Indigenous chicken raising manual for village people · โรงเรือนส...

คมอ การเลยงไกพนเมองส าหรบเกษตรกรรายยอย (Indigenous chicken raising manual

for village people)

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย

ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

ก

สารบญ (List of content)

เรอง หนา สารบญเรอง ก สารบญตาราง ข สารบญภาพ ค การตลาดไกพนเมองส าหรบเกษตรกรรายยอย 1 โรงเรอนส าหรบการเลยงไกพนเมอง 2 อปกรณทจ าเปนส าหรบการเลยงไกพนเมอง 4 การผสมพนธและการเลยงไกพนเมอง 6 การสองไขฟก 9 การเลยงดลกไก 10 โภชนะทส าคญและอาหารส าหรบไกพนเมอง 13 อาหารหมกส าหรบการเลยงไก 18 การสขาภบาลและการปองกนโรคในไกพนเมอง 19 การใหวคซนปองกนโรค 20 แหลงทนอดหนน 25 คณะผจดท าคมอองคความร 25

ข

สารบญตาราง (List of Tables)

ตารางท หนา

1 ตวอยางอาหารไกพอ-แมพนธ 15 2 ตวอยางสตรอาหารเลยงไกขน

(7 สปดาหขนไป) 17

3 ตวอยางโปรแกรมการใหวคซนปองกนโรคส าหรบไกพนเมอง

21

ค

สารบญภาพ (List of Illustrations)

ภาพท หนา

1 การขนสงไกเพอการจ าหนายพนเมองในชมชน 2 2 โรงเรอนส าหรบการเลยงไกและอปกรณให

อาหารและน า 3

3 อปกรณการใหอาหารไกพนเมองแบบตางๆ 5 4 ลกษณะพอพนธและแมพนธไกพนเมองทด 7 5 ต าแหนงการวางรงไขและวสดทใชส าหรบการ

ท ารงไข 9

6 วธการสองไขโดยใชไฟฉาย (ก : ไขลม, ข : ไขเชอตาย, ค : ไขมเชออายประมาณ 18 วน)

10

7 การเลยงดลกไก 13 8 ตวอยางพชส าหรบสตรอาหารไก 17 9 วธการหมกสวนผสมของอาหารหมกส าหรบ

เลยงไก 19

10 อปกรณส าหรบการท าวคซนและการใหวคซนปองกนโรคส าหรบไกพนเมอง

23

ง

สารบญภาพ (ตอ) (List of Illustrations)

ภาพท หนา 11 ลกษณะของไกปวยจากพยาธภายนอกและ

ภายใน 24

1

การเลยงไกพนเมองส าหรบเกษตรกรรายยอย

การเล ยงไกส าหรบ เกษตรกรรายยอยมก เล ย ง เปน อาชพเสรม ดงนน เกษตรกรรายยอยจงควรเลยงไกในระบบการเลยงแบบปลอยใหไกหากนตามธรรมชาต (Free range) ในสวนผลไม สวนล าไยหรอทวางหลงบาน เปนตน การเลยงแบบปลอยนจะท าใหไกไดแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต เชน การคลกฝน การไซขน การจกกนใบพชและแมลง ท าใหไกมสขภาพด มความสข เรยกวา ไกอารมณด (Happy chick) การใหอาหารเสรมสวนใหญจะใชวตถดบทหาไดงายในทองถนหรอเศษเหลอทางการเกษตร เชน ตนกลวยหมก มนส าปะหลงหมก ขาวโพด ปลายขาว ร าละเอยด ฯลฯ ซงอาจจะท าใหไกโตชาไปบาง แตไกมสขภาพด แขงแรง มภมตานทานโรค โดยไมจ าเปนตองใชยาปฏชวนะ เนอไกทไดจงมคณภาพดและมคณคาทางอาหารทแตกตางไปจากไกทเลยงแบบขงคอกตลอดเวลา

1. การตลาดไกพนเมองส าหรบเกษตรกรรายยอย การจ าหนายไกพนเมองขน มหลายวธ เชน 1. จ าหนายเปนไกมชวต โดยไกพนเมองสายพนธประดหางด า (กรมปศสตว) ทเลยงแบบปลอยใหหาอาหารกนเองตามธรรมชาตขนาดน าหนก 1.2-1.5 กโลกรม จ าหนายในราคา 90-95 บาท/กโลกรม (บางพนทอาจจะสงกวาน) ส าหรบไกพนเมอง

2

ลกผสมทเลยงในโรงเรอนตลอดเวลา จ าหนายไดในราคา 80-85 บาท/กโลกรม โดยพอคามกจะมาซอถงบาน (ภาพท 1) 2. การจ าหนายไกช าแหละ พอคาและเกษตรกรบางรายตองการเพมมลคาของไกโดยจะช าแหละและเอาเครองในออก ยกเวน หวใจ ตบและกน จ าหนายในตลาดสดหรอตลาดชมชน (ราคาประมาณ 130-160 บาท/กโลกรม ส าหรบไกพนเมองแท และ 120-130 บาท/กโลกรม ส าหรบไกพนเมองลกผสม)

ภาพท 1 การขนสงไกเพอการจ าหนายพนเมองในชมชน

2. โรงเรอนส าหรบการเลยงไกพนเมอง โรงเรอนส าหรบเลยงไกพนเมองนนไมมรปแบบทตายตว

แนนอน โรงเรอนอาจจะท าเปนเพงแหงน เพงแหงนกลาย แบบหนาจว และอน ๆ ส าหรบไกพนเมองนน ควรสรางโรงเรอนใหมพนทแปลงพชอาหารสตวไวดานหลงส าหรบไกไดออกไปคยเขยหากนอาหารตามธรรมชาตบาง เพอชวยลดความเครยดและไกจะไดแสดงพฤตกรรมตามธรรมชาต ได เชน การค ย เข ย การคลกฝ น

3

การอาบฝนทราย จะชวยใหไกมสขภาพดขน (ภาพท 2) ลกษณะและโครงสรางของโรงเรอนจะขนอยกบรปแบบและวตถประสงคของการเลยง วสดอปกรณ ตนทน อยางไรกตาม โรงเรอนเลยงไกพนเมองทดนนควรมลกษณะ ดงน

1. สามารถปองกนแดด กนลมและกนฝนไดด 2. ภายในโรงเรอนควรโปรง ไมอบทบ ไมชน และมการระบายอากาศด แตไมถงกบมลมโกรก

3. ควรสรางโรงเรอนแบบประหยด ใชวสดสงกอสรางทหาไดงายในทองถน รกษาความสะอาดงาย สามารถพนน ายาฆาเชอโรคและยาก าจดปรสตภายนอกไดงายและทวถง

4. ปองกนศตรตาง ๆ ไดด เชน สนข แมว นกและหน ฯลฯ 5. หางจากทพกอาศยพอสมควร 6. จะตองออกแบบกอสรางใหสะดวกตอการเขาปฏบตงาน

ภาพท 2 โรงเรอนส าหรบการเลยงไกและอปกรณใหอาหารและน า

4

3. อปกรณทจ าเปนส าหรบการเลยงไกพนเมอง ไดแก (ภาพท 3) 1. อปกรณใหอาหาร เพอปองกนไมใหอาหารหกหลนและ

ปลอดภยจากเชอโรคตางๆ ทอยบนพนดน อาจท าจากวสด ในทองถนทท าไดงาย ทนทานและรกษาความสะอาดไดงาย เชน ไมไผผาซก ยางรถยนตผาซกหรอใชถงอาหารไกแบบแขวนถงแขวน จะตองจดเตรยมไวใหเพยงพอกบจ านวนไกท เลยง เพราะตามธรรมชาตแลวไกพนเมองจะกนอาหารพรอม ๆ กน

2. อปกรณใหน า ควรจดหาน าใหไกไดมน ากนตลอดเวลา อปกรณใหน าอาจใชไมไผผาซก ถวย จาน อางดนหรอกระปกน าพลาสตกกได

3. คอนนอน ตามธรรมชาตไกพนเมองจะไมนอนบนพนดน แตชอบนอนบนกงไม บนตนไมหรอคอนไม ดงนน ควรจดใหม คอนนอนไวมมใดมมหนงเพอใหไกใชเปนทนอนในเวลากลางคน

4. รงไข ปกตไก พนเมองจะเรมไข เมออายประมาณ 6-8 เดอน ดงนนผเลยงจะตองจดหารงไขไวใหไกกอนทไกจะเรมวางไข ถาหากตองการใหแมไกฟกไขเองจะตองจดหารงใหมจ านวนครบตามจ านวนหรอมากกวาแมไกทเลยงเพอใหแมไกเลอกรงทเหมาะสม มฉะนนจะเกดปญหาแมไกแยงรงไขกน

5

ภาพท 3 อปกรณการใหอาหารไกพนเมองแบบตางๆ

6

ตวอยางการจดการโรงเรอนส าหรบการเลยงไก พนเมองแบบปลอย

4. การผสมพนธและการเลยงไกพนเมอง

ไกพนเมองในประเทศไทยมหลายสายพนธ สวนใหญจะอาศยการจ าแนกสายพนธโดยดจากลกษณะของสขน เชน ไกประดหางด า ไกเหลองหางขาว ไกช และไกนกแดง เปนตน แตสายพนธทแนะน าและสงเสรมใหเลยงโดยกรมปศสตวไดแก สายพนธประดหางด า ซงพฒนาสายพนธมาจากไกพนเมองใหมลกษณะทโตเรว ใหไขดกพอประมาณ อยางไรกตาม การคดเลอกไกทจะน ามาท าเปน พอ-แมพนธนน เกษตรกรควรจะมการคดเลอกไกทมลกษณะตางๆ ดงตอไปน

พนทภาย

โรงเรอน

5-8 ตว/

ตร.ม.

พนทแปลงหญา/พชอาหารสตว อตรา 1 ตร.ม./ตว

พชอาหารสตว เชน หญารซ หญาเนเปยร หญาแหวหม หญา

มาเลเซย ถวเขยว ฯลฯ

ภายนอกลอมดวยตาขายเพอปองกนศตรของไก

7

1. ลกษณะพอพนธทด จะตองมรปรางสมบรณ แขงแรง มน าหนกตวตงแต 2.5 กโลกรม ขนไป มอายตงแต 9 เดอนขนไปแตไมควรเกน 3 ป (ภาพท 4)

2. ลกษณะแมพนธทด จะตองมรปรางสมบรณ แขงแรง ไขดก มน าหนกตวตงแต 1.5 กโลกรม ขนไป มอายตงแต 7 เดอนขนไปแตไมควรเกน 3 ป และจะตองมความสามารถเฉพาะตว (ภาพท 4) ดงตอไปน

1. ใหไขอยางนอยปละไมนอยกวา 4 ครอก 2. ใหไขอยางนอยครอกละไมนอยกวา 12 ฟอง 3. เลยงลกเกง ไมมนสยดรายและไมจกตลกของ

แมไกตวอน

ภาพท 4 ลกษณะพอพนธและแมพนธไกพนเมองทด

สดสวนตวผตอตวเมย การเลยงแบบปลอยนนจะตองใชไกตวผคมฝงในอตราสวนตวผ 1 ตวตอไกตวเมย 5-8 ตว ถามไกตวผใน

8

อตราสวนทมากกวานอาจจะท าใหไกตวเมยไมไดรบการผสมพนธได เนองจากมการแกงแยงไกตวเมย

รงไข ผเลยงจะตองจดหารงไขไวใหไกกอนทไกจะเรมวางไข ถาหากตองการใหแมไกฟกไขเองจะตองจดหารงใหมจ านวนครบตามจ านวนหรอมากกวาแมไกทเลยงเพอใหแมไกเลอกรงทเหมาะสม มฉะนนจะเกดปญหาแมไกแยงรงไขกน

- วสดท ารง มกจะน ามาดดแปลงจากกลองกระดาษ เขงหรอตะกรา ทมขนาดเหมาะสมกบตวไก (ภาพท 5)

- ต าแหนงทตงของรงไข ควรอยในทมดชด ไมรอน ไมอบชน ไมมดจนเกนไป ไมสวางจนเกนไป และไมมสงรบกวน นอกจากน จะตองไมวางรงไขไวในบรเวณทไกตวอนใชเปนทนอน เนองจากจะถกไกตวอนมารบกวนในขณะแมไกก าลงฟกไขได เมอฟกไขออกแลวจะตองเปลยนวสดรองและน าไขเกาออกไปทงหรอเผาไฟเพอท าลายแมลง เหาและไร จากนนท าความสะอาดรงไขเพอเตรยมไวส าหรบใหแมไกวางไขตอไป

9

ภาพท 5 ต าแหนงการวางรงไขและวสดทใชส าหรบการท ารงไข

5. การสองไขฟก การสองไขฟกวาไขฟองนนมเชอหรอไมสามารถท าไดงายโดยใชไฟฉาย เพอคดไขฟกทไมมเชอออกไปจะชวยใหแมไกสามารถฟกไขทมเชอไดมประสทธภาพมากยงขน การสองไขฟกสามารถท าไดทอาย 7, 14 และ 18 วน ถาไขมเชอ (ภาพท 6)

- อายฟก 7 วน จะพบเหนเสนเลอดเปนรางแห - อายฟก 14 วนจะเหนบางสวนทบและเหนเสน

เลอดบางสวน - อายฟก 18 วน ฟองไขสวนใหญจะทบแสง อาจจะ

มองเหนตวออนลกไกเคลอนทบาง

10

- ไขฟกทไมมเชอจะเหนเปนลกษณะโปรงแสง - ไขเชอตายจะปรากฏเปนจดสด าภายในฟองไขให

เหน

ภาพท 6 วธการสองไขโดยใชไฟฉาย (ก : ไขลม, ข : ไขเชอตาย, ค : ไขมเชออายประมาณ 18 วน)

6. การเลยงดลกไก

การเลยงและการดแลลกไกพนเมอง (ภาพท 7) แบงออกได 2 วธ ไดแก

ก ข

ค

11

1. การใหแมไกเลยงลกเอง เมอลกไกออกจากไขหมดแลวใหยายแมไกและลกไกลงมา

ขงในสมหรอในกรง เพอใหแมไกไดท าหนาทกกใหความอบอนแกลกไกโดยไมจ าเปนตองใชไฟกก จดใหไกไดกนอาหารและน าเตมทจะชวยใหลกไกแขงแรง ลดอตราการตายและท าใหแมไกฟนตวไดเรวขน เมอลกไกแขงแรงดแลว (อาย 1-2 สปดาห) จงเปดสมหรอกรงใหลกไกออกไปหากนกบแมไกได ปลอยใหแมไกเลยงลกตอไปอกประมาณ 2 สปดาห จงแยกลกไกออกจากแมไก น าไปเลยงในกรงหรอเลยงแยกเลยงตางหากเพอใหแมไกไดพกตวและเตรยมตวส าหรบการใหไขในรนตอไป

ลกไกทแยกออกจากแมไกใหม ๆ ยงหาอาหารไมเกงและยงปองกนตวเองไมได ผเลยงจงตองดแลเปนพเศษเพอใหลกไกแขงแรงและเมออายได 1.5-2 เดอนจงปลอยเลยงตามธรรมชาตในระยะนเปนระยะทลกไกจะมอตราการตายมากทสด เนองจากลกไกจะตองมการปรบตวหลายอยาง โดยเฉพาะเรองการหาอาหารกนเอง ดงนน ผเลยงจงตองเอาใจใสดแลอยางใกลชดในเรองการใหอาหาร น าและการปองกนโรค เปนตน

2. การเลยงดลกไกแทนแม ลกไกแรกเกดจะไมสามารถรกษาอณหภมรางกายใหอบอน

ไดและยงหาอาหารกนเองไมเกง ดงนน หลงจากทลกไกฟกออกมาจะตองน าไปเลยงในกรงกกทใหความอบอน จดใหมน าและอาหาร

12

กนอยางเตมทเพอใหลกไกแขงแรงและเจรญเตบโตปกตจะใชเวลาประมาณ 3-4 สปดาหขนกบฤดกาลและสภาพอากาศ อณหภมทเหมาะสมส าหรบการกกโดยจะเรมตนท 35 °ซ (95 °ฟ) จากนนจะลดอณหภมกกลงมาทกสปดาหๆ ละประมาณ 3 °ซ (ประมาณ 5 °ฟ) จนกระทงอยทอณหภมอากาศปกต อยางไรกตาม อณหภมทแนะน านเปนเพยงแนวทางปฏบตเทานน ผเลยงจะตองสงเกตพฤตกรรมของลกไกควบคไปดวย เชน ถาหากอณหภมต าเกนไปลกไกจะนอนสมรวมกน ถาลกไกพยายามหนหางจากเครองกก แสดงวาอณหภมสงเกนไป เปนตน

13

ภาพท 7 การเลยงดลกไก

การเลยงไกพนเมองโดยทวไปเกษตรกรมกจะปลอยใหไกหากนเองตามธรรมชาตและอาจจะใหอาหารเพมเตมบางในชวงเชาหรอเยน อาหารทใหสวนใหญเปนขาวเปลอก ปลายขาวหรออาจจะเปนเศษอาหารจากครวเรอน ท าใหไกมกจะประสบปญหาการขาดสารอาหารและเจรญเตบโตชา การจดการอาหารทเหมาะสมจะชวยเพมประสทธภาพการผลต ชวยใหไกมอตราการเจรญเตบโตดขน อตราการตายลดลง ฯลฯ

7. โภชนะทส าคญและอาหารส าหรบไกพนเมอง

1. โปรตน เพอน าไปสรางกลามเนอ ขน เลอดและภมคมกน วตถดบจากพชไดแก กากถวเหลอง ใบกระถน ฯลฯ วตถดบจากสตวไดแก ปลาปน หอยเชอร ไสเดอน หนอน แมลง ฯลฯ

2. แปง หรอ คารโบไฮเดรต เพอน าไปสรางพลงงานในรางกายส าหรบการเคลอนไหวของรางกาย เดน วงหรอท ากจกรรม

14

ตาง ๆ ในแตละวน วตถดบไดจากพชเปนสวนใหญ เชน ปลายขาว ขาวโพด ขาวเปลอก มนส าปะหลง เปนตน

3. ไขมน เพอน าไปสรางความอบอนใหแกรางกาย วตถดบจากพชไดแก น ามนจากถว มะพราวหรอกากมะพราว วตถดบจากสตวไดแก น ามนหม ไขสตว เปนตน

4. แ ร ธ า ต จ า เ ป นส าหร บการสร า งกระด ก เป นสวนประกอบของเลอดและเปลอกไข วตถดบไดแก เปลอกหอยปน กระดกปน หนเกลด หนฝน และไดแคลเซยมฟอสเฟต เปนตน

5. ไวตามน จ าเปนส าหรบการสรางความแขงแรงและชวยสรางภมตานทานโรคและบ ารงระบบประสาท สวนใหญไดจากพชสด หญาสด ใบกระถน ขาวโพด ร าขาว เปนตน

อาหารส าหรบไกพอ-แมพนธ ไกพอแมพนธตองการโภชนะเพอด ารงชพ การใหไข

การสรางภมคมกนและจะตองสะสมโภชนะไวในฟองไขเพอสงตอไปยงลก ไกพอแมพนธตองการโปรตนประมาณ 15-16% ในอาหารจะตองมไวตามนและแรธาตเพยงพอตอความตองการ ส าหรบการเลยงไกแบบปลอยอสระตองการอาหารประมาณ 90-120 กรม/ตว/วน สตรอาหารส าหรบไกพอแมพนธ อาจแตกตางกนในแตละพนทขนกบชนดของวตถดบทมในแต พนทรวมทงราคาวตถดบดวย ตวอยางสตรอาหารส าหรบไกพอแมพนธ (ตารางท 1)

15

ตารางท 1 ตวอยางสตรอาหารไกพอ-แมพนธ

รายการ สตร 1 (กก.) สตร 2 (กก.) อาหารส าเรจรปไกเนอ (CP21%)

75 75

ร าละเอยด 20 20 แกลบ/ร าหยาบ 5 - หญาเนเปยรสบ - 5 น าหนกรวม (กก.) 100 100 โปรตน(%) 14.9 14.9

ทมา : โครงการระบบการสรางอาชพการเลยงไกพนเมองประดหางด าอยางยงยน (2556)

อาหารส าหรบไกขน การเลยงไกพนเมองแบบปลอยอสระเพอขนจ าหนายนนจะ

แบงการใหอาหารออกเปน 4 ชวง ไดแก 1. อาย 0-3 สปดาห ควรใหอาหารส าเรจรปส าหรบไกพนเมอง (โปรตน 17-19%) หรออาหารส าหรบลกไกเนอ (โปรตน 21%) จะท าใหไกโตเรวและแขงแรง เนองจากเปนชวงทไกตองการสารอาหารเพอการเจรญเตบโต และระบบทางเดนอาหารของลกไกยงไมสมบรณจงยอยอาหารทมเยอใยสงไดไมด

16

2. อาย 4-6 สปดาห ควรใหอาหารส าเรจรปทมโปรตน 17-19% ผสมก บ ว ต ถ ด บท ห า ไ ด ใ นท อ ง ถ น เ ช น ปล ายข า ว ร าละเอยด ขาวโพดบด โดยใชอาหารส าเรจรป 90% ผสมกบวตถดบในทองถน 10% จะชวยลดคาอาหารลงไดเลกนอย 3. อาย 7-14 สปดาห ควรใหอาหารทมโปรตน 14-15% ในระบบการเลยงแบบปลอย เกษตรกรอาจจะใหอาหารทมโปรตนต ากวานกได เนองจากไกสามารถหาอาหารจ าพวกโปรตนจากธรรมชาต เชน หนอน แมลง ไสเดอนไดเอง ตวอยางสตรอาหารส าหรบไกขน 7 สปดาหขนไป ดงแสดงในตารางท 2 ตวอยางสตรอาหารเลยงไกขน (7 สปดาหขนไป)

17

ตารางท 2 ตวอยางสตรอาหารเลยงไกขน (7 สปดาหขนไป)

วตถดบ สตร 1 (กก.) สตร 2 (กก.) อาหารไกเนอส าเรจรป (CP21%)

35 30

ตนกลวยหมก 10 8 ร าหยาบ - 25 ขาวโพด 35 25 ถงเหลองบด 5 12 ร าละเอยด 15 - น าหนกรวม (กก.) 100 100 โปรตน(%) 14.9 14.9

ทมา : โครงการระบบการสรางอาชพการเลยงไกพนเมองประดหางด าอยางยงยน (2556)

ภาพท 8 ตวอยางพชส าหรบสตรอาหารไก

18

8. อาหารหมกส าหรบเลยงไก เกษตรกรนยมน าตนกลวยมาท าเปนอาหารหมก นอกจากน

สามารถน าพชชนดอนมาท าเปนอาหารหมกไดดวย เชน ขาวโพด มนส าปะหลง เศษผก ฯลฯ การหมกไมชวยใหโปรตนเพมขนมากนกแตการหมกทเหมาะสมจะชวยใหเกดจลนทรยทผลตกรดแลคตกทมประโยชนเพมจ านวนมากขน ชวยเสรมสรางใหไกมสขภาพแขงแรงขน สตรทนยมใชในการหมกตนกลวย ดงน

วตถดบ จ านวน ตนกลวยหมก/มนส าปะหลง/ขาวโพด 100 กโลกรม กากน าตาลหรอน าตาลทรายแดง 4 กโลกรม เกลอแกง 1 กโลกรม

* ในกรณทไมสามารถหมกได 100 กก. กใหค านวณลดปรมาณลงตามสดสวน

จะตองผสมสวนผสมทงหมดเขาดวยกนแลวหมกในถงหรอถงพลาสตกทปดสนทกนไมใหอากาศเขาเปนเวลา 4-10 วน กสามารถน าไปใหไกกนได การหมกจะเกดขนสมบรณภายใตสภาพไมมอากาศ ดงนนจงตองปดภาชนะทใชหมกใหสนท เมอเปดน าเอาอาหารหมกไปใชแลวกตองปดใหสนทเพอไมใหอาหารหมกเสย/เนา อาหารหมกสามารถใชไดหลายวน (ภาพท 9)

19

ภาพท 9 วธการหมกสวนผสมของอาหารหมกส าหรบเลยงไก

9. การสขาภบาลและการปองกนโรคในไกพนเมอง ถ ง แ ม ว า ไ ก พ น เ ม อ ง จ ะ แ ข ง แ ร ง แ ล ะท น ท า น ต อ

สภาพแวดลอมกตาม แตผ เลยงควรยดหลก "กนไวดกวาแก" โดยเฉพาะอยางยงโรคระบาดเพราะปญหาโรคเปนปญหาส าคญทจะท าใหผทเลยงไกไมประสบผลส าเรจ ดงนน เพอลดการสญเสยจงตองมการสขาภบาลทดและมการใหวคซนปองกนโรคทถกตอง

ขอปฏบตในการสขาภบาล มดงน 1. ตองดแลท าความสะอาดโรงเรอนและภาชนะใหน าและ

อาหารใหสะอาดอยเสมอและอยาปลอยใหโรงเรอนชนแฉะและสกปรก

20

2. ก าจดแหลงน าสกปรกรอบ ๆ บรเวณโรงเรอนและบรเวณใกลเคยงเพอไมใหไกกนน าสกปรกนน

3. ถาหากพบไกปวยใหคดแยกไกปวยนนออกมาทนท แลวก าจดดวยการเผาหรอฝงเพอปองกนไมใหเชอโรคระบาดได

4. อยาทงซากไกตายใหสตว อนกนหรอทงลงแหลงน า เปนอนขาดเพราะจะท าใหเชอโรคจะแพรระบาดได

5. หากซอไกมาใหมจากแหลงอนกอนทจะน าเขามาเลยง ในฝง ควรแยกเลยงไวตางหากเพอกกโรคอยางนอย 15 วน หากไกไมแสดงอาการผดปกตใดๆ จงน ามาเลยงในบรเวณเดยวกนได

6. ถาหากพบวาไกทก าลงเลยงอยปวย ผเลยงจะตองรบปรกษาสตวแพทยหรอผรทนทเพอหาทางรกษาและปองกนไมให โรคระบาดตอไป

10. การใหวคซนปองกนโรค

ถงแมวาจะมการสขาภบาลทดแลวกตาม แตไกท เลยงอาจจะเกดโรคขนไดตลอดเวลาโดยเฉพาะอยางยงการเลยงแบบปลอยใหหาอาหารกนเองตามธรรมชาต ดงนน ผเลยงจงตองสรางความตานทานโรคโดยการใหวคซนปองกนโรค (ภาพท 10) หลกในการใหวคซนแกไก มดงน

21

1. จะตองท าวคซนกบไกทมสขภาพแขงแรง ไมปวยเปนโรค 2. วคซนทใชจะตองมคณภาพด (เกบในทเยนและไมถก

แสงแดด) 3. เครองมอทใชท าวคซนจะตองสะอาด และผานการตมฆา

เชอโรคทถกวธ (ตมในน าเดอด) 4. จะตองใหวคซนครบตามขนาดทก าหนดและตาม

โปรแกรมทก าหนด (ตารางท 3)

ตารางท 3 ตวอยางโปรแกรมการใหวคซนปองกนโรคส าหรบไกพนเมอง

อาย วคซน วธใหวคซน ขนาดวคซน 1-3 วน นวคาสเซล

(ครงท 1) หยอดตาหรอ

จมก 1 หยด

7-10 วน ฝดาษ แทงปก 1 ครง 14 วน หลอดลมอกเสบ หยอดตาหรอ

จมก 1 หยด

21 วน นวคาสเซล (ครงท 2)

หยอดตาหรอจมก

1 หยด

ทก ๆ 3 เดอน

นวคาสเซล หยอดตาหรอจมก

1 หยด

22

การปองกนและก าจดพยาธภายนอกส าหรบไก พยาธภายนอกทพบเหนไดบอยส าหรบไกพนเมอง ไดแก เหา ไร หมดและเหบ (ภาพท 11) การเกดพยาธภายนอกจะไมท าใหไกตายทนทแตจะท าใหการใหผลผลตและการเจรญเตบโตลดลง เนองจากไกจะใชเวลาสวนใหญไปกบการไซขน แตถารนแรงมากอาจท าใหตายไดเนองจากเกดโรคโลหตจาง การก าจดพยาธภายนอกท าไดโดยการจมไกลงในน าผสมยาฆาแมลงหรอน าสมนไพร เชน นอยหนา หางไหลหรอโลตน หนอนตายหยาก สะเดา ยาเสนหรอยาฉน เปนตน นอกจากนจะตองฉดพนยาฆาแมลงหรอน าผสมสมนไพรก าจดแมลงตามโรงเรอน รงไข ทก ๆ 3 เดอน หรออาจใชแปงโรยตวส าหรบก าจดเหบ หมดส าหรบสนขโรยบนตวไกหรอรงไขกได

การปองกนและก าจดพยาธภายใน การเลยงไกพนเมองแบบปลอยมกจะพบปญหาการเกดพยาธภายในเนองจากไกจะไปคยเขย หากนอาหารตามธรรมชาตบนพนดน พยาธภายในทพบบอย ไดแก พยาธตวตด และพยาธตวกลม การปองกนและก าจดจะตองใหไกกนยาถายพยาธภายในเปนระยะๆ หรออาจจะใชพชสมนไพร เชน หมาก บอระเพด ปอนใหกนกได

23

ภาพท 10 อปกรณส าหรบการท าวคซนและการใหวคซนปองกนโรคส าหรบไกพนเมอง

24

ภาพท 11 ลกษณะของไกปวยจากพยาธภายนอกและภายใน

25

แหลงทนอดหนน

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนน การวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

คณะผจดท าคมอ

รองศาสตราจารย ดร.ศรพร กรตการกล ผชวยศาสตราจารย ดร. ประภากร ธาราฉาย

คมอ การผลตเมลดพนธขาวพนธ กข - แมโจ 2 Seeds Production of Rice Variety: RD-Maejo 2

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย

ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

ก

สารบญ

(List of content) เรอง หนา สารบญเรอง ก สารบญตาราง ข สารบญภาพ ค การผลตเมลดพนธ กข-แมโจ 2 1 1. ลกษณะประจ าพนธขาว กข-แมโจ 2 1 2. ชนดของเมลดพนธขาว 2 3. การคดเลอกพนทเพาะปลก 3 4. การผลตเมลดพนธคด 4 5. การผลตเมลดพนธหลก 9 6. การผลตเมลดพนธขยายและการผลตเมลดพนธจ าหนาย

16

7. โรคและแมลงทส าคญทมกพบในแปลงปลกขาวพนธ กข-แมโจ 2

17

8. การปองกนและก าจดโรคและแมลง 18 เอกสารอางอง 20 แหลงทนอดหนน 21 คณะผจดท าคมอองคความร 21

ข

สารบญตาราง

(List of Tables)

ตารางท หนา 1 ค ำแนะน ำในกำรใสปยเคมส ำหรบกำรปลกขำว 17

ค

สารบญภาพ

(List of Illustrations) ภาพท หนา

1 ลกษณะรวงขาวพนธ กข-แมโจ 2 6 2 การกระเทาะขาวเปลอก เพอทดสอบการ

กลายเปนขาวเจา 6

3 การน าขาวสารแชในสารละลาย ไอโอดน โดยใชเวลา 5 นาท

7

4 ลกษณะสของขาวสารทแช สารละลายไอโอดน

7

5 ลกษณะรวงขาวพนธ กข-แมโจ 2 ทแชน า 1 คน บม 2 คน

7

6 ลกษณะการตกกลาแบบรวง ของขาวพนธ กข-แมโจ 2

7

7 ลกษณแปลงกลาขาวพนธ กข-แมโจ 2 8 8 ลกษณะการปกด าแบบรวงตอแถว ขาวพนธ

กข-แมโจ 2 8

9 ลกษณะแปลงขาวพนธ กข-แมโจ 2 8 10 การพนสารเคมปองกนโรค แปลงขาวพนธ

กข-แมโจ 2 8

ง

สารบญภาพ (ตอ) (List of Illustrations)

ภาพท หนา 11 ลกษณะรวงขาวพนธ กข-แมโจ 2 9 12 การคดรวงขาวพนธ กข-แมโจ 2 9 13 ลกษณะรวงขาวพนธ กข-แมโจ 2 ทคดเลอก

ไวท าพนธ 9

14 เมลดพนธขาว กข-แมโจ 2 แบบเกบรวมแถว 9 15 เมลดขาวทแช 1 คน บม 2 คน 10 16 การเตรยมแปลงตกกลาขาว 10 17 แปลงกลาขาวอาย 25-30 วน พรอมปกด า 11 18 การปกด าแปลงผลตเมลดพนธหลก 11 19 การก าจดตนปลอมปนในระยะกลา 12 20 การก าจดตนปลอมปนในชวงระยะแตกกอ 13 21 การก าจดตนปลอมปนในชวงระยะออกดอก 13 22 ก าจดตนปลอมปนในระยะรวงโนม 14 23 การก าจดตนปลอมปนในระยะเมลดแก 14

จ

สารบญภาพ (ตอ) (List of Illustrations)

ภาพท หนา 24 แปลงผลตเมลดพนธขาวพนธหลก

พนธ กข - แมโจ 2 ก.) สภาพแปลงเมอขาวแกจด ข.) การเกบเกยวขาว ค.) การตากขาวเพอลดความช น

16

25 โรคไหม (Blast) 18 26 โรคขอบใบแหง (Bacterial Blight) 18 27 โรคกาบใบแหง (Sheath Blight) 18 28 การระบาดของเพล ยกระโดดหลงขาว 18

1

การผลตเมลดพนธขาวพนธ กข-แมโจ 2

1. ลกษณะประจ าพนธขาว กข-แมโจ 2 (มหาวทยาลยแมโจ, 2558)

1.1 ลกษณะทางสณฐานวทยาและลกษณะทางการเกษตร ประเภท : ไมไวตอชวงแสง

อายถงวนสกแก : ฤดนาป 135 วน และฤดนาปรง 146 วน วธการปลก : วธปกด า ความแขงของล าตน : แขงปานกลาง และทรงกอแบะ ความสง : 99 - 110 เซนตเมตร

ความยาวรวง : 29.75 เซนตเมตร สของเปลอกเมลด : ฟาง มหางบาง สของขาวกลอง : ขาว ชนดของขาว : ขาวเหนยว รปราง (ขาวกลอง) : เรยว ผลผลต 685-755 กโลกรม/ไร

1.2. คณภาพการรบประทาน ประเมนคณภาพขาวสกทางประสาทสมผส กลนหอม : หอมออน

ความขาว : ขาวนวล

2

ความเลอมมน : คอนขางมน ความนม : คอนขางนม ความเหนยว (การเกาะตวของขาวสก) : ไมเหนยว-

ไมรวน 1.3 ลกษณะเดน

1. เปนขาวเหนยวมกลนหอมออน เมลดเรยวยาว 2. ตนเตย และไมไวตอชวงแสงสามารถปลกไดทงฤดนาปและฤดนาปรง

1.4 พนทแนะน า - เหมาะส าหรบปลกในพนทภาคเหนอตอนบน

1.5 ขอควรระวง หรอขอจ ากด 1. ความตานทานตอขอบใบแหง และเพลยกระโดดส

น าตาลมปฏกรยาแปรปรวนตงแตออนแอมากถงตานทาน 2. ออนแอตอแมลงบว และเพลยกระโดดหลงขาว 3. ในฤดนาปรง มอายการเกบเกยวประมาณ 146 วน

ซงจะเกบเกยวชากวาขาวพนธอนๆ 2. ชนดของเมลดพนธขาว เมลดพนธทดจะตองเปนเมลดพนธทบรสทธ ไมมเมลดพนธพชอนๆ ปน ไมมเมลดขาวแดง ไมมสงเจอปนและปราศจากโรคและ

3

แมลง มความงอกและความแขงแรงของเมลดพนธสง ความชนต า สามารถแบงชนของเมลดพนธ ได 5 ประเภท ดงน 1. เมลดพนธจากรวง 2. เมลดพนธคด 3. เมลดพนธหลก 4. เมลดพนธขยาย 5. เมลดพนธจ าหนาย 3. การคดเลอกพนทเพาะปลก - เลอกดนทมความอดมสมบรณดมความสม าเสมอทวทงแปลง - ควรเปนแปลงนาทคนนาลอมรอบ ในแตละกระทงนาควรปรบระดบพนนาใหเรยบสม าเสมอทวทงแปลง - แปลงนาสามารถควบคมระดบน าไดทวทงแปลง และมระบบชลประทานทด - ไมมขาวเรอในแปลงนา และไมควรมขาวชนดอนๆ บนคนนาหรอบรเวณใกลเคยงไมควรเปนแปลงปลกขาวชนดอนมากอน

4

4. การผลตเมลดพนธคด 4.1 การทดสอบการกลายพนธจากขาวเหนยวเปน ขาวเจา 1. น ารวงขาวพนธ กข-แมโจ 2 (ภาพท 1) มาทดสอบการเปลยนสของแปงขาว โดยใชไอโอดนทมความเขมขน 2.5 เปอรเซนต ผสมกบน ากลน ใชอตราสวน ไอโอดน 1 สวน ผสมกบน ากลน 10 สวน น าเมลดจากรวงขาว 3 สวน คอ สวนปลายรวง สวนกลางรวง และสวนโคนรวง ประมาณ 15-20 เมลด กะเทาะเปลอกขาวออกใหไดขาวสาร (ภาพท 2) น าเมลดขาวสารใสในจานเพาะเชอ หยดสารละลายไอโอดนทเจอจางแลวลงในขาวสารปลอยทงไวประมาณ 5 นาท (ภาพท 3) แลวดการเปลยนสของขาวสาร (ภาพท 4) ถาขาวสารเปนสน าตาลออนแสดงวาเปนขาวเหนยวและถาขาวเปลยนสเปนสมวงแสดงวาเปนขาวเจาใหน ารวงขาวรวงนนทงไป 4.2 การเตรยมแปลงปลกและแปลงตกกลา 1. การเตรยมแปลง ไถดะ 1 ครง แลวไถพรวน 1 ครง วดพนทใหมขนาดความกวาง 40 เมตร และมความยาว 40 เมตร แบงออกเปน 8 แปลงยอย ซงแตละแปลงยอยมขนาดความกวาง 4.0 เมตร x ยาว 40 เมตร มระยะหางระหวางแปลงยอย 1.0 เมตร ปรบพนทภายในแปลง ปลกใหสม าเสมอ

5

2. การตกกลาโดยใชวธการวางรวงขาวเปนแถว น ารวงขาวทผานการทดสอบไอโอดนแลว มาแชน า 1 คน บมขาวไว 1 คน(ภาพท 5) ท าแปลงตกกลาใหมขนาดความกวาง 80 เซนตเมตร มความยาว 25 เมตร วางรวงเปนแถวโดยมระยะรวง 10 เซนตเมตร (ภาพท 6) 4.3. การปกด า 1. เมอตนกลาอายไดประมาณ 1 เดอน (ภาพท 7) ใหถอนตนกลาไปปกด า โดยปกด าแบบรวงตอแถว (ภาพท 8) ใชระยะปกด า ระยะระหวางแถว 33.5 เซนตเมตร ระยะระหวางตน 10 เซนตเมตร ปกด า 1 ตนตอหลม แถวมความยาว 4 เมตร 1 แถวจะมตนขาวทปกด า 41 ตนตอแถว (ภาพท 9) 4.4 การปฏบตดแลรกษา 1. เมอเตรยมแปลงปลกขาวและปกด าขาวเสรจแลวใหปลอยน าขงแปลงประมาณ 5-10 เซนตเมตรใสกานยาสบเพอก าจดหอยเชอรร และควบคมระดบน าใหเพยงพอตลอดระยะเวลาการเจรญเตบโตของตนขาว 2. การก าจดวชพชครงท 1 เมอขาวอาย 40 - 45 วน เมอขาวเรมออกรวงใหใชตาขายดกนกรอบแปลงขาว เพอปองกนนก ท าความเสยหายแกผลผลตขาว (โดยเฉพาะในฤดนาปรง)

3. การใสปย ใสปยครงท 1 เมอปกด าตนขาวประมาณ 7 – 14 วน ใสปยสตร 16 – 20 – 0 อตรา 30 กโลกรมตอไร หรอ

6

สตร 15 – 15 – 15 อตรา 30 กโลกรมตอไร (ส าหรบดนรวนปนทราย) และใสปยครงท 2 เมอปกด าตนขาวประมาณ 40 – 45 วน สตร 46 – 0 – 0 อตรา 1 0 –15 กโลกรมตอไร และพนสารเคมปองกนก าจดโรคพช (ภาพท 10) 4. การคดเลอกแถวทมความสม าเสมอไวท าพนธตอไป (ภาพท 11) เกบแบบรวงตอกอ และเกบแบบรวมแถวเพอใชเปนเมลดพนธคดส าหรบไปปลกเปนเมลดพนธหลกตอไป

5. การเกบเกยวจะเกบเกยวขาวเมอหลงจากทขาวออกรวงแลวประมาณ 30-35 วน โดยคดเอาแตละรวงขาวทมลกษณะตรงตามสายพนธใสถงตาขาย แลวเขยนปายตดไวทดานในและดานนอกถง เพอบนทกประวตของขาวแตละสายพนธ หลงจากนนน าไปตากแดด 3 – 4 วน (ภาพท 12-14)

ภาพท 1 ลกษณะรวงขาว พนธ กข-แมโจ 2

ภาพท 2 การกระเทาะขาวเปลอก เพอทดสอบ การกลายเปนขาวเจา

7

ภาพท 3 การน าขาวสารแชในสารละลายไอโอดน โดยใชเวลา 5 นาท

ภาพท 4 ลกษณะสของขาวสารทแชสารละลาย

ไอโอดน

ภาพท 5 ลกษณะรวงขาวพนธ กข-แมโจ 2 ทแชน า

1 คน บม 2 คน

ภาพท 6 ลกษณะการตกกลาแบบรวง ของขาวพนธ

กข-แมโจ 2

8

ภาพท 7 ลกษณะแปลง กลาขาวพนธ กข-แมโจ 2

ภาพท 8 ลกษณะการปกด าแบบรวงตอแถว

ขาวพนธ กข-แมโจ 2

ภาพท 9 ลกษณะแปลงขาวพนธ กข-แมโจ 2

ภาพท 10 การพนสารเคมปองกนโรค แปลงขาว

พนธ กข-แมโจ 2

9

ภาพท 11 ลกษณะรวงขาว พนธ กข-แมโจ 2

ภาพท 12 การคดรวงขาวพนธ กข-แมโจ 2

ภาพท 13 ลกษณะรวงขาวพนธ กข-แมโจ 2

ทคดเลอกไวท าพนธ

ภาพท 14 เมลดพนธขาว กข-แมโจ 2 แบบเกบรวมแถว

5. การผลตเมลดพนธหลก การเตรยมกลาขาว - น าเมลดพนธขาวพนธคดทไดจากศนยวจยขาว มาตกกลา

10

- แปลงกลาขาว ควร ไถดะ ไถแปร และคราด - น าเมลดพนธขาวแชน า 1 คน แลวบมขาวไว 2 คน (ภาพท 15) - แปลงกลาขาวมขนาดความกวาง 1 เมตร ยาว 25 เมตร ใชเมลดพนธขาว 5 กโลกรม/แปลง สามารถน าไปปกด าได 1 ไร (ภาพท 16)

ภาพท 15 เมลดขาวทแช 1 คน บม 2 คน

ภาพท 16 การเตรยมแปลงตกกลาขาว

การปลกและดแลรกษา

- ไถดะ ไถแปร คราด - การปกด า เมอกลาขาวมอาย 25-30 วน (ภาพท 17-18) ใชระยะปกด า 25 x 25 เซนตเมตร ปกด ากลาขาว 2-3 ตน/หลม หลงปกด าควรใสสารก าจดหอยเชอรร ซาโปนน (กากชา) อตรา 3-5 กโลกรม/ไร

11

- ใสปยครงแรกหลงปกด า 5-7 วน ดนเหนยว 16-20-0 ดนรวนหรอรวนทราย สตร 16-18-8 หรอ 15- 15-15 อตรา 20-30 กก./ไร ควรหวานใหทวทงแปลงอยางสม าเสมอ - ดแลรกษาระดบน า 5-10 เนตเมตร และอยาใหน าขาดในชวงขาวออกรวง - ดแลก าจดวชพช - มการปองกนและก าจดโรค แมลง และสตวศตรของขาว- ใสปยครงทสองระยะขาวเรมตงทองหรอสรางรวงออนในอตรา 7 – 15 กโลกรมตอไร - ระบายน าออกจากแปลงนาหลงจากขาวหลงออกรวงแลวประมาณ 21 -25 วน เพอเรงใหขาวสก – แก พรอมๆ กน

ภาพท 17 แปลงกลาขาว อาย 25-30 วน พรอมปกด า

ภาพท 18 การปกด าแปลงผลตเมลดพนธหลก

12

การตรวจตดขาวปน ควรท าบอยครงและท าอยางสม าเสมอประมาณ 5 ระยะ

ดวยกน คอ 1. ระยะในแปลงกลา ตรวจดกลาทมลกษณะผดปกต ขาว

พนธอนปนหรอเปนโรค ฯลฯ ใหท าลาย (ภาพท 19)

ภาพท 19 การก าจดตนปลอมปนในระยะกลา

2. ระยะแตกกอ ตรวจดลกษณะการแตกกอ การชใบ สของสวนตางๆ ของใบและตน ความสง ฯลฯ ขาวพนธคดใหตดทง ทงแถว พนธหลก พนธขยาย และพนธจ าหนาย ใหตดทงเปนกอ (ภาพท 20)

13

ภาพท 20 การก าจดตนปลอมปนในชวงระยะแตกกอ

3. ระยะออกดอก ความสงต าของตนขาวในระยะออกดอก อายของการออกดอก การออกดอกไมสม าเสมอ ลกษณะดอก สและขนาดของดอก เกสรตวผและเกสรตวเมย ฯลฯ ใหตดทงทงแถวหรอทงกอ (ภาพท 21)

ภาพท 21 การก าจดตนปลอมปนในชวงระยะออกดอก

4. ระยะขาวโนมรวง หลงขาวออกดอกและอยในระยะสรางแปงในเมลด รวงขาวจะเรมโนมรวงเพราะเมลดมน าหนกมากขน

14

มบางสวนโนมรวงไมสม าเสมอ หรอไมพรอมกนใหท าการตดทงทงแถวหรอทงกอ (ภาพท 22)

ภาพท 22 ก าจดตนปลอมปนในระยะรวงโนม

5. ระยะเมลดแก ขาวเมอแกจด รวงจะเรมเหลอง ลกษณะของรวง และเมลดใหตรงตามพนธ รวมทงความผดปกตจากโรคหรอแมลงรบกวนกใหตดทงทงแถวหรอทงกอ (ภาพท 23)

ภาพท 23 การก าจดตนปลอมปนในระยะเมลดแก

15

การเกบเกยว ตาก และนวด ขาวทจะน าไปใชท าพนธนน ควรจะเกบเกยวเมอขาวแกจด เมลดในรวงทกเมลดจะแกเหลองทวทงรวง (ภาพท 24ก) นบจากวนทขาวออกรวงประมาณ 30 – 35 วน เมลดพนธทจะใชท าพนธนนใหถอหลก 3 ประการ คอ 1. ถกตองตรงตามพนธ 2. เปนเมลดทแกจดมความสมบรณ 3. ปราศจากโรคแมลงรบกวนหรอท าลาย การเกบเกยวเมลดพนธหลกเพอน าไปใชท าพนธ ใหท าการเกบเกยวไดในเมอขาวแกจด ตากแดดประมาณ 5 – 7 แดด (ภาพท 24ข) ลดความชนใหเหลอประมาณ 12 -14 % ท าความสะอาดเมลดพนธแยกสงเจอปนตางๆ เชน เศษฟาง หน กรวด (ภาพท 24ค)

ก. สภาพแปลงเมอขาวแกจด

16

ข. การเกบเกยวขาว ค.การตากขาวเพอ

ลดความชน

ภาพท 24 แปลงผลตเมลดพนธขาวพนธหลก พนธ กข - แมโจ 2 ก.) สภาพแปลงเมอขาวแกจด ข.) การเกบเกยวขาว

ค.) การตากขาวเพอลดความชน 6. การผลตเมลดพนธขยายและการผลตเมลดพนธจ าหนาย

ปฏบตแบบเดยวกบการผลตเมลดพนธหลกจะแตกตางกนในวธการปกด า อาจจะปกด าเปนแปลงนาขนาดใหญใชระยะปกด า 25 x 25 เซนตเมตร ใชตนกลา 2-3 ตนตอหลม สวนวธการดแลรกษาและการตรวจพนธขาวปลอมปน การเกบเกยว ปฏบตคลายกบการผลตเมลดพนธหลก

17

ตารางท 1 ค าแนะน าในการใสปยเคมส าหรบการปลกขาว

สตรปย ใสปยรองพน

(กก./ไร)

ใสปยแตงหนาครงท 1 (กก./ไร)

ใสปยแตงหนาครงท 2 (กก./ไร)

ดนเหนยว : ปยยเรย : 5 กก./ไร

ปยยเรย : 5 กก./ไร

16–20–0 ,18–22–0 หรอ 20–20-0

20 – 25 กก./ไร ปยแอมโมเนยมซลเฟต 10 กก./ไร

ปยแอมโมเนยมซลเฟต 10 กก./ไร

ดนทราย : 16 – 16 – 8 , 18 – 12 - 6

23 – 25 กก./ไร

* ใสระยะขาวแตกกอ

* ใสระยะขาวก าเนดชอดอก

7. โรคและแมลงทส าคญท มกพบในแปลงปลกขาวพนธ กข-แมโจ 2 ไดแก โรคใบไหม (ภาพท 25) โรคขอบใบแหง (ภาพท 26) โรคกาบใบแหง (ภาพท 27) และการระบาดของเพลยกระโดดหลงขาว (ภาพท 28)

18

ภาพท 25 โรคไหม (Blast)

ภาพท 26 โรคขอบใบแหง (Bacterial Blight)

ภาพท 27 โรคกาบใบแหง (Sheath Blight)

ภาพท 28 การระบาดของเพลยกระโดดหลงขาว

8. การปองกนและก าจดโรคและแมลง

1. ไถตากดนหลาย ๆ ครง 2. ไมควรปกด าถเกนไปหรอใชอตราเมลดพนธสงเกนไป

ควรปกด าใหแลวเสรจกอนเดอน สงหาคม 3. ไมควรใสปยไนโตรเจนในอตราสงเกนไป

19

4. ใชสารเคมก าจดเชอราฉดพน เชน ไดฟโนโคนาโซล + โพรพโคนาโซล หรอ ไตรไซคลาโซล

5. ใชเชอราไตรโคเดอรมา อตรา 1 กโลกรม เชอสด ผสมกบน า 200 ลตร ฉดพนในชวงเยน

6. ใชสารเคมฉดพนปองกนการระบาดของเพลยกระโดดหลงขาว เชน คารโบซลแฟน ไดโนทฟแลน หรอเชอบวเวเรยฉดพนเพอปองกนและก าจดเพลยตางๆ ควรฉดพนในชวงเยน

20

เอกสารอางอง

กรมการขาว. 2559. องคความรเรองขาว เมลดพนธ และการผลตเมลดพนธ [ระบบออนไลน] . แหลงทมาhttp://www.ricethailand.go.th/home/brrd.in.th/rkb/seed/index.php-file=content.php&id=3.htm (7 มกราคม 2558)

มหาวทยาลยแมโจ. 2558. ขาวเหนยวสายพนธ MJUG04002-927. สาขาวชาพนธศาสตร คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยแมโจ. เชยงใหม. 67 หนา.

วรวทย พาณชพฒน. 2546. การปรบปรงพนธและขยายพนธขาว. สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. กรงเทพมหานคร. 613 หนา.

21

แหลงทนอดหนน ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนน การวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

คณะผจดท าคมอองคความร เสกสรร สงจนทก ดร. ธดารตน จนทรา นายสมพนธ ตาตวงค

คมอ การเพมคณภาพเนอปลาเศรษฐกจ ของกลมเกษตรกร อ าเภอสารภ เชยงใหม

(การเพาะเลยงปลานล ; Oreochromis niloticus) Enhancement of economic fish meat of Sarapee

Farmer Community, Chiang Mai (Nile Tilapia culture; Oreochromis niloticus)

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย

ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

ก

สารบญ (List of content)

เรอง หนา

สารบญเรอง ก

สารบญภาพ ข

การเพาะปลานล 1

การอนบาลลกปลานล 7

การเลยงปลานล เกษตรกรไดรบองคความรในการสรางผลตภณฑ ปลานล จ าหนายในชมชน และตลาดทวไป ตนทนการผลตปลานล การเพมคณภาพเนอปลานล ระยะเวลาในการเลยงปลานล เอกสารอางอง

8 11

12 13 14 16

แหลงทนอดหนน 17

คณะผจดท าคมอองคความร 17

ข

สารบญภาพ (List of Illustrations)

ภาพท หนา 1 การเพาะพนธปลานลในบอซเมนต ณ

ฐานเรยนรดานการประมงของเกษตรกร อ. สารภ จ. เชยงใหม

1

2 บอดนในธรรมชาตจะมปลานลขดหลมวางไขจ านวนมากเพราะพนบอลาดเอยง ประมาณ 45 องศา จงมการเรยนแบบบอในธรรมชาต ท าใหจ านวนแมพนธมไขมากขน ประสบผลส าเรจสง

2

3 ปลาทอายเทากนปลานลเพศผตวโตกวาเพศเมยและความแตกตางระหวางอวยวะเพศปลานลเพศผ กบเพศเมย

3

4 วตถดบอาหารสตวมปลายขาว เปลอกถวดาวอนคา ร าละเอยด ปลาปน สาหรายสไปรลนาสด

5

5 ไขปลาในปาก 6 6 ระบบฟกไข 6 7 ถงไขแดงลกปลา 6 8 ลกปลาถงไขแดงยบ 6

ค

สารบญภาพ (ตอ) (List of Illustrations)

ภาพท หนา 9 การอนบาลและใหอาหารลกปลาไดขนาด

1 นว ใชระยะเวลา 20 วน 7

10 การเลยงปลานลในบอดนของเกษตรกร เสรมอาหารธรรมชาต

10

11 ปลานลในกระชง 10 12 การอบรมการแปรรปปลานลของกลม

เกษตรกร โดยทมคณาจารยคณะเทคโนโลยการประมงฯมหาวทยาลยแมโจ และกรมประมง

12

13 ตนทนการการผลตปลานล ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

13

14 โปรตนในเนอปลานล ตลอดระยะเวลา การเลยง 5 เดอน

14

15 น าหนกตวเฉลยของปลานล ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

15

1

การเพมคณภาพเนอปลาเศรษฐกจ ของกลมเกษตรกรประมงอ าเภอสารภ

(การเพาะเลยงปลานล)

การเพาะพนธปลานล ใหไดผลดและมประสทธภาพ ตองไดรบการเอาใจใส และปฏบตในดานตางๆ ดงน

1. การเพาะปลานล

ภาพท 1 การเพาะพนธปลานลในบอซเมนต ณ ฐานเรยนร ดานการประมงของเกษตรกร อ. สารภ จ. เชยงใหม

1.1 การเตรยมบอซเมนตเลยงพอแมพนธ รปรางของบอจะเปนสเหลยมผนผา หรอรปกลมกได มความ

ลกประมาณ 1 เมตร พนบอลาดเอยงประมาณ 45 องศา จะท าใหจ านวนแมพนธมไขมากเปนการเลยนแบบพนบอดนทปลานล

2

ชอบวางไขตามธรรมชาตทวไป และเตมน าทกรองดวยผาไนลอนหรอมงลวดตาถ ใหมระดบน าสงประมาณ 60 เซนตเมตร ถาใชเครองเตมออกซเจนในน า จะท าใหการเพาะปลานลดวยวธนไดผลมากขน (ภาพท 2)

ภาพท 2 บอดนในธรรมชาตจะมปลานลขดหลมวางไขจ านวนมาก

เพราะพนบอลาดเอยงประมาณ 45 องศา จงมการเรยนแบบบอใน

ธรรมชาต ท าใหจ านวนแมพนธมไขมากขนประสบผลส าเรจสง

3

1.2 การคดเลอกพอแมพนธและอตราสวนทปลอยพอแมปลาลงเพาะพนธ

การคดเลอกพอแมปลานล จากการสงเกตลกษณะภายนอกของปลาทสมบรณปราศจากเชอโรคและบาดแผล ส าหรบพอแมปลาทพรอมวางไขนนสงเกตไดจากอวยวะเพศถาเปนปลาตวเมยมสชมพแดงเรอๆ สวนปลาตวผกสงเกตไดจากสของตวปลาท เขมสด โดยเปรยบเทยบกบปลานลตวผอนๆ ขนาดของปลาตวผ และตวเมยควรมขนาดไลเลยกนคอ มความยาวตงแต 15-25 เซนตเมตร น าหนกตงแต 150-200 กรม อตราสวนทปลอยพอ/แมปลาลงบอเพาะ ในอตราสวน 1 ตว/4 ตารางเมตรจะไดผลดทสด (ภาพท 3)

ภาพท 3 ปลาทอายเทากนปลานลเพศผตวโตกวาเพศเมย และความแตกตางระหวางอวยวะเพศปลานลเพศผกบเพศเมย

เพศผ เพศเมย

4

1.3 การใหอาหารในบอเพาะพนธปลานล

การเลยงพอ-แมพนธปลานล มความจ าเปนทจะตองใหอาหารสมทบ หรออาหารผสม เกษตรกรไดองคความรในการผลตอาหารปลาลอยน าราคาถก แตมคณคาทางอาหารสง สามารถเลยงปลาเศรษฐกจท ท าใหระยะเวลาการเลยงลดลงอยางนอย 15 วน โดยเปรยบเทยบกบการผลตปลาเศรษฐกจแบบทวไปของเกษตรกรจากสตรอาหารดงน

สตรอาหารปลานลอนทรย โปรตน 26% โดยน าหนกแหง

มสวนผสมดงน ปลายขาว 20 กโลกรม เปลอกถวดาวอนคา 27

กโลกรม ร าละเอยด 28 กโลกรม ปลาปน 15 กโลกรม สาหรายสไป

รลนาผง 5 กโลกรม หรอถาเปนสาหรายสไปรลนาสด (50 กโลกรม

ตากแหงจะได 5 กโลกรม) และ น ามน 3 กโลกรม (ภาพท 4) การใช

อาหารผสมสาหรายสดหรอแหงในการอนบาล และเลยงปลานล

จนถงระยะวางไข พบวาปลานลมอตราการผสมพนธ อตราการฟก

ออกเปนตว และอตรารอดของลกปลาสงกวา การใชอาหารปลา

ทวไป และเนอปลา มกรดไขมนจ าพวก Gamma-linolenic acid

สงกวาเนอปลาทเลยงในอาหารทวไป ( Lu et al., 2004; Promya,

2008) ดงนนเราสามารถเลยงสาหราย หรอแพลงกตอนพช ซงเปน

อาหารธรรมชาต เพอผลตอาหารปลา และสามารถลดตนทนการ

ผลตดานอาหารได (Lu et al., 2004) ในอาหารปลาดงกลาว

5

มสวนผสมของเปลอกถวดาวอนคาท าใหอาหารปลามกรดไขมน

โอเมกา 3 สง กรดไขมนโอเมกา 3 ทสายยาวคอ EPA (eicosapen-

taenoic acid) และ DHA (docosahexaenoic acid) ซงเปนกรด

ไขมนโอเมกา 3 ทพบในปลาทะเลน าลก (Sirinichaiyakij and

Suthitjit, 2015) อาหารดงกลาวใหพอแมปลาประมาณ 3% ของ

น าหนกตว

ภาพท 4 วตถดบอาหารสตวมปลายขาว เปลอกถวดาวอนคา ร าละเอยด ปลาปน สาหรายสไปรลนาสด

1.4 การผสมพนธและการวางไข

ปลานลสามารถผสมพนธไดตลอดป ถาอาหารเหมาะสมในระยะเวลา 1 ป จะผสมพนธได 5–6 ครง ไขปลาทอมไวโดยปลา ตวเมย แมปลาจะขยบปากใหน าไหลเขาออกในชองปาก เพอชวยใหไขทอมไวไดรบน าทสะอาด

6

เคาะไขจากปากปลาไปยงระบบการฟกไขปลา เราสามารถเคาะไขจากปากทกๆ 7 วน แตในชวงฤดหนาว ทก 9 วน น าไขมาลางดางทบทม กอนฟกในกรวยฟกไขขนาดเสนผานศนยกลาง 20 เซนตเมตร สง 30 เซนตเมตร บรรจไขได 5,000 – 30,000 ฟอง หลงออกจากไข จะไหลลงถาดขนาด ยาว 40 เซนตเมตร กวาง 25 เซนตเมตร สง 7 เซนตเมตร อนบาลในถาดประมาณ 3,000 ตว รอถงไขแดงยบน าลกปลาไปสขนตอนการอนบาลตอไป (ภาพท 5-8)

ภาพท 5 ไขปลาในปาก ภาพท 6 ระบบฟกไข

ภาพท 7 ถงไขแดงลกปลา ภาพท 8 ลกปลาถงไขแดงยบ

7

2. การอนบาลลกปลานล การอนบาลลกปลานลในกระชงไนลอนตาถ ขนาด 3 x 3 x 2 เมตร ซงสามารถจะใชอนบาลลกปลาวยออนไดจ านวนครงละ 3,000-5000 ตว โดยใหไขแดงตม บด ใหละเอยด วนละ 3-4 ครง หลงจากถงอาหารของลกปลายบตวลงใหมๆ เปนเวลาประมาณ 1 สปดาห หลงจากนนจงใหร าละเอยด 3 สวน ผสมกบปลาปนบดใหละเอยดอตรา 1 สวนตดตอกนเปนระยะเวลาประมาณ 4-5 สปดาห ลกปลาจะโตขนมขนาด 3-5 เซนตเมตร ซงสามารถน าไปเลยงใหเปนปลาขนาดใหญ หรอจ าหนาย (ภาพท 9)

ภาพท 9 การอนบาลและใหอาหารลกปลาไดขนาด 1 นว ใชระยะเวลา 20 วน

8

3. การเลยงปลานล การเลยงปลานลในบอดน ท เลยงปลานลควรเปนรปสเหลยมผนผาเพอสะดวกในการจบเนอทตงแต 200 ตารางเมตรขนไป ใหอาหารสตรอาหารปลาอนทรย โปรตน 26% โดยน าหนกแหง มสวนผสมดงน ปลายขาว 20 กโลกรม เปลอกถวดาวอนคา 27 กโลกรม ร าละเอยด 28 กโลกรม ปลาปน 15 กโลกรม สาหราย สไปรลนาผง 2 ก โลกรม หรอถาเปนสาหรายสไปรลน าสด (20 กโลกรม ตากแหงจะได 2 กโลกรม) และ น ามน 3 กโลกรม และเสรมอาหารธรรมชาต โดยน าฟางขาวหรอใชหญาสดพนธเนเปยปากชอง 1 (จะดทสดน าไมเสย) รวมกบปยคอกแหง ปรมาณ 200 กโลกรม/ไร หมกมมบอ (ใสหญากอนสง 1 ฟต ตามดวยปยคอกสง 1 ฟต สลบกน คลายขนมชน และมน าทวมถงตามความเหมาะสมของสภาพบอ เมอหมดกท าใหม) หรอใชสตรอาหารหญาเนเปยสดบดละเอยด 6 สวน + ร าละเอยด 4 สวน +อาหารปลาทวไป 1 สวน หรอใหอาหารสมทบอนๆ ทหาไดงาย เชน แหนเปด สาหราย เศษพชผกตางๆ ปรมาณปลาทผลตไดกเพยงพอส าหรบบรโภคในครอบครว สวนการเลยงปลานลเพอการคาควรใชบอขนาดใหญตงแต 0.5-3.0 ไร ควรจะมหลายบอเพอทยอยจบปลาเปนรายวน รายสปดาหตอไป (ภาพท 10)

การเลยงปลานลในกระชง ขนาดกระชงขนอยกบความตองการและขนาดพนททวางกระชง ขนาดทนยมใชคอ 2x2x2 เมตร

9

และขนาด 5x5x2 เมตร เพราะเมอน าไปวางผกตดกบแพหรอทนลอยทมโครงท าดวยเหลกเสนจะวางไดพอด และเปนขนาดทการจดการดแลท าไดงายและสะดวก อตราการปลอยพนธปลานลขนาด 50 กรม ควรปลอยในอตรา 30-50 ตว/ลกบาศกเมตร เลยงนาน 3 เดอน จะไดปลานลน าหนกประมาณ 300 – 500 กรม/ตว อาหารและการใหอาหาร ปลานลเปนปลากนพชและกนเนอ ปลากนอาหารไดทละนอย และยอยไดชา จงควรใหทละนอย แตบอยครง โดยใหอาหารทมปรมาณโปรตนประมาณ 26-30% ใหอาหารสตรอาหารปลาอนทรย โปรตน 26% โดยน าหนกแหง มสวนผสมดงน ปลายขาว 20 กโลกรม เปลอกถวดาวอนคา 27 กโลกรม ร าละเอยด 28 กโลกรม ปลาปน 15 กโลกรม สาหรายสไปรลนาผง 2 กโลกรม หรอถาเปนสาหรายสไปรลนาสด (20 กโลกรม ตากแหงจะได 2 กโลกรม) และ น ามน 3 กโลกรม ใหในปรมาณ 3-5% ของน าหนกตว/วน โดยแบงให 2 ครง/วน จะชวยเรงการเจรญเตบโตของปลานลไดดขน (ภาพท 11)

10

ภาพท 10 การเลยงปลานลในบอดนของเกษตรกร เสรมอาหารธรรมชาต

ภาพท 11 ปลานลในกระชง

11

4. เกษตรกรไดรบองคความรในการสรางผลตภณฑ ปลานล จ าหนายในชมชน และตลาดทวไป (ภาพท 12)

ล

12

ภาพท 12 การอบรมการแปรรปปลานลของกลมเกษตรกร โดยทมคณาจารยคณะเทคโนโลยการประมงฯ

มหาวทยาลยแมโจ และกรมประมง

5. ตนทนการผลตปลานล ลดลงอยางนอย 10 % การประเมนตนทนการผลตปลานล ของกลมเกษตรกร

ประมง ทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมแหนเปดเลกสด 50% มตนทนการผลตเทากบ 21.93 บาท/กโลกรม ซงมตนทนถกกวาการผลตปลานลทวไปของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารทวไปมตนทนการผลตเทากบ 36.78 บาท/กโลกรม (เปาหมายของโครงการลดลง

13

อยางนอย 10%) และการเลยงปลานลของกลมเกษตรกรประมง ทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมสาหรายอารโรสไปราสด 20% มตนทนการผลตเทากบ 33.20 บาท/กโลกรม ซงมตนทนถกกวาการผลตปลานลทวไปของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารทวไป มตนทนการผลตเทากบ 36.78 บาท/กโลกรม (ภาพท 13) การลดลงอยางนอย 10%

ภาพท 13 ตนทนการการผลตปลานล ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

6. การเพมคณภาพเนอปลานล มโปรตนโดยน าหนกแหงสงดงน

โปรตนโดยน าหนกแหงในเนอปลานล ของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมอารโธรสไปราสด 20% มคาเทากบ 32.07% ซงมแนวโนมมากกวาปลานลของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมแหนเปดเลกสด 50% มคาโปรตนเทากบ

14

29.83% และการผลตปลานลแบบทวไปของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารทวไปมคาโปรตนเทากบ 29.57 % (ภาพท 14) จากการวจยการเลยงปลานลของกลมเกษตรกรประมง ทเลยงปลานลดวยอาหารปลาทวไปผสมสาหรายอารโรสไปราสด 20% สามารถเพมโปรตนในเนอปลานล โดยเปรยบเทยบกบการผลตปลาเศรษฐกจ (ปลานล) ใหอาหารทวไปของเกษตรกร

ภาพท 14 โปรตนในเนอปลานล ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

7. ระยะเวลาในการเลยงปลานลของเกษตรกรลดลงอยางนอย 15 วน

ระยะเวลาในการเลยงปลานลของเกษตรกร ในระยะเวลา 5 เดอน ใหไดขนาด 8-9 ตว/กโลกรม เปนขนาดทใชท าเปนปลานลแดดเดยวทงตว จากการวจยปลานลทเลยงดวยอาหารปลาทวไป

15

ผสมอารโธรสไปราสด 20% มน าหนกเฉลยตอตว เทากบ 116.38 กรม/ตว มากกวาปลานลของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมแหนเปดเลกสด 50% มคาเทากบ 88.61 กรม/ตว และการผลตปลานลแบบทวไปของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารทวไปมคาเทากบ 70.35 กรม/ตว (ภาพท 15) จากการวจยการเลยงปลานลของกลมเกษตรกรประมง ทเลยงปลานลดวยอาหารปลาทวไปผสมอารโรสไปราสด 20% มน าหนกเฉลยตอตว เทากบ 116.38 กรม/ตว ใชเวลาการเลยง 5 เดอน (150 วน) สามารถลดระยะการเลยงลงไดถง 20-25 วน (ดกวาเปาหมายทตงไวลดลงอยางนอย 15 วน) โดยเปรยบเทยบกบการผลตปลานลทไดรบอาหารทวไปของเกษตรกร

ภาพท 15 น าหนกตวเฉลยของปลานล ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

16

เอกสารอางอง

Lu, J ., Toshio T. and Hiroo S. 2004. Ingestion and

assimilation of three species of freshwater algae by larval Nile tilapia Oreochromis niloticus. Aquaculture Article in press, corrected Proof-Not to users.

Patsiri Sirinichaiyakij and Maitree Suthitjit. 2015. Analysis of the Interference of Polyphenols and Proanthocyanidins on the Neutral Red Assay for Cell Viability, Science Journal Faculty of Science Naresuan University 2011,8 (2)

Promya J., 2008. Assessment of immunity stimulating capacity and Meat, Egg qualities of hybrid Tuptim Tilapia ND56 (Oreochromis sp.) fed on raw Spirulina. PhD Thesis, Department of Biology,Faculty of Science, Chiang Mai University.

17

แหลงทนอดหนน

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนน การวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

คณะผจดท าคมอ

ผชวยศาสตราจารย ดร. จงกล พรมยะ อาจารย ดร.อานภาพ วรรณคนาพล นาย สฤทธ สมบรณชย นาย เทพพทกษ บญทา

คมอ การเพมคณภาพเนอปลาเศรษฐกจ ของกลมเกษตรกร อ าเภอสารภ เชยงใหม

(การเพาะเลยงปลาสลด ; Trichogaster pecteralis) Enhancement of economic fish meat of Sarapee

Farmer Community, Chiang Mai (Snakeskin gourami culture; Trichogaster pecteralis)

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย

ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

ก

สารบญ (List of content)

เรอง หนา

สารบญเรอง ก

สารบญภาพ ข

การเพาะปลาสลด 1

การอนบาลลกปลาสลด 6

การเลยงปลาสลด องคความรทเกษตรกรไดรบ การเพมคณภาพเนอปลาสลด ลดตนทนการผลตปลาสลด ระยะเวลาในการเลยงปลาสลด

7 9 9 10 11

เอกสารอางอง 13

แหลงทนอดหนน 14

คณะผจดท าคมอองคความร 14

ข

สารบญภาพ (List of Illustrations)

ภาพท หนา 1 ฐานเรยนรปลาสลด 1 2 ปลาสลด 2 3 ไขปลาสลดเปนไขลอย อยในหวอด 2 4 เตรยมบอเพาะพนธ และการเตรยมกระชง

แยกเพศ 3

5 พอแมพนธ ปลาสลด 5 6 การฉดฮอรโมนพอ-แมพนธ และปลอยปลา

ลงบอเพาะพนธ 5

7 การชอนหวอดไปฟกในถงฟกไข และไขฟกออกเปนตวภายในระยะเวลา 18-24 ชวโมง

6

8 การอนบาล ใหไดขนาด 3 เซนตเมตร 8 9 การเลยงปลาระบบ biofloc 8 10 การอบรมการแปรรปปลาสลดของกลม

เกษตรกร โดยทมคณาจารยคณะเทคโนโลย การประมงฯ มหาวทยาลยแมโจ และกรมประมง และไดผลตภณฑปลาสลดแดดเดยวจ าหนายในชมชน

9

ค

สารบญภาพ (ตอ) (List of Illustrations)

ภาพท หนา 11 โปรตนในเนอปลาสลด ตลอดระยะเวลา

การเลยง 3 เดอน 10

12 ตนทนการการผลตปลาสลด ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

11

13 น าหนกตวเฉลยของปลาสลด ตลอระยะเวลาการเลยง 3 เดอน

12

1

การเพมคณภาพเนอปลาเศรษฐกจ ของกลมเกษตรกรประมงอ าเภอสารภ

(การเพาะเลยงปลาสลด)

การเพาะพนธปลาสลด ใหไดผลดและมประสทธภาพ ตองไดรบการเอาใจใส และปฏบตในดานตางๆ ดงน

1. การเพาะพนธปลาสลด ณ ฐานเรยนรดานการประมงของ

เกษตรกร อ. สารภ จ. เชยงใหม (ภาพท 1) ปลาสลด (Trichogaster pecteralis) ภาพท 2 ปลาสลดล าตวแบนขาง มครบทองยาวครบเดยว มรวด าพาดตามล าตวจากหวถงหาง อาหารปลาสลด ไดแก แมลงน า ตวออนลกน า ตะไครน า แพลงกตอนพช แพลงกตอนสตว ผก หญา และสารอนทรยตางๆ

ภาพท 1 ฐานเรยนรปลาสลด

2

ภาพท 2 ปลาสลด

1.1 การแพรพนธ ปลาสลดเมออายประมาณ 6-7 เดอน เรมวางไขเดอนเมษายน–กนยายน แมปลาตวหนงมไขประมาณ 18,000-36,000 ฟอง วางไขในน านงตวผจะกอหวอดทพรรณไมน า โดยเพศผจะผสมกบเพศเมยในอตรา 1:1 ไขฟกเปนตว 24-36 เซนตเมตร ไขปลาสลดเปนไขลอย ขนาดเสนผานศนยกลางเฉลย 1.5–2.0 มลลเมตร (ภาพท 3)

ภาพท 3 ไขปลาสลดเปนไขลอย อยในหวอด

3

1.2 การเพาะพนธ โดยวธธรรมชาต ผสมกนเองตามธรรมชาต ในอตรา 50-100 ตว/ไร โดยไมค านงถงอตราสวนพอแมพนธ โดยใชพอแมพนธขนาด 8–10 ตว/กโลกรม ไขของปลาจะไมแนนอน

1.3 การเพาะพนธโดยฉดฮอรโมน บอเพาะพนธเตมน าลก15-20 เซนตเมตร ตดหญาใสใหทวบอ เพอใหปลากอหวอดวางไข และใชตาขายพรางแสงปองกนการรบกวนมกระชงแยกเพศใสในบอเพาะพนธ ส าหรบรอฉดฮอรโมน (ภาพท 4)

ภาพท 4 เตรยมบอเพาะพนธ และการเตรยมกระชงแยกเพศ

4

1.4 คดเลอกพอแมพนธปลาสลด

ปลาตวผมล าตวยาวเรยว สนหลงและสนทองเกอบเปนเสนตรงขนานกน มครบหลงยาวจรดโคนหาง มสล าตวเขม สวน ตวเมยมสนทองยาวมนไมขนานกบสนหลง และครบหลงมนไมยาวถงโคนหาง ทองจะอมเปง (ภาพท 5) เรมจากชงน าหนกและบนทก ค านวณฮอรโมนและน ากลน มวธการค านวณ ดงน ฮอรโมนสงเคราะหซพรแฟค (ตองท าการเจอจางฮอรโมนใหมความเขมขน 1,000 ไมโครกรม ปรมาตร 10 ซซ กอน) ค านวณจากปรมาตร ซพรแฟคทตองใช (ซซ)=(น าหนกปลารวม (กโลกรม)*ความเขมขนของซพรแฟค 30 ไมไครกรม) /100 ผสมกบยาเสรมฤทธ (โมทเลยม) ( 1 เมด มตวยา 10 มลลกรม) ก าหนดใหใช 10 มลลกรม/ปลา 1 กโลกรม น ากลนค านวณจาก ปรมาตรน ากลน (ซซ)=น าหนกปลารวม (กโลกรม)-ปรมาตรซพรแฟค (ซซ) บดยา ผสมน ากลน และฮอรโมน น าไปฉดปลา (ธนสรณ, 2552) การฉดฮอรโมนพอ-แมพนธ และปลอยลงบอเพาะพนธ (ภาพท 6) หลงจากปลอยแมปลาลงบอเพาะพนธประมาณ 24 ชวโมง จงท าการชอนหวอดไปฟกในถงฟกไข (ภาพท 7)

5

ภาพท 5 พอแมพนธปลาสลด

ภาพท 6 การฉดฮอรโมนพอ-แมพนธ และปลอยปลาลงบอเพาะพนธ

6

ภาพท 7 การชอนหวอดไปฟกในถงฟกไข และไขฟกออกเปนตว

ภายในระยะเวลา 18-24 ชวโมง

2. อนบาลปลาสลด หลงจากยายไขปลาไปลงถงฟกไข ไขจะฟกออกเปนตวภายใน

ระยะเวลา 18-24 ชวโมง ฟกออกเปนตวจะรวมกลมกนลอยเปนแพบรเวณผวน า จากนนท าการรวบรวมลกปลายายลงบอดน และลกปลาจะเรมกนอาหารเมออาย 3 วน โดยกนโรตเฟอร/ลกไรแดง ลกปลาอาย 8 วน เรมกนอาหารผสม (ร ากบปลาปน) อตราสวน 2:1 อนบาลจนไดขนาด 2-3 เซนตเมตร ระยะเวลา 25 วน น าไปเลยงตอไป (ภาพท 8)

7

3. การเลยงปลาสลด การเลยงปลาสลดดวยสตรอาหารปลาอนทรย โปรตน 26%

ในบอซเมนตรวมกบระบบ biofloc ซง biofloc เปนตะกอนอนทรยแขวนลอยในมวลน า ยดเกาะเปนกลมโดยพวกสาหราย และแพลงกตอนพช โปรโตซว และแบคทเรย โดยกลมแบคทเรยจะเปนพวกเฮทเทอโรโทรฟค แบคทเรย (Heterotrophic Bacteria) ขนาดของกลมฟลอคอยท 0.2-2.0 มลลเมตร ใชเปนอาหารปลาไดประหยดตนทนอาหารปลา

หรอจะเลยงปลาสลดในบอดน/กระชงดวยอาหารธรรมชาต (แหนเปดเลก) และใหอาหารเสรมสตรอาหารปลาอนทรย โปรตน 26% โดยน าหนกแหง มสวนผสมดงน ปลายขาว 20 กโลกรม เปลอกถวดาวอนคา 27 กโลกรม ร าละเอยด 28 กโลกรม ปลาปน 15 กโลกรม สาหรายอารโธรสไปราผง 2-5 กโลกรม หรอถาเปนสาหรายสด (20 กโลกรม ตากแหงจะได 2 กโลกรม) และ น ามน 3 กโลกรม ใหในปรมาณ 3-5% ของน าหนกตว/วน โดยแบงให 2 ครง/วน จะชวยเรงการเจรญเตบโต ระยะเวลา 7 เดอน ไดขนาดตลาด (ภาพท 9)

8

ภาพท 8 การอนบาล ใหไดขนาด 3 เซนตเมตร

ภาพท 9 การเลยงปลาระบบ biofloc

9

4. เกษตรกรไดองคความร การสรางผลตภณฑปลาสลด ขนาด 60

ตว/กโลกรม จ าหนายในชมชน (ภาพท 10)

ภาพท 10 การอบรมการแปรรปปลาสลดของกลมเกษตรกร

โดยทมคณาจารยคณะเทคโนโลยการประมงฯ มหาวทยาลยแมโจ และกรมประมง

และไดผลตภณฑปลาสลดแดดเดยวจ าหนายในชมชน

5. การเพมคณภาพเนอปลาสลด มโปรตนโดยน าหนกแหงดงน โปรตนโดยน าหนกแหงในเนอปลาสลดของเกษตรกรทเลยง

ในบอซเมนตระบบ biofloc มโปรตน เทากบ 23.73 % มากกวาปลาสลดทเลยงในระบบบอซเมนตทวไป มโปรตนเทากบ 18.83 เปอรเซนต และการผลตปลาสลดของเกษตรกรทเลยงในบอดนทวไปมคาโปรตนเทากบ 18.33 % (ภาพท 11) จากการวจย การเลยงปลาสลดของกลมเกษตรกรประมง ทเลยงปลาสลด ในบอซเมนตระบบ biofloc สามารถเพมโปรตนในเนอปลาสลดไดสง

10

โดยเปรยบเทยบกบการผลตปลาสลดในบอดนแบบทวไปของเกษตรกร

ภาพท 11 โปรตนในเนอปลาสลด

ตลอดระยะเวลาการเลยง 3 เดอน

6. ลดตนทนการผลตปลาสลด อยางนอย 10 % การประเมนตนทนการผลตปลาสลดของกลมเกษตรกร

ประมง ดวยอาหารสตรอาหารปลาอนทรย โปรตน 26% ทเลยงปลาสลดในบอซเมนตระบบ biofloc มตนทนการผลตเทากบ 27.60 บาท/กโลกรม ซงมตนทนถกกวา การเลยงปลาสลดในบอซเมนต มตนทนการผลตเทากบ 37.78 บาท/กโลกรม และการเลยงปลาสลดในบอดนทวไป มตนทนการผลตเทากบ 33.87 บาท/กโลกรม (ภาพท 12) (เปาหมายของโครงการลดลงอยางนอย 10 %) จากการวจยการเลยงปลาสลดของกลมเกษตรกรประมง กลมเกษตรกร

11

ประมงสามารถเลยงปลาสลดในบอซเมนตระบบ biofloc มตนทนการผลตเทากบ 27.60 บาท/กโลกรม ซงมตนทนถกกวาการเลยงในระบบบอดนทวไป และการเลยงในระบบบอซเมนต ซงการเลยงในบอซเมนตระบบ biofloc สามารถลดตนทนการผลตไดถง 28.22 % (เปรยบเทยบกบบอซเมนต)

ภาพท 12 ตนทนการการผลตปลาสลด

ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน 7. ระยะเวลาในการเลยงปลาสลดของเกษตรกรลดลงอยางนอย 15 วน

การเลยงปลาสลดของเกษตรกร ระยะเวลา 3 เดอน ไดขนาด 60 ตว/กโลกรม จะใหไดขนาดตลาด ทใชท าปลาสลดแดดเดยวทงตว ตองเลยงประมาณ 7-8 เดอน ใหไดขนาด 10-15 ตว/กโลกรม จากการวจยครงน ด าเนนการได ระยะเวลาเลยง 3 เดอน เพอใชเปน พอ-แมพนธปลาสลดตอไป จากผลการทดลองระยะเวลา

12

3 เดอน จะเหนไดวาปลาสลดทเลยงในบอซเมนตระบบ biofloc มน าหนกเฉลยตอตว เทากบ 15.57 กรม/ตว มากกวาปลาสลดทเลยงในบอดน มคาเทากบ 11.30 กรม/ตว และปลาสลดทเลยงในบอซเมนต มคาเทากบ 9.42 กรม/ตว (ภาพท 13) จากการวจยการเลยงปลาสลดของกลมเกษตรกรประมง ปลาสลดทเลยงในบอซเมนตระบบ biofloc มน าหนกเฉลยตอตว เทากบ 15.57 กรม/ตว ใชเวลาการเลยง 3 เดอน สามารถลดระยะการเลยงลงไดถง 20-25 วน (ดกวาเปาหมายทตงไวลดลงอยางนอย 15 วน) โดยเปรยบเทยบกบการเลยงปลาสลดในบอดน

ภาพท 13 น าหนกตวเฉลยของปลาสลด

ตลอดระยะเวลาการเลยง 3 เดอน

13

เอกสารอางอง

ธนสรณ รกดนตร. 2552. การใช LHRHa ในการเพาะพนธปลาสลดและการแปลงเพศดวยฮอรโมน Estradiol. คณะเกษตรศาสตรทรพยากรธรรรมชาตและสงแวดลอม. มหาวทยาลยนเรศวร.

Promya J. 2008. Assessment of immunity stimulating capacity and Meat, Egg qualities of hybrid Tuptim Tilapia ND56 (Oreochromis sp.) fed on raw Spirulina. PhD Thesis, Department of Biology,Faculty of Science, Chiang Mai University.

14

แหลงทนอดหนน

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนน การวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

คณะผจดท าคมอ

ผชวยศาสตราจารย ดร. จงกล พรมยะ อาจารย ดร.อานภาพ วรรณคนาพล นาย สฤทธ สมบรณชย นาย เทพพทกษ บญทา

คมอ การเพมคณภาพเนอปลาเศรษฐกจ ของกลมเกษตรกร อ าเภอสารภ เชยงใหม

(การเพาะเลยงปลาหมอไทย; Anabas testudineus) Enhancement of economic fish meat of Sarapee

Farmer Community, Chiang Mai (Climbing perch culture; Anabas testudineus)

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย

ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

ก

สารบญ

(List of content)

เรอง หนา

สารบญเรอง ก

สารบญภาพ ข

การเพาะปลาหมอไทย 1

การอนบาลและเลยงปลา 6

เกษตรกรไดรบองคความร การเพมคณภาพเนอปลาหมอไทย ระยะเวลาในการเลยงปลาหมอไทย ตนทนการผลตปลาหมอไทยของกลมเกษตรกรประมง เอกสารอางอง

7 8 9 10 12

แหลงทนอดหนน 13

คณะผจดท าคมอองคความร 13

ข

สารบญภาพ (List of Illustrations)

ภาพท หนา

1 การเพาะพนธปลาหมอไทยในบอซเมนต ณ ฐานเรยนรดานการประมงของเกษตรกร อ. สารภ จ. เชยงใหม

1

2 การเลยงพอ-แมพนธปลาหมอไทยในบอซเมนตกลม และการดงานของผบรหาร มหาวทยาลยแมโจ

2

3 การคดเลอกพอแมปลาหมอไทย และไขปลาหมอไทย

3

4 อปกรณเพาะพนธปลา และการชงนาหนกปลา 4 5 การเตรยมฮอรโมน และการฉดฮอรโมนพอ-แม

พนธปลาปลาหมอไทย 4

6 การผสมพนธปลาหมอไทยในภาชนะ และการเพาะไรแดง

5

7 การอนบาลลกปลาดวยไรแดง และการเลยงปลาหมอไทย โดยอาหารผสมสาหราย

6

ค

สารบญภาพ (ตอ) (List of Illustrations)

ภาพท หนา 8 การอบรมการแปรรปปลาหมอไทยของกลม

เกษตรกร โดยทมคณาจารยคณะเทคโนโลย การประมงฯ มหาวทยาลยแมโจ และกรมประมง และไดผลตภณฑปลาหมอเผาเกลอจาหนายในชมชนได

7

9 โปรตนในเนอปลาหมอไทย ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

8

10 นาหนกตวเฉลยของปลาหมอไทย ตลอดระยะเวลาการเลยง 4 เดอน

9

11 ตนทนการการผลตปลาหมอไทย ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

11

1

การเพมคณภาพเนอปลาเศรษฐกจ ของกลมเกษตรกรประมงอ าเภอสารภ

(การเพาะเลยงปลาหมอไทย)

การเพาะพนธปลาหมอไทย ใหไดผลดและมประสทธภาพ ตองไดรบการเอาใจใส และปฏบตในดานตางๆ ดงน

1. การเพาะพนธปลาหมอไทย ณ ฐานเรยนรดานการประมงของ

เกษตรกร อ. สารภ จ. เชยงใหม (ภาพท 1)

ภาพท 1 การเพาะพนธปลาหมอไทยในบอซเมนต ณ ฐานเรยนรดานการประมงของเกษตรกร อ. สารภ จ. เชยงใหม

เพศเมย

เพศผ

2

1.1 การเลยงพอ-แมพนธปลาหมอไทย (Climbing perch)

จากการเลยงพอ-แมพนธในบอซเมนตกลม ระดบนาประมาณ 1 ฟต นาพอ-แมพนธปลานาหนก 1-2 ขด อายประมาณ 5-6 เดอนขนไป อตราปลอย 20-30 ตว/ตารางเมตร การแยกเพศเลยง ใหอาหารปลาผสมสาหรายอารโธรสไปรา (สไปรลนา) ผง 3 กโลกรมตออาหารปลา 100 กโลกรม หรอสาหรายนสด 30 กโลกรมตออาหารปลา 100 กโลกรม อตราใหอาหาร โดยอาหารปลาผสมสาหราย 5 กโลกรม ตอนาหนกปลา 100 กโลกรมตอวน ทาให พอ-แมพนธปลาหมอไทยมการเจรญพนธด แมปลามไขดกและพอปลามนาเชอด (Promya, 2008) (ภาพท 2)

ภาพท 2 การเลยงพอ-แมพนธปลาหมอไทยในบอซเมนตกลม และการดงานของผบรหารมหาวทยาลยแมโจ

3

1.2 การคดเลอกพอแมปลาหมอไทยจากบอเพอท าการเพาะขยายพนธ

คดเลอกปลาเพศเมยทองอมเปง ชองเพศอมสแดง และเพศผทสมบรณเพศ โดยบบทองเบา ๆ วามนาเชอสขาวไหลออกมา อตราสวนเพศเมย:เพศผ เทากบ 2:1 ไขมเสนผาศนยกลางประมาณ 0 .7 มลลเมตร เปนไขลอย สเหลองใส ความดกไข 20,000–100,000 ฟอง ฤดวางไขประมาณ เมษายน – กนยายน ของทกป (ภาพท 3)

ภาพท 3 การคดเลอกพอแมปลาหมอไทย และไขปลาหมอไทย

1.3 วธการเพาะพนธปลาหมอไทย และอปกรณ (ภาพท 4) เรมจากชงนาหนกและบนทก คานวณฮอรโมนและนา

กลน มวธการคานวณ ดงน ฮอรโมนสงเคราะหซพรแฟค (ตองทาการเจอจางฮอรโมนใหมความเขมขน 1,000 ไมโครกรม ปรมาตร 10 ซซ กอน) คานวณจากปรมาตรซพรแฟคทตองใช (ซซ)=(นาหนกปลารวม (กโลกรม)*ความเขมขนของซพรแฟค 15-20 ไมไครกรม)

ผ

เมย

4

/100 ผสมกบยาเสรมฤทธ (โมทเลยม)(1 เมด มตวยา 10 มลลกรม) กาหนดใหใช 5-10 มลลกรม/ปลา 1 กโลกรม นากลนคานวณจาก ปรมาตรนากลน (ซซ)=นาหนกปลารวม (กโลกรม)-ปรมาตรซพรแฟค (ซซ ) บดยา ผสมน ากลน และฮอร โมน นาไปฉดปลา (กรมประมง, 2541) (ภาพท 5)

ภาพท 4 อปกรณเพาะพนธปลา และการชงนาหนกปลา

ภาพท 5 การเตรยมฮอรโมน และการฉดฮอรโมน พอ-แมพนธปลาปลาหมอไทย

5

1.4 การผสมพนธปลาหมอไทยในภาชนะ หล งจากการฉดฮอร โมนนา พอแมปลา ปลอยลง

ในภาชนะโดยใสพอแมปลาในตะกราทมรขนาดพอแมปลารอดออกไมได นาตะกรามาตงไวในบอซเมนตกลมใชหนถวงไวตรงกลางตะกราไมใหตะกราลอยนา (ภาพท 6) ประมาณ 6-9 ชวโมง แมปลาวางไข ไขปลาหมอไทยเปนไขลอยและไขจะลอยลอดรตะกลาออกไปภายในบอซเมนต หลงจากนนนาตะกลาทมพอแมปลาออกจากบอซเมนต และไขปลาทไดรบการผสม มสนาตาล หลงจากทตวออนฟกออกจากไข มถงไขแดงตดททอง ประมาณ 3 วน ถงไขแดงยบ กนอาหารไดวนท 4 เปนตนไป นาไปอนบาลตอไป

ภาพท 6 การผสมพนธปลาหมอไทยในภาชนะ และการเพาะไรแดง

6

2. การอนบาลและเลยงปลา หลงจากถงไขแดงตดตวยบใหไขแดงตมสก 2-3 ครง/วน

และใหไรแดงเปนอาหาร ลกปลาอาย 10-14 วน นาไปอนบาลในบอซเมนตอตราการปลอย 3,000-5,000 ตว/ตารางเมตร หรอบอดนขนาด 200-800 ตารางเมตร เตมนา สง 50 เซนตเมตร เตรยมนาเขยวและปลอยไรแดงลงไปในบอดน 1-2 วน ปลอยลกปลา และใหอาหารสาเรจรปเสรม จนลกปลาอายได 1 เดอน ขนาดเทาใบมะขามนาไปเลยงดวยอาหารสาเรจรปผสมอารโธรสไปราสด 20% หรอผง 2% (อารโธรสไปราสด 10 กโลกรม ตากแหงได 1 กโลกรม) ปลาโตไว (ภาพท 7)

ภาพท 7 การอนบาลลกปลาดวยไรแดง และการเลยงปลาหมอไทย โดยอาหารผสมสาหราย

7

3. เกษตรกรไดรบองคความร การสรางผลตภณฑปลาหมอไทย

จาหนายในชมชน และตลาดทวไป (ภาพท 8)

ภาพท 8 การอบรมการแปรรปปลาหมอไทยของกลมเกษตรกร

โดยทมคณาจารยคณะเทคโนโลยการประมงฯ มหาวทยาลยแมโจ และกรมประมง

และไดผลตภณฑปลาหมอเผาเกลอจาหนายในชมชนได

8

4. การเพมคณภาพเนอปลาหมอไทย มโปรตนสงโดยน าหนกแหง

ดงน

โปรตนโดยนาหนกแหงในเนอปลาหมอไทยของเกษตรกร ทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมสาหรายอารโธรสไปราสด 20% มคาเทากบ 22.73 % มากกวาปลาหมอไทยของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมแหนเปดเลกสด 50% มคาโปรตนเทากบ 18.50 % และการผลตปลาหมอไทยแบบทวไปของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารทวไปมคาโปรตนเทากบ 18.67 % (ภาพท 9)

ภาพท 9 โปรตนในเนอปลาหมอไทย ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

9

5. ระยะเวลาในการเลยงปลาหมอไทยลดลงอยางนอย 15 วน ระยะเวลาในการ เล ย งปลาหมอไทย ของเกษตรกร

ในระยะเวลา 4 เดอน ใหไดขนาด 8-9 ตว/กโลกรม เปนขนาดทใชทาเปนปลาหมอเผาเกลอทงตว จากการวจยปลาหมอไทยทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมสาหรายอารโธรสไปราสด 20-30% มนาหนกเฉลยตอตว เทากบ 135 กรม/ตว มคานาหนกเฉลยตอตว มากกวาการผลตปลาหมอไทยแบบทวไปของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารทวไปมคาเทากบ 113.17 กรม/ตว และปลาหมอไทยทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมแหนเปดสด 50% มคาเทากบ 94.03 กรม/ตว (ภาพท 10)

ภาพท 10 นาหนกตวเฉลยของปลาหมอไทย ตลอดระยะเวลาการเลยง 4 เดอน

10

6. ตนทนการผลตปลาหมอไทยของกลมเกษตรกรประมง ลดลงอยางนอย 10 %

ตนทนการผลตปลาหมอไทยของกลมเกษตรกรประมง ทเลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมแหนเปดเลกสด 50% มตนทนการผลตเทากบ 27.60 บาท/กโลกรม ซงมตนทนถกกวาการผลตปลาหมอไทยทวไปของเกษตรกรทเลยงดวยอาหารทวไปมตนทนการผลตเทากบ 37.78 บาท/กโลกรม (ภาพท 11) (เปาหมายของโครงการลดลงอยางนอย 10 %) และการเลยงปลาหมอไทยของกลมเกษตรกรประมง ท เลยงดวยอาหารปลาทวไปผสมสาหราย อารโธรสไปราสด 20% มตนทนการผลตเทากบ 33.87 บาท/กโลกรม ซงมตนทนถกกวาการผลตปลาหมอไทยทวไปของเกษตรกรท เลยงดวยอาหารทวไปมตนทนการผลตเทากบ 37.78 บาท/กโลกรม จะเหนไดวาจากการทาโครงการลดลงประมาณ 11.54 %)

11

ภาพท 11 ตนทนการการผลตปลาหมอไทย

ตลอดระยะเวลาการเลยง 5 เดอน

12

เอกสารอางอง

กรมประมง. 2541. การเพาะเลยงปลาหมอไทย. เอกสารเผยแพร, กรมประมง. 14 หนา

Promya J. 2008. Assessment of immunity stimulating capacity and Meat, Egg qualities of hybrid Tuptim Tilapia ND56 (Oreochromis sp.) fed on raw Spirulina. PhD Thesis, Department of Biology,Faculty of Science, Chiang Mai University.

13

แหลงทนอดหนน

ไดรบทนอดหนนการทากจกรรมสงเสรมและสนบสนน การวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย ประจาปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

คณะผจดท าคมอ

ผชวยศาสตราจารย ดร. จงกล พรมยะ อาจารย ดร.อานภาพ วรรณคนาพล นาย สฤทธ สมบรณชย นาย เทพพทกษ บญทา

คมอ การปลกผกสวนครว Vegetable Gardening Guide

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย

ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

ก

สารบญ

(List of content)

เรอง หนา สารบญเรอง ก สารบญตาราง ข สารบญภาพ ค การเลอกพนทปลกผกสวนครว 1 ฤดกาลทเหมาะสมตอการปลกพชผกแตละชนด 4 การเพาะกลาผก 9 การผลตปยนาชวภาพจากเศษพช 12 การผลตขยายเชอราเขยว“ไตรโคเดอรมา” ในขาวเปลอก

21

เอกสารอางอง 26 แหลงทนอดหนน 27 คณะผจดทาคมอองคความร 27

ข

สารบญตาราง (List of Tables)

ตารางท หนา

1 แสดงฤดกาลทเหมาะสมตอการปลกพชผกสวนครว

6

ค

สารบญภาพ (List of Illustrations)

ภาพท หนา

1 ตนกลาผกทสามารถยายลงแปลงปลกได 9 2 การเพาะเมลดลงในกระบะทราย 10 3 การเพาะกลาผกในสภาพแปลงเพาะ 11 4 การเตรยมพชผกและผลไมส าหรบท าฮอรโมน

ผลไม 15

5 การผสมเชอ EM และกากน าตาล 16 6 การเตรยมสวนผสมในถงหมก 17 7 การหมกและการบรรจขวด 18 8 การหมกเศษผกรอบท 2 19 9 ขนตอนการขยายเชอสดไตรโคเดอรมาใน

ขาวเปลอก 23

1

การปลกผกสวนครว

ผกสวนครว หมายถง พชทปลกเพอใชในการปรงเปนอาหาร ซงสามารถแบงตามลกษณะการน ามาประกอบอาหารได ม 4 ประเภท ดงน 1. ใชผลเปนอาหาร เชน แตงกวา มะเขอเทศ พรก มะเขอเปราะ ถวฝกยาว ถวแขก ถวพ 2. ใชใบและล าตนเปนอาหาร เชน ผกกาดขาว ต าลง ผกคะนา สะระแหน ผกบง ผกไผ ผกช ผกชฝรง กะเพรา แมงลก โหระพา เปนตน 3. ใชดอกเปนอาหาร เชน กะหล าดอก ดอกแค บรอคโคล ดอกขจร เปนตน 4. ใชหวหรอรากทอยใตดนเปนอาหาร เชน หอมหวใหญ แครอท กระเทยม ขง ผกกาดหว กระชาย ขมน เปนตน

1. การเลอกพนทปลกพชผกสวนครว นบวาเปนสงส าคญและจ าเปน เพราะเปนการลงมอปฏบตจรงอาศยการศกษารจก และเขาใจธรรมชาตของพชผกสวนครวทปลกอยางแทจรง เพอใหประสบผลส าเรจในการปลกพชผกสวนครว ซงควรพจารณาจากสงตอไปน

2

สภาพพนทปลก 1. สถานทปลก การปลกพชผกสวนครว จ าเปนตองมดนหรอวสดทยดเกาะ เพอเปนแหลงน า-อาหารใชในการเจรญเตบโต พนทจะมากหรอนอยขนอยกบชนดของพชผกทปลก คอ 1.พนทปลก ควรปลกในบรเวณบาน อาจเปนพนน าหรอพนดนกได 2. ไมมพนทปลก พชผกสวนครวสามารถปลกในภาชนะทใสดนปลกเหมอนกบปลกไมประดบ หรอในภาชนะแขวน เปนพชผกสวนครวลอยฟากได

2. ขนาดของพนทปลก ขนอยกบวตถประสงค ปลกเสรมรายไดเลกๆ นอยๆ พนทกไมมากนก ขนาดแปลงกวาง 1 เมตร ยาว 4 เมตร กเพยงพอ หรอปลกไวบรโภคในครวเรอน 3. ลกษณะเนอดน การปลกพชผกสวนครวจะประสบผลส าเรจ หรอไมดนตองมความสมบรณ มการระบายน า-อากาศด มอนทรยวตถ ซงจะท าใหพชผกสวนครวเจรญเตบโตเรว ลงทนนอย ลกษณะดนทมความสมบรณ 3.1 มความรวนซย เมอเปยกน าจะไมแฉะเหนยวเกนไป หรอเมอแหงไมจบตวเปนกอน 3.2 สของดนตองคล า แสดงถงความสมบรณของอนทรยวตถและการเกบน าไดด

3

3.3 ไมมเมดดนทรายมากเกนไป เพราะมปรมาณธาตอาหารนอย ไมอมน า และมการชะลางธาตอาหารดนสง 4. สภาพแหลงนา ถอวาเปนปจจยทส าคญทสดตอการเจรญเตบโต เพราะพชผกสวนครวตองการน ามาก 1. นาฝน เปนแหลงทเกดตามธรรมชาตทส าคญทสด เชน หวย หนอง คลอง บง แมน า สระน า แหลงน าดงกลาวจะมแรธาตอาหารของพชทถกชะลางพดพามา ซงมประโยชนมากกวาน าฝนทตกใสพนทปลกโดยตรง 2. นาบาดาล เปนแหลงน าทน ามาใชประโยชนคอนขางนอย เพราะมปรมาณเกลอและตองลงทนสง ไมสะดวก สนเปลองแรงงาน 3. นาประปา เปนแหลงน าทไดรบความนยมกบการปลกผกสวนครว เพราะสะดวก งายตอการปฏบตดแลรกษา

5. สภาพภมอากาศ ตองเหมาะสมกบชนดของพชผกสวนครวทปลก เพราะพชผกสวนครวแตละชนด ตองการภมอากาศทแตกตางกน บางชนดชอบอากาศหนาวเยน บางชนดเจรญไดทกสภาพอากาศ แตโดยสวนใหญพชผกสวนครวเกอบทกชนดเจรญไดดตอสภาพภมอากาศบานเรา

4

องคประกอบของสภาพภมอากาศ 1. อณหภม เปนปจจยส าคญตอการเจรญเตบโตของผกสวนครว เพอใหงายตอการปลก การดแลรกษา ฉะนนควรเลอกพชผกทเหมาะสมกบสภาพภมอากาศทองถน 2. ความชน คอ ไอน าทลอยในชนบรรยากาศ พชผกสวนครวตองการความชนสง ดงนนการใหน ายอมมผลตอปรมาณไอน าในแปลงปลกหรอภาชนะปลก เพราะความชมชนมผลตอการเจรญเตบโต

6.ปรมาณแสง พนทปลกพชผกสวนครว ปรมาณแสงทไดรบมผลตอการเจรญเตบโตของพชผกทปลก คอ - พนททไมไดรบแสงแดดตลอดทงวน พชทปลกควรเปนพชทเจรญเตบโตในทมรมเงาได เชน สะระแหน โหระพา กะเพรา ขง ขา ตะไคร ฯลฯ - พนททไดรบแสงแดดตลอดทงวน พนทปลกควรเปนพชทเจรญเตบโตไดในทมแสงปกต เชน พชตระกลผกกาด คะนา ถวฝกยาว พรก ผกบง ฯลฯ 2. ฤดกาลทเหมาะสมตอการปลกพชผกแตละชนด ฤดฝน เรมตงแตเดอนมถนายน-ตลาคม ปรมาณน าฝนมาก ชวงแสงแตละวนยาว ความชนใน

5

อากาศสง พชผกท เหมาะสมกบฤดน ไดแก ผกบ ง ผกคะนา ถวฝกยาว บวบ มะเขอ ฯลฯ ฤดหนาว เรมตงแตเดอนพฤศจกายน-กมภาพนธ ความชนในอากาศต า ชวงแสงแตละวนสน ลมพดแรง พชผกทเหมาะปลกในชวงฤดหนาว ไดแก กะหล าปล ผกกาดตางๆ ผกช มะระ ฤดรอน เรมตงแตเดอนมนาคม-พฤษภาคม ฤดนมฝนตกประปราย ชวงแสงแตละวนยาว อากาศรอน ความชนในอากาศปานกลาง พชผกทเหมาะสมปลกในฤดนไดแก ผกบง แตงกวา มะเขอตางๆ พรกตางๆ ฟกทอง บวบ ฯลฯ

6

ตารางท 1 แสดงฤดกาลทเหมาะสมตอการปลกพชผกสวนครว ชนด

พชผกสวนครว ชวงเดอนทเหมาะสมตอการปลก

ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ผกกาดขาว คะนา กะหล าปล กะหล าดอก ผกกาดเขยวกวางตง

แตงกวา ถวฝกยาว มะระจน

7

ชนด พชผกสวนครว

ชวงเดอนทเหมาะสมตอการปลก ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

ผกบงจน ผกกระเฉด พรกขหน มะเขอ ฟกเขยว (แฟง) โหระพา กะเพรา แมงลก ผกช ชะอม

8

ชนด พชผกสวนครว

ชวงเดอนทเหมาะสมตอการปลก ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

กระถน ต าลง มะนาว มะกรด ขง ขา ตะไคร กระชาย

หมายเหต : ปลกได ปลกไดด

9

3. การเพาะกลาผก การเพาะกลาสามารถท าได 3 วธ คอ 1. การเพาะกลาในภาชนะหรอกระบะเพาะ

เชน ลงไม กระทง กระบะพลาสตก ถวยกระดาษ ถาดเพาะหรออนๆ ทมขนาดพอเหมาะ น าหนกเบา ไมผงาย หางาย และราคาถกส าหรบวสดเพาะขนอยกบชนดของพชผกอาจใชดนอยางเดยว ดนผสมปยหมก (1:1) ดนผสมปยคอก (3:1) ทรายผสมขยมะพราว (1:1) ทรายผสมขยมะพราวและปยคอก(1:1:1) หรอวสดผสมอนๆ ลงในภาชนะหรอถาดเพาะ รดน าแลวหยอดเมลดลงตามหลมแลวเกลยวสดเพาะกลากลบเมลด รดน าวนละ 2 ครง/วน อยาใหแฉะ อายกลาทเหมาะสม 25-30 วน สามารถยายกลาลงแปลงปลกไดตอไป (ภาพท 1)

ภาพท 1 แสดงตนกลาผกทสามารถยายลงแปลงปลกได

10

2. การเพาะเมลดลงในกระบะทราย เตรยมกระบะพลาสตกหรอไม ขนาดกวาง 40 เซนตเมตร ยาว 60 เซนตเมตร สง 10 เซนตเมตร ทมรระบายน าดานลางแลวรองดวยกระดาษหนงสอพมพหนงชน ใสทราย (ทรายทใชในการกอสราง) มความหนาประมาณ 2-3 นว รดน าใหชม ท ารองลกประมาณ 1 เซนตเมตร ใหหางกนแถวละ 5 เซนตเมตร โรยเมลดลงไปและการโรยเมลดลงในรองไมควรโรยใหแนนเกนไป จากนนกลบรอง เมลดทใชควรคลกดวยยาพวกเมทาแลกซล หรอแคปแทน รดน าใหชมหมนดแลอยาใหทรายแหง หลงจากหยอดเมลดได 7-10 วน ตนกลาจะมใบเลยง 2 ใบ สามารถยายลงปลกในถงดนหรอกระบะกลาตอไป (ภาพท 2)

ภาพท 2 แสดงการเพาะเมลดลงในกระบะทราย

11

3. การเพาะกลาในแปลงเพาะ ใชกบเมลดพนธผกทหางาย ราคาถก และสามารถ

เพาะไดเปนจ านวนมากวธการคอเตรยมแปลงกลาขนาดกวาง 1 เมตร ความยาวแลวแตพนท ปรบหนาดนใหละเอยด คลกเคลาดวยปยคอก เพอใหดนรวนซย จากนนท าการหวานเมลดลงในแปลงเพาะใหทวและสม าเสมอกน ควรคลกเมลดยาพวกเมทาแลกซล หรอแคปแทน หลงหวานเมลดเสรจใชแกลบโรยหรอใชฟางขาวกลบ และควรท าหลงคาเพอปองกนฝนตก การดแลตนกลา ควรรดน าอยาใหขาด ก าจดวชพชโดยการถอนหญาฉดพนยาเมอมแมลงและศตรรบกวน เมอตนกลาอาย 25-30 วน สามารถยายปลกลงในแปลงปลกได (ภาพท 3)

ภาพท 3 แสดงการเพาะกลาผกในสภาพแปลงเพาะ

12

การเลอกทและการเตรยมแปลงเพาะ 1. เลอกบรเวณทดนมความอดมสมบรณสง อยใกลทพก

2. ไมเปนแหลงสะสมโรคและแมลง 3. ท าการก าจดวชพชออกใหหมด และปรบดนใหเรยบ 4. การเตรยมดน ควรขดดนตากไว 7-10 วน และเตรยมดน

ใหละเอยดกอนเพาะหรอหวานเมลด 5. วางแนวแปลงเพาะใหอยแนวทศเหนอ-ใต เพอใหไดรบ

แสงตลอดวน 6. หลงเพาะหรอหวานเมลด ควรน าดนละเอยดหวานทบ

อกครง และรดน าใหชม

4.การผลตปยนาชวภาพจากเศษพช 1.การผลตนาสกดชวภาพ (เศษพชและผลไม)

วสดอปกรณ 1. ถงพลาสตกทมฝาปดสนท

2. กากน าตาล 3. พชผก ผลไมอวบน า

4. ของหนก เชน อฐบลอก หรอ กอนหน 5. สารเรงการยอยสลาย (พด.2) หรอจลนทรยอนๆ วธทา 1. น าพชผกผลไมมาสบใหเปนชนเลกๆ ผสมกบกากน าตาลในภาชานะทเตรยมไวในอตราพช 3

13

กโลกรม/กากน าตาล 1 กโลกรม 2. น าของหนกวางทบบนพชทหมกปดฝาถงใหสนทประมาณ 7-10 วน 3. จะมของเหลวสน าตาลไหลออกมา คอ น าสกดชวภาพ กรอกใสขวด ปดฝาใหสนทเกบไวในทรม 4. กากทเหลอจากการหมกสามารถน าไปฝงเปนปยบรเวณทรงพมของตนไมได

วธใช ฉดพน อตรา 1 : 500-1,000 ราดโคนตน อตรา 1 : 200-500 หมายเหต : ควรใชขณะทมอากาศเยน

2. การผลตนาหมกชวภาพ (สตรปลาหมก) วสดอปกรณ 1. ถงหมกทมฝาปดสนท

2. กากน าตาล 30 กโลกรม 3. ปลาสด 40 กโลกรม

4. น าสะอาด 100 ลตร 5. สารเรงการยอยสลาย (สาร พด.2 หรอจลนทรยอนๆ) วธทา 1. น ากากน าตาล 30 กโลกรม ผสมน า 100 ลตร ใสน าในถงพลาสตกขนาดบรรจ 200 ลตร คนใหเขากน เตมสารเรงการยอยสลาย (จลนทรย) 10 ลตร (1 ซอง ผสมน า 10 ลตร คนใหเขากน ทง

14

ไว 20 นาท) 2. น าปลาสด 40 กโลกรม ลางใหสะอาด เทลงถงพลาสตกทเตรยมไว 3. คนใหเขากนอกครงปดฝาใหสนทหมกทงไว 5-7 วน (จะเกดปฏกรยา มแรงดนอากาศ มฟองลอยบนผวน า มลกษณะสน าตาลออนถงแก) คลายฝาออกเลกนอย ขบวนการยอยสลายอยในชวง 15-20 วนหลงจากหมกปลา ลกษณะของน าสกดชวภาพทใชไดตองไมมเศษปลาหลงเหลออย และลกษณะน ามสน าตาลเขมมฝาหรอใยสขาวลอยบนผวน า มกลนหอม เกบไวในทรมอากาศถายเทสะดวก วธใช ราดโคน อตรา 1 : 50-10

3. ฮอรโมนผลไม ใชกบพชผกสวนครว อปกรณ 1. กากน าตาล 250 ซซ 2. หวเชอจลนทรย EM 250 ซซ 3. น าประปา 10 ลตร (รองใสถงทงไวใหคลอรนละเหยดวย)

4. ถงมฝาปด 5. ตะกราพลาสตก ขนาดตองใสลงในถงได

15

6. ผลไมตางๆ คอ กลวยน าวา 2 กโลกรม ฟกทอง 2 กโลกรม มะละกอสก 2 กโลกรม (ในทนใชสบปะรดแทน) วธทา

1. หนพชผก, ผลไมเปนชนเลกๆ โดยไมตองลางน ากอน และไมตองปอกเปลอก โดยใชกลวยน าวา หวครง , สบปะรด 1 หว, ฟกทอง 2 กโลกรม (หนทกอยางรวมกน ไมตองแยกชนด) (ภาพท 4)

ภาพท 4 แสดงการเตรยมพชผกและผลไมส าหรบท าฮอรโมนผลไม

16

2. เทหวเชอ EM และ กากน าตาล อตรา 250 ซซ (ประมาณ 1 ถวยขนมหวาน) เทหวเชอ EM และ กากน าตาลใสในพชผกทหนไว แลวคลกเคลาใหเขากน (ภาพท 5)

ภาพท 5 แสดงการผสมเชอ EM และกากน าตาล

3. เทใสลงตะกราทเปนร แลวใสลงถง เตมน าทเตรยมไวตามลงไป (หากเปนน าประปาใหแชน าทงไวกอน 1 คน เนองจากน าประปามคลอรนทฆาเชอ จะท าใหจลนทรยตายได) (ภาพท 6)

17

ภาพท 6 แสดงการเตรยมสวนผสมในถงหมก

4. ปดฝาทงไวในทรม อยาใหโดนแดด ใชเวลาหมก 7-10 วน เมอหมกได 5 วน ยงไมถงก าหนด แยกกากออกกรองดวยกระชอนหมกตออก 2 วน เมอหมกครบ 7 วน เปดดมฝาขาวลอยหนาชอนเอาฝาขาวออกแลวบรรจใสขวดปดฝาใหมดชด (ภาพท 7)

18

ภาพท 7 แสดงการหมกและการบรรจขวด

5. เศษพชผกทถกแยกเอาน าออกแลวยงสามารถน าเชอจลนทรย และกากน าตาลมาเตมและหมกตออกสกรอบ หมกรอบทสองใชเวลาประมาณ 4 วน เมอครบก าหนดใหแยกกากแยกน า เกบใสภาชนะไวใชตอไป สวนกากใหน าไปผสมดนใสโคนตนไมได (ภาพท 8)

19

ภาพท 8 แสดงการหมกเศษผกรอบท 2

วธใช ใชน าหมก 4-5 ชอนโตะตอน า 10 ลตร ฉดพนหรอรดพชผก, ผลไมหรอตนไมอนๆ ได

20

การผลตปยหมกแหงทดแทนการใชปยเคม

วสดอปกรณ 1. มลสตว 1 ปบ 2. แกลบด า 1 ปบ 3. ร าละเอยด 1 กโลกรม 4. เศษพชหรอวสดทหาไดงายในทองถน เชน แกลบ กากออย ขเลอย เลอกถวลสง เปลอกถวเขยว ขยมะพราว ฯลฯ อยางใดอยางหนง 1 ปบ 5. น าสกดชวภาพ 2 ชอนแกง 6. กากน าตาล 2 ชอนแกง 7. น าประมาณ 10 ลตร (ปรบลดหรอเพมไดตามความเหมาะสม) วธทา 1. น าวสดตางๆ มาผสมคลกเคลากน 2. น าสวนผสมของน าสกดชวภาพกบน าตาลราดบนกองวสดปยหมกคลกใหเขากน ใหปยหมกไดรบความชนพอหมาดๆ อยาใหแหงหรอชนเกนไป (ใชมอก าด) 3. เกลยกองปยหมกบนพนซเมนตหนาประมาณ 1-2 คบ คลมดวยกระสอบปานทงไว 7 วน ตรวจดความรอนในวนท 2-3 ถา

21

รอนมากตองเอากระสอบทคลมออกแลวหลบกองปยเพอระบายความรอนปยหมกชวภาพทดจะมกลนหอม มใยสขาวของเชอราเกาะกนเปนกอนกลม วธใช : ควรใชตงแตขนตอนการเตรยมดน โดยผสมคลกเคลาดนในแปลงกอน และควรหมกดนทงไวประมาณ 7 วนกอนจงเรมลงมอปลกพช อตราการใช พชผก 1 กโลกรม/ตารางเมตร ไมยนตน พชสวน 3-5 กโลกรม/ตน หมายเหต : ในการใชปยหมกแหงอนทรยชวภาพใหไดผลดนนหลงจากการหวานหรอคลกผสมปยหมกกบดนแลวควรคลมดนดวยฟาง เศษหญา หรอเศษใบไมแหง จากนนใชปยหมกชวภาพรดราดโคนในอตราสวน 1 : 50 - 100 จะชวยใหดนรวนซย เรงการแตกรากของพชได

การผลตขยายเชอราเขยว“ไตรโคเดอรมา” ในขาวเปลอก

เชอราไตรโคเดอรมาเปนศตร (ปฏปกษ) ตอเชอราสาเหตโรคพชหลายชนด โดยวธการเบยดเบยน หรอเปน ปรสต (เขาไปเจรญเตบโตและใชอาหารภายในเสนใยของเชอโรค) และแขงขนหรอแยงใชอาหารทเชอโรคตองการ นอกจากนเชอราไตรโคเดอรมายงสามารถผลตสารปฏชวนะและสารพษ ตลอดจนน ายอยหรอเอนไซม ส าหรบชวยยอยสลายผนงเสนใยเชอราสาเหตโรคพช ดงนน

22

จงสามารถน าเชอราไตรโคเดอรมา มาใชควบคมโรคพชทมสาเหตจากเชอราไดอยางกวางขวาง

วธการขยายเชอราไตรโคเดอรมา

หวเชอราไตรโคเดอรมา 1 ขวด 20 กรม ผลตเชอสดได 15-20 กโลกรม ตมขาวเปลอกจนกระทงเปลอกขาว ปรออกเหนเนอขาวเมอสกรนน าออกใหหมดเพอไลความชน จากนน ตกขาวเปลอก ประมาณ 2 ทพพใสถงพลาสตกทนรอนขนาด 8*12 นว หรอประมาณถงละ 250 กรม รอใหขาวอนจนเกอบเยน จงใสเชอเหยาะหวเชอ 1-2 ครง ลงในถงขาวทอนจนเกอบเยนบรเวณ ทสะอาดและลมสงบเพอลดการปนเปอน ใชยางรดปากถงใหแนนแลวเขยาใหเชอกระจายทวถง จากนน ใชเขมแทง 20-30 ร กระจายขาวในถง ไมวางซอนกนดงกลางถงไมใหพลาสตกแนบขาว

23

ภาพท 9 แสดงขนตอนการขยายเชอสดไตรโคเดอรมาในขาวเปลอก

24

วธใชเชอราไตรโคเดอรมาชนดสด

เชอราชนดสดทเจรญเตมทจะสรางสปอรสเขยวเขมหลงบม 5-7 วน ควรน าไปใชทนท หรอเกบไวในตเยนชองธรรมดาไดนาน 1 เดอน

1. ใชสาหรบคลกเมลด

ตกเชอสด 10 กรม (1 ชอนแกง)/เมลด 1 กโลกรม ใสลงในถงพลาสตกเตมน าสะอาดเลกนอยใสเมลดแลวเขยาใหสปอรสเขยวเกาะตดเมลดอยางทวถงแลวน าเมลดไปปลกหรอผงใหแหงกอนน าไปปลกกได

2. แชเมลดพช พน รดลงดน

ใชเชอราสดผสมน า อตรา 1 กโลกรม/น า 200-400 ลตร (ผสมสารจบใบหรอน ายาลางจาน 25-50 ซซ)ใชน าสปอรในการแชเมลด ทอนพนธ แงง เหงา หนอ กงตอน ฯลฯ (12-24 ชวโมง) หรอใชพนตนพช รด ราดลงดนโคนตน/ใตทรงพม กรณพชผกทปลกในระบบไฮโดรโพนกส (NFT,DFT,DRFT) ใชเชอราสดผสมน าอตรา 1 กก./สารละลายธาตอาหาร 2 ,000 ลตร เตมเชอราใส ในระบบปลกทก 5-7 วน หรอทกคร งท เปลยนสารละลายธาตอาหาร

25

3. ผสมกบปยหมกวสดเพาะเหดเกา

ผสมเชอราไตรโคเดอรมาชนดสด 1 กโลกรม กบปยอนทรยผานการหมกอยางสมบรณแลว 100 กโลกรม แลวน าไปใช

วธการใช

- หวานบรเวณใตทรงพมรอบชายพม หรอบรเวณโคนตน อตรา 50-100 กรม/ตารางเมตร โดยเฉพาะชวงเหลงเกบเกยวผลผลต

- ใชรองกนหลม (10-20 กรม / หลม) หรอคลกเลากบดนในหลมปลก (0.5-1 กโลกรม/หลม) กอนน าตนพนธหรอกงตอน ลง ปลก ถาหลมใหญอาจใชปรมาณเพมขน

- ใชผสมดนหรอวสดเพาะกลาดวยอตราเชอสดผสมปย 1 ลตร ตอวสดปลก 4 ลตร เพอลดและปองกนการเกดเชอราเชน โรคโคนเนา โรครากเนา โรคแอนแทรคโนส ฯลฯ เปนตน

26

เอกสารอางอง

กรมสงเสรมการเกษตร. 2545. การปลกผกปลอดภยจากสารพษ. กองสงเสรมพชสวน. 122 หนา จระเดช แจมสวาง. 2546. การควบคมโรคพชและแมลงศตรพช.

(ระบบออนไลน). แหลงทมา http://www.pmco5.doae.go.th/pdf. (วนท 25 พฤศจกายน 2559)

พวงทพย บญชวย. 2560. รวมเรองพชผก. ศนยเทคโนโลยสารสนเทศ และการสอสาร. กรมสงเสรมการเกษตร.

27

แหลงทนอดหนน

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนน การวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

คณะผจดทาคมอ

ผชวยศาสตราจารย ฉนทนา วชรตน อาจารย ดร.สเทพ วชรเวชศฤงคาร อาจารยทวป เสนค าวงศ

คมอ เทคนคการผลตล าไยคณภาพ

ไดรบทนอดหนนการท ากจกรรมสงเสรมและสนบสนนการวจย โครงการ “Research for Community”ทนอดหนนการวจย

ประจ าปงบประมาณ 2559 มหาวทยาลยแมโจ รวมกบ

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

ก

สารบญ

(List of content)

เรอง หนา สารบญเรอง ก สารบญตาราง ข สารบญภาพ ค การเพมประสทธภาพการผลตล าไยคณภาพ 1. เทคนคการตดแตงกงล าไย 2. การตดแตงชอผลล าไย

1 2 9

3. การจดการปยล าไย 13 4. การใชสารโพแทสเซยมคลอเรตเพอผลตล าไยนอกฤด

18

เอกสารอางอง 23 แหลงทนอดหนน 26 คณะผจดท าคมอองคความร 26

ข

สารบญตาราง

(List of Tables) ตารางท หนา

1 น ำหนกผล เกรดผล และรำยไดตอตนของตนลำไยทไวจำนวนผลตอชอผลตำงกน

10

2 แสดงปรมำณปยทควรใหแกลำไยในแตละคร งของกำรแตกใบ (กรมตอตน)

15

3 แสดงปรมำณปยทควรใหแกลำไยในระยะตดผลถงเกบเกยว

15

4 ขอแนะนำกำรใชสำรโพแทสเซยมคลอเรตกบตนลำไยทมขนำดทรงพมตำง ๆ

21

5 ชวงเวลำทใหสำรโพแทสเซยมคลอเรตและชวงเวลำทเกบเกยวผลผลตใหตรงกบเทศกำลตำงๆ

22

ค

สารบญภาพ

(List of Illustrations) ภาพท หนา

1 ตนล ำไยทไมตดแตงกงกบตนทตดแตงกง ทรงเปดกลำงพม

4

2 ตนล ำไยทไมตดแตงกงกบตนทตดแตงกง

ทรงสเหลยม 6

3 ตนล ำไยทไมตดแตงกงกบตนทตดแตงกง ทรงฝำชหงำย

7

4 กงกระโดงทเกดขนจำกกงในแนวนอน (ซำย) กำรแตกใบหลงกำรตดแตงกง 4 เดอน (ขวำ)

7

5 กำรตดชอผลล ำไย 9 6 ล ำไยทตดผลดกมำกจนเกนไป (ก) และขนำด

ผลทเหมำะสมในกำรตดแตงชอผล (ข) 11

7 วธกำรตด (ก) และชอผลทตดออก (ข) 11 8 ล ำไยทตดแตงชอผลมคณภำพทด มควำม

สม ำเสมอทงชอผล 12

9 กำรตดแตงชอผลท ำใหล ำไยมขนำดเพมขนเมอเปรยบเทยบกบไมตดแตง

13

ง

สารบญภาพ (ตอ)

(List of Illustrations)

10 ไนโตรเจนมำกเกนไป (ซำย) มกำรออกดอกไมสม ำเสมอท ำใหไดผลผลตนอยและมผลแตกมำกกวำ

14

11 ล ำไยทไดรบธำตอำหำรไมพอจะแสดงอำกำรขำดธำตอำหำรออกมำ

16

12 ขนตอนกำรผลตล ำไยนอกฤด 21

1

การเพมประสทธภาพการผลตล าไยคณภาพ

ล ำไยจดเปนไมผลทมควำมส ำคญทำงเศรษฐกจชนดหนงของประเทศ สำมำรถท ำรำยไดจำกกำรสงออกปละไมต ำกวำ 50,000 ลำนบำท แหลงผลตล ำไยทส ำคญอยในภำคเหนอตอนบน ไดแก จงหวดเชยงใหม ล ำพน เชยงรำย และพะเยำ กำรผลตล ำไยในอดตเกษตรกรตองรบภำระควำมเสยงเกยวกบกำรใหผลผลตของล ำไยเนองจำกกำรออกดอกตดผลขนอยกบควำมหนำวเยน หำกปใดทมอณหภมต ำและหนำวเยนยำวนำนล ำไยจะออกดอกตดผลมำก ในขณะทบำงปอำกำศไมหนำวเยนพอตนล ำไยจะออกดอกตดผลนอยท ำใหล ำไยถกจดอยในกลมไมผลทมนสยกำรออกดอกตดผล เวนป (alternate bearing) นบตงแตป พ.ศ.2541 กำรคนพบสำรโพแทสเซยมคลอเรตดวยควำมบงเอญของคนท ำดอกไมไฟวำมคณสมบตสำมำรถชกน ำกำรออกดอกของล ำไยโดยไมตองพงพำควำมหนำวเยน ท ำใหปญหำกำรออกดอกเวนปลดควำมส ำคญลง ในชวงเวลำนนเกษตรกรสำมำรถจ ำหนำยผลผลตไดในรำคำสง จงมกำรขยำยพนทปลกเพมขนอยำงรวดเรวจำก พนทปลก 4 แสนกวำไร ในป พ.ศ. 2541 เพมขนเปนประมำณ 1 ลำนไร ในป พ.ศ.2549 สงผลใหผลผลตมำกเกนควำมตองกำรของตลำดโดยเฉพำะอยำงยงผลผลตล ำไยในฤดกำล มผลใหรำคำผลผลตตกต ำเกษตรกรประสบกบกำรขำดทน กระทรวงเกษตรและสหกรณจงมนโยบำย

2

กระจำยฤดกำลผลตล ำไยใหมผลผลตออกสตลำดตลอดป โดยสงเสรมใหเกษตรกรผลตล ำไยนอกฤดมำกขน

ขนตอนการผลตล าไย ม ดงน 1. ขนตอนกำรเตรยมตน โดยเฉพำะอยำงยงกำรตดแตงกงและกำรดแลยอดใหมใหมใบสมบรณ กำรตดแตงทดจะมผลตอปรมำณและคณภำพผลผลตตลอดจนตนทนกำรผลต 2. ขนตอนกำรบงคบกำรออกดอกดวยสำรโพแทสเซยมคลอเรต 3. ขนตอนกำรดแลรกษำเพอใหผลผลตล ำไยไดคณภำพ แตละขนตอนลวนมควำมส ำคญเทำเทยมกนและตองดแลอยำงใกลชดและประณต เทคนคในแตละขนตอนจะไดอธบำยในรำยละเอยดดงน 1. เทคนคการตดแตงกงล าไย

กำรตดแตงก งล ำไยรปทรงใดจะถกตองเหมำะสม เปนกำรยำกทจะก ำหนดรปทรงของตนล ำไยทแนนอน เพรำะล ำไยแตละสวนมอำยตน รปทรงและระยะปลกแตกตำงกน กำรเรยนรเทคนคกำรตดแตงกงจะสำมำรถน ำไปสกำรลงมอปฏบตไดจรงในกำรตดแตงกง

3

ประโยชนของการตดแตงกงล าไย 1. เรงใหล ำไยแตกใบออน มผลท ำใหตนล ำไยฟนตวได

เรว 2. ควบคมควำมสงของทรงพม ท ำใหงำยตอกำรเกบ

เกยวผลผลตและสะดวกตอกำรดแลรกษำ 3. ลดกำรระบำดของโรคและแมลง ทรงพมโปรงท ำให

อำกำศถำยเทไดสะดวก และแสงแดดสำมำรถสองเขำไปในทรงพมจะชวยลดกำรระบำดของโรคและแมลง

4. ตนล ำไยตอบสนองตอสำรคลอเรต กำรตดแตงกงใหทรงพมโปรงแสงสองเขำไปในทรงพมจะชวยใหตนล ำไยตอบสนองตอสำรโพแทสเซยมคลอเรตไดด

5. ผลผลตมคณภำพด ตนล ำไยทมทรงพมทบถำหำกออกดอกและมกำรตดผลดกสงใหล ำไยมผลขนำดเลก ผลผลตคณภำพต ำ

อปกรณการตดแตงกง เลอย ใชตดกงทมขนำดใหญ เสนผำนศนยกลำงของกง

ตงแต 0.5 - 4.0 นว กรรไกร ใชส ำหรบตดกงทมขนำดเลก เสนผำนศนยกลำงไมเกน 0.5 นว

4

ทรงเปดกลางพม ทรงเปดกลำงพมสำมำรถลดควำมสงของทรงพมไดใน

ระดบหนง ซงเหมำะกบตนล ำไยทมอำยมำก และมทรงพมสงใหญ ทไมสำมำรถตดแตงกงทรงฝำชหงำยและทรงสเหลยมได (ภำพท 1)

กอนตด หลงตด

ภาพท 1 ตนล ำไยทไมตดแตงกงกบตนทตดแตงกงทรงเปดกลำงพม

5

ทรงสเหลยม

กำรตดแตงรปทรงส เหลยมเหมำะส ำหรบตนล ำไยทม อำยนอยและปลกในระยะชดซงมขนตอนกำรปฏบตดงน (ภำพท 2)

1. ก ำหนดควำมสงของทรงพมไมเกน 4 เมตร โดยทวไปอยในชวง 2-3 เมตร โดยน ำไมไผท ำเครองหมำยตำมควำมสงทตองกำรแลวน ำไปทำบทตนล ำไยหำกกงล ำไยมควำมสงเกนเครองหมำยกตดออกใหหมด

2. ตดปลำยกงดำนขำงทรงพมทงสดำน สวนจะเทำใดนนขนอยกบระยะปลกและทรงพมเดมของล ำไยถำหำกทรงพมชนกนหรอใกลจะชนกนกตดออก แตโดยทวไปแลวแนะน ำใหตดลกจำกปลำยกงเขำไปประมำณ 30 - 50 เซนตเมตร

กอนตด หลงตด

6

ภาพท 2 ตนล ำไยทไมตดแตงกงกบตนทตดแตงกงทรงสเหลยม

ทรงฝาชหงาย ตดกงทอยกลำงพมออกใหหมดเหลอเฉพำะกงท เจรญ ในแนวนอน จำกนนจะเกดกงใหมขนตำมกงหลกทเจรญในแนวนอนเรยกกงทเกดขนวำ กระกระโดงหรอกงน ำคำง (ภำพท 3)

กอนตด หลงตด

7

ภาพท 3 ตนล ำไยทไมตดแตงกงกบตนทตดแตงกงทรงฝำชหงำย

ภำยหลงเกบเกยวผลผลตตดกงกระโดงใหเหลอตอยำว 3 – 5 นว เพอกระตนกำรแตกใบและควบคมควำมสงของทรงพม (ภำพท 4)

ภาพท 4 กงกระโดงทเกดขนจำกกงในแนวนอน (ซำย) กำรแตกใบหลงกำรตดแตงกง 4 เดอน (ขวำ)

8

ขอดของการตดแตงกงทรงฝาชหงาย 1. ไดตนล ำไยทรงเตยและสำมำรถควบคมควำมสงของทรง

พม ใหอยในระดบเดมไดทกป 2. กระตนกำรแตกใบออนใหเรวขน 3. ผลผลตทไดมคณภำพดโดยเฉพำะอยำงยงผลล ำไยทเกด

จำกกงกระโดงในทรงพมจะมผวสเหลองทองเปนทตองกำรของตลำด

4. ตนทนกำรผลตลดลงรอยละ 20 – 50

ขอจ ากดของทรงฝาชหงาย 1. ถำตดแตงกงออกในปรมำณทมำกผลผลตในปแรกจะลดลง 2. ครงแรกของกำรตดแตงควรตดในชวงฤดฝนเทำนนถำตดแตงฤดอนอำจมผลท ำใหเปลอกล ำตนแตก

9

2. การตดแตงชอผลล าไย

ภาพท 5 กำรตดชอผลล ำไย

ประโยชนของการตดแตงชอผล

1. สำมำรถเพมขนำดของผลล ำไยไดเปนทนำพอใจ 2. เกษตรกรจะมรำยไดตอตนมำกกวำตนทไมไดปลดผล

(ตำรำงท 1)

10

ตารางท 1 น ำหนกผล เกรดผล และรำยไดตอตนของตนล ำไยทไวจ ำนวนผลตอชอผลตำงกน

การไวผลตอชอ ผลผลตตอตน

เกรดผล (%) รายไดตอตน

(กก.) ใหญ เลก (บาท) ไมปลดผล (ไวผล 99 ผล)

61.4 0 100 350

ไวผล 30 ผล ตอชอ 36.6 72 28 945 ไวผล 60 ผล ตอชอ 62.8 82.7 17.3 1,803

วธการตดแตงชอผล

1. กรณล ำไยตดผลดก (มำกกวำ 100 ผล/ชอ) ควรท ำกำรตดแตงออกบำง (ภำพท 6ก) กำรตดแตงควรท ำในชวงตดผลออน (2-3 เดอนหลงตดผล) หรอผลมขนำด 0.5 เซนตเมตร หรอขนำดเทำเมลดถวเหลอง เพอชวยใหผลทเหลอมขนำดโตขน (ภำพท 6ข)

11

ภาพท 6 ล ำไยทตดผลดกมำกจนเกนไป (ก) และขนำดผลทเหมำะสมในกำรตดแตงชอผล (ข)

2. ตดแตงชอผลดวยกรรไกร โดยตดเขำมำจำกปลำย 1/3

สวน หรอตดออกครงหนงของชอผล เพอใหเหลอผลประมำณ 40-60 ผล/ชอ (ภำพท 7)

ภาพท 7 วธกำรตด (ก) และชอผลทตดออก (ข)

ก ข

ก ข

12

คณภาพผลหลงตดแตง ไดมกำรทดลองเพมขนำด และคณภำพผลของตนล ำไยทตด

ผลดก เชน กำรใสปย และกำรใชสำรควบคมกำรเจรญเตบโตพช แตกยงไมประสบผลส ำเรจเทำทควร จนกระทงไดมกำรทดลองตดชอผลออกบำงสวน ซงพบวำ สำมำรถเพมขนำดของผลล ำไยไดเปนทนำพอใจ เมอเปรยบเทยบกบตนล ำไยทไมไดปลดผลออกเลย (ภำพท 8)

ผลผลตจำกกำรตดแตงชอผล ขนำดผลล ำไยจะโตขนโดย จะโตกวำทไมตดแตง (ภำพท 8 และ 9)

ภาพท 8 ล ำไยทตดแตงชอผลมคณภำพทด มควำมสม ำเสมอทงชอผล

13

3. การจดการปยล าไย

ใสปยล ำไยอยำงไรใหเหมำะสมและสมเหตผลเรำจะใสปยล ำไยใหเหมำะสมไดโดยใชขอมลกำรวเครำะหธำตอำหำรทตดไปกบผลผลต ทเรำเกบเกยวไปขำย มำเปนแนวทำงกำรใสปย โดยใชหลกทวำ เอำออกไปเทำไหร ใสคนเทำนน ซงธำตอำหำรทเอำออกนอกจำกทตดไปกบผลผลตแลวยงรวมถงทสญเสยตำงๆ อกดวย ด งน นกำรใส ป ย จะต องร วมส งท สญ เส ยหร อต องค ำน ง ถ งประสทธภำพกำรใชปยดวย (จำกกำรทดลองจนถงปจจบน พบวำ ควรใสปย 1.5-2 เทำของทประเมนได ขนอยกบชนดดนและกำรจดกำรปยทผำนมำ) กำรใชปยล ำไยแสดงในตำรำงท 2 และ 3 ควรแบงปยในปรมำณทเทำกนใส 2-3 ครง

ภาพท 9 กำรตดแตงชอผลท ำใหล ำไยมขนำดเพมขน เมอเปรยบเทยบกบไมตดแตง

14

ภาพท 10 ไนโตรเจนมำกเกนไป มกำรออกดอกไมสม ำเสมอท ำใหไดผลผลตนอยและมผลแตกมำกกวำ

15

ตารางท 2 แสดงปรมำณปยทควรใหแกล ำไยในแตละครงของกำรแตกใบ (กรมตอตน)

เสนผาศนยกลางทรงพม (เมตร)

สตรปย 46-0-0 15-15-15 0-0-60

1 16 12 9 2 32 23 15 3 75 53 40 4 150 100 80 5 260 180 140 6 430 290 230 7 650 450 370

ตารางท 3 แสดงปรมำณปยทควรใหแกล ำไยในระยะตดผลถงเกบ

เกยว

ปรมาณผลผลตท คาดวาจะได (กก.ตอตน)

สตรปย

46-0-0 15-15-15 0-0-60

50 450 480 440 100 900 960 880 200 1,800 1,920 1,800

16

ภาพท 11 ล ำไยทไดรบธำตอำหำรไมพอจะแสดงอำกำรขำด ธำตอำหำรออกมำ

ทผำนมำกำรจดกำรดนและปยล ำไยของเกษตรกร จะอำศยขอมลจำกประสบกำรณทเคยปฏบตกนมำเปนหลก หรอจำกกำรสอบถำมจำกสวนเพอนบำนทตนล ำไยดสมบรณด ยงไปกวำนน มเกษตรกรจ ำนวนไมนอยทมกำรจดกำรปยล ำไยตำมควำมเชอ เชนเชอวำกำรใสปยฟอสฟอรสสงจะชวยใหตนไมออกดอกไดด เปนตน ในกรณกำรจดกำรธำตอำหำรทผำนมำไมเหมำะสมจะสงผลตอสมดลของธำตอำหำรในดน ซงจะมปญหำตอกำรจดกำรธำตอำหำรและกำรผลตล ำไยในอนำคตได รวมทงในปจจบนกำรผลตตองมกำรแขงขนมำกยงขน ทงในดำนรำคำและคณภำพของผลผลต ดงนนเพอใหมกำรผลตล ำไยคณภำพ อยำงมประสทธภำพ ถกตองและแมนย ำกวำในอดต กำรจดกำรดำนดนและปยล ำไยในปจจบน

17

เกษตรกรจะตองใชขอมลจำกงำนวจย โดยเฉพำะขอมลทำงดำนกำรวเครำะหดนและกำรวเครำะหพช มำปฏบตมำกยงขนเพอใหกำรจดกำรดนและปยเปนไปอยำงมประสทธภำพ การใหปยไมเหมาะสมจะเกดผลเสยอยางไร กำรใหปยไมเหมำะสมจะเกดผลเสยอยำงไร กำรใหปยทไมเหมำะสมมกเกดจำกควำมเขำใจผดของเกษตรกรทวำกำรเพมปย คอกำรเพมคณภำพของล ำไย แตในควำมเปนจรงแลวกำรใสปยมำกหรอนอยเกนไปโดยไมทรำบควำมตองกำรของล ำไยจะเกดผลเสยตำมมำได ผลเสยของการใสปยมากเกนความตองการ - สนเปลองคำใชจำยโดยไมจ ำเปน - สมดลธำตอำหำรเสยไป อำจท ำใหขำดธำตอำหำรบำงธำต - กำรใหไนโตรเจนมำกเกนไปจะท ำใหล ำไยออกดอกไมดเมอใสสำรโพแทสเซยมคลอเรตและผลผลตจะดอยคณภำพ ผลเสยของการใสปยไมเพยงพอ - ตนล ำไยฟนตวหลงกำรเกบเกยวชำ เชน แตกใบชำ หรอแสดงอำกำรขำดธำตอำหำรหลงแตกใบ - ผลผลตดอยคณภำพ - ขนำดใบเลกลง ในระยะยำวอำจเปนโรคหงอยได

18

4. การใชสารโพแทสเซยมคลอเรตเพอผลตล าไยนอกฤด “ล ำไย” ผลไมเศรษฐกจของไทยทมผลผลตออกสตลำด

ในชวงเดอน กรกฎำคม - สงหำคม แตกำรมผลผลตเปนจ ำนวนมำกในฤดกลบท ำใหเกษตรกรผปลกล ำไยยงคงประสบปญหำตำงๆ อำท รำคำผลผลตในฤดตกต ำ ขำดแคลนแรงำนในกำรเกบเกยวโดยเฉพำะล ำไยในฤด ผลผลตล ำไยในฤดออกสตลำดตรงกบล ำไยของประเทศจน และประเทศคแขงผผลตล ำไย เชน จนและเวยดนำมยงท ำล ำไยนอกฤดไมประสบควำมส ำเรจดงนนจงควรพฒนำล ำไยนอกฤดบนจดออนของคแขง

แนวทำงกำรผลต ล ำไยนอกฤด ใหประสบควำมส ำเรจประกอบดวย (ภำพท 12) - กำรน ำควำมรจำกงำนวจยและภมปญญำทองถนมำใชในกระบวนกำรผลตล ำไย - กำรเลอกชวงกำรผลตใหเหมำะสมกบพนทและสอดคลองกบควำมตองกำรของตลำด - กำรบรหำรควำมเสยงโดยแบงพนทกำรผลตหลำยรนตอป - กำรสรำงเครอขำยกำรผลตล ำไยใหเขมแขง

19

ขนตอนและวธการผลตล าไยนอกฤด

1. ตดแตงกงเพอลดควำมสงของทรงพมเตรยมตนล ำไยใหสมบรณแตกใบออนอยำงนอย 2 ชด

2. ท ำควำมสะอำดใตทรงพม ใหสำรโพแทสเซยมคลอเรตทำงดนอตรำกำรใหสำรตำมขนำดทรงพม (ตำรำงท 4)

3. ภำยหลงใหสำรประมำณ 3-5 สปดำห ล ำไยจะเรมแทงชอดอก

20

4. ตนทตดผลดก ควรตดกลำงชอผลใหเหลอจ ำนวน 40- 60 ผลตอชอ

5. กำรตดผลของตนล ำไยทตดแตงกงทรงฝำชหงำย

6. คดเกรดและบรรจลงตะกรำ ภำยในตะกรำควรคดเกรดผลใหมควำมสม ำเสมอ และควรเหลอกำนชอผลยำวไมเกน 15 เซนตเมตร

21

ภาพท 12 ขนตอนกำรผลตล ำไยนอกฤด ตารางท 4 ขอแนะน ำกำรใชสำรโพแทสเซยมคลอเรตกบตนล ำไยทมขนำดทรงพมตำง ๆ

เสนผาศนยกลางทรงพม (เมตร) อตราการใช (กรมตอตน)

3 50 - 150 4 100 -250 5 150 - 400 6 250 - 600 7 300 - 800 8 400 -1,000 9 500 – 1,300

>10 600 – 1,500

7. น ำผลผลตล ำไยนอกฤดสงจดรบซอ

22

ตารางท 5 ชวงเวลำทใหสำรโพแทสเซยมคลอเรต และชวงเวลำทเกบเกยวผลผลตใหตรงกบเทศกำลตำงๆ

เดอนทราดสาร เดอนทเกบเกยว เทศกาลและชวงเวลา

1. พฤษภำคม – มถนำยน ธนวำคม ครสมำส/ป

ใหม

2. 10 – 30 มถนำยน

ปลำยเดอน มกรำคม ตนเดอน

กมภำพนธ

ตรษจน

3. ปลำยเดอนกรกฎำคม – สงหำคม

มนำคม เชงเมง

4. พฤศจกำยน มถนำยน กอนฤด

23

เอกสารอางอง กรมวชำกำรเกษตร.2453.มาตรฐานล าไยของประเทศไทยและการ

ผลตล าไยอยางถกตองและเหมาะสม. ศนยผลกดนสนคำเกษตรเพอกำรสงออก กรมวชำกำรเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ 21 น.

จรยำ วสทธพำนช ชำตร สทธกล และเยำวลกษณ จนทรบำง. 2542. โรคและแมลงศตรล าไย ลนจและมะมวง. หำงหนสวนธนบรรณกำรพมพ เชยงใหม 102น.

พำวน มะโนชย. 2544. เอกสารประกอบการสอนวชาไมผลเขตกงรอน (พส 416). สำขำไมผล ภำควชำพชสวน คณะผลตกรรมกำรเกษตร มหำวทยำลยแมโจ เชยงใหม 173 น.

พำวน มะโนชย ยทธนำ เขำสเมร ชต ศรตนทพย สนต ชำงเจรจำ. 2547.เทคโนโลยการผลตล าไย. จดพมพโดยวำรสำรเคหกำรเกษตร 126 น.

พำวน มะโนชย วรนทร สทนต สรชย ศำลรส จรนนท เสนำนำญ จ ำนง ศรจนทร และเสกสนต อสสหตำนนท. 2547. การตดแตงเพอควบคมทรงพม : ทรงฝาชหงาย. หนำ 9 – 21. ในกำรน ำผลกำรวจยไมผลสกำรปฏบตเชงพำณชย. สำขำไมผล ภำควชำพชสวน คณะผลตกรรมกำรเกษตร มหำวทยำลยแมโจ เชยงใหม

24

พำวน มะโนชย วรนทร สทนต วนย วรยะอลงกรณ จรนนทร เสนำนำญ นพดล จรสสมฤทธ เสกสนต อสสหตำนนท อมลณฐ ฉตรตระกล และพทยำ สรวมศร. 2547. การชกน าการออกดอกของล าไยดวยสารคลอเรต. หนำ 22 –32. ในกำรน ำผลกำรวจยไมผลสกำรปฏบตเชงพำณชย. สำขำไมผล ภำควชำพชสวน คณะผลตกรรมกำรเกษตร มหำวทยำลยแมโจ เชยงใหม

พทยำ สรวมศร และพำวน มะโนชย. 2545. การผลตล าไยนอกฤดอยางมออาชพ. ธนบรรณกำรพมพ เชยงใหม 64 น.

สมชำย องคประเสรฐ. 2547. การใหน าล าไยและการใหปยล าไย. หนำ 46 – 62. ในกำรน ำผลกำรวจยไมผลสกำรปฏบตเชงพำณชย. สำขำไมผล ภำควชำพชสวน คณะผลตกรรมกำรเกษตร มหำวทยำลยแมโจ เชยงใหม

สถำบนอำหำร. 2541. คมอการอบรมดานอบแหงล าไย พรอมกรรมวธการผลตและแบบแปลน. 74 น.

Khaosumain, Y., Sritontrip, C. and Changjaraja, S. 2005. Nutritional status of declined and healthy longan trees in northern Thailand.Acta Horticulturae. 655:275 – 280.

Liu, X.H. and Ma, C.L. 2001. Production and research of longan in China. Acta Horticulturae.558:73 – 78.

25

Manochai, P., Srumsiri, P., Wiriya-alongkorn, W., Naphrom,D., Hegele,M.,Bangerth,F. 2005. Year around off season flower induction in longan (Dimocarpus longan, Lour.) trees by KClO3 applications : potentials and problems. Scientia Horticulturae.104: 379 – 390.

26

แหลงทนอดหนน

ไดรบทนอดหนนกำรท ำกจกรรมสงเสรมและสนบสนน กำรวจย โครงกำร “Research for Community”ทนอดหนนกำรวจย ประจ ำปงบประมำณ 2559 มหำวทยำลยแมโจ รวมกบ ส ำนกงำนคณะกรรมกำรวจยแหงชำต (วช.)

คณะผจดท าคมอ

ผชวยศำสตรำจำรย ดร.ธรนช เจรญกจ ผชวยศำสตรำจำรยพำวน มะโนชย นำงจรนนท เสนำนำญ