tussen de
leerkracht en de leerling.”
Verder lezen?
Bogaert, N., & Van den Branden, K. (2011). Handboek
Taalbeleid Secundair Onderwijs. Leuven: Acco.
Van den Branden, K. (2010). Handboek taalbeleid
basisonderwijs. Leuven: Acco.
Van den Branden, K. (2012). Visietekst duurzaam
onderwijs. Zie www.duurzaamonderwijs.com
Recommended