KOMPOZICIJA LIKOVNOG DELA

Komponovanje je likovni proces sastavljanja i međusobnog povezivanja likovnih elemenata – elemenata kompozicije u likovnu celinu prema vlastitoj likovnoj koncepciji. Likovni produkt nastao procesom likovnog komponovanja naziva se kompozicija.

 Kompozicija je skladan raspored i smisleno

uređen odnos likovnih elemenata – elemenata kompozicije unutar nekog prostora ili formata, u kojem vlada jedinstvo korišćene tehnike, materijala, ideje, opažajnih svojstava i primenjenih estetskih načela – principa komponovanja.

Format slikePovršina na koju je slikar ograničen fizički

predstavlja dvodimenzionalnu ravan koja ima samo širinu i dužinu. Ovakva površina bez dubine naziva se prostor dela, dizajn- polje, odnosno format slike.

Pre nego što se pristupi komponovanju neke slike potrebno je odlučiti se kako organizovati jedinstvo formata i oblika u njemu. Format je definisan odnosom vertikalne i horizontalne stranice.

Za skladan i prijatan smeštaj objekata koriste se pravila, kao što su:

Geometrijski centarOptički centarPravilo trećina i dr..

Centar formataJedan format osim četiri tačke njegovih

temena određuje i peta, nevidljiva, tačka centra, koja se nalazi u preseku dijagonala formata ili u preseku “linija polovina”.

Elementi raspoređeni oko centra interesa treba da su raspoređeni tako da vode oko posmatrača iz perifernih mesta ka centru.

Ipak, centar kompozicije nije baš najbolje mesto gde bi oko posmatrača mirovalo. Sa glavnim objektom postavljenim u centar, posmatrač neće biti motivisan da prouči ostatak slike.

Optički centarMesto na kojem se seku dva zlatna

preseka - vertikalni i horizontalni- naziva se optički centar (nije isto što i geometrijski!).

Oblik postavljen u optički centar postaje dominantan, a kompozicija deluje jedinstveno.

Pravilo trećinaVrlo često se koristi pravilo 3 trećine : sa dve

horizontale i i dve vertikale format se deli na 9 jednakih delova, u preseku vertikala i horizontala dobijaju se četiri važne tačke u koje treba smestiti glavne objekte kompozicije.

Vrste kompozicijaRazlikujemo sledeće vrste kompozicija:centralnahorizontalnavertikalnadijagonalnaovalna ili kružnapiramidalna - trougaonakombinovanahaotična

Centralna kompozicija

U ovoj vrsti kompozicije glavni, ili većina likovnih elemenata se nalazi ili gravitira sredini.

Centralna kompozicija

Horizontalna kompozicijaLikovni elementi svojim položajem, rasporedom

i oblicima prate horizontalne ose formata. Takva kompozicija deluje mirno i opuštajuće, a koristimo je kada želimo da prikažemo širinu prostora, neku scenu, grupne portrete, pejsaže, panorame, mrtvu prirodu i slična, uglavnom pasivna i statična stanja. Horizontalna postavka omogućuje gledaocu da mirno posmatra sadržaj i pojedine elemente na slici. Horizontalnoj kompoziciji odgovara format postavljen po širini.

Horizontalna kompozicija

Vertikalna kompozicijaKod ove kompozicije likovni elementi prate

vertikalne ose formata. Vertikala prikazuje rast u visinu, spuštanje ili pad naniže, odnos onog što je gore (glava), prema onom što je dole (telo, noge). Visoka stabla, vrhovi planina, katedrale, tornjevi, obelisci i neboderi u velikim gradovima, najbolji su primer za to.To je aktivna postavka, koja sugeriše ozbiljnost, odlučnost, čvrstoću, autoritet i sl., pa je koristimo kada upravo te osobine želimo da pridružimo elementima na slici, ili istaknuti njihovu važnost. Vertikalnoj kompoziciji odgovara format postavljen po visini.

Vertikalna kompozicija

Dijagonalna kompozicijaOva vrsta kompozicije koristi dijagonalne ose

formata i kosine za pretežni raspored i komunikaciju među likovnim elementima ma slici. To je živa i i dinamična kompozicija koja odmah privlači pažnju, jer sugeriše pokret i određenu napetost. Osim toga kosi pravci stvaraju utisak prostora, te služe za neformalno povezivanje elemenata kompozicije. Snažniji utisak dijagonale postižu na vertikalnom, a blaži na horizontalno postavljenom formatu

Dijagonalna kompozicija

Ovalna ili kružna kompozicijaKada se likovni elementi u prostoru ili unutar

pravouglog formata povezuju po vidljivoj ili zamišljenoj liniji kružnice ili elipse, nastaje ovalna ili kružna kompozicija, koja sugeriše okupljenost različitih elemenata oko jedne ideje. U ovoj vrsti kompozicije elementi mogu biti raspoređeni i po spirali, kao jednom od kružnici bliskih arhetipskih oblika u prirodi.

To je topla i blaga kompozicija, a koristimo je kada želimo da naglasimo porodičnu povezanost i zajedništvo elemenata na slici (sklad, jedinstvo).

Ovalna ili kružna kompozicija

Piramidalna (trougaona) kompozicija

U ovoj vrsti kompozicije se kao osnovni oblik za raspored elemenata unutar formata koristi trougao ili piramida. Elementi postavljeni u njima čine dominantnu grupu, kojoj su elementi izvan njih podređeni. To je graditeljska kompozicija koja se jednako dobro može upotrebiti kako na vertikalnom, tako i na horizontalnom formatu.

Piramidalna (trougaona) kompozicija

Kombinovana kompozicijaOvo je najprirodnija i najčešće korišćena vrsta

kompozicije, koja na formatu udružuje i kombinuje dva ili više navedenih osnovnih položaja i rasporeda likovnih elemenata. Ona je istovremeno i najzahtevnija u smislu postizanja dobre ravnoteže. Pri gradnji kombinovane kompozicije nastoji se da se stvori jedinstvo i sklad suprotnih položaja, smerova i oblika, kao što su vertikalno-horizintalno (arhitektonska kompozicija), horizontalno-vertikalno-dijagonalno, ovalno ili spiralno-ravno itd. U kombinovanom rasporedu osim položaja i oblika, značajnu ulogu imaju opažajna svojstva (tonovi svetla i tame, boje itd.), kao i odnosi različitih veličina, količina i intenziteta likovnih elemenata.

Haotična kompozicija

U ovoj kompoziciji, kao što joj i ime kaže, elementi su razbacani haotično - bez ikakvog rasporeda.