View
78
Download
3
Category
Preview:
DESCRIPTION
İYOT YETERSİZLİĞİ SORUNLARI ve KORUNMA. Prof. Dr. Gülay KOÇOĞLU Halk Sağlığı Anabilim Dalı. İyot. İ nsan vücudunda 20-30 mg bulun ur %75’ i tiroid bezinde dir K alan ı kan, meme bezi, mide mukozas ı nda Önemli görevleri: Kemik geli şi mi , Beyin ve sinir sistemi geli ş imi, - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
İYOT YETERSİZLİĞİ SORUNLARI ve KORUNMA
Prof. Dr. Gülay KOÇOĞLUHalk Sağlığı Anabilim Dalı
İyot İnsan vücudunda 20-30 mg bulunur %75’ i tiroid bezindedir Kalanı kan, meme bezi, mide mukozasında
Önemli görevleri: • Kemik gelişimi , • Beyin ve sinir sistemi gelişimi, • Bazal metabolizma hızının ayarlanması• Vücut ısısının sürmesi için gerekli
hormonların yapımı
Başlıca Kaynakları
Deniz ürünleri, Deniz yosunları, Et, süt, yumurta da toprağa ve suya
bağlı olarak bol bulunabilir.
Gereksinim (g/gün)
O-6 ay 406-12 ay 501-3 yıl 704-6 yıl 907-10 yıl 12011-18 yıl 150 Yetişkin 150Gebe 200Emzikli 200
Dünyada İyot Yetersizliği Sıklığı
110 ülkede 1.6 milyar risk altında, 566 milyon guvatrlı (% 10), Yılda 30 bin bebek ölü doğuyor, Yılda 120 bin bebek kreten doğuyor. 300 milyon zihinsel geriliği olan var.
Türkiye’de İyot Yetersizliği Sıklığı Toplam tiroid hiperplazisi 30.5 2. derece prevalans 4.3 3. derece prevalans 1.85 4. derece prevalans 0.54 Tiroid nodül prevalansı 2.8 KADINLAR 8-10 ERKEKLER 2-5 K/E 3/1 ÇOCUKLAR (6-12 yaş) 9.7 (2.derece ) (Endemi diyebilmek için prevalans % 10
üzerinde olmalı)
İyot Yetersizliğinin Yol Açtığı Sorunlar
Fetüs Düşükler, Ölü doğumlar, Doğuştan anomaliler, Perinatal ölümlerde ve bebek ölüm hızında artış, Nörolojik kretinizm(Mental gerilik, Sağırlık, Şaşılık
Felç) Miksödem kretinizm (Cücelik, Mental bozukluk), Psikomotor bozukluklar, Hipotiroidizm
Yenidoğan: Guvatr, Hipotiroidi, Beyin ve sinir sistemi gelişiminde
bozuklukÇocuk ve Gençler: Hipotiroidi, Guvatr, Mental fonksiyonlarda bozukluk, Büyüme-gelişme geriliği
Yetişkinler: Guvatr ve komplikasyonları, Hipotiroidizm, İyotla uyarılmış hipertiroidizm
Tiroid Hiperplazisinin Komplikasyonları
Hipoaktif nodüler guvatrın habisleşmesi,Tiroid içi kanama, Trakeomalazi, Etraf doku ve organlar üzerine baskı, Toksik nodüler guvatr, Estetik kusurlar
İyot Yetersizliğini Telafi Eden Mekanizmalar
Tiroidin iyot yakalama kapasitesinin artması
İdrarla atılan iyodun düşmesiBağırsak yoluyla kaybedilen I ve
tiroid hormonunun azalmasıTiroid bezinden iyot kaçışının
durmasıİyot “turnover” hızının artmasıT4 den T3 yapımının rT3 aleyhine
artması
DSÖ Guvatr Sınıflaması0: Guvatr yok1: Baş normal pozisyonda iken, tiroid
palpe edilir. Fakat gözle görünür değildir. Tiroid normal iken, nodüler guvatr da bu dereceye dahildir.
2: Baş normal pozisyonda iken, gözle görünür guvatrdır.
Endemik Guvatr Nedenleri
1. İyot yetersizliği (su ve besinlerde):Optimal gereksinim: 100-300 gSudaki I (g / lt) İstanbul’da 11 Doğu Karadeniz’de 2.5 Topraktaki I (g /100 g toprak) İstanbul’da 250 Doğu Karadeniz’de 166 Besinlerdeki I Tüm besinler etkileniyor.
Bazı besinlerdeki I Miktarı (g/100g)
Guvatrsız bölge
Guvatrlı bölge
Deniz ürünleri
83,2 51,5
Kırmızı et 3,0 1,3
Süt ürünleri 13,0 6,7
Yumurta 26,0 3,8
Meyveler 4,0 1,3
Ekmek 1.56 0.54
Sebzeler 32 22
2. Doğal Guvatrojenlerin Alımı:A) Sebzeler
a- Cruciferae Ailesi: Lahana (beyaz, kara, bürüksel, çin) turp, karnıbahar, şalgam (thiocyanate, goitrin, Chelori)
b- Liliacea Ailesi: Soğan, sarmısak (Alifatile disülfit)
c- Euphorbiacea Ailesi: Kasava (Cyanogenic glycoside)
d- Şüpheli olanlar: Soya fasülyesi, pancar, havuç, mercimek, marul, bezelye, şeftali, armut, çilek
B) Süt
Goitrin,
Cheilorine,
Thiocyanete
C)Suların içeriği
Sature ve unsature sülfürlü hidrokarbon
3. Aşırı kalsiyum
4. Aşırı flor
5. A avitaminozu
6.Antitiroid ilaçlar
( thiocarbamid, thinomid, PAS)
İyot Yetersizliğinin Düzeltilmesi
1- İyotlu Tuz En yaygın yöntem.1920 den beri kullanılıyor. Yıllık maliyeti kişi başına 3-5 cent, Ülke çapında kullanımı sağlamak zor, Isı ve saklama koşulları etkili
2- İyotlu Yağ Enjeksiyonu1980 den beri kullanılıyor. 2-4 ml tek doz intramuskular yapılıyor. 4
yılda bir (3-5 yıl). Özellikle dağlık ülkelerde yararlı. 40 yaşına kadar tüm kadınlara , 20
yaşına kadar tüm erkeklere uygulanıyorEnjeksiyon Hepatit B ve AIDS açısından
risk taşıyabilir. Hassasiyet rapor edilmemiş. Maliyeti yüksek.
3- İyotlu yağ oral alımıTek doz 1-2 yıl koruyucu etkili. Oral doz, enjeksiyonla verilenin ancak
¼’ ü kadar etkili.
4- Diğer YöntemlerEkmeğe iyodür veya iyodat katılması,Potasyum ya da sodyum iyodür
tabletleri, Suyun iyotlanması (içme-kullanma
suyu ayrı ise),
İyot Eklenmesinde Metot Seçiminde Dikkat Edilecek
Hususlar
1- Hafif şiddetteki IDD Guvatr prevalansı % 5-20 , İdrar I konsantrasyonu >43.5 n.mol/
n.mol creatin
İyotlu tuz 10-25 mg/ kg
2- Orta şiddette IDD
Guvatr prevalansı % 30>,
İdrar I konsantrasyonu 21.8- 43.5 n.mol)
İyotlu tuz 25-40 mg / kg veya
İyotlu yağ (enjeksiyon-oral)
3- Ağır derecede IDD
Guvatr prevalansı > 30%,
Endemik kretinizm % 1-10,
İdrar I konsantrasyonu < 21.8 n.mol )
İyotlu yağ (oral veya enjeksiyon)
Ülkemizdeki Uygulama
1998 yılında çıkan yasayla rafine tuzlara 50-70 mg/kg potasyum iyodür veya 25-40 mg/kg potasyum iyodat eklenmesi zorunlu hale getirilmiştir.
SB projelerine göre 2005 yılına kadar iyot yetersizliği hastalıklarının;
çocuklarda yok edilmesi, yetişkinlerde 1/3 oranında azaltılması, yemeklik tuzun % 100’ünün iyotlu
üretilmesinin sağlanması planlanmaktadır.
Ham tuz üretimi 1.450.000 tonGıdada tüketilen 400.000 tonRafine olanı 99.000 ton Kapasite 160.000 tonİyotlu olanı % 21.5
İyotlu tuz kullanım oranı (%)
Batı 18.6
Doğu
15.6
Güney
16.5
Kuzey
23.6
İç
18.3
Kentsel
23.6
Kırsal
9.6
GENEL
18.2
İyotlu Tuz Kullanımı İçin Öneriler İyotlu Tuz Koruma için(Tedavi için değil), Ağzı kapalı, karanlık, serin yerde saklanmalı Yemeklere piştikten sonra eklenmeli
(Kızartma ile % 20, ızgara ile % 23, kaynatma ile % 60 kayıp oluşur.)
Aşırı iyot alımının olumsuz etkileri çok nadir görülmektedir. Günlük 10 g iyotlu tuz tüketen kişi 500 g iyot alır. Toksik etki 1000 g ( l mg) geçmedikçe görülmez.
Sağlıklı yaşam için önerilen tuz 5 g / gün) (Hipertansiyon, Kalp-Damar hastalıkları, Kanser v.b.hastalıklardan korunmak için )
Recommended