Historia sztuki średniowiecznej w Polsce cz.1

Historia sztuki średniowiecznej w Polsce

(zdjęcia z prezentacji internetu)

Sztuka przedromańska

Katedra w Poznaniu, ok. 968

wg K. Józefowiczówny

wg A. Biedronia i T. Rodzińskiej-Chorąży

Katedra w Poznaniu, ok. 968

a. Misa chrzcielna b. Misa do mieszania wapnia (b. prawdopodobne)

Poznań, katedra, faza I(czasy bpa Ungera)

Poznań, katedra, faza II (1. poł. XI w.)

Katedra w Poznaniu, ok. 968

(obecny wygląd)

Ostrów Lednicki

Żurowska – dwie fazy (k. X w. i rozbudowa w XI w.)Świechowski – lata 20. XI w.

Ostrów Lednicki, faza I wg K. Źurowskiej

Ostrów Lednicki, faza II wg K. Żurowskiej

Datowanie związane z szukaniem związku z chrztem Mieszka

Giecz – palatium z rotundą

Giecz, kościół św. Jana Chrzciciela

makieta

Wiślica, rotunda i palatium wg Z. Wartałowskiej

Przemyśl – palatium z rotundą, ok.. 1020-1030

Wawel

zabudowa wzgórza wg Z. Pianowskiego

Fragmenty płyty dekorowanej plecionką z katedry przedromańskiej (pozostałości przegród chórowych?)

„sala na 24 słupach” wg Z. Pianowskiego

tzw. budowla czworokątna

rotunda B wg Kozieła

rotunda jednoapsydowa przed północną elewacją katedry wg J. Firleta i Z. Pianowskiego

rotunda św. Feliksa i Adaukta

rekonstrukcja A. Szyszko-Bohusza, rys. W. Zin

rekonstrukcja wg K. Żurowskiej i T. Węcławowicza

rotunda św. Feliksa i Adaukta

rotunda św. Feliksa i Adaukta

Gniezno, rotunda Mieszka I (?)

wg Dalbora

Sztuka romańska

(architektura romańska i jej dekoracja)

Katedra w Gnieźnie, (lata 40. XI-1064) konsekracja 1064 ; 1192 pożar

Relikt absydy

Model przyziemia

Katedra w Gnieźnie, (lata 40. XI-1064) konsekracja 1064 ; 1192 pożar

Drzwi Gnieźnieńskie, ok. 1170-1180

Wawel, kościół św. Gereona (1038-1058)

Widok wnętrza pn ramienia transeptu z apsydą i ołtarzem

Krypta

Wawel, kościół św. Gereona (1038-1058)

Kraków, Wawel, II katedra (ok. 1090-1142)

Rekonstrukcja wnętrza

Relikt wieży

Krypta św. Leonarda przed 1118

Fragment nadproża wtórnie użyty w przedsionku

Posadzka krypty po pn stronie prezbiterium

Głowica znaleziona w gotyckiej zakrystii

Krypta św. Leonarda przed 1118

Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)

Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)

Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)

Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)

Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (ok. 1140-1161)

Tum pod Łęczycą

• Fragment lektorium (przegrody chórowej) lub antependium

Malowidło w apsydzie – Maiestas Domini

Tum pod Łęczycą

Opatów, kolegiata, 2. ćw. XII w.

wg Świechowskiego

Opatów, kolegiata, 2. ćw. XII w.

Opatów, kolegiata, 2. ćw. XII w.

Kraków, kościół św. Andrzeja, ok. 1100

Kruszwica, kolegiata (2. ćw. XII w.)

Kruszwica, kolegiata (2. ćw. XII w.)

Kruszwica, kolegiata (2. ćw. XII w.)

Czerwińsk, klasztor Kanoników Regularnych, do 1155

Czerwińsk, klasztor Kanoników Regularnych, do 1155

Czerwińsk, klasztor Kanoników Regularnych, do 1155

Czerwińsk, klasztor Kanoników Regularnych, do 1155

StrzelnoRotunda Św. ProkopaKościół Św. Trójcy (Noebertanek

Strzelno – Rotunda św. Prokopa

Strzelno – Rotunda św. Prokopa

• Lata 30. XX w.

Strzelno – Rotunda św. Prokopa

Strzelno – Rotunda św. Prokopa

Tympanon fundacyjny (kopia)

Strzelno – Rotunda św. Prokopa

Strzelno – Rotunda św. Prokopa

Strzelno – Rotunda św. Prokopa

StrzelnoKościół Św. Trójcy, po 1193, konsekracja 1216

StrzelnoKościół Św. Trójcy,

StrzelnoKościół Św. Trójcy,

StrzelnoKościół Św. Trójcy,

StrzelnoKościół Św. Trójcy,

StrzelnoKościół Św. Trójcy,

Strzelno

• Fragment lektorium?

Gniew Krzywoprzysięstwo i

Bałwochwalstwo

Gniew

Gniew

Gniew

Gniew

Strzelno

Strzelno

• Strzelno, portal pn

• Strzelno

Architektura i sztuka romańska – sztuka i liturgia

• przebieg liturgii (alegoreza rememoratywna)• obrzęd poświęcenia kościoła (dedicatio ecclesiae),

ołtarza etc.

• architektura, wystrój i wyposażenie wnętrza (drzwi, lektorium, ołtarz)

• naczynia i paramenty liturgiczne• szaty liturgiczne• księgi liturgiczne

• gesty i ruchy liturgiczne (pokłony, znak krzyża, pocałunek)

• dźwięki (dzwonki)• kadzidło

Drzwi i portale

• Symbolika bramy– Etymologie słowa ostium

• ostendere (trzymać naprzeciw, ukazywać, wyjaśniać)

• obsistere (stanąć naprzeciw, zagrodzić drogę)

– Chrystus jako brama (Ego sum ostium)• Symbolika przejścia

Poznań

Poznań

Poznań

Poznań

Kraków, Wawel, katedra (ok. 1090-1142)

Kraków, Wawel, katedra (ok. 1090-1142)

Kraków, Wawel, katedra (ok. 1090-1142)

Krypta św. Leonarda

przed 1118

Krypta św. Leonard

Płock, katedra1102 pochówek Władysława Hermana

1144 konsekracja przez bpa Aleksandra z Malonne

Płock, katedra

Płock, katedra

Drzwi Płockie, (Nowogród Wielki, Sobór św. Zofii)poł XII w.

Gniezno - Drzwi Gnieźnieńskie, ok. 1170-1180

Gniezno

Gniezno

Tum pod Łęczycą, kolegiata

Tum pod Łęczycą, kolegiata

Tum pod Łęczycą, kolegiata

Tum pod Łęczycą, kolegiata

Tum pod Łęczycą, kolegiata

Tum pod Łęczycą, kolegiata

Tum pod Łęczycą, kolegiata

Czerwińsk, kościół Kanoników Regularnych,

Czerwińsk, kościół

Kanoników Regularnych,

Czerwińsk, kościół

Kanoników Regularnych,

Czerwińsk, kościół Kanoników Regularnych, rekonstrukcje portalu

Wrocław, opactwo benedyktynów na Ołbinie (zniszczone 1529)

Wrocław, opactwo benedyktynów na Ołbinie (zniszczone 1529)

Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

Portal Ołbiński (z nieistniejącego opactwa na Ołbinie) k. XII w. (wtórnie osadzony w elewacji kościoła św. Marii Magdaleny we Wrocławiu

• Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Wrocław, opactwo św. Wincentego na OłbinieTympanon Jaksy, 1160-1163

(Muzeum Architektury we Wrocławiu)

Prefacja(od Sursum

corda do Sanctus)

Sakramentarz tyniecki

Kolonia, ok. 1060-1070Codex purpureusDar Bolesława

Szczodrego dla opactwa Benedyktynów w Tyńcu

Biblioteka Narodowa w Warszawie

Sakramentarz tyniecki

T(e igitur)

Sakramentarz Tyniecki

Kielichy i pateny z Tyńca, XI w.

„Czara włocławska” ok. 900 lub 1. poł. X w., pokaroliński warsztat zachodniMuzeum Narodowe w Krakowie

Kielich agatowy (tzw. Kielich św.

Wojciecha) z Trzemeszna ok.

1180

Kielichy trzemeszneńskie – niellowany i królewski,

oba ok. 1180,Gniezno, Muzeum Archidiecezjalne

Kielich królewski

Architektura i sztuka romańska – wątek komemoracji

• Przedstawienia fundacyjne• Nagrobki

• Treści retrospektywne• Treści prospektywne

• Pozycja prawna fundatora• Pochówek ad sanctos

Kielich niellowany z pateną z Trzemeszna

(Gniezno, Muzeum Archidiecezjalne)

Patena Mieszka Starego z klasztoru Cystersów w Lądzie (tzw. Patena kaliska), 1193-1202

awers

Rewers Mieszko IIIśw. Mikołajopat Szymon

z Lądu

u dołu popiersiezłotnika Konrada z Lądu

Kielich i patena Konrada Mazowieckiego z katedry w Płocku

ok. 1239

• Agafia i Konrad z kielichami

• Kazimierz i Ziemowit

• Na krawędzi wypisane imiona członków dynastii

Rękopis trafił do Polski zapewne ok.. 1013 r. jako część wyprawy Rychezy, żony Mieszka II (córki Ezzona, palatyna lotaryńskiego i Matyldy)

Później był własnością córki Mieszka i Rychezy, Gertrudy, żony Izajsława, wraz z którym została wygnana z Kijowa w 1068

Psałterz Egberta, ok. 980; Cividale, Museo Civico

Ordo Romanus (rkps. zaginiony z 2. poł. XI w.), Matylda Lotaryńska wręczająca kodeks Mieszkowi II, przerys z 1842 r.

• Ewangeliarz Emmeramski, XI/XII w.

• Kraków, Biblioteka Kapitulna KP 208

• Aleksander, bp płocki w otoczeniu diakonów

Wrocław, kościół Panny Marii na Piaskutympanon Marii i Świętosława, po poł. XII w.

Wiślica, kolegiata

• Poł. XII w.

• 1. Tercja XIII w.

Wiślica, kolegiata

• posadzka ok. 1175-1177

Wiślica, kolegiata

Wiślica, kolegiata

Wiślica, kolegiata

HI CONCULCARI QUERUNT UT IN ASTRA LEVARI POSSINT ET PARITER... „Ci chcą być podeptani aby mogli być wzniesieni do gwiazd”

Konin-Stare Miasto, 1. poł. XIII w.Kalisz, 1 poł. XIII w.

Głogów, przed 1240

• Wąchock, 1. poł. XIII w.

Strzelin, Radom, Sandomierz

• Tum pod Łęczycą, 2. poł. XII w.

• Wiślica, 2. poł. XII w.

• Strzelno, XII/XIII w.

Kraków-Wawel, katedra, skrzynka srebrna, wtórnie relikwiarz św. Stanisława, XII w.

Włocławek, katedra, relikwiarz tzw. kruszwicki, XII w.

Objezierze i Kamień Pomorski, relikwiarze z 1. poł. XIII w.

Architektura cystersów

• Stan pierwotny budowli i ich przekształcenia• Rola cystersów w rozpowszechnianiu gotyku

– Romanizm a gotyk– Gotyk katedralny a gotyk cysterski

• Problem specyfiki architektury i sztuki cysterskiej– Architektura i sztuka a przepisy zakonne– Architektura i sztuka a poglądy głównych

przedstawicieli zakonu– Drogi rozwoju (regiony, filiacje klasztorne, problem

warsztatów zakonnych)

Jędrzejów – Klasztor

Ojców Cystersów

Jędrzejów - Klasztor Ojców

Cystersów

Jędrzejów – Klasztor

Ojców Cystersów

JędrzejówKlasztor Ojców

Cystersów

Sulejów, ok. 1176-ok. 1232 (konsekracja)

kapitularz

Wąchock, do 2. ćw. XIII

Wąchock, nawa główna

kapitularz

refektarz

Koprzywnica 1207 lub 1218-ok.

1238

Rekonstrukcja wirtualna bryły