View
218
Download
3
Category
Preview:
Citation preview
Erseqqissaaneq Utoqqarnut
suliassaqarfimmik ingerlatsinermik
takussutissiaq
Immikkoortoq 1
Ineriartorneq Utoqqarnut suliassaqarfiup
ineriartornissamut periarfissaanik misissuineq
Innuttaasunik
peqataatitsineq
Immikkoortoq 2
Pilersaarusiorneq Politikkikkut anguniakkat
piviusunngortinniarlugit ineriartortitsinermik
pilersaarut
Immikkoortoq 3
Immikkoortumut pilersaarut
Utoqqarnut suliassaqarfik
Kommuneqarfik Sermersooq
1
INDHOLD
ILISARITITSINEQ 2
IMMIKKOORTOQ 1: ERSEQQISSAANEQ 2
1. UTOQQAAT ILISARNAATAAT 3 KOMMUNEQARFIK SERMERSOOQ 2014 - UTOQQAAT 4 INNUTTAASUT NIKERARNERAT 5 INNUTTAASUT KATITIGAANERAT ALLANNGORIARTORTOQ 6 PEQQISSUSEQ NAPPAATILLU 8
2. KOMMUNEQARFIK SERMERSUUMI UTOQQARNUT NEQEROORUTIT 9 UTOQQARNUT NAJUGAQARFIIT NEQEROORUTAASUT 10
ULLOQ UNNUARLU PAAQQUTARINEQARFIIT 11 ULLUUNERANI ORNITTAKKAT 12 KOMMUNIP PAAQQINNIFFIINI UNAMMILLERNARTUT PERIARFISSALLU 13 NEQEROORUTIT ALLAT 14 PILERSUINERMUT IKIORSIISSUTIT 16
3. AAQQISSUUSSAANEQ AAMMA INGERLATSINEQ 17 INERSIMASUNIK ISUMASSUINERUP AAQQISSUUSSAANERA 18 INERSIMASUNIK ISUMASSUINERMIK IMMIKKOORTOQ 19
UTOQQARNUT SULIASSAQARFIMMI SULISUT 20 PILLORISSAASUT AAMMALU TIMIMIK SUNGIUSAASUT SULEQATIGIIT AAMMA ANGERLARSIMAFFIMMI IKIORTIT 21
ANGERLARSIMAFFINNI IKIORTINI UNAMMILLIGASSAT PERIARFISSALLU 23 PILLORISSAASUT AAMMALU TIMIMIK SUNGIUSAASUT SULEQATIGIIT AAMMA ANGERLARSIMAFFINNI IKIORTINI SULISUT 24
OQARTUSSAATITAASUT 25 OQARTUSSAAFFEQARFIMMI UNAMMILLIGASSAT PERIARFISSALLU 26 UTOQQARNUT INNARLUUTILINNULLU INISSIANUT INISSITSITERISARTUT 26 OQARTUSSAATITAANERMIK SULIALLIT 27
UTOQQAAT SIUNNERSUISOQATIGIIT 28
4. PITSAASSUSEQ AAMMA PIGINNAASAT 29 SUKAKKUUTAARTUMIK AAQQISSUUSSINERMIT SULIASSAQARFIIT AKIMORLUGIT INGERLATSINERMUT 30 PITSAASSUTSIMUT MALERUAGASSAT 31
5. PUIGORTUNNGORNERMIK SULIASSAQARFIK 32 PUIGORTUNNGORTUNIK ATAQATIGIISSAARINEQ 34 KOMMUNEQARFIK SERMERSUUMI PUIGORTUNNGORTUT 35 PUIGORTUNNGORTUNIK SULIASSAQARFIMMI UNAMMILLIGASSAT PERIARFISSALLU 36
6. PIGINNAANNGORSAQQINNEQ 37
7. TIKIKKUMINASSUSEQ 38
8. ISUMAGINNINNEQ AALLAAVIGALUGU TEKNOLOGI 39
2
Ilisarititsineq
Immikkoortumut pilersaarusiaq pillugu
Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut, Inuussutissarsiornermullu
Ataatsimiititap 3. februaari 2014 akuersissutigaa utoqqarnut
politikkimik aamma utoqqarnut suliassaqarfik pillugu
pilersaarusiortoqassasoq.
Immikkoortumut pilersaarummik sulinermi utoqqarnut politikki
akuulluinnarpoq.
Siunertat pingaarnersaraat utoqqarnik suliassaqarfimmi
kommunip anguniagai suliniutaalu imminnut ataqatigiinnerat
qulakkeerniassallugit ersarissarissassallugillu.
Siunissami utoqqarnik suliassaqarfiup ilusissaanik
ineriartortitsinermi immikkoortumut pilersaarut ilisimasanik
katersiviussaaq aamma kommunip 2015-imiit 2024-mut
utoqqarnut suliassaqarfimmik ingerlatsinerani pilersaarusiorfittut
aqutsinermilu sakkutut atuutissalluni. Immikkoortumut
pilersaarut ingerlaavartumik nutarterneqartassaaq, ikinnerpaamik ukiut 3 ingerlaneranni.
Siunertaq
Pingaarnersiukkat tunngavissaannik pilersitsinerit
Ingerlatsineq ineriartortitsinerlu attartuut qulakkeernerat
Aningaasaqarnermik patajaatsumik qulakkeerinninneq
Politikkikkut anguniakkanik piviusunngortitsineq
Suliniarfigineqartut
Pilersaarummik sulineq suliniarfigineqartunut 7-nut aggugaavoq
suleqatigiissitat 7, suliaraat:
1 Utoqqaat ilisarnaataat & Neqeroorutit – 2 Aaqqissuussaaneq &
Ingerlatsivik – 3 Pitsaassutsit – 4 Puigortunngorneq – 5 Pillorissarneq
– 6 Ineqariaatsit & Atoruminassutsit – 7 Teknologi atorlugu inuunermi oqilisaatit
A
B
C
Immikkoortumut pilersaarummi immikkoortut
Pilersaarut pingasoqiusanngorlugu aggugaavoq:
Immikkoortoq 1: Erseqqissaaneq – killiffimmik nassuiaaneq
Immikkoortoq 2: Ineriartorneq – innuttaasunik peqataatitsineq
Immikkoortoq 3: Pilersaarusiorneq
Immikkoortoq 1: Erseqqissaaneq
3
A
B
C
1. Utoqqaat ilisarnaataat
Innuttaasut utoqqalisut assigiinngitsunut
pingasunut immikkoortiterneqarsinnaapput:
1) Utoqqaat peqqissut uummaarissullu 2) Utoqqaat pitsorluutillit imminnulli
isumagisinnaasut 3) Utoqqaat nukillaarsimasut
isumassorneqarnissamik ikorfartorneqarnissamillu pisariaqartitsisut
Piffissami matumani immikkoortitikkat taakkua pillugit Kommuneqarfik Sermersuumi illoqarfinni
nunaqarfinnilu agguataarsimanerat kisitsisaatigineqanngillat.
B
C
Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat 65-sit qaangerlugit
ukiullit agguaqatigiinnerat
869
3
2
6 Qeqertarsuatsiaat
167
1
5
Arsuk
28
94 Kapisillit
1
1
1
7
Kuummiut
Isortoq
Sermiligaaq Kulusuk
1
9 1
1
Tiniteqilaaq
0
Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat
ilisarnaataat 2015
Kommunimi tamarmi 1. marts 2015, utoqqalinersiallit 1261 kiisalu 60-64-inik ukiullit 1064.
Kommunimi illoqarfinni nunaqarfinnilu utoqqaat ukiui, arnaaneri angutaanerilu naapertorlugit agguataarneqarnerat ataani assiliartaliussami kisitsisinilu takuneqarsinnaapput.
4
Kommuneqarfik Sermersooq 2014 - Utoqqaat
Sumiiffik Innuttaasut
amerlassusaat 60-64
ukiullit 65-79
ukiullit 80-90
ukiullit +91
ukiullit
Utoqqalinersiallit
amerlassusaat
Kommuneqarfik Sermersooq
22317 1064 1119 139 3 1261
Angutit 11724 613 634 55 1 690
Arnat 10593 451 485 84 2 571
Byer 981 129 2 1111 Angutit
Arnat
Bygder 82 10 1 93 Angutit 50 2 0 52 Arnat 32 8 1 41
Nuuk 16992 795 765 102 2 869 Angutit 448 445 39 1 514
Arnat 347 320 63 1 376
Qeqertarsuatsiaat 198 8 20 5 1 26 Angutit 5 14 0 0 14 Arnat 3 6 5 1 12
Kapisillit 66 11 1 2 0 3 Angutit 8 0 1 0 1
Arnat 3 1 1 0 2
Paaamiut 1496 98 149 18 0 167 Angutit 60 74 9 0 83 Arnat 38 75 9 0 84
Arsuk 95 13 14 1 0 15 Angutit 7 8 0 0 8
Arnat 6 6 1 0 7
Tasiilaq 2093 70 87 7 0 94 Angutit 45 45 4 0 49 Arnat 25 42 3 0 45
Sermiligaaq 197 9 11 0 0 11 Angutit 6 6 0 0 7
Arnat 3 5 0 0 5
Isortoq 79 4 0 0 0 0
Angutit 2 0 0 0 0 Arnat 2 0 0 0 0
Kulusuk 242 14 16 1 0 17 Angutit 8 9 1 0 10
Arnat 6 7 0 0 7
Tiniteqilaaq 113 6 10 1 0 11 Angutit 2 5 0 0 5 Arnat 4 5 1 0 6
Kuummiut 309 17 19 0 0 19 Angutit 12 14 0 0 14
Arnat 5 5 0 0 5
Ittoqqortoormiit 426 15 26 2 0 28 Angutit 8 13 1 0 14 Arnat 7 13 1 0 14
5
Innuttaasut nikerarnerat
Utoqqartavut amerliartorput Kommuneqarfik Sermersooq pingaartumik illoqarfiit pingaarnersaat Nuuk - nunatsinni inoqarfiit amerlanerit paarlattuanik - inuttusiartorpoq. Taamaattoq innuttaasut katitigaanerat misissoraanni innuttaasut sorliit isiginerlugit apeqqutaalluni assiliaq nikerarsinnaavoq. Utoqqartavut amerliartorput inuusuttulli amerliartoratik aamma sulisinnaassut ikiliartorput.
Kommunimi innuttaasut nikerarnerisa ineriartornera makkuninnga malunnaateqarpoq:
Ukiuni qulikkuutaani tullerni kommunimi utoqqaat amerleriarujussuassapput.
2040-mi 75 sinnerlugit ukiullit pingasoriaammik maannamiit amerlanerit
Puigortunngornermik eqqugaasut amerliartortut
Nunaqarfinni utoqqaat amerlanerit – taakkuninngali isumassuisinnaasut ikinnerit
Utoqqarnik sullissinermi unammilligassat
Soorlu ass. 1-imi takuneqarsinnaasoq siunissami unammilligassat arlaliusinnaapput taakkununnga aaqqiissutissat ukiuni tulliuttuni kommunimit tamaviaarunneqartariaqartut. Ataaniipput apeqqutit immikkoortumut pilersaarut aqqutigalugu akissutissaannik pissarsiffigerusutavut:
Utoqqaat angerlarsimaffimminni sivisunerpaamik najugaqarsinnaaqqullugit qanoq ikiuuttoqarsinnaava?
Utoqqarnik sullissineq qanoq
kajuminnartunngortissavarput?
Utoqqaat amerliartornerannut naapertuuttumik najugaqariaaseq sorleq naleqqunnerpaava?
Nappaatit sorliiit immikkut isiginiassavagut?
Utoqqaat eqeersimaartumik inuuneqaannarsinnaaqqullugit qanoq iliortoqassava?
Utoqqaat imminnut ikioqatigiinnissaannut qanoq ikiuussinnaavugut?
Nammineq kajumissuseq aallaavigalugu utoqqarnik ikorfartuinermik sulerusussuseqarneq qanoq iliorluta annertusassavarput??
Teknologi nutaaq qanoq atussavarput?
Figur 1: Kommuneqarfik Sermersuumi 2000-2040, utoqqaat 65-it sinnerlugit ukiullit siumoortumik naatsorsorneqarnerat. Paasissutissat: Nunatsinni Kisitseqqissaartarfik
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
Antal ældre - 65+
Figur 1 missingersuutaanngilaq siumoortumik naatsorsuinerinnaavoq, ass. piffissami tassani malunnaatilimmik Nuummut nussortoqarsinnaanera ilanngunneqanngilaq.
6
Figur 3: Ukioqatigiikkuutaani pingasuni ineriartorneq, 1980-
2013, indeks 1980 = 100,0
Kilde: Naatsorsueqqissaartarfik, Kisitsisaataasivik, marts 2013
Assitaliussap ersersippaa, ukiuni qulikkuutaani pingasuni meeqqat 15-it inorlugit ukiullit amerlassusiat taamaaginnangajassimasoq taamaattoq piffissami tassani utoqqaat amerliartuinnarsimallutik.
0,0
50,0
100,0
150,0
200,0
250,0
300,0
1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Ind
ek
s 1
98
0 =
10
0,0
Børn Arbejdsstyrke Ældre
Figur 2: 1980-2013, Nuna tamakkerlugu aamma
Kommuneqarfik Sermersuumi pilersuisinnaasut
amerlassusiat
Note: Pilersuisinnaasut amerlassusiat naatsorsorneqarpoq
meeqqat utoqqaallu amerlassusiat sulisinnaasut
amerlassusiannut agguarlugu. (18-64 ukiullit).
Kilde: Ingerlatsivik, Naatsorsueqqissaartarfimmi marsi 2013
kisitsisaataasivimmiittut tunngavigalugit. Assitaliussap ersersippaa kommunimi aamma nuna tamakkerlugu pilersuisinnaasut amerlassusiat assigiinginnangajattut.
0,30
0,35
0,40
0,45
0,50
0,55
1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010
Hele landet
Kommuneqarfik Sermersooq
Isumaginninnerup ineriartorteqqinnissaanut periarfissat aamma utoqqaat pitsaasumik inuuneqarnissaannut qulakkeerinnissami innuttaasut ukiumikkut qanoq agguataarsimanerat apeqqutaalluinnarpoq.
Innuttaasuni ukioqatigiiaat allanngoriartornerat pilersuisinnaasut amerlassusiat aallaavigalugu nalilersorneqarsinnaavoq.
Innuttaasut katitigaanerat allanngoriartortoq
Pilersuisinnaasut amerlassusiat
Innuttaasut sulisinnaasut aallaavigalugit pilersuisinnaasut
amerlassusaat naatsorsorneqartarpoq meeqqat utoqqaallu
suliffissaqartitsiviup avataaniittut amerlassusaannut
nallersuussinikkut.
Pilersuisinnaasut amerlassusaasa ineriartornerat figur 2-mi
Kommuneqarfik Sermersooq aamma nuna tamakkerlugu
kisitsisit aallaavigalugit naatsorsorneqarsimapput.
Figur 3-mi ukioqatigiiaani pingasuni piffissamit 1980 - 2013-imut naatsorsorneqarneri assiliartamiipput.
7
1984 1994 2004 2014 2024 2034 2040
Inuit
Katillugit 52.347 55.419 56.854 56.282 55.538 54.269 53.354
0-6 6.552 7.876 6.346 5.594 5.693 5.275 5.095
7-17 10.608 9.407 10.763 8.803 8.344 8.216 7.866
18-24 8.768 5.145 5.534 6.358 5.331 5.073 5.015
25-64 24.521 30.652 31.087 31.285 30.547 28.078 27.602
65-74 1.319 1.681 2.332 3.044 3.957 5.094 4.430
75+ 579 658 792 1.198 1.666 2.533 3.346
Procent
0-6 12,5 14,2 11,2 9,9 10,3 9,7 9,5
7-17 20,3 17,0 18,9 15,6 15,0 15,1 14,7
18-24 16,7 9,3 9,7 11,3 9,6 9,3 9,4
25-64 46,8 55,3 54,7 55,6 55,0 51,7 51,7
65-74 2,5 3,0 4,1 5,4 7,1 9,4 8,3
75+ 1,1 1,2 1,4 2,1 3,0 4,7 6,3 Paasissutissat: Ilaqutariinnermut Inatsiseqarnermullu Naalakkersuisoqarfik 2014
Innuttaasut ukiuisa agguataarsimanerat 2040-p tungaanut isigigaanni takuneqarsinnaavoq sulisinnaasut arriitsumik ikiliartortut paarlattuanik innuttaasut utoqqanngortut amerliartupiloorlutik.
Nunatsinni innuttaasut ukiuisa agguataarsimanerat
8
Peqqissuseq aamma sammisat Nuummi utoqqarpassuit innuttaapput nukissaqarluartut namminneq angerlarsimaffimminni najugallit. Peqatigiiffinni sammisaqartitsivinnilu peqataalluartut. Nuummi utoqqaat eqeersimaartumik inuunermik ingerlatsiinnarnissaannut periarfissaqarluarpoq. Sammisassaqaqaaq, taakkununnga ilaallutik ulluunerani orninneqarsinnaasut sammisaqartitsiviillu kommunimit ingerlanneqartut, utoqqarnulli peqqissunut sammisassat amerlanerit peqatigiiffinnit kajumissuseqartunit aallartinneqarsimapput.
Utoqqaat pisinnaasaat aallaavigalugit sammisaqartitsivinni assigiinngitsunik sammisaqartinneqartarput. Tassaasinnaapput eqaarsaaqatigiinnerit, inuit sammisaqaqatigiinneri, inuussutissat peqqinnartut aallaavigalugit ullut sammisaqarfiusut taakkununngaluunniit assingusut.
Nuup avataani illoqarfiit nunaqarfiillu
Illoqarfinni nunaqarfinnilu Nuup avataaniittuni sammisassatut neqeroorutit peqatigiiffiillu amerlanngillat. Nunaqarfinni utoqqaat ilaquttaminnit
ikorfartorneqarnissamik pisariaqartitsipput.
Nuup avataani illoqarfinni nunaqarfinnilu angalaarsinnaaneq suli ajornakusoorpoq, pingaartumik utoqqarnut piginnaanikillisimasunut ass. pitsorluuteqalersimasunut.
Peqqissuseq nappaatillu
Peqissutsip nappaatillu nassuiarneqarnerat
Kommuneqarfik Sermersuumi innuttaasut assigiinngitsut peqqissusiat nappaataallu pillugit nassuiaasiortoqarsimanngilaq. Aqutsiveqarfiulli utoqqarnik sullissinini aqqutigalugu utoqqaat peqqissusaannik, sammisaannik nappaataannillu ilisimasaqarluarluni.
Nappaatit
Nappaatit utoqqarnit atugaalersartut nalinginnaanerpaat tassaapput:
Utoqqalineq pissutigalugu qajannarsineq
Utoqqalineq pissutigalugu qajannarsinermi ilisarnaataapput piumassuserinngisamik sanigorneq, qasoqqaneq, timimik annikinnerusumik aalatitsineq, nalinginnaasumit nukillaanganeruneq imaluunniit naammattumik nerisaqannginneq. Qajannarsineq utoqqalinermik kisimi tunngaveqartuaannanngilaq.
Nappaatit inooriaatsimit aallaaveqartut
Nappaatit inooriaatsimit aallaaveqartut inuunermik ingerlatseriaatsit peqqutaallutik pinngortarput. Utoqqaat amerlasuut tupatortarsimanerup, imigassartortarsimanerup timimullu ilungersunartumik sulerulussimanerup kingunerisaanik nappaateqalersarput. Utoqqaat akornanni sukkortut, pualavallaartut gigteqarnerlu pissutigalugu pitsorluttut amerliartornerat takussaavoq. Isit qasertortaqalersut, pualluutit, tuberkulose, puigortunngornerit assigiinngitsut kræftimillu nappaateqalersarnerit inooriaatsimit aamma aallaaveqartut nappaatigineqarput. Aamma utoqqaat amerlasuut qaratsakkut aanaartoornernik taqqanillu milittoornernit eqqorneqartarput.
Puigortunngorneq
Utoqqaat amerliartornerat ilutigalugu puigortunngornermik nappaatillit aamma
amerliartorput. (imm. 5 takuuk).
9
2. Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqarnut neqeroorutit
Neqeroorut Nuuk Qeqertar-
suatsiaat
Kapisillit Paamiut Arsuk Tasiilaq Tunumi
Nunaqarfiit
Ittoqqor-
toormiit Angerlarsimaffinni ikiortit x x x x x x x x
Utoqqaat najugaqatigiiffiat x x x X
Utoqqaat angerlarsimaffiat x x
Qasuersaarfissat x x* x x x x*
Sungiusarneq
qasuersaarnerlu x
Nerisassanik aatsineq x
Attassiinnarnissamut
sungiusarneq x x** x** x** x** x** x** x**
Ikiorsiissutit
angerlarsimaffinnik
allannguinerit
x x x x x x x x
Ingerlanneqarnerit
innarluutilinnut bussit x x
Ulluunerani ornittakkat x x
Ullukkut angerlarsimaffik x
Ikorfartorti x x x x x x x x
Sullissisoq x x x x x x x x
Angerlarsimaffinnut
pulaartartoqarneq x x x x x x x x
Puigortunngortut pillugit
siunnersuineq x x x x x x x x
* Utoqqaat najugaqatigiiffianni inissaqarpat
**Peqqissaasoqatigiit angalasut ukiumut 1-2 tikittarput inuit ataasiakkaat naliliiffigereerlugit sungiusaatissaannik
tunniussisoqarsinnaavoq
B
Botilbud til ældre i Kommuneqarfik Sermersooq
Paaqqinniffiit/Utoqqaat illui
Utoqqaat najugaqatigiiffiat
Qasuersaarneq
Inissiisarfik nakkutigisaq
Qeqertarsuatsiaat
10
Paaqqinniffiit/Utoqqaat illui Innuttaasunut namminneq angerlarsimaffimminni najugaqarsinnaajunnaartunut paaqqinniffik ulloq unnuarlu sulisulik. Tamanna atuuppoq innuttaasut namminneerlutik:
Inuttut eqqiluisaarnermik ingerlatsisinnaajunnaartut, atisalersornermik atisaajarnermik anartarfiliarnermulluunniit sapiutilersut taamaaliornissaminnulluunniit iliuuseqarsinnaajunnaarsimasut
Nerillutillu imersinnaajunnaartut taamaaliornissaminnulluunniit iliuuseqarsinnaajunnaarsimasut
Aalaniarunnaartut
Sammisassaqarniarunnaartut
Ikiortissarsiorsinnaajunnaartut
Utoqqarnut innarluutilinnullu
naleqqussakkat
Najugaqarfik utoqqarmut imaluunniit innarluutilimmut naleqqussagaq tassaavoq; inissiaq imaluunniit illu utoqqaap imaluunniit innarluutillip pisariaqartitai naapertorlugit aaqqissuussaq.
Inissiat utoqqarnut imaluunniit innarluutilinnut naleqqussakkat sulisoqartinneqanngillat.
Innuttaasunut utoqqarnut imaluunniit innarluutilinnut naleqqussakkamik inissinneqarnissamut
Kommuneqarfik Sermersooq akuersisartuuvoq. Iserit
aamma INI aqqutigalugit init.
Utoqqaat najugaqatigiiffiat Innuttaasut namminneq angerlarsimaffimminni najugaqarsinnaajunnaartut paaqqutarineqarnissamik pisariaqartitsinngitsut najugaqarfiat ulloq unnuarlu sulisulik.
Utoqqaat ikorfartorneqaraluarlutik namminneq angerlarsimaffimminni pisinnaajunnaartut utoqqaat
najugaqatigiiffianni inissamik qinnuteqarsinnaapput.
Inissiisarfik nakkutigisaq
Innuttaasut paarisariaqartut paaqqutarineqarfinni isumagineqarsinnaanngitsut akulikitsumik alakkarneqartussat, nakkutigisariallit aamma ulluinnarni aaqqissuussanik pisariaqartitsisut inaat. Siunertaavoq innuttaasut immikkut ittunik pisariaqartitsisut naleqquttunik ineqarnissaat qulakkeerniassallugu. Innuttaasoq najugaqartussaq puigortunngornermik annertuumik annertoorujussuarmilluunniit imaluunniit nappaammik assingusumik atugaqartutut naliliiffigineqarsimassaaq.
Inissiisarfik nakkutigisaq ulloq unnuarlu sulisoqarpoq.
Utoqqarnut najugaqarfiit neqeroorutaasut
Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat paaqqutarineqarnissamik
isumassorneqarnissamillu assigiinngitsunik pisariaqartitsisut ineqarfiusinnaasunik makkuninnga neqeroorfigineqartarput:
Paaqqinniffiit
Utoqqaat illui
Utoqqaat najugaqatigiiffii
Inissiisarfik nakkutigisaq
Kommunimi ulloq unnuarlu
angerlarsimaffiit
Nuummi paaqqutarineqarfiit 2 Nuummi inissiisarfik nakkutigisaq 1 Paamiuni utoqqaat illuat 1 Arsummi utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Qeqertarssuatsiaani utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Tasiilami utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Ittoqqortoormiini utoqqaat najugaqatigiiffiat 1
Inissiisarfik nakkutigisaq nutaaq Inissiisarfik nakkutigisaq ataaseq kommunimit ingerlanneqarpoq (Tikitaq), Nuummiippoq arfinilinnullu inissaqarluni. Immikkoortortaq 1. maaji 2015 Ippiarsummut nuunneqassaaq, taamaasilluni inissat qulinngorlutik taakkunannga aappariinnut ini ataaseq.
11
Pillorissaavik
Rasmuuseeqqap Aqq.3 B-1483
3900 Nuuk
Sungiusarfik qasuersaarfik
qulingiluanik inissalik
Tikitaq
Rasmuuseeqqap Aqq.3 B-1483
3900 Nuuk
Inissiisarfik nakkutigisaq arfinilinnik
inissalik
Utoqqaat najugaqatigiiffiat Ittoqqortoormiit
Postbox 84
3914 Tasiilaq
Utoqqaat najugaqatigiiffiat 16 –inik
inissalik
Utoqqaat najugaqatigiiffiat Tasiilaq
B-2439
Qeqertarsuatsiaat
Ældrekollektiv med 10 pladser
Utoqqaat najugaqatigiiffiat Utoqqallak
William Jensenip Aqq. 2
3940 Paamiut
Utoqqaat angerlarsimaffiat19-inik
inissalik
Utoqqaat Illuat Paamiut
Attartu 107
3905 Nuussuaq
Paaqqinniffik 20-nik inissalik
Ippiarsuk
Rasmuuseeqqap Aqq.3 B-1483
3900 Nuuk
Paaqinniffik 37-inik inissalik
Utoqqaat Illuat Nuuk
Ulloq unnuarlu paaqqutarineqarfiit
Qanganitsat Tuaat B-255
3980 Ittoqqortoormiit
Utoqqaat najugaqatigiiffiat arfineq-
marlunnik inissalik
Utoqqaat najugaqatigiiffiat Arsuk
B947
3932 Arsuk
Utoqqaat najugaqatigiiffiat arfineq-
pingasunik inissalik
2. juni 2014 kommunalbestyrelsi
aalajangiivoq Arsummi Utoqqaat
najugaqatigiiffiat matuneqassasoq
najugaqartoq kingulleq Paamiuni utoqqaat illuanni inissaqalerpat.
12
Ulluunerani ornittagaq
Utoqqalinersiallit aamma siusinaartumik soraarnerussutisiallit peqataatinneqarnissamik
pisariaqartitsisut kisimiippallaarnissamullu pinaveersaartitsissutitut ulluunerani sammisassaqartitsivittut neqeroorut.
Neqeroorut innuttaasunit namminneerlutik assamminnik errortuisinnaasunit, perusuersarsinnaasunit, nerisassaminnik kivitsisinnaasunit, nerillutillu imersinnaasunit inunnullu allanik attaveqarsinnaasunit atorneqarsinnaavoq.
Ulluunerani angerlarsimaffik
Ulluunerani angerlarsimaffik siusinaartumik soraarnerussutisialinnut utoqqalinersialinnullu immikkut ikorfartorneqarnissamik peqataatinneqarnissamillu pisariaqartitsisunut neqeroorutaavoq.
Innuttaasut assamminnik errortuinissamut, perusuersarnissamut, nerinissamut imernissamullu ikiortariaqartut inooqatigiillu akornanniinnissamik ajornartorsiuteqartut ulluunerani angerlarsimaffimmik atuisuusinnaapput.
Ulluunerani ornittakkat
Kommuneqarfik Sermersuumi ulluunerani
ornittakkat assigiinngitsut marluk neqeroorutaapput
Ulluunerani ornittagaq
Ulluunerani angerlarsimaffik
Rasmuuseeqqap Aqq.3 B-1483
3900 Nuuk
Ulluunerani angerlarsimaffik isikaneq marlunnik inissalik
Utoqqaat Illuat Nuuk Ippiarsuk
Aqqusinersuaq15 A
3900 Nuuk
Nuummi illu sammisaqartitsivik
Inissat 60-it
Pilutaq
13
Attartu 107
3905 Nuussuaq
Ulluunerani ornittagaq 33-inik inissalik
Ulluunerani angerlarsimaffik 19-inik
inissalik
Unammillernartut
Paamiuni Utoqqaat Angerlarsimaffiat
Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat amerleriarsimaneri
pissutigalugu utoqqaat illuani inissat amerlineqarnissaat
annertuumik pisariaqartinneqartoq paasinarsisimavoq.
Paamiuni utoqqaat 65-it sinnerlugit ukiullit 2005-imi 137-
iusimapput, 2015-imilu 167-it. Tamatuma saniatigut aamma
puigortunngortut amerligaluittuinnarput, taamaammallu
taakkununnga naleqquttumik illersukkamik imikkoortuliortoqartariaqarluni.
Aaqqiissutissat
Paamiuni nutaamik utoqqarnut
angerlarsimaffiliornissaq kommunip
pilersaarutigaa. Sanaartugassaq
pilersaarusiorneqareerlunilu
aningaasaliiffigineqareerpoq. Pilersaarutit
malillugit 2016-imi sanaartorlugu
aallartinneqassaaq.
Tasiilami Utoqqaat Angerlarsimaffiat
Maannakkut utoqqaat angerlarsimaffiat utoqqarnut
najugaqatigiiffittut sanaajuvoq, taamaalillunilu
nammineersinnaanerusunut naleqqussagaalluni. Utoqqaat
amerliartuinnarneri (2005-imi 58-iniit 2015-imi 94-inut
amerleriarneq) kiisalu utoqqaat paaqqutarisariallit
amerliartornerat pissutigalugit, utoqqarnut amerlanerusunut
paaqqutarisarialinnullu inissalimmik nutaamik utoqqarnut
angerlarsimaffiliornissaq pisariaqartinneqarpoq.
Tasiilami nutaamik utoqqarnut
angerlarsimaffiliornissaq kommunip
pilersaarutigaa. Sanaartornissamut najoqqutassaq
2015-ip naanerani piariissaaq. Sanaartugassaq
aningaasaliiffigineqassaaq.
Ittoqqortoormiini utoqqarnut najugaqatigiiffik
Utoqqarnut najugaqatigiiffik pisoqalillunilu
aserfallassimaqaaq, ukiuni amerlasuuni
aserfallatsaalineqarsimannginnera malunnarluni. Utoqqarnut
najugaqatigiiffik 6-inut inissaateqarpoq,
aalajangersimasumilli najugaqartut 7-iugajupput,
utaqqisuniittoqarlunilu, piffissallu ilaani innuttaasut
peqqissartereernermik kingorna oqilisaanneqarnissamik
pisariaqartitsisut eqqarsaatigalugit
ilungersunartorsiortoqarsinnaasarpoq, nunamilu sumiiffiit
pissutaallutik utoqqaat angerlarsimaffianut nuunnissaq
ajornartarluni.
Utoqqarnut najugaqatigiiffiup allilernissaanut
nutarternissaanullu kiisalu allissutaata
katerisimaarfittaqarnissaanut,
toqqorsivittaqarnissaanut il.il periarfissat
ingerlatsiviup misissussavai.
Kommunip paaqqinniffiini unammillernartut
periarfissallu
Nuummi oqilisassisarneq paaqqutarisariallillu najugaqarfii
Paaqqutarisarialinnik oqilisaanneqartussanillu inissanut utaqqisoqarpoq.
Puigortunngortunut immikkoortortaq Utoqqaat
Angerlarsimaffianiit Ippiarsummut
nuunneqariarpat, Utoqqaat angerlarsimaffiat
allanngortiterlugulu allilerneqarsinnaanngussaaq,
taamaalilluni inissat 6-inik ilasinnaanngussallutik –
paaqqutarisarialinni marluk oqilisaassivimmilu 4-t
– sammisassaqartitsivialu
nutarterneqarsinnaassaaq. 2016-imi allilernissaanut
5,225 mio. koruunit immikkoortinneqareerput.
14
Ikiuutit aamma ininik allannguinerit
Innuttaasut innarluuteqarnertik imaluunniit nappaateqarnertik pissutigalugu ulluinnarni suliassanik nalinginnaasunik nakkutiginninnissamik ajornartorsiuteqartut ikiuutinik iniminniluunniit allannguinissamik pisariaqartitsisut ikiorserneqarsinnaapput. Inimik allannguinissamut ikiorsiisoqartarpoq, inip naleqqussartariaqarnera pisariaqavitsillugu.
Ikiorsiissummik tassannga pissagaanni pinngitsoorani:
Innuttaasoq ataavartumik innarluuteqassaaq tassa pigiuaannagassaminik ajoqusersimassaaq
Ikiuutit imaluunniit inimik allanngortitsineq pissutsinik annertuumik aaqqiissutaassaaq
Ulluinnarni annertuumik oqilisaataassaaq
Siunertaavoq innuttaasup sapinngisaq naapertorlugu sivisunerpaamik nammineq angerlarsimaffimmini najugaqarnissaa.
Neqeroorutit allat
Neqeroorutit suut?
Angerlarsimaffimmi ikiortit
Eqaarsaarneq sammisassatullu neqeroorutit
Pinaveersaartitsissutitut angerlarsimaffinni pulaarneq
Ikiuutit
Angerlarsimaffinnik allanngortiterinerit
Nerisaqarneq pillugu aaqqissuussineq
Angallanneqarnissamut periarfissat
Oqilisaavigineqarneq
Puigortunngorneq pillugu siunnersorneqarneq
Ikorfartorneqarnissamik aaqqiissutit
Pinaveersaartitsinermik siunertaqarluni angerlarsimaffinnut pulaartarneq
Innuttaasut tamarmik 75-inik ukioqalersimasut ukiumut marlonarlutik angerlarsimaffimminni pulaarneqarnissamik neqeroorfigineqartarput.
Pulaarneqarneq innuttaasumut akeqanngilaq. Pinaveersaartitsinermik siunertaqarluni angerlarsimaffimmi pulaarneqarneq ajornartorsiummik aalajangersimasumik aallaaveqartariaqanngilaq. Pulaarnermi pisinnaassuseq nalilerneqartarpoq ajornartorsiutaalersinnaasunillu siumungaaq iliuuseqartoqarsinnaalluni. Kiffartuussineq taanna inatsisitigut pisusaaffiunngilaq.
Angerlarsimaffimmi ikiorti
Utoqqaat sivisunerpaamik namminneq angerlarsimaffimminni najugaqaannarnissaat tapersersorlugu angerlarsimaffimmi ikiortit ikiorsiissutigineqartarput. Ikiorserneqarneq tassaasinnaavoq:
Inuttut eqqiluisaarneq
Eqqiaaneq
Pisiniarnermik ikiorneqarneq
Asaaneq
Nunaqarfinni ikummatissamik imermillu aallernerit
Illoqarfinni nunaqarfinnilu tamaginni
angerlarsimaffimmi ikiorti neqeroorutigineqartarpoq.
Pisinnaajuarumalluni sungiusarneq
Innuttaasunut ulluinnarni pisinnaassutsimik pigisaqaannarumasunut pisinnaajuaannarumalluni sungiusarneq neqeroorutaavoq. Sungiusarnerni ulluinnaat pingaarutilinnik imaqarnissaannik ingerlatsilerumasunut imaluunniit attassiinnarumasunut periarfissiineq siunertaavoq.
Pingaartinneqarpoq innuttaasup sapinngisani naapertorlugu:
Sungiusarnissamik pilersaarusioqataalluni nammineq anguniagassaliussasoq
Akisussaaqataalluni pilersaarutaasutut sungiusaqataassasoq
Imminut ikiorneruneq anguniagaavoq
Najugaqarfittut neqeroorutit, ulluunerani sammisassat aamma pilersuisuuneq pissutigalugu tapiissutit saniatigut Kommuneqarfik Sermersooq pingaarutilinnik arlalinnik neqerooruteqarpoq innuttaasut utoqqalisut ulluinnarni oqinnerusumik atugaqarnissaat angujumallugu.
Neqeroorutit taakkua aallaavigaat, innuttaasup ulluinnarni inuunermini sapinngisaq naapertorlugu imminut ikiorsinnaanissaanut periarfissaqartinnissaa
15
Angallanneqarneq
Innuttaasoq nammineq angalaarsinnaanngippat imaluunniit pisortat ingerlataannik bussinik ilaasinnaanngippat illoqarfinni innarluutillit bussiinik angallanneqarsinnaanermut innersuunneqarsinnaavoq. Bussinik angallanneqarnerit tamarmik nammineq akilerneqassapput 8 kr. Kommune Paamiuni Nuummilu innarluutilinnut
bussinik pigisaqarpoq.
Nerisaqartitsineq
Innuttaasut namminneq kissartunik nerisassiorsinnaanngitsut nerisassanik pajunneqartarnissaat akuersissutigineqarsinnaavoq. Nerisassat sap.ak. ulluini tamaginni innuttaasup angerlarsimaffianut aanneqartarput. Immikkut nerisaqartitsineq nakorsamit innersuussineq aallaavigalugu isumaqatigiissutaassaaq.
Puigortunngorneq pillugu siunnersorneqarneq
Puigortunngorneq pillugu siunnersorneqarneq innuttaasumut puigortunngortumik ikiorsiinerup tamakkiisup iluaniippoq, sulisumit innuttaasumik attaveqartumit ingerlanneqartussaalluni. Ajornartorsiummik pilersoqassappat immikkut siunnersorneqarneq pisariaqartinneqarluni ilaqutaasulluunniit itinerusunik apeqqutissaqarpata Kommuneqarfik Sermersuumi Puigortunngortunut
Ataqatigiissaarisoq attavigineqarsinnaavoq.
Tallimangornermi telefonikkut attavigineqarsinnaavoq
nal. 10-12.
Qasuersaarneq
Utoqqaat eqaarsaarnissamik aamma qasuersaarnissamik neqeroorfigineqarsinnaapput:
Napparsimmavimmit angerlarsimaffimmut ikaarsaariarnermi ikorfartorneqarnermik pisariaqartitsinermi
Innuttaasup nammineq angerlarsimaffimmini kisimiilluni najugaqaannarsinnaaneranik paasiniaanerup nalaani
Qasuersaartinneqarnissamik pisariaqartitsisoqartillugu innuttaasoq ulluinnarni
inooqatigisaminik najugaqateqartoq kisimiillunilu angerlarsimasinnaanngippat
Ineqarneq pillugu ajornartorsiortoqartillugu nammineq angerlarsimaffimmi najugaqaannarnissaq illersorneqarsinnaanngippat
suliniutaasinnaasullu allat periarfissaatinnagit.
Neqeroorutit allat
16
Utoqqalinersiat
Utoqaalinersiaqalerneq 65-inik ukioqalernerup kingorna qaammatip aallaqqaataanit atuutilersinnaavoq. Inatsisartut inatsisaat nr. 3, 7. maj 2007, § 27, stk. 3 naapertorlugu 65-inik ukioqalereernerup kingorna utoqqalinersiaqalernissaq qinnutigigaanni qinnuteqaatip tunniunnerata kingorna qaammatip aallaqqaataani utoqqalinersiat tunniunneqassapput. Inuit siusinaartumik soraarnerussutisiaqartut 65-inik ukioqalernerminni qinnuteqaqqaaratik ingerlaannartumik utoqqalinersiaqalersarput.
Utoqqalinersiaqartoq ulloq unnuarlu najugaqarfimmut nuuppat, ineqarnera pisortanit akilersorneqalerluni utoqqalinersiat qaammat taanna nuuffik qaammatillu tulliani allannguuteqaratik tunniunneqassapput. Kingornali utoqqalinersiat kisermaap utoqqalinersiaasa 20 procentiannik amerlassusillit pissarsiarisalissavaat.
Tapit annertussusileriikkat Atugassiissutitut tapiissutit aalajangersimasut innuttaasunit qinnutigineqarsinnaapput akuersissutigineqartarlutik, kommunimi utoqqalinersiaqartut akiligassat aalajangersimasut akilereerlugit inuttut atorsinnaasaasa minnerpaaffissaannik aalajangiussat aallaavigalugit. Inummut tapi utoqqalinersiaqartunut tunniunneqarsinnaavoq aningaasaqarnikkut immikkut ilungersunartumik inissisimasoqartillugu imaluunniit utoqalinersialik aningaasaqarnikkut ilungersunartumik inississinnaatillugu. Inummut tapi aningaasartuutinik imaattunik tapiliutitut tunniunneqarsinnaapput:
Peqqissuseq aallaavigalugu aningaasartuutit malunnaatilimmik allannguuteqarpata
Isarussanik ikiuutinillu nutaanik pisaarnerni
Inuuniarnermut atugassatut pisartakkat
Pilersuinermut ikiorsiissutit
Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaliner-sialinnut makkua ikiorsiissutigineqartarput:
Utoqqalinersiat
Ineqarnermut tapiissutit
Tapit annertussusileriikkat
17
3. Aaqqissuussaaneq aamma ingerlatsineq
Inersimasunik isumassuineq
Pillorissaasut
aammalu timimik
sungiusaasut
suleqatigiit &
Angerlarsimaffinni
ikiortit Imm. pisortaq
Angerlarsimaffinni ikiortit
Peqqissaasut Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut
suleqatigiit angalasut
Oqartussaanermik
immikkoortoq
Sulianik
ingerlatsineq
Akuersissutit
Inunnik
kiffartuussineq
Atornerluisunik katsorsaaneq
Socialpsykiatri &
Innarluutillit
Ullukkut
ornittakkat
Ikiorfartuisoqatigiit
Najugaqarfiit
Najugaqaqatigiiffiit
Socialpsykiatri
Tasiilaq &
Ittoqqortoormiit
Utoqqarnik
suliassaqarfik
Paaqqutarisariallit
angerlarsimaffiat
Utoqqaat illui
Utoqqaat
najugaqatigiiffii
Ulluunerani
ornittakkat
Ulluunerani
angerlarsimaffik
Tapiissutinik
suliaqartut
Ineqarnermut tapit
Erninermut
atatillugu
ullormusiat
Suliffissaaleqisunik
ikiorsiineq
Pisortat
ikiorsiissutaat Utoqqalinersiat
Oqartussaaner
mik
suliassaqarfik
ISI
Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqarnik suliassaqarfimmi
immikkoortut tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit
aqunneqartut:
Oqartussaaneq
Immikkoortoq oqartussaanermik ingerlatsisoq
Immikkoortoq tapiissutinik suliaqartoq
Inersimasunik isumassuinermik immikkoortoq
Immikkoortoq utoqqarnik sullissisoq
Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma angerlarsimaffinni ikiortit
Illoqarfiit nunaqarfiillu
Nuuk, Paamiut, Tasiilaq aamma Ittoqqortoormiit ingerlatsivinnik inunnik kiffartuussinermik sulialinnik ammapput. Nuup, Paamiut aamma Tasiilap pigisaanni nunaqarfinni utoqqaat najukkami allaffimmit
kiffartuunneqarput.
Aaqqissuussaq nutaaq: Oqartussaanermik suliassaqarfik
Inunnik isumaginninnermi suliassaqarfimmi 1. marsi 2015
aaqqissuussaaneq allanngussaaq. “Oqartussaanermik
suliassaqarfik” pilersinneqarpoq immikkoortuaqqanut
marlunnut aggulussimasoq: Immikkoortoq oqartussaanermik
ingerlatsisoq aamma immikkoortoq tapiissutinik
suliaqarfiusoq.
Oqartussaanermik suliassaqarfimmi pisortatut atorfik
pilersinneqarpoq immikkoortuaqqalli immikkoortumi
pisortaqarlutik.
18
Inersimasunik isumassuinerup aaqqissuussaanera
Fagchef
Afdelingsleder for Terapeutteam og
Hjemmehjælpsområdet
Områdeledere af Hjemmehjælpen
Nuuk Syd
Nuuk Nord
Nuussuaq
Paamiut
Tasiilaq
Ittoqqortoormiit
Rejsende terapeutteam
Afdelingsleder for socialpsykiatriområde
Dagcenteret Sukisaarsarfik i Nuuk
Dagscenteret Nuilaq i Paamiut
Støttekorps i Nuuk
Boenheden i
Blok 3
Boenheden i
Blok 9
Boenheden i Nuussuaq 13 og 65
Boenheden i Nuussuaq 15 og
Blok M
Støttekorps og bofællesskab i Paamiut
Områdeleder for ældre og socialpsykiatri Tasiilaq
Afdelingsleder for Ældreområdet
Dagscenteret Pilutaq
Demenskoordinator
Ældrekollektivet i Qeqertarsuatsiaat
Alderdomshjemmet i
Paamiut
Ældrekollektivet
i Arsuk
Alderdomshjemmet i Tasiilaq
Ældrekollektivet i Ittoqqortoormiit
Pleje- og aktivitetscenter
Ippiarsuk
Plejehjem
Utoqqaat Illuat
Viceleder
Soorlu takuneqarsinnaasoq suliassaqarfimmik ingerlatsisup Utoqqarnut suliassaqarfik, peqqissaasoqatigiit aamma angerlarsimaffinni ikiorteqarnerup saniatigut Socialpsykiatrimik suliassaqarfimmik akisussaasuuvoq utoqqarnut suliassaqarfimmi ikiorsiissutit kommunimut attuumassuteqanngikkaluartut.
19
Inersimasunik isumassuinermi immikkoortoq
utoqqarnut suliassaqarfimmit aqunneqarpoq:
Ulloq unnuarlu najugaqarfiit
Oqilisaavigineqarneq
Puigortunngornermik suliassaqarfik
Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma angerlarsimaffinni ikiortit
Inersimasunik isumassuinermik immikkoortoq
Najugaqarfiit
Utoqqarnut suliassaqarfimmi sulisut 185-it atorfeqartinneqarput kommunimi utoqqarnut najugaqarfinni allaffissornermik, kiffartuussinermik paaqqutarinninnermillu suliaqartut.
Peqqissaasut, peqqinnissamik isumaginninnermik ikiortit, peqqinnissamut assistentit, igaffimmiut, pedelit aamma biilertut tamarmik utoqqaat najugaqarfiinnittunik kiffartuussinermik suliaqarput.
Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit &
Angerlarsimaffinni ikiortit
Angerlarsimaffinni ikiortit aamma pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit katillutik 56-iupput. Suliassat pingaarnersaaraat imminnut
ikiortunik kiffartuussinissaq utoqqaat sivisunerpaamik
namminneq angerlarsimaffimminniissinnaaqqullugit.
20
Utoqqat Illuat Nuuk
Allaffissorneq Allaffimmi fuldmægtigi 1 Allaffimmi overasssistenti 1
Pedeli aamma eqqiaasut pisortaat 1
Eqqiaanermik ikiortit ilinniarsimanngitsut 6 Biilertoq 1
Paaqqutarisariallit immikkoortortaat
Immikkoortortami peqqissaasoq 3
Peqqissaasoq ikiortaasoq 1
Napparsimasunik paarsisut 2 Peqqissaanermik assistentit 12 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 30
Sammisassaqartitsivik
Perorsaasoq 1 Suliamik ilinniagaqarsimanngitsoq 1
Igaffik Økonoma 1 Igaffimmi assistentit 5
Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 3
Ippiarsuk
Allaffissorneq Allaffimmi fuldmægtigi 1 Pedeli 1
Eqqiaasut 5 Biilertoq 1
Paaqqutarinniffiit
Immikkoortortami peqqissaasoq 1 Peqqissaasoq 1
Peqqissaasoq ikiortaasoq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik assistentit 11 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 11 Ikiorti 1
Sammisassaqartitsivik
Peqqinnissamut assistenti 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 4
Igaffik
Igaffimmi pisortaq 1 Igaffimmi assistentit 3 Inuussutissalerinermik ikiortit/nerisarfimmi ikiortit 3
Utoqqaat najugaqatigiiffiat Tasiilaq
Immikkoortortami peqqissaasoq 1 Pisortaq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 4 Suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 11 Pedeli 1 Igaffimmi ikiortit 2 Eqqiaaneq aamma errorsineq 2
Utoqqaat najugaqatigiiffiat Paamiut
Immikkoortortami peqqissaasoq 1 Pisortaq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 4 Suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 11 Pedeli 1 Igaffimmi ikiortit 2 Eqqiaaneq aamma errorsineq 2
Utoqqaat najugaqatigiiffiat Arsuk Pisortaq 1 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 4
2. juuni 2014, kommunalbestyrelse aalajangiussivoq Arsummi
Utoqqaat najugaqatigiiffiat matuneqassasoq najugaqartoq
kingulleq Paamiuni Utoqqaat Illuanni inissaqalerpat.
Ulluunerani ornittagaq Pilutaq Pisortaq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 2 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 2 Igaffimmi assistenti 1 Biilertoq 1
Utoqqarnut suliassaqarfimmi sulisut
Utoqqaat najugaqatigiiffiat
Qeqertarsuatsiaat
Pisortaq 1 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 5
Utoqqaat najugaqatigiiffiat
Ittoqqortoormiit
Pisortaq 1 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 6
21
Angerlarsimaffimmi ikiorti suua?
Angerlarsimaffimmi ikiorti inuup nammineq ikiortigaa paaqqinnittoralugu taamatullu angerlarsimaffimmi suliassanik ikiortigalugulu tapersersortigaa.
Siunertaq Angerlarsimaffimmi ikiorteqartitsinermi siunertaavoq napparsimasut timikkut imaluunniit eqqarsartaatsikkut nukillaaqqagallarneq imaluunniit sanngiillivinneq pissutigalugit imaqaluunniit inooqatigiinnermi immikkorluinnaq ajornartorsiuteqarneq pissutigalugu
suliassanik isumaginnissinnaanngitsut ikiorneqarnissamik paaqqutarineqarnermillu pisariaqartitsisut tapersersussallugit. Angerlarsimaffinni ikiorteqariaatsit assigiinngitsut:
Angerlarsimaffimmi ikiortit ataavartoq o Pisariaqartitsineq atuuttuartussaq o Inoqutigiit isertitaasa katinneranni killiffiit
aalajangersakkat naapertorlugit kiffartuussineq akeqarpoq.
Angerlarsimaffimmi ikiorteqarallarneq o Pisariaqartitsigallarnermi – piffissaq killilik o Angerlarsimaffimmi ikiorteqarallarneq
akeqanngilaq inuttut isumaginninnermik iliuusissamik pilersaarusiortoqarsimatillugu suliassaqarfiillu akimorlugit suliniarneq ima ingerlanneqarpat innuttaasoq ikiorserneqarani ingerlaqqissinnaaqqikkumaartoq.
Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma
angerlarsimaffimmi ikiortit
Angerlarsimaffimmi ikiortit
Utoqqaat nammineq angerlarsimaffimminni najugaqartut tapersersorumallugit angerlarsimaffinni ikiorteqartitsineq pingaaruteqarluinnarpoq. 2015-imi Kommuneqarfik Sermersuumi innuttaasut 300 angerlarsimaffimmi ikiorteqartinneqarput. Angerlarsimaffimmi ikiorteqarneq pisortanit ikiorsiissutit pillugit inatsisit aallaavigalugit aaqqissuussaavoq inuttut paaqqutarineqarneq suliassanillu ikiorsiinermik ilaqartoq.
Akuersissuteqartarneq Suliassaqarfimmut pitsaassutsimut aalajangiussat naapertorlugit akuersisartoq naliliisarpoq innuttaasoq angerlarsimaffimmi ikiorteqarnermik tunineqarsinnaanersoq. Innuttaasut ataasiakkaat pisariaqartitaat naapertorlugit tunngavilersukkamik naliliisoqartarpoq. Angerlarsimaffimmi ikiorteqarneq innuttaasoq peqatigalugu pilersaarusiorneqassaaq/ingerlanneqassaaq, ulluinnarni annermik imminut isumagisinnaanera
tapersersorniarlugu. Inuttut paaqqutarineqarneq suliassatigullu ikiorneqarneq ullukkut unnukkullu ingerlanneqartarput.
Taaguummi ”Inuttut paaqqutarineqarneq” pineqarput inuttut eqqiluisaarnermik, atisalersornermik, makitsinneqarnermik, nerisassanik allanillu ikiorneqarneq.
Taaguummi ”Suliassanik ikiorneqarneq” pineqarput angerlarsimaffimmi suliassat soorlu eqqiaaneq, errorsineq, niuerniarneq il.il.
Angerlarsimaffinni ikiortit ullut tamaviisa nal. 08 – 21 sulisarput.
1. juuni aallarnerfigalugu Nuummi angerlarsimaffinni ikiortit nal. 23 tungaanut ammasalissapput. Innuttaasut unnukkut ikiortariaqartut unnukkut nalinginnaanerusunik atugassaqartitaanissaat periarfissikkumallugit.
22
Pillorissaasut aammalu timimik
sungiusaasut suleqatigiit Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit Nuummi angerlarsimaffeqarput. Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit angalasuupput ukiut tamaasa illoqarfiit nunaqarfiillu tikittarlugit innuttaasut peqqissarneqarnissamik pisariaqartitsisut ikiorsertarlugit. Suleqatigiit suliaat tassaapput:
Piginnaanerit attatiinnartikkumallugit sungiusaaneq
Ikiuutit aamma najugaqarfinnik allanngortitsinerit
Ergonomi – inunnik nuutsinerit
Ilitsersuussineq siunnersuinerlu
Neqeroorutit kikkunnut atuuppat? Utoqqaat ataavartumik akornutillit aamma innarluutillit taamaattumillu piginnaanimik ilaannik annaasaqarsimasunut neqeroorut atuuppoq.
Piginnaanernik attassiinnarumalluni eqaarsaarneq
Utoqqalinersiallit siusinaartumillu soraarnerussutisiallit
piginnaasamik annaasaqarsimasunut neqeroorutaavoq.
Anguniakkat iliuusissallu innuttaasoq peqatigalugu
isumaqatigiissutigineqassapput pilersaarusiorneqarlutillu.
Innuttaasup akisussaaqataanermik ersersitsinissaa
naatsorsuutigineqarpoq.
Eqaarsaarneq nukinnik, qasujaallisarnermik,
ataqatigiissaarinermik taamatullu eqqarsartaatsikkut
pissutsinik sungiusarnermik imaqarsinnaavoq.
Sungiusarnermi ulluinnarni suliassat aamma
ilaatinneqarsinnaapput.
Ikiuutit
Ikiuutinik neqeroorfigineqarnissamut piumasaqaataavoq:
Innuttaasoq ataavartumik innarluuteqartoq
Ikiuut innarluutilimmut annertuumik iluaqqusiippat
Ikiuut ulluinnarni inuunermik annertuumik
oqilisaataappat.
23
Unammilligassat
Nalunaaqquttap 21 aamma 08 akornanni innuttaasoq ikiorneqarsinnaanngilaq. Innuttaasut inuttut eqqiluisaarnermut ass. perusuersarnermut ikiortariaqartut namminneq angerlarsimaffimminniissinnaanngillat qanigisaminnik
ikiortissaqartigatik.
Aaqqiissutit periarfissallu
Nuummi ammasarfik ukioq manna nal. 7.30-miit 23-mut sivitsorneqassaaq.
Ukiuni tulliuttuni ulloq unnuarlu ammasalernissaq aallaavigalugu suliniartoqarpoq. Illoqarfinni allani
pisariaqartitsineq malittareqqissaarneqarluni.
Angerlarsimaffinni ikiortini suliallit amerlanerit suliamik ilinniagaqarsimanngillat. Innuttaasut sivisunerusumik angerlarsimaffimmi najugaqartalerput qangaaniillu sivisunerusumik inuusalerlutik ilungersunartunik nappaateqaraluarlutik. Innuttaasut pisariaqartitaat arlalippassuit suliamik ilinniarsimasumit ikiorneqarnissamik pisariaqartitsipput.
Innuttaasut amerliartuinnartut paaqqutarineqarnissamik suliassanillu ikiorneqarnissamut innersuunneqartarput aamma innuttaasut ikiorneqareersut ikiorneqarnerat annertusineqassaaq.
Ukioq manna kommunimi tamarmi angerlarsimaffimmi ikiortit amerlanerit sap. ak. 4 piginnaanngorsarnermik ingerlatsissapput. PI peqatigalugu pikkorissarneq ingerlanneqartoq.
Ilinniartitsissutigineqarlutik isumassuineq, imminut isumassorneq, imminut paaqqutarineq, inuttut eqqiluisaarneq, eqqiaaneq, attaveqaqatigiinneq aamma suleqatigiinneq, ajornartorsiutinik aaqqiiniarneq, nuussisarnerit aamma innuttaasut atugaat assigiinngitsut.
Suliassaq pingaarneq qitiutinneqassaaq
Najukkat akornanni angallassinermut tunngasut periarfissiuunneqartariaqarput
Ulluinnarni suliat qanoq suliarineqartarneri periutsit pillugit nutaaliortoqassaaq:
o Piginnaanngorsaqqinneq
o Teknikkikkut atugarissaarneq
Kommunimi kalerrisaarummik aaqqissuussisoqarsimanngilaq. Tassa imaappoq, innuttaasut namminneq oqarasuaammik atuisinnaanngillat, angerlarsimaffimmilu ikiortinut attaveqarsinnaanngillat.
Atugarissaarnissaq aallaavigalugu teknologip taamaattup siunissami atugaalernissaa
eqqarsaatigineqartariaqarpoq.
Angerlarsimaffinni ikiortini unammilligassat periarfissallu
24
Pillorissaasut aammalu timimik
sungiusaasut suleqatigiit Pillorissaasut 2
Timimik sungiusaasut 3 Toqqortaasivimmi sulisoq 1 Timimik sungiusaasoq – meeqqat 1 Pillorissaasoq – meeqqat 1 Timmik sungisaasoq Paamiut ½
Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma
Angerlarsimaffinni ikiortini sulisut
Pisortat aamma allaffissorneq
Immikkoortortami pisortaq 1
Allaffimmi fuldmægtigi 1
Angerlarsimaffimmi ikiortit Nuummi angerlarsimaffimmi ikiortit
Immikkoortumi pisortaq 3 Angerlarsimaffinni ikiortit 5– qaammammusiallit Angerlarsimaffinni ikiortit 9– 14-ikkaalugit akissarsiallit Paarlatsit 4 Biilertut 3
Angerlarsimaffinni ikiortit Kitaa Angerlarsimaffinni ikiortit 1- Kapisillit Angerlarsimaffinni ikiortit 2– Qeqertarsuatsiaat Angerlarsimaffinni ikiortit 4– Paamiut Angerlarsimaffinni ikiortit 1– Arsuk
Angerlarsimaffinni ikiortit Tunu 1 Ittoqqortoormiit 1 2 Tasiilaq 2 5 Kuummiut 5 3 Kulusuk 3 2 Sermiligaq 2 1 Isertoq 1 3 Tiniteqilaq
25
Oqartussaatitaasut
Oqartussanut atatillugu immikkoortoqarfik
Oqartussanut atatillugu immikkoortoqarfik suliassanik
makkuninnga ingerlatsisuuvoq:
- Siusinaartumik soraarnerussutisiaqalernissamut, utoqqalinersiaqalernissamut
innarluuteqarnersiuteqalernissamullu sullissinneq
- Matchgruppe 1, 2 aammlu 3-imut
innuttaasullu sulisinnerannut sullissivik
- Utoqqarnut tunngatillugu tulleriaarineq
- Isumaginninnermi Tunngasunik Sullissivik
saaffiginnittarfilik
- Katsorsartinniarlutik qinnuteqartunut
sullissivik Suliakkiissutinik sullissineq
Innuttaasoq kinaluunniit 65-ileereersimasoq
sullissisoqartinneqassaaq. Isumaginninnermut ut
makkua pillugit oqaloqateqarnissamik inniminniisoqassaaq:
Utoqqalinersiaqalernissamik qinnuteqarneq
Kommunimi utoqqarnut tunngatillugu
neqeroorutinik qinnuteqarneq
Inuttut isumagineqarnermut unamminarsinnaasut
Ingerlatsivik illoqarfiillu akornanni suleqatigiinneq
Illoqarfinni Ingerlatsiviit tamarmik immikkut piginnaassuseqarput. Ingerlatsiviup Nuummiittup
illoqarfiit allat suut pillugit taperserneqartarnissat
pillugit siunnersorlugillu ilitsersortassavai Nalunaarsuisarneq Sullissisut allaffillu Winformatikimut nalunaarsuisassapput. Tigussaasumik pilersinneqassaaq innuuttaasup atia cpr.nr.-alu
atorlugit mappi attaveqatigiissimanermullu tunngasut tamarmik tassunga toqqorneqartassappu.
Ikiorsiinermik immikkoortortaq
Kommuneqarfik Sermersuumi ikiorsiissutit tamarmik 1. marsi 2015 aallarnerfigalugu Ikiorsiinermik immikkoortortami katersuunneqarput suliassanik makkuninnga ingerlatsillutik:
- Ineqarnermut tapinik qinnuteqaatinik tunniussinernillu suliaqarneq
- Erninermut atatillugu ullormusianik qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq
- Suliffissaaleqineq pissutigalugu ikiorserneqarnissamik qinnuteqaatinik
tunniussinermillu suliaqarneq
- Pisortanik ikiorsiissutinik pisartagaqalernissamut qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq
- Siusinaartumik soraarnerussutisiaqalernissamut utoqqalinersiaqalernissamullu qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq
- Ikiorsiissutinik annertussusileriikkanik qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq
Oqartussaaffeqarfik
Suliamik ingerlatsineq
Akuersissuteqarneq
Inuttut isumaginninnermik
kiffartuussineq
Atornerluisut katsorsartinnerat
Pisartakkanik
isumaginniffik
Ineqarnermut tapit
Erninermut atatillugu ullormusiat
Suliffissaaleqisunik ikiorsiineq
Pisortat ikiorsiissutaat Utoqqalinersiat
Siusinaartumik soraarnerussutisiat
Oqartussaaffeqarfiup
qullersaqarfia
26
Inissitsiterisartut qinnuteqaatinik suliaqartarput
makkununngalu inissiisinnaallutik:
Utoqqaat illuat/Paaqqutarinniffiit
Qasuersaarfittut inissat
Utoqqaat najugaqatigiiffiat
Angerlarsimaffinni ikiortit
Ulluunerani angerlarsimaffiit
Ulluunerani ornittakkat
Ulluunerani ornittakkanut angerlarsimaffinnut angallanneqarnerit
Nerisaqartinneqarneq
Utoqqarnut innarluutilinnullu inissiat
Quisoornermik akornutilinnut akuersissutit
Utoqqarnut innarluutilinnullu inissiat
Pinaveersaartitsineq aallaavigalugu angerlarsimaffinnut pulaartarneq
Inissianut inissitsiterisartut pillugit Inissianut inissitsiterisartut Nuummi inissisimapput marlunnik akuersisartoqarlutik siunissami kommune tamakkerlugu sullissisussat. Inissianut inissitsiterisartut siorna pilersinneqarput sulilu ineriartortinneqarlutik. Inissiinernik suliassat amerlanerit Nuummi suli ingerlanneqarput. Inissitsiterinermi kommune tamaat sullinneqassasoq pingaartinneqarmat Nuup avataani illoqarfiit nunaqarfiillu ilanngutsinniarlugit siunnerfilimmik
suliaqartoqarpoq. Kommunip neqeroorutaanut inissiinerit saniatigut innuttaasut Dronning Ingridip napparsimmavissuanit angerlartussat pillugit ataatsimiinnerni inissitsiterisartut peqataasarput.
Utoqqarnut innarluutilinnullu inissianut inissitsiterisartut
Inissitsiterisarneq
Inissitsiterisarneq illoqarfinni nunaqarfinnilu Nuup avataaniittuni suli tamakkiisumik
atuutsinneqalinngilaq
Nuup avataaniittunut illoqarfinni nunaqarfinnilu atuutsitsilernissaq anguniagaavoq.
Nalunaarsuineq
Ullumikkut nalunaarsueriaatsit assigiinngitsut marluk atorneqarput, tamanna tamakkiisumik isiginninnissamut, misissuinissamut malitseqartitsinissamullu unammillernarsinnaapput.
Kommunimi tamarmi paasissutissat katersanngorlugit aaqqissuussineq ingerlanneqarpata,
allaffissornermi iluaqqutaassaaq sulinermilu innuttaasup qitiutinneqarnissaa anguneqarluni.
Suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiinneq
Sullissineq, Peqqissaasaasoqatigiit, Angerlarsimaffimmi ikiortit aamma Inissitsiterisartut sukakkuutaarlutik sullipput, isumaqarluni immikkut suleriaaseqartut aaqqissuussaallutillu ilaatigut
suleriaatsinik eqartunik kinguneqartarlutik taamatullu sullissinermi innuttaasoq qitiutinneqarani.
Ingerlatsivik suliffiit akimorlugit periutsinik, tamakkiisumik ataqatigiissaaraluni iliuuseqarnikkut, aaqqissuusineq ingerlatsiviup suliaraa (immikkoortoq
4 Pitsaaassuseq takuuk).
Oqartussaanermik suliassaqarfimmi
unammilligassat Periarfissat aaqqiissutillu
Oqartussaaffeqarfimmi unammilligassat periarfissallu
27
Oqartussaatitaanermik immikkoortoq 1 Immikkoortumi pisortaq
Suliamik ingerlatseqatigiit Isumaginninnermi siunnertortit 5 Siusinaartumik soraarnerussutisiat aamma innarluutillit 1 Sullissisoq, Utoqqalinersiat Sullissisoq angalasoq 1
Suliamik ingerlatseqatigiit Matchgruppe 1,2 aamma 3 taamatullu innuttaasunik suliffilinnik
Inunnik isumaginnittut 3 Sullissisoq 1
Tulleriaarisartut Inissitsiterisartut 2, Pillorissaasoq 1 aamma Peqqissaasoq 1
Inooqatigiinnik kiffartuussineq
Allaffimmi overassistenti 2
Allaffimmioq 2
Ikiorsiinermik immikkoortoq
1 Immikkoortumi pisortaq
Suliassaqarfimmi siunnersorti 1
Ineqarnermut tapit
Allaffimmi fuldmægtigit 2
Erninermut atatillugu ullormusiat
Allaffimmi fuldmægtigi 1
Allaffissorneq, utoqqalinersianik innarluutilinnullu suliassaqarfik
Allaffimmi fuldmægtigit 2 Allaffimmioq 1
Naatsorsuineq, pisortanit ikiorsiissutit aamma suliffissaaleqinermi pisartakkat
Sullissisut 4
Oqartussaatitaanermik suliallit
Illoqarfinni Nuup avataaniittuni
oqartussaatitaanermik suliassaqarfiit
Paamiut Suliassaqarfimmi siunnersorti pisortaq 1 Sullissisut 3
Tasiilaq Suliassaqarfimmi siunnersorti pisortaq 1 Inunnik isumaginnittoq 1
Ittoqqortoormiit Suliamik ingerlatsisoq 1
28
Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit
Kommuneqarfik Sermersuumi Utoqqaat
Siunnersuisoqatigiiffiat kommunalbestyrelsimit pilersitaavoq.
Inissitsiterluni ataatsimiinneq siulleq 12. juuni 2013,
ingerlanneqarpoq.
Siunertaq
Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit siunertaasa pingaarnersaraat
utoqqarnut suliassaqarfimmi politikkissamik ilusilersuinermi
siunnersuissalluni. Utoqqaat siunnersuisoqatigiit kommunimi
innuttaasut utoqqaat aamma potitikkerit aqutsiviillu
akornanni akunnermiliuttutut inissisimassapput.
Siunnersuisoqatigiit siunertaraat kommunimi peqatigiiffiit,
atuisut ataatsimiititaliaat sammisaqaqatigiillu utoqqarnut
attuumassuteqartunik ingerlatsisut suleqatigiinnerinik
siuarsaassallutik.
Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit suliassaasa ilagaat
innuttaasunut utoqqalisunut atugassarititaasut pillugit
ilisimasanik qaffassaaqataaneq, kommunimi innuttaasut
utoqqalisut pillugit oqallitsitseqataallutik suleqataallutillu
taamatullu kommunimi najugallit utoqqaat aamma
kommununalbestyrelsip akornanni attaveqaatitut atuutissallutik.
Utoqqaat Siunnersuisoqatigiinni ilaasortat
Else Lea Olsen, Siulittaasoq, Nuuk
Laannguaq Lynge, Siulittaasup tullia, Nuuk
Jonas Napatoq, Ittoqqortoormiit
Akulo Larsen, Tasiilaq
Jakob Thorsen, Paamiut
Utoqqaat pillugit politikki aamma
immikkoortortaq pillugu pilersaarut
Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqarnut politikkissamik aamma utoqqarnut suliassaqarfiup pilersaarusiorneqarnerani Utoqqaat
Siunnersuisoqatigiit aqutsisoqatigiinni ilaasortaapput.
29
Pitsaassutsimik qulakkeerinninniarluni aqutsiveqarfik qanoq iliorpa?
Innuttaasoq qitiutillugu
Inunnik isumaginninnermik suliassaqarfimmi sulinermi innuttaasut maannangaaq atugarisaat aallaavigineqartarput, taamaaliornikkut inuttaasup periarfissai nukissaqassuserlu iliuuseqarnermi tunngaviusarlutik. Suliamik ingerlatsinermi, inissitsiterinermi, paaqqutarinninnermi isumassuinermilu qitiutitsineq atugaavoq aamma
atuuppoq.
Innuttaasumik qitiutitsinerup nassataraa suliniarnermi inuk tamakkiisumik aallaavilimmik suliniarfigineqartarpoq sakkussat, pitsanngorsaanerit, suleriaatsit, atugarissaarneq sanaartukkallu ilanngunneqarlutik.
Quppernermi uani takuneqarsinnaapput aqutsiveqarfiup pitsaassutsimik qaffaaniarluni suliniutai assigiinngitsut.
Ingerlatsiviup suliai
Pitsaassutsimut maleruagassat
Inunnik isumaginninnermi pitsaassutsimik maleruagassat
sakkut pingaarnersaraat takkualu pitsaasuunissaat
qulakkeerneqassaaq. Kiffartuussinerup qaffasissusissaatut
aalajangiussat malinneqarnissaat aamma ikiorsiissutit
innuttaasut ataasiakkaat pisariaqartitaannik
matussusiinissaat taakkunannga qulakkeerneqassaaq.
Pikkorissaaneq sulilersitsinerlu
Nuup avataani atorfiit ilinniarsimasunit inuttalernissaat suli
ajornakusoorpoq. Aqutsiveqarfimmit siunnerfilimmik
sulisunik pikkorissaanermik ingerlatsisoqarpoq,
pingaartumik sulisut innuttaasunik attavillit soorlu sullissisut
aamma paaqqutarinninnermik suliallit tunaartarineqarlutik.
Paaqqutarineqartut ineqarfiinnut pikkorissaasoqarpoq
sulilersitsisoqartarlunilu. Angerlarsimaffinni ikiortit
nikittaartillugit pikkorissartinneqarat aallartinneqarpoq.
Pisortat aamma pisortat suliffimmi najuutinngitsut
Pisortatut inissisimaneq attaveqaqatigiinnerlu
pingaartinneqarput Kommuneqarfik Sermersooq
siammaseqaaq angallannikkullu periarfissat killeqarmata
taakkunuuna unammilligassaqaqaaq. Kommunimi illoqarfiit
nunaqarfiillu kulturikkut assigiinngissutaat taamatullu suliaq
pillugu tunuliaquttat assigiinnginnerat pisortanut aamma
attaveqatigiinnermut immikkut piumasaqaateqarput.
Atugarissaarneq
Sulinermi atugassarititaasut suliamillu nuannarisaqarneq
pingaartinneqarput suleqatigiinneq, kajumissuseq
sullarinnerlu qaffassarumallugit taamaaliornikkut
suliffeqarfissuarmi napparsimalluni sulinngitsoortarnerit
ikilisinniarneqarput.
Ingerlatseriaatsit akimorlugit suleriaaseqarneq
Sullissinermi ingerlatseriaatsit akimorlugit suleriaaseqarnermut nuukkiartorneq
sulissutigineqarpoq maannakkutut sukakkuutaartumik sulineq atorunnaarumallugu.
4. Pitsaassuseq aamma piginnaasat
Pitsaassuseq qanoq paasissavarput?
Kommunip suliassaasa siullersaralugu pingaarnersaraa kommunimi innuttaasut pitsaanerpaamik kiffartuunneqarnissaat qulakkiissallugu. Taamaattut anguniagaqarnikkut suliassaqarfinni arlalinni pitsaassutsimik isiginiarneq pingaartinneqarpoq:
Kiffartuussinerit ikiorsiissutillu pitsaasut
Pisortat ingerlatseriaasiat pitsaasoq
Aqutsineq suliamillu ingerlatsinerit pitsaasut
Sulinermi atugassarititaasut pitsaasut
Pitsaassuseq qaffasissoq qanoq qulakkeerneqassava? Pisortaalluarneq
Sulisut piginnaasaqarluartut
Suliffimmi nuannaarneq akisussaaqataanerlu
Aaqqissuussaalluarneq
Suleriaatsit pitsaasut
Suliat akimorlugit suleqatigiinneq
Pitsaassuseq tunngavigalugu sulinermi malitassat
Sanaartukkanik alliliinerit iluarsartuussinerillu
Apriilip aallaqqaataanni Ippiarsuk allissaaq inissat 24-nik ilassagamik imaalillutik, paaqqutarisarialinni inissat 22-t, inissiisarfik nakkutigisami 10 kiisalu Innarluutilinni Inuusunnerusuni inissat 12. Kingulleq utoqqarnik sullissinngilaq. Sulisut 19-inik amerlineqarput.
Paamiut aamma Tasiilaq nutaanik utoqqaat illuinik sanaartorfiunissaat pilersaarutigineqarpoq. Namminersorlutik Oqartussanit sanaartornermut aningaassaliissutit qinnutigineqarsimapput.
Ittoqqortoormiini Utoqqaat najugaqatigiiffiata nutartersinnaaneranut periarfissaq misissorneqarpoq.
Anguniarneqarpoq illoqarfinni pitsorluttut angalaarsinnaanerisa
pitsanngorsaavigineqarnissaat.
30
Sukakkuutaartumik aaqqissuussinermit suliassaqarfiit
akimorlugit ingerlatsinermut
Inuk qitiutillugu sulissinermi immikkoortortaqarfiit, suliassaqarfiit suliamillu ingerlatsisoqatigiit akimorlugit suleqatigiinneq aaqqissuussaasoq anguneqarsinnaavoq.
Neqeroorutit ataasiakkaat aaqqissuussaanerat imminnullu ataqatigiinnerat pilersinniaraanni pingaaruteqarpoq suliassaqarfiit akimorlugit aamma tamakkiisumik aaqqissuussaamik kiisalu suleriaatsinik assigiissaakkanik pilersitsinissaq.
Aqutsiveqarfimmit suliat akimorlugit aaqqissuussineq ineriartortinneqartuarpoq suliassaqarfiit akimorlugit
suleqatigiiaanik pilersitsinikkut innuttaasoq aallaavigalugu ataatsimut pilersaarutinik
anguniakkanillu suliaqartunik.
Sukakkuutaartumik aaqqissuussineq
Akuersisartut, paaqqutarinnittut, fysioterapeut, pillorissaasoq tamarmik innuttaasoq aallaavigalugu ataasiakkaarlutik pilersaarusiortarput, kiffartuussinerit imminnut ataqatigiinnginnerat aamma arriinnerusumik suleriaaseqarnermik kinguneqarsinnaasunik kukkunissamullu aarlerinaateqarnerusunik. Tamatuma saniatigut taamannak ingerlatseriaaseqarneq innuttaasumut paatsuunganarsinnaavoq toqqissisimanaranilu.
Suliassaqarfiit akimorlugit
Suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiit pilersinneqarput ataatsimoorlutik innuttaasoq peqatigalugu aperissallutik: Innuttaasup anguniakkani pitsaanerpaamik angussaguniuk qanoq pisoqassava?
Suleqatigiit innuttaasorlu ataatsimoorlutik iliuusissatut pilersaarusiussapput, kiffartuussinerit ataasiakkaat tamaasa aaqqissuullugit aamma anguniagaq aallaavigalugu imminnut tapertariissallutik
Suleqatigiit ingerlatsineq pillugu ingerlaavartumik killiffimmik nalunaarsuisassapput
Assersuut
Innuttaaqataasoq Minik, angerlarsimaffimmini imminut ikiorsinnaanera killeqarpoq ullup unnuallu annerpaartaani sofamini nalasarluni. Aanaartoornermi kingorna timikkut, eqqarsartaatsikkut paasinnittaatsikkullu piginnaasakillisimavoq.
Akuersisartup angerlarsimaffimmilu ikiortit pisortaata nalilerpaat, Minik Utoqqaat Illuanni qasuersaartinneqarnissamik pisariaqartitsisoq.
Akuersisartup Utoqqaat Illuanni sulisut peqatigalugit qasuersaartinneqarnissamut tunuliaqutaq, siunertaq sivisussuserlu inissitsiterpaat. Minik suut pisariaqartippai aamma angerlaqqikkuni suut suliarisinnaasariaqarpai?
Angerlarsimaffimmi ikiortit, peqqissaanermik ikiortit, fysioterapeut, pillorissaasoq aamma Minik ataatsimoorlutik isumaqatigiissutigaat sungiusarnissaq sammisaqartinneqarnissarlu. Qasuersaartitsinerup nalaani piffissaq tamaat suliamik ingerlatsisut ataatsimut pilersaarusiaq aallaavigalugu
ingerlatsissapput pisariaqarfiatigut pilersaarummik aaqqiisarlutik.
Minik angerlarnissaminut piareerpat kingumut suliassaqarfiit akimorlugit ataatsimiittoqassaaq qasuersaarnermit angerlarnissaanut pilersaarusiortoqarluni. Ataatsimiinnermi tassani Minik, pania aamma akuersisartoq peqataapput taamatullu, peqqissaasoq angerlarsimaffinnut pulaartartoq, angerlarsimaffinni ikiortit pisortaat, sullissisoq, pillorissaasoq aamma fysioterapeuti.
Suleqatigiit ataatsimoortut qulakkiissavaat Minik angerlaruni ulluinnarni ajunnginnerusumik
atugaqarluni sammisaqarnerulissasoq. Paasissutissat suliamut tunngassuteqartut tamaasa pigalugit kiisalu Minik kissaatai aallaavigalugit, Minik angerlarsimaffimmini ikorfarneqarnissaa aallaavigalugu ikiorsernera aaqqissuunneqassaaq.
31
Pitsaassutsimut maleruagassat siunertaraat kiffartuussinermi qaffasissusissaq kommunalbestyrelsimit sinaakkusersorneqartoq sulisunut, innuttaasunut politikerinullu paasiuminartumik erseqqissumillu paasissutissiissutiginissaat. Pitsaassutsimut maleruagassat aamma sulisut sullissinerminni
malitassatut sakkussaraat pingaarutilik. Pitsaassutsimut maleruagassat ukiumut ataasiarlutik suliarineqassapput Kommunalbestyrelsimit akuerineqartussat. Pitsaassutsimut maleruagassat inunnik isumaginninnermik suliassaqarfimmi atuupput makkununnga tunngallutik; najugaqarfittut neqeroorutit, ulluunerani neqeroorutit allallu Kommuneqarfik Sermersuumi inissitsiterneqarlutik ingerlanneqartartut. Suliniarnermi anguniakkat pingaarnersaraat tamakkiisumik isiginninneq aamma innuttaasup kissaataanik pisariaqartitaanillu aallaaveqarnissaq.
Pitsaassutsimut maleruagassat pingaarnerit:
Ikiorsiissutit allaatigisat
Sullinniakkat
Inissiinernik aalajangernerni tunngaviit
Piginnaassutsimut piumasaqaatit
Inatsisitigut tunngavissat
Utoqqarnut suliassaqarfimmi pitsaassutsimut maleruagassat
Utoqqarnut suliassaqarfimmi neqeroorutit pillugit pitsaassutsimut maluagassat 14-it suliarineqarlutik akuersissutigineqarsimapput. (Immikkoortortamut pilersaarummut tapiliussami pitsaassutsimut
maleruagassat tamarmik ilanngunneqarput.)
Pitsaassutsimut maleruagassat
Inn
utta
aso
q
Sukakkuutaamik
aaqqissuussineq
Sullissioq
Akuersisartoq
Angerlarsimaffimmi ikiorti
Peqqinnissamik ikiorti
Fysioterapeut
Pillorissaasoq
Innuttaasoq
Suliat akimorlugit aaqqissuussineq
32
5. Puigortunngornermik suliassaqarfik
Puigortunngorneq sunaana? Puigortunngornermi qaratsap piginnaasai ikinnerpaamik marluk arlalinnilluunniit eqqorneqartarput, pingaarnerit tassaallutik: eqqaamasinnaassuseq, isumaliorsinnaassuseq, paasiniaasinnaaneq, ataatsimut isiginnissinnaaneq, pilersaarusiorneq, aaqqissuussineq, ajornartorsiutinit aniguisinnaaneq, suliniarneq, aalajangersinnaaneq, naliliisinnaaneq, pisunik paasinninneq, qisuariallaqqinneq, inuit akornanni piginnaasat, oqaatsit, atuarsinnaaneq allassinnaaneq,
kitsitsisinnaaneq, kiinnanik ilisarinnissinnaaneq, inini silamilu sumiiffissisinnaaneq suliassanillu ingerlatsisinnaaneq. Taakkua saniatigut kinaassuseq, pissusilersortarneq misigissutsillu allannguuteqarsinnaapput. Amerlanertigut puigortunngorneq sukkasuumik ingerlasarpoq. Puigortunngorneq ukiut arlallit malunnarsiartortarpoq eqqorneqartoq puigutusiartorluni, paatsiveerulluni kinaassusaalu allanngoriartortarluni. Angerlarsimaffimmi suliassat ajornanngitsuugaluit suliarinissaat ajornarsiartorsinnaassalluni aamma avatangiisinit paaqqutarineqarneruneq ikorfartorneqarnerunerlu pisariaqarnerulersarput. Puigortunngornerit nalinginnaanerit tassaapput:
Alzheimersimik nappaateqarneq
Vaskulær Demens (taqqanit milittoornernit puigortunngorneq
Parkinsonimik nappaateqarneq
Kalaallit Nunaanni puigortunngorneq
Kalaallit Nunaanni puigortunngorneq pillugu nalunaarusiaq Naalakkersuisunit 2013 saqqummiunneqartoq naapertorlugu, innuttaasut puigortunngornermik suussusersisamik eqqugaasartut ukiumut 40-80 missaanniipput. Ullumimiit 2040-p tungaanut Kalaallit Nunaanni 65-79-inik ukiullit marloriaammik amerlassuseqalernissaat naatsorsuutigineqarpoq, 80-it sinnerlugit ukiullit sisamariaammik amerlanerunissaat
naatsorsuutigineqartoq. Taamannak ineriartortoqarnerata nassataanik inuit puigortunngornermik nappaatillit amerlissapput ukioqqortussuseq puigortunngornermik ineriartortitsilernissaamik kinguneqakkajuttarmat. Taamaattumik puigortunngornermik suliassaqarfiup iliuuseqarfigineqarnissaa pingaaruteqarpoq. Siunissami puigortunngorneq pillugu paasiniaaneq, katsorsaaneq aamma paaqqutarinninneq annertuumik pisariaqartitsiffiussapput. Nappaat taanna peqqinnissaqarfimmit aammali kommunimit immikkut iliuuseqarnissamik piumasaqaatitaqarpoq,
suliassaqarfiit immikkoortortaqarfiillu akimorlugit sullissinernik. Nappaat pillugu paasiniaaneq katsorsaanerlu peqqinnissaqarfimmit akisussaaffigineqarpoq tamannali kommunimi aaqqissuussat qanimut suleqatigalugit ingerlanneqassaaq, kommunip akisussaaffiisa pingaarnersarimmagu isumassuineq, paaqqutarinninneq aamma inunnik isumaginninnermi aaqqissuussinerit. Taamaattumik puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarineq pilersaarutinillu atuutsitsinerit pisariaqartinneqassaput.
33
Suliassaqarfiit akimorlugit suliniutit Kommuneqarfik Sermersuumi Puigortunngorneq pillugu
ataqatigiissaarisut utoqqarnut suliassaqarfimmi
aaqqissuussisimapput Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut
Inuussutissarsiornermullu Ingerlatsiviup ataani.
Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisup suliniutit
aaqqissuuttarpai.
Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisoq Utoqqarnut
suliassaqarfimmi immikkoortortami pisortap ataanni
inissisimavoq.
Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisoq
angerlarsimaffinni ikiortit, katsorsaasoqatigiit,
inissitsiterisartut utoqqaallu angerlarsimaffiinik
suleqateqarpoq, taamatullu peqqinnissaqarfimmik nappaatit
suussusersinerannik, pisariaqartitanik naliliinerni
inissinneqartussallu pillugit. Suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiinneq suliniutit ineriartortinnissaannut ilisimasanillu avitseqatigiinnissani pingaaruteqaqaat.
Neqeroorutit
Tikitaq Nuummi najugaqarfik illersugaasoq arfinilinnut inissalik. Ulloq 1. maj najugaqarfik illersugaasoq Ippiarsummut nuunneqassaaq najugaqarfiit illersugaasut qulinngussallutik.
Utoqqarnut inissiat paaqqutarineqarfiusut taakkununnga ilaallutik puigortunngortunut ineqarfimmi illersukkami ineqarnissamik pisariaqartitsinngitsunut inissat.
Angerlarsimaffimmi ikiortit.
Puigortunngortut nappaataat suussusilikkat aamma suussusersineqanngitsut ukiumut ataasiarlutik angerlarsimaffianni pinaveersaartitsinermik aallaaveqartumik pulaarneqarnerat.
Puigortunngorneq pillugu ilitsersuunneqarneq.
34
Puigortunngortunik ataqatigiissaarineq
Puigortunngortunik ataqatigiissaarisup
suliai
Innuttaasut, ilaqutaasut, sanilerisat il.il. saaffiginnissutaannut piareersimasussaaneq suliniarnernilu ataasiakkaani puigortunngorneq pillugu siunnersuineq ilitsersuinerlu
Kommunip puigortunngorneq pillugu attaveqaqatigiinni peqataaneranik qulakkeerinninneq ineriartortitseqqinnerlu
Puigortunngortunut kommunimit ikiorsiissutit neqeroorutillu pillugit paasissutissat ataavartinneqarnerannik ineriartortinneqarnerannillu qulakkeerinninneq
Puigortunngortunut suliassaqarfimmi sulisut paaqqutarinnittut allat ilisimasassaannik tunioraaneq, apeqqutit aalajangersimasut pillugit oqaloqataaneq isummersoqataanerlu
Puigortunngortunut suliassaqarfik pillugu paasissutissiinerup qulakkeerneqarnera
Paasisitsiniaalluni ataatsimiisitsinerni peqataaneq imaluunniit taamaattunik aaqqissuussisoqarnissaanik qulakkeerinninneq
Kommunimi aaqqissuussanut allanut innersuussineq ass. suliassanut ikiorneqarnissamik qinnuteqarfissanut neqeroorutinulluunniit allanut.
Inissiisoqarnissaanik qinnuteqaatinik sulinermi paasissutissat attuumassuteqartut katersornissaannik qulakkeerinninneq
Puigortunngornermik suliassaqarfimmi inatsisit pillugit nangitsisoqarlunilu innersuussisoqarnissaanik qulakkeerinninneq
Kommunimi innuttaasunut puigortunngorsimasunut neqeroorutinut inissitsiterinermik ataqatigiissaarineq
Innuttaasut aamma ilaqutaasut, angerlarsimaffimmi ikiortit imaluunniit nakorsarisap kaammattuutaat naapertorlugit sulianik ataasiakkaanik paasiniaanerni tapertaaneq
Puigortunngortut ilaqutaasa naapeqatigiittarfiannik imaluunniit kaffisoqatigiiffiinik pilersitsinerni tapersersuineq
Kommunimit suliniut
Suliassaqarfiit akimorlugit angerlarsimaffimmi ikiortit, pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit, inissitsiterisartut, puigortunngortunik ataqatigiissaarisoq aamma peqqissaasoq angerlarsimaffinnik pulaartartoq sapaatip akunneri tamaasa ataatsimut sullitaminnik, unammilligassanik siuarsaatissallu pillugit ataatsimiittarput.
Dronning Ingridip Napparsimmavissuani sapaatip akunneri tamaasa Nuummi sullitat uninngasut pillugit ataatsimiittoqartarpoq, suliassaqarfiit akimorlugit suliniarnissamik pisariaqartitsineq nalilersorneqarluni. Puigortunngortunik ataqatigiissaarisoq aamma inissitsiterisartoq kommunimit peqataasarput.
Sapaatip akunneri tamaasa Utoqqaat Illuanni qasuersernissaq pillugu ataatsimiittoqartarpoq immikkoortortamit, puigortunngornertunik ataqatigiissaarisumit inissitsiterisartuniillu peqataaffigineqartumik.
Ullut 14-ikkaarlugit puigortunngortunik ataqatigiissaarisoq pisortamut tullersorti, utoqqarnik paaqqutarinniffinni najugaqatigiiffinnilu, Pilutamilu pisortanik ataatsimeeqateqartarpoq. Ataatsimiinnerni puigortunngornermik suliassaqarfik pillugu kaammattuutit qaqinneqarsinnaapput.
Kommuneqarfik Sermersooq nunat tamalaat akornanni suliniut RemoDem peqataaffigaa. Suliniut 2014-imi matuvoq, maannakkulli
kommunimi puigortunngortunik ataqatigiissaarisumit ingerlateqqinneqarluni aqunneqarpoq. Suliniutip siunertaraa kiffartuussinernik ataatsimoortunik ineriartortitsineq misileraanerlu, innuttaasut avinngarusimasumi najugaqartut puigortunngornermik eqqugaasut sivisunerpaamik angerlarsimaffimminni najugaqaannarnissaat anguniarlugu taamaaliornikkullu paaqqutarinniffinnut inissinneqarnissaat kinguartillugu.
35
Puigortunngortut nappaataat
suussusilikkat
Puigortunngortut
suussusersineqanngitsut Puigortunngortut katillugit
Utoqqaat Illuat Nuuk Puigortunngortut paaqqinniffiniitut
8 Alzheimer 4 Vaskulær demens
1 Fromtotemporal 5 Levy body
1 Huntington chorea
1 Alkoholrelateret demens
2 Alzheimer
3 Vaskulær demens 1 Fromtotemporal
1 Alkoholrelateret demens
27
Puigortunngortut qasuersaarfimmi 1 Alzheimer 3 Alzheimer 2 Vaskulær
6
Puigortunngortut katillugit Utoqqaat Illuat
21 12 33
Ippiarsuk Nuuk 1 Alzheimer 1 Alzheimer 1 Levy body
3
Utoqqaat najugaqatigiiffianni
Qeqertarsuatsiaat
1 Alzheimer
2 Vaskulær
3
Aaqa Nuuk
1 Alzheimer 1
Paamiut Alderdomshjem
3 Vaskulær 1 alkoholrelateret
4 Alzheimer 8
Arsuk -Utoqqaat ajugaqatigiiffianni 1 Levi body 1
Tasiilaq - Utoqqaat
najugaqatigiiffianni
6 Alzheimer
1 frontotemporal-demens
7
Ittoqqortoormiit
Utoqqaat najugaqatigiiffianni
1 Alzheimer 1
Puigortunngortut katillugit 26 31 57
Sammisassaqartitsivinnik atuisut
namminneq angerlarsimaffimminni
najugallit
Puigortunngortut nappaataat
suussusilikkat
Puigortunngortut
suussusersineqanngitsut
Angerlarsimaffimminni
najugallit
Pilutaq Nuuk 1 HIV-demens 2 Alzheimers 1 HIV–demens
4
Utoqqaat Illuat Nuuk 2 Alzheimer 2
Ippiarsuk Nuuk 1 Vaskulær 3 Alzheimer 3
1 Vaskulær 1 1 Alkoholrelateret
6
Angerlarsimasut Nuuk
Qeqertarsuatsiaaq
Paamiut
Arsuk
Tasiilaq
Ittoqqortoormiut
4 Vaskulær, 1 Lewy body
Alzheimer 6, Vaskulær 3,
alkoholrelateret 4
Alzheimer 1 Alzheimer 5,vaskulær 4
Alzheimer 1 Alzheimer 1
Alzheimer 1
18
1 9
1 1
1
Puigortunngortut
Angerlarsimaffimminni najugallit
7 36 43
Kommuneqarfik Sermersuumi puigortunngortut
Kommuneqarfik Sermersuumi puigortunngornermik eqqugaasut katillutik amerlassusaat
Puigortunngornermik eqqugaasut ulloq unnuarlu angerlarsimaffinni najugallit
26 Puigortunngorneq suussusiligaq
31 Puigortunngorneq suussusersineqanngitsoq
Puigortunngornermik eqqugaasut sammisassaqartitsivinnik atuisut namminneq angerlarsimaffimminni
najugallit
Puigortunngorneq suussusiligaq 7
Puigortunngorneq suussusersineqanngitsoq 36
36
Puigortunngortunik suliassaqarfimmi unammilligassat periarfissallu
Utoqqarnik suliassaqarfimmi puigortunngortut immikkut pisariaqartitsisut imaannaanngitsunillu ajornartorsiutillit pillugit maannamut utoqqarnik suliassaqarfiup aaqqissuussaanera pissutigalugu unammilligassaqaqaat. Innuttaasut puigortunngornermik eqqorneqartut malunnaatilimmik amerlinissaat
naatsorsuutigineqarpoq tamatuma saniatigut suliassaqarfimmut sulisussarsiorneq sulisunillu tigumminniinnarneq ajornartorsiutaallutik.
Puigortunngornermik immikkut ilisimasallit pigisat peqatigalugit suleqatigeeriaatsit nutaat ineriartortinneqartariaqarput
Suliaq pillugu piginnaasat isiginiartariaqarput Puigortunngornermik nappaat pillugu
pinaveersaartitsinerit peqqissaanerillu innuttaasunut paasisitsiniutigineqartariaqarput
Piaartumik paasinninnissaq aallaavigalugu pingaaruteqarpoq akuersinermik suliaqartut
suleqatiginissaat pinaveersaartitsinermik siunertaqarluni angerlarsimaffinni pulaartarnermik angerlarsimaffinnilu ikiorteqarnissat pillugit
Suliniuteqarneq nukittorsarniarlugu pillorissaasup ilisimasai ilanngutsinniarneqarsinnaapput innuttaasup ulluinnarni piginnaasai
pitsanngorsarumallugit.
Unammilligassat Aaqqiissutaasinnaasut
Inissat paaqqutarinniffiusut aamma immikkoortuni illersukkani inissat amerliniarlugit immikkut iliuuserineqarsinnaasut ujartorneqassapput.
Ilaqutaasut ikiorneqassapput ilitsersuunneqarlutillu
puigortunngortumik nammineq angerlarsimaffimmi pitsaanerpaamik ikiuussinnaaneq anguniarlugu. Ilaqutaasunut neqeroorutinik ineriartortitsinissaq pisariaqarpoq ulluinnarni aserfallappallaarani ikiuuttoqarsinnaanera anguniarlugu.
Innuttaasut puigortunngornermik eqqugaasut piffissap ingerlanerani piginnaasaat annikilliartortarput ulloq
unnuarlu nakkutigineqarnissamik pisariaqartitsiartortunngortarlutik. Puigortunngornermik napparsimalereersimasut piginnaasamikkut annertuumik annaasaqalersarput naggataatigut tamakkiisumik allanit
ikiorneqarnissamik pisariaqartitsilersarlutik.
37
Piginnaanngorsaqqinnermi suliassaqarfiit
sorliit peqataatinneqarpat
• Angerlarsimaffinni ikiortit ilinniarsimasut
ilinniarsimanngitsullu
• Qasuersaarfimmi/paaqqutarineqarfimmi/utoqqaat
najugaqatigiiffianni sulisut ilinniarsimasut
ilinniarsimanngitsullu
• Qasuersaarfimmi/paaqqutarineqarfimmi/utoqqaat
najugaqatigiiffianni igaffimmi sulisut
• Qasuersaarfimmi/paaqqutarineqarfimmi/utoqqaat
najugaqatigiiffianni eqqiaanermik suliaqartut
• Ulluunerani ornittakkami/angerlarsimaffimmi sulisut
ilinniarsimasut ilinniarsimanngitsullu
• Ikorfartortit ilinniarsimasut/ilinniarsimanngitsut
• Suliamik ingerlatsisoq
• Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit
Kommunimit ullumikkut neqeroorutit
Kommunimi suliassaqarfiit akimorlugit
”Piginnaanngorsaqqinneq” ataqatigiissaarneqanngilaq.
Taamaattoq suliamik ingerlatsivugut Nuummi Utoqqaat
Illuanni Sungiusartarfimmi Qasuersaartarfimmilu
piginnaanngorsaqqinnermik ingerlatsinermut assingusumik.
Dronning Ingridip Napparsimmavissuanit angerlartussat
pillugit suliat akimorlugit oqaloqatigiittoqartarpoq aamma
suliat akimorlugit suliniuteqarnissaq pisariaqartinneqarpoq.
Tassaasinnaavoq tulleriiaarisartoq aamma imaluunniit
angerlarsimaffinni ikiortit, immikkoortortami pisortaat
kiisalu peqqissaasoq kommuni sinnerlugu peqataasoq. Angerlarsimaffinni ikiortit, pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma peqqissaasoq angerlarsimaffinnut orniguttartoq sap. ak. tamaasa ataatsimeeqatigiittarput, ataatsimut sullitat, unammilligassat suliniutaasinnaasullu oqaluuserineqartarlutik. Ataatsimiinnerit taakkua nukittoqqutigaat illoqarfinni innuttaasut ilisarisimaneqalernerat kikkullu piginnaanngorsaqqinnermik pisariaqartitsisinnaaneraannik nalunngisaqarneq.
6. Piginnaanngorsaqqinneq
Piginnaanngorsaqqiineq suua?
Piginnaanngorsaqqinneq innuttaasut, ilaqutaasut sulisullu akornanni siunnerfeqarluni piffissaligaasumik suleqatigiinneruvoq. Piginnaanngorsaaqqinnermi innuttaasup inuunerani atugassarititaasut tamakkiisumik isigineqartarput, aaqqissuussaasumik, ataqatigiissumik ilisimasallu tunngavigalugit suliniuteqarfigineqarlutik.
Piginnaanngorsaaqqinnermi suna
siunertaava?
Siunertaavoq innuttaasoq timikkut, eqqarsartaatsikkut imaluunniit inoqatigiit akornanni annertuumik piginnaanikillisinnaasoq namminersorluni isumalimmillu inooqataaginnarsinnaanera
anguniarlugu suleqatigiinneq.
Naapitassagut kikkuuppat qanorlu
iliussaagut?
Sivisuumik napparsimanerup kingorna innuttaasoq
nalinginnaasumik qasoqqasarpoq, nukeerussimalluni
nukissaaleqilluni napparsimaneq, sammisaqannginneq
immaqaluunniit naammattumik nerisaqannginneq
pissutigalugit. Innuttaasut napparsimmavimmi nakorsaatinik
katsorsarneqareernerisa kingorna amerlanertigut ulluinnarni
suliassanik isumaginnissinnaanerisa nalilersorneqarnerat
pisariaqartinneqartarpoq. Tassaasinnaapput inuttut
eqqiluisaarneq, eqqiaaneq, errorsineq aammali
inuiaqatigiinni peqataaneq soorlu aningaaseriviliarneq,
pisiniarfilerineq, ikinngutinut pulaarneq bussinik
angallassineq il.il. Ilaasa piginnaanertik tamakkerlugit
annaasarpaat allat nukittoqqissinnaasarput,
eqaarsaartinneqarlutik piginnaanitik uterteqqissinnaasarlugit.
Innuttaasut attavigisai innuttaasup pisariaqartitaanik
paasiniaanermi pingaaruteqaqaat, qanimut ilisimannittut
qanigisat assigiinngitsutigut tapertaasinnaanermik
ilisimasaqartarmata.
Pisariaqartitsineq nalilerneqarpat eqaarsaarnissamik
neqeroorutit pilersaarusiorneqassapput imaluunniit
piginnaasat annaasat taartissaat pilersaarusiorneqassapput.
Kommunimi sumi najugaqarneq apeqqutaalluni sivisuumik
sivikitsumilluunniit napparsimareernerup kingorna
assigiinngitsunik neqerooruteqarpoq.
Unammilligassat Piginnaanngorsaqqinneq nuna tamakkerlugu napparsimavissuarmi ”Dronning Ingridip Napparsimmaviani neqeroorutaavoq ingerlanneqartarlunilu. Tassannga innuttaasut ilaatigut sinerissamut angerlartinneqartarput, tamatigulli angerlartitsinerit iluatsittuaannarneq ajorput. Piffissami matumani innuttaasut arlallit akimmeqqasutut inissisimasut nalaattarpavut, napparsimanerup kingorna suliat akimorlugit
ataqatigiissaakkamik suliniartoqarsimatinnagu.
38
7. Tikikkuminassuseq
Unammilligassat Periarfissaasinnaasut
Ornikkuminassuseq qanoruna paasigipput?
Kommuneqarfik Sermersuumi ornikkuminassutsimik
eqqartuinitsinni inuiaqatigiinni innuttaaqatitta naligiissumik,
toqqissisimasumik, isumatuumik aamma peqqissumik
inuuneqarnissaannut aqqutissanut killilersuutit periarfissallu
ersersinniarpavut: Pisortat illuutaat, ilaquttat, ikinngutit,
pisinniarfiit ulluinnarni atugassanik nioqqutillit, peqatigiiffiit.
Tikinnissaannut killissat pilersarput ungasissutsit,
aqquserngit, nunap pissusai, angallassissutit, isertarfiit
anisarfiit allallu.
Ornikkuminassuseq inuiaqatigiinni
pingaaruteqarluinnartuuvoq kikkut tamat assigiimmik
periarfissaqarnissaannik anguniagaqarnerummat.
Innuttaasunut utoqqarnut pingaartumik
pitsorluuteqalersimasunut ornikkuminassuseq ulluinnarni
unammilligassat ilagilersinnaavaat.
Tamassuma pingaarnertut pissutigaa kommunip
inissisimanera, silaata pissusaa aamma najugaqariaatsit
atorneqartut, kommunimi sisamanik illoqarfeqarpoq arfineq-
pingasunik nunaqarfittaqarluni sumiiffimmi siammaseqisumi
tassami Kommuneqarfik Sermersooq nunarsuarmi
kommunit annertussutsimikkut annersaata aapparaat.
Kommunimi ornikkuminassuseq
Innuttaasunut utoqqalisunut nunap aamma silap pissusai
ulluinnarni unammillernarsinnaapput. Ukiup ilarujussua
nuna manissuuneq ajorpoq aputeqarluni quasalluni
amerlasuunut ingerlaffigiuminaassisarluni.
Pingaartumik Nuup avataani illoqarfiit nunaqarfiillu
nunataat angallavigiuminaattarput niuerniassatilluni,
allaffinnut ornigutissalluni ilaquttanut pulaassalluni il.il.
Amerlaqisut peqqinnanngitsuni illoqarput errorsineq
uffarnerlu innuttaasut illuini ingerlattariaqartarlugit.
Nuummi, Paamiuni Tasiilamilu napparsimmave-qarpoq
Ittoqqortoormiini aamma nunaqarfinni peqqissaaveqarfiit
peqqissaasunik sulisullit neqeroorutaasut.
Napparsimmaviliaanneqarnissamik imaluunniit Nuummi
Dronning Ingridip Nappar-simmavissuaaliaanneqarnissamik
pisariaqartitsiso-qartillugu qulimiguullit atorlugit
angalasoqartarluni.
Nuummi pisortat angallassissutaat soorlu bussit
angallassisutitut periarfissaapput. Nunaqarfinni ukiukkut
qamuteralaat kisimik angallassissutitut atorneqarsinnaapput
taamaatullu utoqqarnut piginnaanikillisimasunut
amerlanernut naleqquttuunatik.
Aqquserngit nunalu
Nunap maniilakulunnera sivinganeraluunniit pissutigalugu illoqarfiup ilarujussua pisuffigiuminaappoq.
Nunaqarfinni innuttaasut illui errorsiartorfiginiarlugit uffariartorfiginiarlugillu pingaartumik ukiukkut ornikkuminaattarput.
Isertarfiit Pisinniarfinnut pisortallu allaffeqarfiinut isertarfiit pitsaanngitsut.
Aputaajaaneq amigaataasoq imaluunniit naammanngitsoq pissutigalugit utoqqaat illuminnit aninissaminnut isernissaminnullu ajornartor-siuteqartut. Innarluutillit bussiannik aaneqarnissamut ajornartorsiutinik allaat pilersitsisinnaapput.
Inissiat
Inissiat majuartarfillit
Innarluutillit bussiannut imaluunniit taxanik ingerlanneqarnissamik neqeroorutit utoqqarnik kaassuartakkaniittunik angallassisinnaasunik. Immaqa bussi immikkut ittoq utoqqarnik pitsorluttunik angallassisinnaasut
Ikorfartuisunik aaqqissuussinermik allanngortitsineq innuttaasup ingerlaqateqarsinnaanera anguniarlugu
Sineriammi: Angallassissutitut periarfissaasinnaasut
soorlu ATV
Kommunip suliffeqarfiutaasa, innuttaasunut kiffartuussivianut allaffeqarfiinullu isertarfinnik isiginiarneruneq: majuarfiusinnaasut, majuartaatit, matunik ammaasartut, aputaajaaneq.
Ulluinnarni atortussanik nioqqutissallit ornikkuminarsarneqarnissaat aallaavigalugu suliniutit
Aputaajaanerup pitsanngorsarneqarnera innuttaasut pitsorluutillit aallaavigalugit.
Nutaanik sanaartornermi majuartaatit majuarfiusin-naasullu annermik isiginiarneqarsinnaapput. Pissutsit
arlallit aallaavigalugit eqqarsaatigineqassaaq inissiani pioreersuni majuartaatit majuarfissalluunniit pilersin-
neqarsinnaanerat.
39
Utoqqarnut suliassaqarfimmi teknologit sorliit kommunimi atorneqarpat? Qamutit innaallagissamik ingerlatillit
Kivitsissutit qilaami ikkuffillit
Kivitsissutit nalinginnaasut
Igaffimmik nakkutilliissutit
Siniffiit qaffattarlutillu apparsinnaasut
Nallaqqaviit qaanninnaveersaatitallit
Isigiarsuttunut ikiuutit
8. Isumaginninneq aallaavigalugu teknologi
Isumaginninneq aallaavigalugu teknologi qanoq paasissavarput?
Isumaginninnneq aallaavigalugu teknologiimi kiffartuussinerit atortullu inunnut inooqatigiinnermi
peqqissutsimullu aallaaveqartumik ikiuutaapput.
Isumaginninneq aallaavigalugu teknologi sunik siunertaqarpa?
Sulinermi nukersornermik unitsitsisut
Sulisut suliassaannik oqilisaasut
Innuttaasup inuuneranik toqqissimanissaannullu
iluaqqutaasut
Unammilligassat Periarfissaasinnaasut
Inuit puigortunngornermik nappaateqalersimasut
paaqqutarineqarfimmit imaluunniit angerlarsimaffimminnit qimagullutik ingerlasinnaasarput. Imminnut ulorianartorsiortissinnaasarput amerlanertigut qaatigoorqaratik ingerlasaramik namminneerlutillu angerlarsinnaannginnertik pissutigalugu.
Innuttaasut Nuup avataani najugallit pillorissaasunit ikiorneqarlutik nalinginnaasumik sungiusartinneqarsinnaanngillat
Utoqqaat angerlarsimaffimminni najugallit oqarasuaammik atuisinnaanngitsut angerlarsimaffinni ikiortinut maannakkut attaveqarsinnaanngillat. Innuttaasut orlusinnaasut natiinnarmi sivisuumik
ikiorneqaratik nalasinnaasarput.
Amerlasuutigut suliamik ilisimasallip najugaqarfia aamma innuttaasup najugaqarfia imminnut ungasissumik inissisimasinnaasarput.
Angerlarsimaffimmi ikiortit inuit ikiukkamik matuersaataannik amerlavallaanik tigummisut.
Matuersaatinik annaasaqarnissamut aarlerinaateqarpoq.
Puigortunngortunut atortut kalerrisaarisinnaasut
GPS-systemit Allungiartorfiit kalerrisaarutitallit Matut aniffigineqarlutik kalerrisaarisinnaasut
Qarasaasiaq atorlugu sungiusarneq/Ungasianiit sungiusartinneqarneq
Kalerriissatilluni atugassat
Ikiortariaqartilluni kalerrisaarutit
Qarasaasiaq atorlugu peqqissaaneq soorlu pussuttornernik
Teknologi nutaaq atorlugu matuersaasersorneq assersuutigalugu mobiltelefonit atorlugit
ammaassisinnaanerit.
Work smarter,
not harder
Recommended