View
372
Download
7
Category
Preview:
DESCRIPTION
Gramar at Linggwistika. Morpema at Morpolohiya. Morpolohiya - ang pag-aaral ng pinakamaliit na yunit na bumubuo sa salita na may kahulugan. Gramar at Linggwistika. Morpema - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Morpema at Morpolohiya
Morpolohiya - ang pag-aaral ng pinakamaliit na yunit
na bumubuo sa salita na may kahulugan.
Morpema- ang pinakamaliit na yunit na bumubuo
sa salita na may kahulugang “ kaagad na naihahayag kahit ang ilan sa kanila ay pangkayarian at di kahulugang leksikal ang binibigay” (Villanueva at Villanueva, 1971) ay maaaring salita o salitang-ugat.
Gramar at Gramar at Linggwistika 9Linggwistika 9
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Anyo ng Morpema1. Morpemang Kataga
- ang kataga ay isang morpemang iisahaning pantig lamang at ang mga ito’y walang kahulugan kung nag iisa maliban na lamang kung isasangkap sa pangungusap.
Ang mga ingklitiko ay “ mga katagang iisahing pantig na sa gawang sarili ay walang kahulugan ngunit kapag ginagamit sa pangungusap ay nakaradagdag ng diwa nito. – Cruz, et.al. 1978
Gramar at Gramar at Linggwistika 10Linggwistika 10
Halimbawa:Halimbawa:
ba pa na din rin rawdaw po ho nga man palanaman
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
2. Ang Morpemang Panlapi
a. May malakas na sistema ng panlapi ang wikang Filipino. Ito ang dahilan kung bakit napakadali nating manghiram sa banyagang salita at gawing tunog – Filipino. Sa ibang salita ay nagiging “Filipinized” na salita
HalimbawaHalimbawa:
mag-jet in-ambush nagpa-xeroxnag-smuggle ni-rape ni-raidnag-administer ni-research i-promotenag-coach naka-cortina
Gramar at Gramar at Linggwistika 11Linggwistika 11
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
b. dahil sa kahulugang taglay ng panlapi nagkakaroon ng iba’t ibang kahulugan ang isang salitang-ugat na pinagkakapitan nito.
Gramar at Gramar at Linggwistika 12Linggwistika 12
Halimbawa:Halimbawa:
nagtubig - nagkaroon ng tubigmatubig - maraming tubignatubig - naparami ang inom
tubigan - tapayan o lalagyan ng tubigtubigan - lagyan ng tubigtinubig - pinarusahan ng tubigpatubig - padaloy na tubig/irigasyonpantubig - gamit sa tubig
- Subuking lagyan ng iba’t ibang panlapi ang salitang tao, bahay, balita, bayan at tignan kung ano ang mabubuong salita.
GAWAINGAWAIN
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Anyo ng Panlapi
3. Morpemang Salitang-Ugat
- ang salitang-ugat ang maituturing na pinaka-ina ng mga salita dahil ito ay nagtataglay ng kahulugang leksikal na karaniwang binubuo ng dadalawahing pantig.
Alam nyo ba na kung pakasusuriin ay galing sa iisang pantig lamang ang ating wika? Ito’y ayon sa haka ni Dr. E. Arsenio Manuel at mapapansin ito sa kayarian ng mga salitang inuulit.
Gramar at Gramar at Linggwistika 13Linggwistika 13
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Gramar at Gramar at Linggwistika 14Linggwistika 14
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
- Ang morpemang kataga at morpemang salitang-ugat ay napagsasama rin ngunit ang kanilang kabuuan ay hindi maituturing na dalawang morpema kundi iisang morpema lamang.
Gramar at Gramar at Linggwistika 15Linggwistika 15
Halimbawa:
ma + itim = maitimka + hapon = kahaponin + ibig = iniibigtaga + lungsod = tagalungsod
HOMOFONUS- Ang tawag sa salitang-ugat na nag-iiba-iba ng kahulugan ayon sa bigkas ngunit pareho ng ispeling.
Halimbawa:
baga (ember) sala (sin) paso (pass)baga (lungs) sala (seive) paso (burn)baga (particle) sala (seived) paso (Flower pot)
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Paano nga ba nabubuo ang mga Salita?
a. Inuulit – ang mga salitang unuulit ay binubuo sa pamamagitan ng buong pag-uulit ng salitang-ugat at pinaghihiwalay lamang ng gitling. Ang ganitong pag-uulit ay tinatawag na ganap na pag-uulit.
Gramar at Gramar at Linggwistika 21Linggwistika 21
Halimbawa:
sama-sama araw-araw agam-agamutay-utay sintu-sinto kuru-kuroakay-akay ipit-ipit halu-halobaku-bako luku-lukolubak-lubak
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
1. Ang alaala, paruparo, sarisari, gunamgunam at guniguni ay hindi ginigitlingan dahil walang salitang-ugat na ala, paro, sari, ganam, at guni.
2. Ang salitang-ugat na nagtatapos sa patinig na o kapag-unuulit ay pinapalitan ng u.
3. Sa pag-uulit ng salitang-ugat na unaangkupan o ginagampanan ng pang-angkop upang ipakita ang kasidhiang kahulugan at nagtatapos sa patinig na e, ito’y pinapailitan ng i sa gayo’y mabilis ang pagbigkas at upang lubos na mabigyang diin ang unang hati ng salita. Ang gitling ay ginagamit
Gramar at Gramar at Linggwistika 22Linggwistika 22
Halimbawa:torpe torping-torpesalbahe salbahing-salbahelalake lalaking-lalake
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Ang di-Ganap na Pag-uulit
1. Pag-uulit ng huling pantig sa salitang-ugat
Halimbawa: lamikmik luningning alit-itlangitngitkuliglig
2. Pag-uulit ng una o unang dalawang pantig ng salitang-ugat o una o unang dalawang tunog ng salitang-ugat.
Halimbawa: iikot tatakbo sisilip-silipaakyat lilima sisiga-sigarilyo
tatali-talilis
Gramar at Gramar at Linggwistika 23Linggwistika 23
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Paano nga ba nabubuo ang mga Salita?
b. Tambalan – Nagiging tambalan ang salita kung ang dalawang salita na may kani-kaniyang kahulugan ay pinagsasama at nananatili ang kahulugan, minsa’y bumubuo ng ikatlong kahulugan at mayroon din namang nagpapakita ng kasalungatan ng bawat isa.
Gramar at Gramar at Linggwistika 24Linggwistika 24
Halimbawa:
taong-bundok dalagang-bukidpanhik-panaog isdang-tabangdaang-bakal humigit-kumulanghanap-buhay kapos-paladkahoy-gubat lumubog-lumitawbungang-araw malaon-madali
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Paano nga ba nabubuo ang mga Salita?
c. Maylapi – Kung ang salitang-ugat pinapanlapian. Maaring sa unahan, sa gitna, sa magkabila o sa laguhan.
Gramar at Gramar at Linggwistika 25Linggwistika 25
1. Unlapi umalis, umibig, umawit, igatong, isama, pautang
2. Gitlapikinain, sumampa, tinaga, tumuka, sinita
3. Hulapiisipin, diktahan, tamaan, ingatan, bilihin
4. Kabilaanmagtampuhan, pagtulungan, panatilihin, paraanin
5. Laguhanipagsumigawan, paghumiyawin, magginataan.
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Kahulugan ng mga Panlapi
1. Panlaping Makangalan
Gramar at Gramar at Linggwistika 26Linggwistika 26
a. an at han1. lalagyan ng marami sa bagay na isinasaad ng salitang-ugat
hal.:aklatan, bigasan, manukan,
palayan,tindahan
2. pook na ginaganapan ng kilos ng salitang-ugathal.:
aralan, lutuan, laruan, labahan
3. panahon na maraming pagganap sa isinasaad ng salitang-ugat
hal.:pistahan, anihan, taniman, uwian
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
4. gantihang kiloshal.:
barilan, balitaan, sulatan, suntukan
5. di karaniwang laki o labis na damihal.:
pangahan, duguan, uluhan, sugatan, duguan
Panlaping Makangalan
Gramar at Gramar at Linggwistika 27Linggwistika 27
b. in o hin1. relasyong isinasaad ng salitang-ugat
hal.:tiyuhin, amain, inapo
2. kahugis ng isinasaad ng salitang-ugathal.:
inubas, pinalay, sinampalok
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Panlaping Makangalan
b. ka1. kasama sa pangkat
hal.:kalahi, kagrupo, katropa, kabayan
2. relasyon na isinasaad ng salitang-ugathal.:
kalaro, kagalit, kaaway, kasuyo, kalambingan
c. ka – an1. nagsasaad ng pinakasentro na salitang-ugat
hal.:kabayanan, kanayunan, kabahayan
2. nagsasaad ng kasukdulan ng pangyayari.hal.:
katanghalian, kainitan, kasasalan
Gramar at Gramar at Linggwistika 28Linggwistika 28
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
d. mag1. nagsasaad ng relasyong tinutukoy sa salitang-ugat.
hal.:maglolo, mag-ama, magkapatid, magbayaw
2. mag- na may pag-uulit ng unang pantig ng salitang-ugat na nagsasaad ng gawain o propesyon.
hal.:manggagamot, manbibigkas, manananggol
e. tag – nagsasaad ng panahonhal.:
tag-ulan, tag-araw, taglagas, tagsibol
f. taga – nagsasaad ng gawaing isinasaad ng salitang-ugathal.:
tagaluto, tagalinis, tagawalis, tagabasag. an/han – nagsasaad ng pinaggalingan
hal.:talasalitaan, talaarawan, talatinginan
Gramar at Gramar at Linggwistika 29Linggwistika 29
Panlaping Makangalan
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
Kahulugan ng mga Panlapi
1. maa. pagkamayroon
halimbawa:maganda, tataas, mayaman
b. pagkamaramihalimbawa:
matao, madahon, matubig, maahas
2. maka – katig, kampi, hilighalimbawa:
maka-Diyos, maka-Hapon, makatao, makakaibigan
3. mala – paranghalimbawa:
malasebo, malahimimga, malakanin
Mga Panlaping Makauri
Gramar at Gramar at Linggwistika 30Linggwistika 30
Gramar Gramar atatLinggwistika Linggwistika
4. mapag – may ugalihalimbawa:
mapagbiro, mapagbintang, mapag-alalahanin
5. Mapang – may katangian, may kakayahanhalimbawa:
mapang-akit, mapanrahuyo
6. maka – katig, kampi, hilighalimbawa:
maka-Diyos, maka-Hapon, makatao, makakaibigan
7. mala – paranghalimbawa:
malasebo, malahimimga, malakanin
Panlaping Makauri
Gramar at Gramar at Linggwistika 31Linggwistika 31
MARAMING SALAMAT SA PAKIKINIG! NGAYON AY
HANDA KA NA PARA SA ISANG PAGSUSULIT! ((
Recommended