View
225
Download
4
Category
Preview:
Citation preview
2
Botimet “ERIK”
Kont Urani, Nr. 25, Tiranë - Albania.
Tel.: 00355 4 2467762; 00355 4 2220645;
Cel.: 069 20 40 333; Cel.: 069 40 66 442
E-mail: erikbotime@mail.com, web: www.erikbotime.com
SHTEPIA BOTUESE ERIK
Botues: Dëshira SHEHU
Autor:Edlira FILIPI
Redaktore përgjegjëse: Anila KONOMI
Arti grafik, studio grafike “ERIK” Botime:Edlir PODA
Kopertina:Edlir PODA
Të gjitha të drejtat janë ekskluzivisht të rezervuara. Ndalohet prodhimi, riprodhimi, shitja, rishitja, shpërndarja, kopjimi, fotokopjimi, përkthimi, përhapja me çdo lloj forme apo mjeti, pa miratimin me shkrim nga Shtëpia Botuese “ERIK”.
Botimi i parë, viti 2012
3
Përmbajtja
Kreu 1 Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare
1.1 Pozita gjeografike e trevave shqiptare dhe rëndësia e tyre...................................211.2 Harta politike dhe ndryshimet e saj....................................................................231.3 Projekt kërkimor Ndryshimi i hartës politike.......................................................24
Kreu 2 Natyra e trevave shqiptare
2.1 Përbërja gjeologjike dhe pasuritë minerale në trevat shqiptare..........................252.3 Klima dhe hidrografia në trevat shqiptare..........................................................272.4 Punë praktikë. Ndërtimi dhe interpretimi i grafikëve të elementeve klimatike. Hidhni në hartën skicë...........................................................................................292.5 Tokat, bota bimore e shtazore në trevat shqiptare...............................................30
Kreu 3 Popullimi i trevave shqiptare
3.2 Historia e popullimit në trevat shqiptare............................................................323.3 Punë praktikë. Grafikët e strukturës së popullsisë. Harta skicë e shpërndarjes së popullsisë sipas trevave shqiptare..............333.4 Migrimet dhe vendbanimet në trevat shqiptare..................................................35
Kreu 4 Ekonomia e trevave shqiptare
4.4 Sektori terciar (Shërbimet).................................................................................374.5 Punë praktikë. Graf ikët e strukturës së ekonomisë dhe hartat e shpërndarjes së rajoneve kryesore ekonomike..................................................................................39
Kreu 5 Problemet mjedisore të trevave shqiptare
5.1 Pasuritë natyrore dhe roli i tyre në trevat shqiptare............................................415.4 Punë praktikë. Trashëgimia natyrore dhe kulturore. Rrugët e mbrojtjes së saj. ................43
4
KREU 6 Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare
6.16 Rajoni Jugor. Popullsia....................................................................446.18 Punë praktikë. Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së aktiviteteve prodhuese në rajonin Jugor.............................................466.21 Ekonomia e Rajonit Perëndimor....................................................476.22 Punë praktikë Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së aktiviteteve prodhuese në rajonin Perëndimor..........................................49
Kreu 7 Trevat shqiptare përtej kufirit të Republikës së Shqipërisë
7.1 Republika e Kosovës.........................................................................507.11 Punë praktikë. Harta e trevave shqiptare përtej kufirit, shtrirja e qendrave të banuara...........................................................................51
5
Libri në ndihmë të mësuesit është hartuar me qëllim që t’ju ofrojë mësuesve një alternativë ndihmëse për zhvillimin e orës së mësimit me metoda sa më bashkëkohore dhe me synimin që të nxisë te nxënësit të menduarit kritik. Gjithashtu, ai synon t’i aftësojë për të fituar shprehi të ndryshme komunikimi, të punuarit në grup etj.
Në këtë libër janë rekomanduar teknika të ndryshme mësimdhënie në përshtatje me objektivat mësimore të temave të ndryshme. Për të gjitha modelet e rekomanduara është përdorur struktura trefazëshe e mësimit (PNP). Kjo strukturë është provuar që krijon mundësi për përdorimin e teknikave të shumta. Kjo përparësi krijon për nxënësit një udhërrëfyes të shkëlqyer për të gjitha kategoritë e niveleve të mësimnxënies. Struktura PNP ka përparësi edhe në drejtim të të lexuarit dhe të të nxënit të drejtuar nga mësuesi, duke krijuar hapësira të gjera në fushën e të kuptuarit, të vepruarit logjik.
Modelet e paraqitura nuk janë ditare, në kuptimin e mirëfilltë, por struktura ditarësh me teknika që e ndihmojnë mësuesin për të ndarë me racionalitet orën e mësimit. Teknikat e përdoruara janë: Teknika e Parashikimit me terma paraprake, DRTA (Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar), Kubimi, Kllasteri, Leksioni i avancuar, Rrjeti i diskutimit, Tabela e koncepteve, Diagrami i Venit, Metoda e Kombinimit.
Shpresojmë që rekomandimet tona do të jenë të vlefshme për mësuesit, që do të përdorin këtë libër.
Ne jemi nisur nga qëllimi për t ’ju ndihmuar në organizimin sa më të mirë e më të suksesshëm të orës së mësimit. Kombinimi i teknikave të mësipërme gjatë tre fazave të organizimit të mësimit krijon hapësira krijuese, si për mësuesin dhe për nxënësin, duke e bërë interesante, të këndshme dhe tërheqëse orën e mësimit për të gjithë.
Tiranë, 2012 AUTORËT
H y r j e
6
1
PL
AN
I SI
NT
ET
IK
GJE
OG
RA
FI 9
Pla
ni s
inte
tik
35 ja
vë *
2 or
ë -
70
orë
10
% e
lënd
ës ë
shtë
në
disp
ozic
ion
të m
ësue
sit
N
johu
ri të
rej
a
-
45
orë
P
unë
prak
tike
-
9 or
ë
Për
sëri
tje
-
6 o
rë
Shën
im :
Kol
ona
“ M
jete
t mës
imor
e “
(int
erne
ti, h
arta
, atla
se e
tj.)
në b
azë
të u
dhëz
imit,
plo
tëso
het n
ga m
ësue
si p
aral
el m
e zh
villi
min
eor
ëve
mës
imor
e d
he jo
në
filli
m të
har
timit
të k
ëtij
plan
i.
. Nr.
tota l
Lin
jat
Nr
.i
orëv
e O
bjek
tiva
t
Tem
at p
ër ç
do o
rë
Mat
eria
li
buri
mor
Mje
tet
mës
imor
e
1L
inja
I
Poz
ita
gjeo
graf
ike
dhe
hart
a po
litik
e e
trev
ave
shqi
ptar
e3
orë
2
orë
Njo
huri
të
rej
a
1 or
ë pu
në
prak
tike
1.1
Në
përf
undi
m t
ë m
ësim
it nx
ënës
it do
të
jeni
të
aftë
: •
të
përs
hkru
ajnë
poz
itën
gjeo
graf
ike
të t
reva
ve
shqi
ptar
e në
Bal
lkan
, në
Evr
opë
dhe
në
Mes
dhe;
• t
ë in
terp
reto
jnë
rolin
e k
ësaj
poz
ite n
ë du
kuri
të
naty
rore
, pop
ullim
in d
he z
hvill
imin
soci
al-e
kono
mik
të ty
re;
• të
për
shkr
uajn
ë pë
rbër
jen
e tr
evav
e sh
qipt
are,
ve
ndos
jen
e ty
re s
ipas
sht
etev
e, t’
i dal
loni
ato
në
hart
ën p
oliti
ke të
Evr
opës
Jug
lindo
re.
Pozi
ta g
jeog
rafi
ke e
tr
evav
e sh
qipt
are.
R
ëndë
sia
teks
tiH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
i
7
2
2
1.2
•
të
treg
ojnë
pr
oces
et
hist
orik
e,
polit
ike
dhe
gjeo
graf
ike
që p
ërca
ktua
n nd
rysh
imet
dhe
form
imin
e h
artë
s po
litik
e të
trev
ave
shqi
ptar
e;•
të
inte
rpre
tojn
ë pr
oces
et h
isto
rike
, po
litik
e dh
e gj
eogr
afik
e që
pë
rcak
tuan
ndry
shim
et
dhe
form
imin
e h
artë
s po
litik
e të
trev
ave
shqi
ptar
e;•
të a
naliz
ojnë
dhe
shp
jego
jnë
shka
qet e
cop
ëtim
it të
tyre
në
disa
sht
ete
ballk
anik
e, s
tatu
si i
sotë
m
polit
ik d
he e
ard
hmja
e ty
re n
ë fa
milj
en e
mad
he
evro
pian
e.
Har
ta p
oliti
ke d
he
ndry
shim
et e
saj
te
ksti
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
31.
3-
të
treg
ojnë
pë
rbër
jen
e tr
evav
e sh
qipt
are,
ve
ndos
jen
e ty
re s
ipas
sht
etev
e,
- t’
i da
llojn
ë at
o në
har
tën
polit
ike
të E
vrop
ës
Jugl
indo
re.
Punë
pra
ktik
e:
“Ndr
yshi
mi i
har
tës
polit
ike”
Tek
sti
mës
uesi
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
4L
inja
II
Nat
yra
e tr
evav
esh
qipt
are
6 or
ë
4 or
ë nj
ohur
i të
rej
a
1orë
pun
ë pr
aktik
e
1orë
për
sëri
tje
2.1
•
tëvl
erës
oni
rolin
e
pozi
tës
gjeo
logj
ike,
të
fo
rmim
it dh
e të
për
bërj
es s
ë tr
ualli
t të
tr
evav
e sh
qipt
are;
•
të
anal
izoj
në
dhe
inte
rpre
tojn
ë la
rmin
ë e
shum
ëllo
jshm
ërin
ë e
pasu
rive
min
eral
e të
tyre
;•
tëpë
rshk
ruaj
në m
undë
sitë
që
ofro
jnë
këto
pas
uri
në z
hvill
imin
e ty
re.
Përb
ërja
gje
olog
jike
dhe
pasu
ritë
min
eral
e në
trev
at s
hqip
tare
teks
tiH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
i
52.
2•
të s
hpje
gojn
ë v
eçor
itë k
ryes
ore
dhe
larm
inë
e fo
rmav
e të
rel
ievi
t të
trev
ave
shqi
ptar
e;
• të
për
cakt
ojnë
sht
rirj
en e
ele
men
teve
kry
esor
e të
kë
tij r
elie
vit;
•
të in
terp
reto
jnë
rolin
e ty
re n
ë du
kuri
të n
atyr
ore,
në
pop
ullim
in d
he n
ë zh
villi
min
ekom
omik
;•
të s
hohi
n ha
rtën
fiz
ike
të tr
evav
e sh
qipt
are,
ve
ndos
jen
e el
emen
teve
kry
esor
e të
rel
ievi
t të
tyre
dh
e të
evi
dent
ojnë
shp
ërnd
arje
n e
qend
rave
të
banu
ara
në f
orm
at k
ryes
ore
të ti
j.
Tip
aret
e r
elie
vit t
ë tr
evav
e sh
qipt
are
teks
tiH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
i
8
3
6
2.3
•të
shp
jego
jnë
vepr
imin
e f
akto
rëve
të
form
imit
të k
limës
, veç
oritë
kry
esor
e dh
e la
rmin
ë e
saj
në t
reva
t sh
qipt
are,
tip
aret
e e
lem
ente
ve k
ryes
ore
klim
atik
e;
• t
ë vl
erës
ojnë
pas
uritë
klim
atik
e dh
e m
ënyr
ën e
sh
fryt
ëzim
it të
tyre
për
qël
lime
ekon
omik
e
dhe
tu
rist
ike;
•
të in
terp
reto
jnë
rolin
e f
akto
rëve
dhe
kus
htev
e të
fo
rmim
it të
hid
rogr
afis
ë së
trev
ave
shqi
ptar
e,
të
përb
ërje
s së
sa
j m
e la
rmi
obje
ktes
h hi
drog
rafi
ke, t
ë re
gjim
it të
rrj
edhj
es, t
ë
veço
rive
kry
esor
e të
kët
yre
obje
ktev
e;•
të v
lerë
sojn
ë pa
suri
të u
jore
dhe
pot
enci
alet
tu
rist
ike
të b
rigj
eve
deta
re d
he li
qeno
re, m
ënyr
ën e
sh
fryt
ëzim
it të
tyre
për
qël
lime
ekon
omik
e dh
e tu
rist
ike.
Klim
a dh
e hi
drog
rafi
a në
trev
at s
hqip
tare
te
ksti
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
72.
4•
të n
dërt
ojnë
dhe
të
inte
rpre
tojn
ë gr
afik
ët e
re
gjim
it të
ele
men
teve
kry
esor
e kl
imat
ike;
•
të n
dërt
ojnë
e in
terp
reto
jnë
graf
ikët
e r
egjim
it të
rr
jedh
jes
dhe
të n
jihni
har
tën
e rr
jetit
hid
rogr
afik
të
trev
ave
shqi
ptar
e.
Punë
pra
ktik
e:
“Ndë
rton
i dhe
in
terp
reto
ni g
rafi
kët e
el
emen
teve
klim
atik
e.
Hid
hni n
ë ha
rtën
sk
icë”
Tek
sti,
mës
uesi
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
82.
5•
të s
hpje
gojn
ë ko
ncep
tin t
oka
pjel
lore
dhe
të
varf
ra;
•
të
njih
ni
fakt
orët
dh
e sh
kaqe
t e
dëm
tim
it,
degr
adim
it dh
e nd
otje
s së
to
kave
, rr
ugët
e
mbr
ojtje
s së
tyre
;
• t
ë sh
pjeg
ojnë
shk
aqet
e l
arm
isë
së b
imës
isë
dhe
të b
otës
sht
azor
e të
tre
vave
shq
ipta
re,
përb
ërje
n e
saj s
ipas
kat
eve
bim
ore,
lloj
et e
kaf
shëv
e të
egr
a;
• të
shp
jego
jnë
pasu
rinë
flo
rist
ike
dhe
faun
istik
e,
shka
llën
e dë
mti
mit
dhe
të d
egra
dim
it të
mbu
lesë
s bi
mor
e; r
rugë
t e m
broj
tjes
dhe
ripë
rtër
itjes
së
saj.
Tok
at d
he b
ota
bim
ore
e sh
tazo
renë
trev
at s
hqip
tare
teks
tiH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
i
9
2.6
- të
për
shkr
uajm
ë sh
kurt
imis
ht p
ërm
bajtj
en e
lin
jave
të p
ërsë
ritje
s -
iden
tifi
kojë
për
çdo
linj
ë nj
ohur
itë b
azë
sipa
s
Përs
ëritj
e e
linja
ve:
“Poz
ita g
jeog
rafi
ke
dhe
hart
a po
litik
e e
9
4
tem
ave
trev
ave
shqi
ptar
e” d
he
“Nat
yra
e tr
evav
e sh
qipt
are”
10L
inja
III
P
opul
limi i
tr
evav
esh
qipt
are
5 or
ë 3
orë
njoh
uri
të r
eja
1
orë
punë
pr
aktik
e
1 or
ë pë
rsër
itje
3.1
•
të
përc
akto
jnë
konc
eptin
e
orga
nizi
mit
ad
min
istr
ativ
të
te
rrito
rit
të
trev
ave
shqi
ptar
e,
fakt
orët
dh
e nd
rysh
imet
gja
të h
isto
risë
së
skem
ës
së o
rgan
izim
it të
terr
itori
t të
trev
ave
shqi
ptar
e;
• të
int
erpr
etoj
në s
kem
at a
ktua
le a
dmin
istr
ativ
e të
ty
re;
• të
shp
jego
jnë
rolin
e o
rgan
izim
it sh
tetë
ror
dhe
adm
inis
trat
iv n
ë rr
egul
limin
dhe
adm
inis
trim
in
e
terr
itori
t.
Org
aniz
imi
adm
inis
trat
iv
i tre
vave
sh
qipt
are
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
11
3.
2 •
të
shpj
egoj
në f
akto
rët
dhe
kush
tet
e po
pulli
mit
të h
ersh
ëm t
ë tr
evav
e sh
qipt
are,
të
popu
llim
it t
ë va
zhdu
eshë
m të
tyre
;•
të
shpj
egoj
në f
akto
rët
dhe
treg
uesi
t e
rritj
es s
ë nu
mri
t të
popu
llsis
ë, të
shp
ërnd
arje
s
gje
ogra
fike
dh
e nd
rysh
imev
e të
tre
gues
ve t
ë sh
timit
naty
ror
dhe
të d
endë
sisë
së
popu
llsis
ë;•
të s
hpje
gojn
ë st
rukt
urën
mos
hore
dhe
gjin
ore,
ko
mbë
tare
dhe
fet
are
të p
opul
lsis
ë.
His
tori
a e
popu
llim
it në
trev
at s
hqip
tare
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
123.
3•
të
ndër
tojn
ë dh
e të
an
aliz
ojnë
gr
afik
ët
e st
rukt
urës
së
popu
llsis
ë;•
të h
edhi
n në
har
tën
skic
ë sh
përn
darj
en
gjeo
graf
ike
të p
opul
lsis
ë.
Punë
pra
ktik
e:
“Gra
fikë
t e s
truk
turë
s së
pop
ulls
isë.
Har
ta
skic
ë e
shpë
rnda
rjes
së
popu
llsis
ë si
pas
trev
ave
shqi
ptar
e”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
13
3.
4 •
të
shpj
egoj
në f
akto
rët
dhe
paso
jat
e m
igri
mev
e të
pop
ulls
isë
shqi
ptar
e si
pas
trev
ave;
• t
ë sh
pjeg
ojnë
duk
uritë
e v
endb
anim
eve
rura
le
dhe
urba
ne;
• të
ana
lizoj
në s
hkaq
et e
ndr
yshi
mev
e të
st
rukt
urës
dhe
të a
rkite
ktur
ës s
ë nd
ërte
save
; si d
he
prob
lem
et e
tyre
mje
diso
re.
Mig
rim
et d
he
vend
bani
met
në
trev
at
shqi
ptar
e
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
143.
5-
të p
ërsh
krua
jnë
shku
rtim
isht
për
mba
jtjen
e
Përs
ëritj
e e
linja
ve:
H
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
10
5
linja
ve të
për
sëri
tjes;
-
të id
enti
fiko
jnë
për
çdo
linjë
njo
huri
të b
azë
sipa
s te
mav
e.
“Pop
ullim
i i tr
evav
e
shqi
ptar
e”
nga
inte
rnet
i
15L
inja
IV
R
esur
set
naty
rore
dhe
zhvi
llim
i ek
onom
ik i
trev
ave
shqi
ptar
e
4.1
• t
ë sh
pjeg
ojnë
pre
mis
at d
he r
esur
set
naty
rore
e
njer
ëzor
e pë
r zh
villi
min
eko
nom
ik
të
tr
evav
e sh
qipt
are;
• t
ë sh
pjeg
ojnë
rol
in e
fak
torë
ve h
isto
rikë
dhe
po
litik
ë në
zhv
illim
in e
tyre
eko
nom
ik;
• të
arg
umen
tojn
ë se
si m
und
të je
të e
ard
hmja
e
këtij
zhv
illim
i.
Res
urse
t nat
yror
e.
Zhv
illim
i eko
nom
ik i
trev
ave
shqi
ptar
e
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
166
orë
4 or
ë nj
ohur
i të
rej
a
1 or
ë pu
në
prak
tike
1
orë
përs
ërit
je
4.2
• t
ë in
terp
reto
jnë
stru
ktur
ën e
kono
mik
e të
tre
vave
sh
qipt
are;
•
të
shpj
egoj
në
baza
t na
tyro
re
dhe
trad
itat
e zh
villi
mit
të b
ujqë
sisë
, st
rukt
urën
e d
egëv
e të
saj
dh
e nd
rysh
imet
në
kohë
dhe
në
hapë
sirë
të
nive
lit
dhe
të s
truk
turë
s së
pro
dhim
it bu
jqës
or;
• të
treg
ojnë
dhe
të s
hpje
gojn
ë de
stin
imin
e k
ëtij
prod
him
i si d
he s
hkal
lën
e pl
otës
imit
të k
ërke
save
të
treg
ut m
e pr
oduk
te v
enda
se b
ujqë
sore
, raj
onet
kr
yeso
re b
ujqë
sore
dhe
të a
rdhm
en e
pro
dhim
it bu
jqës
or.
Eko
nom
ia b
ujqë
sore
H
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
i
174.
3 •
të
evid
ento
jnë
buri
met
nat
yror
e si
baz
ë pë
r zh
villi
min
e i
ndus
tris
ë dh
e sh
kallë
n e
zhvi
llim
it
të
saj,
të
shpj
egon
i fa
ktor
ët
që
kanë
ku
shtë
zuar
kët
ë sh
kallë
zhv
illim
i;
• të
shp
jego
jnë
stru
ktur
ën e
indu
stri
së, n
drys
him
in
e sa
j në
etap
at k
ryes
ore
të z
hvill
imit
dhe
si
pas
trev
ave
shqi
ptar
e;
• të
shp
jego
jnë
situ
atën
e s
otm
e dh
e pe
rspe
ktiv
ën e
pr
odhi
mit
indu
stri
al.
Indu
stri
aH
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
i
184.
4•
të
inte
rpre
tojn
ë st
rukt
urën
e s
ekto
rit
terc
iar
të
ekon
omis
ë,
gjen
djen
e
tran
spor
tit,
shka
qet
dhe
shka
llën
e zh
villi
mit;
•
të
inte
rpre
tojn
ë gj
endj
en e
tre
gtis
ë, a
rtiz
anat
it dh
e të
shë
rbim
eve,
str
uktu
rën
e ty
re d
he s
hkaq
et e
Sekt
ori t
erci
ar
(shë
rbim
et)
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
11
6
ndry
shim
eve
në k
ohë
dhe
në h
apës
irë;
•
të e
vide
ntoj
në d
he të
shp
jego
jnë
pote
ncia
let
naty
rore
, nje
rëzo
re d
he e
kono
mik
e pë
r zh
villi
min
e
turi
zmit,
për
parë
sitë
, shk
allë
n e
zhvi
llim
it dh
e pe
rspe
ktiv
ën e
tij.
194.
5-
të
ndër
tojn
ë dh
e të
an
aliz
ojnë
gr
afik
ët
e st
rukt
urës
së
ekon
omis
ë dh
e të
deg
ëve
të s
aj;
•
të a
naliz
ojnë
har
tat e
shp
ërnd
arje
s gj
eogr
afik
e të
ra
jone
ve k
ryes
ore
bujq
ësor
e dh
e in
dust
rial
e të
tr
evav
e sh
qipt
are.
Punë
pra
ktik
e:
“Gra
fikë
t e s
truk
turë
s së
eko
nom
isë
dhe
hart
at e
shp
ërnd
arje
s së
raj
onev
e kr
yeso
re
ekon
omik
e.”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
20
4.
6 -
të p
ërsh
krua
jnë
shku
rtim
isht
për
mba
jtjen
e
linja
ve të
për
sëri
tjes
-t
ëid
enti
fiko
jnë
për
çdo
linjë
njo
huri
të b
azë
sipa
s te
mav
e
Përs
ëritj
e e
linjë
s“E
kono
mia
e
trev
ave
shqi
ptar
e “
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
21L
inja
V
Pro
blem
etm
jedi
sore
të
trev
ave
shqi
ptar
e
5.1
• të
evi
dent
ojnë
dhe
vle
rëso
jnë
pasu
ritë
e m
jedi
sit
të
trev
ave
shqi
ptar
e,
të
dife
renc
uara
në
të
pë
rsër
itshm
e dh
e të
pa
përs
ërits
hme,
në
të
pë
rgjit
hshm
e dh
e të
veç
anta
, uni
kale
; •
të v
lerë
sojn
ë ro
lin d
he v
endi
n e
pasu
rive
m
jedi
sore
në
shka
llën
e zh
villi
mit
të tr
evav
e sh
qipt
are.
Pasu
ritë
nat
yror
e dh
e ro
li i t
yre
në tr
evat
sh
qipt
are
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
225
orë
3
orë
njoh
uri
të r
eja
1
orë
punë
pr
aktik
e
1 o
rë
përs
ëritj
e
5.2
•
të
evid
ento
jnë
dhe
të
vler
ësoj
në
shka
qet
e pr
oble
mev
e të
sot
me
mje
diso
re,
si n
dotja
e a
jrit,
uj
it dh
e to
kës;
•
të
ev
iden
tojn
ë dh
e vl
erës
ojnë
sh
kaqe
t e
dëm
timit
të
biod
iver
site
tit,
të
sipë
rfaq
eve
të
gjel
bra
dhe
të f
aunë
s;•
të e
vide
ntoj
në d
he të
vle
rëso
jnë
shka
qet e
de
grad
imit
dhe
të s
hkre
tizim
it të
tokë
s e
të
peiz
azhe
ve n
ga e
rozi
oni d
he r
rugë
t e m
broj
tjes
së
mje
disi
t e të
zgj
idhj
es s
ë pr
oble
mev
e të
sot
me
tepë
r të
mpr
ehta
mje
diso
re e
tj.
Prob
lem
et m
jedi
sore
në
trev
at s
hqip
tare
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
235.
3•
të
vl
erës
ojnë
tr
ashë
gim
inë
naty
rore
dh
e ku
lturo
re s
i bur
im p
ër s
tudi
me
shke
ncor
e;
• t
ë an
aliz
ojnë
zhv
illim
in e
tur
izm
it dh
e ed
ukim
it
Tra
shëg
imia
nat
yror
e dh
e ku
lturo
rore
në tr
evat
shq
ipta
re
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
12
7
atdh
etar
e e
kolo
gjik
;•
të p
ërca
ktoj
në k
ateg
oritë
e z
onav
e të
mbr
ojtu
ra
dhe
të tr
ashë
gim
isë
kultu
rore
. 24
5.4
të
mar
rin
pjes
ë ak
tivis
ht
në
vler
ësim
in
dhe
mbr
ojtje
n e
mje
disi
t dhe
të tr
ashë
gim
isë
naty
rore
e
kultu
rore
të tr
evës
sua
j; -
të s
hman
gin
pote
ncia
let t
uris
tike
dhe
zona
t më
të r
ëndë
sish
me
për
zhvi
llim
in e
turi
zmit;
•
të r
ealiz
ojnë
një
det
yrë
kërk
imor
e m
bi z
onat
e
mbr
ojtu
ra n
atyr
ore,
pas
urin
ë e
tyre
, tër
heqj
en e
tu
rist
ëve
drej
t tyr
e, n
diki
min
e z
hvill
imit
të
turi
zmit
mbi
to.
Punë
pra
ktik
e:
“Tra
shëg
imia
nat
yror
e dh
e
ku
lturo
re. R
rugë
t e
mbr
ojtje
s së
saj
.”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
255.
5-
të p
ërsh
krua
jnë
shku
rtim
isht
për
mba
jtjen
e
linja
ve të
për
sëri
tjes
-t
ë id
enti
fiko
jnë
për
çdo
linjë
njo
huri
të b
azë
sipa
s te
mav
e
Përs
ëritj
e e
linjë
s:
“Pro
blem
et m
jedi
sore
të
trev
ave
shqi
ptar
e”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
26L
inja
VI
Për
bërj
a e
trev
ave
shqi
ptar
e,ra
jone
t
6.1
• të
për
cakt
ojnë
në
hart
ë të
gjit
ha tr
evat
shq
ipta
re;
•
të
përs
hkru
ajnë
pë
rbër
jen,
sh
trir
jen,
ku
fijtë
, po
zitë
n gj
eogr
afik
e të
ty
re
në
rapo
rt
me
pole
t ur
bane
dhe
aks
et k
ryes
ore
të tr
ansp
ortit
.
Tre
vat s
hqip
tare
, pë
rbër
ja,
shtr
irja
, ku
finj
të d
he p
ozita
gj
eogr
afik
e
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
27gj
eogr
afik
edh
e
ve
çori
të
e ty
re
6.2
•të
vle
rëso
jnë
pozi
tën
gjeo
graf
ike
të S
hqip
ëris
ë në
du
kuri
të
fizi
ko-g
jeog
rafi
ke,
në
popu
llim
in
dhe
zhvi
llim
in s
ocia
l - e
kono
mik
; •
të p
ërsh
krua
jnë
vler
at e
veç
anta
të p
ozitë
s tr
anzi
t të
ven
dit t
onë
mid
is L
indj
es d
he P
erën
dim
it.
• të
shp
jego
jnë
tipar
et e
për
gjith
shm
e të
nat
yrës
.
Rep
ublik
a e
Shqi
përi
së -
poz
ita
gjeo
graf
ike
dhe
kufi
jtë
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
2823
orë
1
8 o
rë
njoh
uri t
ë re
ja 4
orë
pun
ë pr
akti
ke
1 or
ë pë
rsër
itje
6.3
•
të
shpj
egoj
në
tipar
et
e pë
rgjit
hshm
e të
po
pulls
isë
së
Shqi
përi
së,
si
dhe
fakt
orët
e
zhvi
llim
it;
•
të
përs
hkru
ajnë
tip
aret
e
përg
jiths
hme
të
ekon
omis
ë së
Shq
ipër
isë,
si d
he f
akto
rët e
zhvi
llim
it;
• të
ana
lizoj
në s
hkaq
et e
gje
ndje
s ak
tual
e,
ndry
shim
et g
jatë
eta
pave
të n
drys
hme,
pro
blem
et
aktu
ale,
per
spek
tivat
e z
hvill
imit
në të
ard
hmen
në
Popu
llsia
dhe
ek
onom
ia n
ë R
epub
likën
e
Shqi
përi
së
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
13
8
kuad
rin
kom
bëta
r, r
ajon
al d
he m
ë gj
erë.
29
6.4
• të
shp
jego
jnë
shka
qet d
he f
akto
rët e
dif
eren
cim
it ra
jona
l të
hapë
sirë
s gj
eogr
afik
e të
Shqi
përi
së
dhe
tipar
et k
ryes
ore
të r
ajon
eve
të s
aj g
jeog
rafi
kë;
• të
sh
pjeg
ojnë
ro
lin
e po
zitë
s gj
eogr
afik
e në
ve
çori
të n
atyr
ore
dhe
soci
al-e
kono
mik
e të
Raj
onit
Ver
ior
dhe
Ver
ilind
or
të
Shqi
përi
së;
shka
qet
e di
fere
ncim
it të
tij n
ë në
nraj
one.
Raj
oni V
erio
r dh
e V
erili
ndor
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
306.
5•
të
shpj
egoj
në s
hkaq
et e
lar
mis
ë së
the
ksua
r të
na
tyrë
s së
Alp
eve
shqi
ptar
e;•
të p
ërsh
krua
jnë
ofer
tat d
he r
esur
set n
atyr
ore
të
tyre
për
pop
ullim
.
Nën
rajo
ni V
erio
r.
Kus
htet
nat
yror
e
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
316.
6•
të
evid
ento
jnë
gjur
mët
e p
opul
limit
të h
ersh
ëm
të A
lpev
e sh
qipt
are,
veç
oritë
e k
ëtij
popu
llim
i, nd
ikim
in
e fu
qish
ëm
të
fakt
orëv
e na
tyro
rë
në
popu
llim
in e
pak
ët të
tyre
; •
të
pë
rshk
ruaj
në
shka
qet
e iz
olim
it dh
e të
tr
adita
ve
të
pasu
ra
mat
eria
lo-s
hpir
tëro
re;
prob
lem
et
e ko
hëve
të
fu
ndit
të
lidhu
ra
me
mig
rim
in
e po
pulls
isë
së
tyre
dr
ejt
rajo
neve
fu
shor
e të
ven
dit;
• të
vle
rëso
jnë
kush
tet e
vës
htir
a pë
r zh
villi
m e
bu
jqës
isë
në A
lpe,
str
uktu
rën
ekon
omik
e si
në
nraj
on b
legt
oral
dhe
buj
qëso
r; p
oten
cial
et e
m
ëdha
për
zhv
illim
in e
dis
a llo
jeve
të tu
rizm
it, të
py
lltar
isë
dhe
të b
legt
oris
ë.
Nën
rajo
ni V
erio
r -
Popu
llsia
dhe
ek
onom
ia
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
326.
7•
të
treg
ojnë
për
parë
sitë
e p
ozitë
s gj
eogr
afik
e të
në
nraj
onit
veri
lindo
r;•
të
pë
rshk
ruaj
në
shka
qet
e la
rmis
ë na
tyro
re,
duku
ritë
fiz
iko
gjeo
graf
ike
dhe
pasu
ritë
e s
hum
ta e
të
larm
ishm
e na
tyro
re të
kët
ij në
nraj
oni;
•
të e
vide
ntoj
në d
ifer
enci
min
e ti
j në
nënn
jësi
pë
rbër
ëse.
Nën
rajo
ni V
erili
ndor
. V
eçor
itë n
atyr
ore
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
336.
8•
të
evid
ento
jnë
gjur
mët
e p
opul
limit
të h
ersh
ëm
të n
ënra
joni
t ve
rilin
dor,
veç
oritë
e k
ëtij
popu
llim
i, nd
ikim
in e
fak
torë
ve n
atyr
orë
në p
opul
limin
dhe
Nën
rajo
ni V
erili
ndor
. Po
pulls
ia
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
14
9
në
ecur
inë
e tr
egue
sve
të
popu
llim
it dh
e të
st
rukt
urës
dem
ogra
fike
; •
të
sh
pjeg
ojnë
ve
çori
të
e ve
ndba
nim
eve;
ve
ndos
jen
e ty
re n
ë fo
rma
të n
drys
hme
të r
elie
vit
dhe
shpë
rnda
rjen
në
drej
timin
ver
tikal
, ni
vele
t e
urba
nizi
mit;
nd
rysh
imet
m
idis
në
nnjë
sive
pë
rbër
ëse
të t
yre;
tra
shëg
imin
ë e
pasu
r m
ater
ialo
-sh
pirt
ëror
e;
prob
lem
et
e ko
hëve
të
fu
ndit
të
lidhu
ra m
e m
igri
min
e p
opul
lsis
ë së
tyr
e dr
ejt
rajo
neve
fus
hore
të v
endi
t.34
6.9
• t
ë sh
pjeg
ojnë
kus
htet
e z
hvill
imit
ekon
omik
të
nënr
ajon
it ve
rilin
dor
dhe
të n
ënnj
ësiv
e pë
rbër
ëse;
• t
ë sh
pjeg
ojnë
ndi
kim
in e
fak
torë
ve n
atyr
orë,
so
cial
ë e
polit
ikë
në
këtë
zh
villi
m,
nive
let
e zh
villi
mit;
•
të
shpj
egoj
në s
truk
turë
n e
degë
ve t
ë ek
onom
isë,
zh
villi
min
e i
ndus
tris
ë m
iner
are,
met
alur
gjis
ë m
e ng
jyra
dh
e të
hi
droe
nerg
jisë
dhe
prob
lem
et
e so
tme
të ty
re;
• të
shp
jego
jnë
mun
dësi
të e
zhv
illim
it të
ak
tivite
teve
të n
drys
hme
ekon
omik
e, të
turi
zmit
etj.
Nën
rajo
ni V
erili
ndor
. E
kono
mia
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
356.
10•
të n
dërt
ojnë
dhe
të in
terp
reto
jnë
graf
ikët
dhe
ha
rtat
e p
opul
lsis
ë; të
shp
ërnd
arje
s gj
eogr
afik
e të
ak
tivite
teve
eko
nom
ike
në r
ajon
e të
ndr
yshm
e të
ve
ndit.
Punë
pra
ktik
e:
“Gra
fikë
t dhe
har
tat e
po
pulls
isë.
Shpë
rnda
rja
e ak
tivite
teve
pro
dhue
se
në r
ajon
in v
erio
r -
veri
lindo
r.”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
36
6.
11
•të
sh
pjeg
oni
kush
tet
naty
rore
të
ra
joni
t Ju
glin
dor;
• t
ë sh
pjeg
ojnë
veç
oritë
e p
ozitë
s gj
eogr
afik
e dh
e të
për
parë
sive
të s
aj, t
ë re
lievi
t dhe
të
ofer
tave
të
tij p
ër p
opul
limin
dhe
zhv
illim
in e
bu
jqës
isë;
të
duku
rive
klim
atik
e, h
idro
graf
ike,
të
toka
ve d
he b
otës
së
gjal
lë;
Raj
oni J
uglin
dor.
V
eçor
itë n
atyr
ore
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
15
10
• të
shp
jego
jnë
prob
lem
et m
jedi
sore
, të
tras
hëgi
mis
ë na
tyro
re d
he të
pas
uriv
e në
tërë
si të
rajo
nit.
376.
12•
të
evid
ento
jnë
gjur
mët
e p
opul
limit
të h
ersh
ëm
të R
ajon
it Ju
glin
dor,
kus
htet
nat
yror
e që
ndi
kuan
në
kët
ë po
pulli
m d
he n
ë sh
timin
e v
azhd
uesh
ëm të
de
ndës
isë
së p
opul
limit;
ecu
rinë
e t
ij në
she
kulli
n e
XX
dhe
shk
aqet
e s
htim
it të
pak
ët;
•
të
evid
ento
jnë
prob
lem
in
e m
igri
mev
e të
po
pulls
isë;
str
uktu
rën
e po
pulls
isë
dhe
ndry
shim
et
e sa
j në
ko
hë
dhe
sipa
s në
nnjë
sive
pë
rbër
ëse;
pr
oble
met
e
kohë
ve
të
fund
it të
lid
hura
m
e m
igri
min
e p
opul
lsis
ë.
• të
sh
pjeg
ojnë
ve
çori
të
e ve
ndba
nim
eve;
ve
ndos
jen
e ty
re n
ë fo
rma
të n
drys
hme
të r
elie
vit
dhe
shpë
rnda
rjen
në
dr
ejtim
ve
rtik
al,
nive
let
e ur
bani
zim
it;
• të
evi
dent
ojnë
tipa
ret e
veç
anta
të q
endr
ave
urba
ne d
he r
ural
e; tr
ashë
gim
inë
e pa
sur
mat
eria
lo-
shpi
rtër
ore;
Raj
oni J
uglin
dor.
Po
pulls
ia
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
386.
13•
të
shpj
egoj
në k
usht
et e
zhv
illim
it ek
onom
ik t
ë ra
joni
t Jug
lindo
r dh
e të
nën
njës
ive
përb
ërës
e;
• t
ë pë
rshk
ruaj
në n
diki
min
e f
akto
rëve
nat
yror
ë,
soci
alë
e po
litik
ë në
kët
ë zh
villi
m;
• t
ë sh
pjeg
ojnë
str
uktu
rën
e de
gëve
të
ekon
omis
ë,
zhvi
llim
in e
ind
ustr
isë
min
erar
e dh
e pr
oble
met
e
sotm
e të
tyre
; •
të r
endi
tin m
undë
sitë
e z
hvill
imit
të a
ktiv
itete
vetë
ndr
yshm
e ek
onom
ike,
të tu
rizm
it et
j.
Raj
oni J
uglin
dor.
E
kono
mia
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
396.
14•
të n
dërt
ojnë
dhe
të in
terp
reto
jnë
graf
ikët
dhe
ha
rtat
e p
opul
lsis
ë dh
e të
shp
ërnd
arje
s gj
eogr
afik
e të
akt
ivite
teve
eko
nom
ike
në r
ajon
eve
të n
drys
hme
të v
endi
t.
Punë
pra
ktik
e:
“Gra
fikë
t dhe
har
tat e
po
pulls
isë
dhe
të
shpë
rnda
rjes
së
aktiv
itete
ve p
rodh
uese
në
raj
onin
Jug
lindo
r.”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
16
11
406.
15•
të
shpj
egoj
në k
usht
et n
atyr
ore
të r
ajon
it Ju
gor;
ve
çori
të
dhe
përp
arës
itë
e po
zitë
s gj
eogr
afik
e;
veço
ritë
mes
dhet
are
të k
usht
eve
naty
rore
: re
lievi
t, kl
imës
, hi
drog
rafi
së,
toka
ve d
he b
otës
së
gjal
lë,
pasu
rive
nat
yror
e;
• të
shp
jego
jnë
prob
lem
et m
jedi
sore
dhe
të
tras
hëgi
mis
ë na
tyro
re..
Raj
oni J
ugor
. Veç
oritë
na
tyro
re
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
416.
16•
të
evid
ento
jnë
gjur
mët
e p
opul
limit
të h
ersh
ëm
të r
ajon
it Ju
gor,
kus
htet
nat
yror
e që
ndi
kuan
në
këtë
pop
ullim
dhe
në
shtim
in e
vaz
hdue
shëm
të
dend
ësis
ë së
pop
ullim
it; s
hkaq
et e
sht
imit
të p
akët
në
she
kulli
n e
fund
it;
•
të
evid
ento
jnë
prob
lem
in
e m
igri
mev
e të
po
pulls
isë;
str
uktu
rën
e po
pulls
isë
dhe
ndry
shim
et
e sa
j në
kohë
dhe
sip
as n
ënnj
ësiv
e pë
rbër
ëse;
•
të
rend
itin
prob
lem
et e
koh
ëve
të f
undi
t të
lid
hura
me
mig
rim
in e
pop
ulls
isë;
•
të
sh
pjeg
ojnë
ve
çori
të
e ve
ndba
nim
eve;
ve
ndos
jen
e ty
re n
ë fo
rma
të n
drys
hme
të r
elie
vit
dhe
shpë
rnda
rjen
në
dr
ejtim
ve
rtik
al,
nive
let
e ur
bani
zim
it;
• të
evi
dent
ojnë
tipa
ret e
veç
anta
të q
endr
ave
urba
ne d
he r
ural
e; tr
ashë
gim
inë
e pa
sur
mat
eria
lo-
shpi
rtër
ore.
Raj
oni J
ugor
. Po
pulls
ia
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
426.
17•
të
shpj
egoj
në k
usht
et d
he v
eçor
itë e
zhv
illim
it ek
onom
ik të
raj
onit
dhe
të a
ktiv
itete
ve e
kono
mik
e;
• të
shp
jego
jnë
rajo
net b
ujqë
sore
dhe
str
uktu
rën
e pr
odhi
mit
bujq
ësor
, ten
denc
at e
zhv
illim
it ek
onom
ik n
ë të
ard
hmen
; mun
dësi
të e
zhv
illim
it të
tu
rizm
it.
Raj
oni J
ugor
. E
kono
mia
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
436.
18
• të
ndë
rtoj
në d
he të
inte
rpre
tojn
ë gr
afik
ët d
he
hart
at e
pop
ulls
isë
dhe
të s
hpër
ndar
jes
gjeo
graf
ike
të a
ktiv
itete
ve e
kono
mik
e në
raj
onev
e të
ndr
yshm
e të
ven
dit.
Punë
pra
ktik
e:
“Gra
fikë
t dhe
har
tat e
po
pulls
isë
dhe
të
shpë
rnda
rjes
së
aktiv
itete
ve p
rodh
uese
në
raj
onin
Jug
or.”
H
arta
,Atla
se të
nd
rysh
me,
mat
eria
le
nga
inte
rnet
i
17
12
446.
19•
të
shpj
egoj
në
kush
tet
naty
rore
të
ra
joni
t Pe
rënd
imor
; pr
iori
tet
e po
zitë
s gj
eogr
afik
e,
të
relie
vit,
klim
ës,
hidr
ogra
fisë
, to
kave
për
pop
ullim
dh
e zh
villi
m s
ocia
l eko
nom
ik;
• të
shp
jego
jnë
prob
lem
et m
jedi
sore
dhe
tr
ashë
gim
inë
naty
rore
e ti
j.
ajon
i Per
ëndi
mor
. V
eçor
itë n
atyr
ore
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
456.
20
•të
evi
dent
ojnë
gju
rmët
e p
opul
limit
të h
ersh
ëm
të r
ajon
it pe
rënd
imor
; rol
in e
kus
htev
e na
tyro
re n
ë kë
të
popu
llim
, sh
kaqe
t e
shtim
it të
sh
pejtë
të
po
pulls
isë
pas
boni
fiki
mev
e dh
e pa
s vi
tit ’
90;
të
përq
endr
imit
të
mad
h të
po
pulls
isë
dhe
vend
bani
mev
e qy
teta
re d
he r
ural
e;
• t
ë sh
pjeg
ojnë
pas
ojat
e i
mig
rim
it të
pop
ulls
isë
në k
ëtë
rajo
n ng
a ra
jone
t e
tjera
të
vend
it dh
e pa
soja
t në
tr
egue
sit
dem
ogra
fikë
, si
: de
ndës
i e
përq
indj
e e
lart
ë e
popu
llsis
ë qy
teta
re,
ndry
shim
e në
str
uktu
rën
e po
pulls
isë
etj.;
• të
shp
jego
jnë
veço
ritë
e q
endr
ave
të b
anua
ra,
shka
qet e
urb
aniz
imit
të s
hpej
të të
raj
onit,
tipa
ret e
qy
tete
t më
të m
ëdhe
nj të
ven
dit d
he të
fun
ksio
neve
të
shu
mta
të ty
re; v
eçor
itë s
truk
turo
re të
qen
drav
e të
ban
uara
rur
ale;
pro
blem
et e
kri
juar
a në
vite
t e
fund
it ng
a lë
vizj
a e
popu
llsis
ë et
j., e
tij.
Raj
oni P
erën
dim
or.
Popu
llsia
Mat
eria
le n
ga
inte
rnet
i
466.
21
• të
shp
jego
jnë
shka
qet d
he k
usht
et e
zhv
illim
it të
ek
onom
isë
së r
ajon
it
n
ë et
apa
të n
drys
hme,
ten
denc
at e
zhv
illim
it të
tij
në
kohë
n e
sotm
e;
• të
shp
jego
jnë
stru
ktur
ën e
akt
ivite
teve
ek
onom
ike
të b
ujqë
sisë
, ind
ustr
isë,
shë
rbim
eve,
tr
ansp
ortit
, tur
izm
it dh
e sh
kaqe
t e z
hvill
imev
e të
sh
pejta
të ty
re p
as v
itit ’
90.
Raj
oni P
erën
dim
or.
Eko
nom
ia
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
476.
22
•të
ndë
rtoj
në d
he të
inte
rpre
tojn
ë gr
afik
ët d
he
hart
at e
pop
ulls
isë
dhe
të s
hpër
ndar
jes
gjeo
graf
ike
të a
ktiv
itete
ve e
kono
mik
e në
raj
onev
e të
ndr
yshm
e të
ven
dit.
Punë
pra
ktik
e:
“Gra
fikë
t dhe
har
tat e
po
pulls
isë
dhe
të
shpë
rnda
rjes
së
aktiv
itete
ve p
rodh
uese
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
18
13
në r
ajon
in
Perë
ndim
or.”
48
6.23
të p
ërsh
krua
jnë
shku
rtim
isht
për
mba
jtjen
e
linja
ve të
për
sëri
tjes
2-
iden
tifi
kojn
ë pë
r çd
o lin
jë n
johu
ritë
baz
ë si
pas
tem
ave
Përs
ëritj
e e
linjë
s:
“Për
bërj
a e
trev
ave
shqi
ptar
e, r
ajon
et
gjeo
graf
ike
dhe
veço
ritë
e ty
re.”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
49L
inja
VII
Tre
vat
shqi
ptar
epë
rtej
ku
firi
t të
7.1
• të
treg
ojnë
poz
itën
gjeo
graf
ike
të K
osov
ës;
• të
për
shkr
uajn
ë pë
rpar
ësitë
e s
aj, k
usht
et
naty
rore
dhe
pas
uritë
e s
aj n
atyr
ore
Rep
ublik
a e
Kos
ovës
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
50R
epub
likës
së Shqi
përi
së12
orë
7.2
• të
treg
ojnë
poz
itën
gjeo
graf
ike
të K
osov
ës;
•
të
përs
hkru
ajnë
pë
rpar
ësitë
e
saj,
kush
tet
naty
rore
dhe
pas
uritë
e s
aj n
atyr
ore;
•
të a
naliz
ojnë
tras
hëgi
min
ë na
tyro
re d
he
prob
lem
et e
saj
.
Rep
ublik
a e
Kos
ovës
- K
usht
et n
atyr
ore
(vaz
hdim
)
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
51
11or
ë nj
ohur
i të
reja
1
orë
përs
ëritj
e
7.3
•të
shp
jego
jnë
popu
llim
in e
lash
të të
Kos
ovës
nga
ili
rët
te s
hqip
tarë
t, ko
hën
e ar
dhje
s së
slla
vëve
, pë
rbër
jen
etni
ke d
he p
ërpj
ekje
t pë
r nd
rysh
imin
e
saj;
•
të
treg
ojnë
st
atus
in
polit
ik
të
Kos
ovës
në
pe
riud
ha t
ë nd
rysh
me,
pro
blem
et e
të
drej
tave
të
popu
llsis
ë sh
qipt
are
në p
eriu
dha
të n
drys
hme;
•
të r
endi
tin d
he a
naliz
ojnë
shk
aqet
e lu
ftës
në
Kos
ovë,
ecu
rinë
e p
robl
emev
e dh
e zg
jidhj
en
përf
undi
mta
re të
sta
tusi
t të
Kos
ovës
;
Rep
ublik
a e
Kos
ovës
-
Mig
rim
et
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
527.
4•
të s
hpje
gojn
ë tip
aret
e p
opul
lsis
ë së
Kos
ovës
;•
të s
hpje
gojn
ë ve
çori
të e
qen
drav
e të
ban
uara
, sh
përn
darj
en g
jeog
rafi
ke, v
endo
sjen
e ty
re n
ë ra
port
me
form
at e
rel
ievi
t dhe
bur
imet
nat
yror
e,
tipar
et e
qen
drav
e ru
rale
dhe
urb
ane;
shk
allë
n e
urba
nizi
mit
dhe
tend
encë
n e
saj;
Rep
ublik
a e
Kos
ovës
-
Popu
llsia
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
537.
5•
të
shpj
egoj
në v
eçor
itë e
zhv
illim
it ek
onom
ik t
ë R
epub
lika
e K
osov
ës -
H
arta
,Atla
se të
19
14
Kos
ovës
në
peri
udha
të n
drys
hme;
•
të s
hpje
gojn
ë st
rukt
urën
dhe
shk
aqet
e
zhvi
llim
it të
nga
dals
hëm
; gje
ndje
n në
koh
ën e
so
tme
dhe
pers
pekt
ivat
e z
hvill
imi
Eko
nom
ia
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
547.
6•
të p
ërsh
krua
jnë
rajo
net g
jeog
rafi
ke të
Kos
ovës
; •
të p
ërsh
krua
jnë
shtr
irje
n dh
e ve
çori
të e
kus
htev
e na
tyro
re, t
ë po
pulli
mit
dhe
zhvi
llim
it ek
onom
ik.
Rep
ublik
a e
Kos
ovës
-
Raj
oni p
erën
dim
or
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
55
7.
7 •
të p
ërsh
krua
jnë
shtr
irje
n dh
e ve
çori
të e
kus
htev
e na
tyro
re;
• të
ana
lizoj
në v
eçor
itë e
pop
ullim
it dh
e zh
villi
mit
ekon
omik
.
Rep
ublik
a e
Kos
ovës
-
Raj
oni l
indo
r
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
56
7.
8 •
të p
ërsh
krua
jnë
shtr
irje
n e
trev
ave
shqi
ptar
e në
Se
rbi,
Pres
hevë
, Buj
anov
ci d
he M
edve
gjë,
si
dhe
st
atus
in p
oliti
k të
tyre
; •
të
treg
ojnë
dhe
për
shkr
uajn
ë ve
çori
të n
atyr
ore;
•
të
vler
ësoj
në p
opul
lsin
ë e
trev
ave
shqi
ptar
e në
Serb
inë
Lin
dore
dhe
të p
ërsh
krua
ni z
hvill
imin
e
ekon
omis
ë.
Tre
vat s
hqip
tare
në
Serb
inë
Lin
dore
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
577.
9•
të
tr
egoj
në
shtr
irje
n e
trev
ave
shqi
ptar
e në
M
aqed
onin
ë Pe
rënd
imor
e;
•
të
përs
hkru
ajnë
ve
çori
të
dhe
përp
arës
itë
e po
zitë
s gj
eogr
afik
e, të
sht
rirj
es g
jeog
rafi
ke,
të
tip
arev
e fi
ziko
-gje
ogra
fike
dh
e pa
suri
të
naty
rore
; •
të
evid
ento
jnë
stat
usin
pol
itik,
të
popu
llim
it dh
e të
ecu
risë
, të
përb
ërje
s et
nike
, të
ecur
isë
së
stru
ktur
ës s
ë po
pulls
isë,
të
tipar
eve
të q
endr
ave
të
banu
ara
urba
ne d
he r
ural
e;•
të a
naliz
ojnë
veç
oritë
e z
hvill
imit
ekon
omik
të
këty
re tr
evav
e.
Tre
vat s
hqip
tare
në
Maq
edon
inë
Perë
ndim
ore
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
587.
10•
të
treg
ojnë
sht
rirj
en d
he p
ozitë
n gj
eogr
afik
e të
tr
evav
e sh
qipt
are
në M
al t
ë Z
i, st
atus
in p
oliti
k të
ty
re;
•
të
përs
hkru
ajnë
tip
aret
fiz
iko-
gjeo
graf
ike
dhe
pasu
ritë
nat
yror
e;
• të
ana
lizon
i tip
aret
e p
opul
limit
dhe
auto
kton
isë
Tre
vat s
hqip
tare
në
Mal
in e
Zi
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
20
15
së p
opul
lsis
ë sh
qipt
are
si d
he v
eçor
itë e
zhv
illim
it të
eko
nom
isë.
59
7.11
•të
tre
gojn
ë sh
trir
jen
dhe
pozi
tën
gjeo
graf
ike
të
trev
ave
shqi
ptar
e në
Gre
qi, s
i dhe
për
bërj
en
e
tyre
(Ç
amër
ia, G
rebe
nea,
Kos
turi
, Fol
lori
na e
tj.);
•
të
përv
ijojn
ë ve
çori
të f
izik
o-gj
eogr
afik
e dh
e pa
suri
të n
atyr
ore;
•
të
an
aliz
oni
veço
ritë
e
popu
llim
in
dhe
auto
kton
inë
e po
pulls
isë
shqi
ptar
e; s
tatu
sin
polit
ik
të
shqi
ptar
ëve
në
Gre
qi;
qend
rave
të
ur
bane
e r
ural
e dh
e të
për
bërj
es e
tnik
e të
tyre
; •
të p
ërsh
krua
jnë
veço
ritë
e z
hvill
imit
të
ekon
omis
ë.
Tre
vat s
hqip
tare
në
Gre
qi
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
607.
12të
për
shkr
uajn
ë sh
kurt
imis
ht p
ërm
bajtj
en e
lin
jave
të p
ërsë
ritje
s
tëid
enti
fiko
jnë
për
çdo
linjë
njo
huri
të b
azë
sipa
s te
mav
e
Përs
ëritj
e e
linjë
s:
“Tre
vat
shqi
ptar
e pë
rtej
kuf
irit
të
Rep
ublik
ës s
ë Sh
qipë
risë
.”
Har
ta ,A
tlase
të
ndry
shm
e, m
ater
iale
ng
a in
tern
eti
21
E Kllaster 10 minuta R INSERT 25 minuta R Shkrim i lirë 10 minuta
Struktura e mësimit:
Zhvillimi i mësimit Evokimi (Parashikimi me tema paraprakë)Jepen katër terma paraprakë: gjeografi rajonale, pozicion gjeografik,
bashkëveprim njeri-mjedis, identitet dhe kulturë.Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të
shkurtër midis tyre.
Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar)Gjatë kësaj veprimtarie, nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë,
të bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.
Kreu
1Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare
Mësimi 1.1
- të përshkruajnë pozitën gjeografike të trevave shqiptare në Ballkan, në Evropë dhe në Mesdhe; - të interpretojnë rolin e kësaj pozite në dukuritë natyrore, popullimin dhe zhvillimin social-ekonomik të tyre;- të përshkruajnë përbërjen e trevave shqiptare, vendosjen e tyre sipas shteteve, t’i dalloni ato në hartën politike të Evropës Juglindore.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Fjalët kyçe: migrim, identitet, kulturë
Pozita gjeografike e trevave shqiptare dhe rëndësia e tyre
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve turistike
të trevave shqiptare, që promovojnë vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhin mahnitës, si dhe filmime apo kuriozitete për zona të ndryshme.
22
1
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi rolin e shqiptarëve në ndryshimet që po ndodhin në Ballkan. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë: qyteti, fshati apo krahina të cilës i përkasin.
Detyrë
Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:
Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme, të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Çfarë kuptoni me termin gjeografi e trojeve?” Cilat janë disa nga karakteristikat kryesore fizike dhe humane të trojeve shqiptare?”, “Cila është rëndësia e studimit të pozitës gjeografike të trevave shqiptare?, “Përse bashkëpunimi rajonal është domosdoshmëri për shqiptarët në Ballkan?”.
Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet individuale për përmbajtjen e kësaj shkence, detyrat që ka gjeografia rajonale në kuadër të shkencës së gjeografisë në përgjithësi, rëndësinë që merr gjeografia në kushtet rajonale dhe lidhjet e ndërsjella të saj me të dy grupet e mëdha të shkencave natyrore dhe shoqërore. Nxënësit kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, përqendrohen në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve.
Reflektimi (Shkrim i lirë) Mësuesi u kërkon nxënësve që të japin mendime nëpërmjet shkrimit të një
eseje të shkurtër, pasi të kenë përdorur burime të ndryshme informimi, mbi rolin si faktor stabilizues të shqiptarëve në Ballkan. Mësuesi dëgjon mendimet e nxënësve dhe bën një përmbledhje të tyre. Më pas jep detyrën e shtëpisë.
Çfarë kuptoni me këto koncepte Cila është rëndësia e pozitës gjeografike të këtyre trevave?
Cila është shtrirja e trojeve shqiptare në Ballkan?
1
23
Mësimi 1.2 Harta politike dhe ndryshimet e saj
- të përshkruajnë proceset historike, politike dhe gjeografike që përcaktuan ndryshimet dhe formimin e hartës politike të trevave shqiptare; - të interpretojnë proceset historike, politike dhe gjeografike që përcaktuan ndryshimet dhe formimin e hartës politike të trevave shqiptare; - të analizojnë dhe shpjegojnë shkaqet e copëtimit të tyre në disa shtete ballkanike, statusi i sotëm politik dhe e ardhmja e tyre në familjen e madhe evropiane.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Nxënësve u kërkohet që të përshkruar ndryshimet hap pas hapi që ka pësuar harta politike, duke u përqendruar te roli i faktorit ndërkombëtar. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me harta, fakte e foto të periudhave të ndryshme të qëndresës së shqiptarëve për të ruajtur tërësinë territoriale të tyre.
Detyrë
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: harta të ndryshme: hartën fizike
dhe politike të gadishullit të Ballkanit, hartën fizike dhe politike të Shqipërisë si dhe atlase të ndryshme.
Struktura e mësimit:
Zhvillimi i mësimit Evokimi (Kllaster)Nxënësit do të shprehin nëpërmjet kllasterit njohuritë e tyre për
shtrirjen e trevave shqiptare në Ballkan.Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon
të lexojnë tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:
Puna e kryer në grup, konsultohet me grupin dhe më pas grupet dalin me një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.
E Kllaster 10 minuta R INSERT 25 minuta R Shkrim i lirë 10 minuta
TrevaShqiptare
Shqipëria Kosova
Treva në Maqedoni
Treva në Mal të Zi
Treva në Serbinë lindore
Treva në Greqi
(kontrollo) nëse diçka që lexoni pohon atë që dini
+ (plus) nëse një pjesë e informacionit është e re për ju
- (minus) nëse një ose disa informacione është ndryshe nga ajo që dini
? (pikëpyetje) nëse ka informacion që është i paqartë për ju
1
24
Metodika e zhvillimit: koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1. Ndarja e klasës në grupe të vogla;
2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime ku mund të kërkojnë për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit shtrirjen e trevave shqiptare në periudhën ilire; b) të hedhin në hartën skicë të Evropës Juglindore shtrirjen e trevave shqiptare gjatë periudhës së pushtimit romak e bizantin me ngjyra të ndryshme; c) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit shtrirjen e trevave shqiptare gjatë periudhës së pushtimit osman; d) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit ndryshimet e bëra në hapësirën e trevave shqiptare në periudhën e vitit 1913 pas Konferencës së Am-basadorëve; e) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit ndryshimet e bëra në hapë-sirën e trevave shqiptare në fillimshekullin XXI.
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve; diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:- saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; - hedhjen me saktësi të trevave shqiptare në kufijtë e tyre sipas periudhave
Mësimi 1.3 Projekt kërkimor “Ndryshimi i hartës politike”
- të përshkruajnë përbërjen e trevave shqiptare, vendosjen e tyre sipas shteteve; - t’i përcaktojnë ato në hartën politike të Evropës Juglindore.
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme: interneti, libra të Historisë së Shqipërisë, revista shkencore etj.
1
25
Kreu
2 Natyra e trevave shqiptare
Mësimi 2.1
- të vlerësojnë rolin e pozitës gjeologjike, të formimit dhe të përbërjes së truallit të trevave shqiptare; - të analizojnë dhe interpretojnë larminë e shumëllojshmërinë e pasurive minerale të tyre;- të përshkruajnë mundësitë që ofrojnë këto pasuri në zhvillimin e tyre.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Fjalët kyçe: mazut, zonë mineralmbajtëse
Përbërja gjeologjike dhe pasuritë minerale në trevat shqiptare
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, hartën
gjeologjike të trevave shqiptare, atlas gjeologjik.
Struktura e mësimit:
ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming)Mësuesi u rekomandon nxënësve të lexojnë pjesë të teksti dhe u kërkon që t’ju
përgjigjen disa pyetjeve:- Cilët janë llojet kryesore të shkëmbinjve në trevat shqiptare?- Cilat janë minerale të djegshme?- Cilat janë mineralet metalore dhe jometalore?Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.
E Brainstorming 10 minuta R Rrjeti i diskutimit 25 minuta R Kllaster 10 minuta
26
Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë
tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:
Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që trajtohen ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.
Punën e kryer në grup, konsultohet me grupin pas dhe dalin me një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.
Reflektimi (Kllaster) Në këtë fazë të fundit, mësuesi zhvillon një kllaster përmbledhës lidhur
me konceptin e globalizimit, pasi kështu kontrollohet niveli i përvetësimit të njohurive:
(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje)
Evolucioni i gjatë dhe i ndërlikuar gjeologjik
Përbërja litologjike e larmishme
Përbërja strukturore e larmishme
Pasuri të shumta minerale
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi llojet e mineraleve që gjenden pranë zonave të tyre të banimit. Është e udhës që nxënësit t’i pasqyrojnë kërkimet e tyre në një shkrim të shkurtër.
Detyrë
2 2
27
Struktura e mësimit:
Burimet ( Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, të dhëna
nga stacionet meteorologjike etj., harta të klimës së Shqipërisë etj.
Zhvillimi i mësimit Evokimi (Brainstorming)Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë
një listë me emra: Grupi i parë një listë me elementet e klimës dhe të hidrograf-isë; Grupi i dytë me rolin e klimës në elementet e gjeosistemit; grupi i tretë me rolin e klimës në jetën e njeriut. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: A mund të ndryshojë klima e një rajoni vetëm nën ndikimin e faktorit human? Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.
Realizimi i kuptimit (INSERT)Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë
tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:
Mësimi 2.3 Klima dhe hidrografia në trevat shqiptare
- të shpjegojnë veprimin e faktorëve të formimit të klimës, veçoritë kryesore dhe larminë e saj në trevat shqiptare, tiparet e elementeve kryesore klimatike;
- të vlerësojnë pasuritë klimatike dhe mënyrën e shfrytëzimit të tyre për qëllime ekonomike dhe turistike;
- të interpretojnë rolin e faktorëve dhe kushteve të formimit të hidrografisë së trevave shqiptare, të përbërjes së saj me larmi objektesh hidrografike, të regjimit të rrjedhjes, të veçorive kryesore të këtyre objekteve;
- të vlerësojnë pasuritë ujore dhe potencialet turistike të brigjeve detare dhe liqenore, mënyrën e shfrytëzimit të tyre për qëllime ekonomike dhe turistike.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
E Brainstorming 10 minuta R INSERT 25 minuta R Mendo, Puno në dyshe e Shkëmbe 10 minuta
(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje)
2
28
Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë për rolin e elementeve të klimës dhe hidrografisë në gjeosistem; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të ven-dosin shënimet për ato gjëra që trajtohen ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.
Punën e kryer në grup, konsultohet me grupin pas dhe dalin me një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.
Reflektimi (Mendo e Puno në dyshe, Shkëmbe) Mësuesi jep ushtrimet e mëposhtme, të cilat nxënësit do t’i kryejnë në mënyrë
individuale, do t’i diskutojnë në çift e më pas në grup: - Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut që ndikojnë në ndryshimin e
elementeve të klimës; - Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut që ndikohen nga format e hidro-
grafisë. Diskutohen variantet më të sakta.
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi efektet pozitive dhe negative të klimës së vendit tonë. Është e udhës që nxënësit të shoqërojnë kërkimet e tyre me të dhëna e foto.
Detyrë
2 2
29
Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:- Ndarja e klasës në grupe të vogla; - Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime
ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):
a) të hedhin në hartën skicë të Shqipërisë lumenjtë kryesorë; b) të hedhin në hartën skicë të Kosovës lumenjtë kryesorë; c) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e temperaturës për stacionin Çukë
(Sarandë).
Tabelë e sugjeruar
Mësimi 2.4 Punë praktikë
- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët e regjimit të el-ementeve kryesore klimatike; - të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët e regjimit të rrjedhjes dhe të njohin hartën e rrjetit hidrografik të trevave shqiptare
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, tabela me vlera të elementëve të klimës, harta skicë e trevave shqiptare, gomë, lapsa me ngjyra etj.
Ndërtimi dhe interpretimi i grafikëve të elementeve klimatike. Hidhni në hartën skicë
Temperatura mesatare mujore (ºC) (1961-1990) Stacioni meteorologjik Çukë (Sarandë)
Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor8.10 8.70 10.50 13.10 17.10 20.40 22.40 22.60 20.50 17.20 12.50 9.40
d) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e reshjeve për stacionin Çukë (Sarandë)
2
30
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. ndërtimin e saktë të grafikëve të temperaturës, reshjeve dhe të rrjetit lumor; 3. për interpretimin me logjikë, me gjuhë të zgjedhur të grafikëve të ndërtuar.
Reshjet mesatare mujore ( mm) (1961 -1990) Stacioni meteorologjik Çukë (Sarandë)
Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor131.30 131.10 109.30 77.70 51.10 21.40 8.80 21.90 93.60 145.00 195.90 171.00
2
Struktura e mësimit:
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: pamje me foto nga zonat e prekura
nga këto dukuri, si: rrëshqitje dheu, erozion shpyllëzime, si dhe të dhëna nga Ministria e Mjedisit Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave etj.
Mësimi 2.5
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Tokat, bota bimore e shtazore në trevat shqiptare
Fjalët kyçe: shkretizim
E Brainstorming 15 minuta R Tabela e koncepteve 20 minuta R Turi i galerisë 10 minuta
- të shpjegojnë konceptin toka pjellore dhe të varfra;- të tregojnë faktorët dhe shkaqet e dëmtimit, degradimit dhe
ndotjes së tokave, rrugët e mbrojtjes së tyre; - të shpjegojnë shkaqet e larmisë së bimësisë dhe të botës shtazore
të trevave shqiptare, përbërjen e saj sipas kateve bimore, llojet e kafshëve të egra;
- të shpjegojnë pasurinë floristike dhe faunistike, shkallën e dëmtimit dhe të degradimit të mbulesës bimore; rrugët e mbrojtjes dhe ripërtëritjes së saj.
2
31
ZHVILLIMI
Evokimi (Brainstorming)Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë
një listë me emra: Grupi i parë do të bëjë një listë me problemet mjedisore të tokave; Grupi i dytë bën një listë me institucionet që merren me këto probleme; Grupi i tretë një listë me zonat e prekura nga këto dukuri në vendin tonë. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: Cili është roli i njeriut në këtë proces? Argumentet që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.
Realizimi i kuptimit (Tabela e koncepteve) Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën, e cila
ndjek hapat e mëposhtme:
Në përfundim, nxënësit ballafaqohen dhe krahasojnë idetë dhe vlerësimet e tyre për çështjet kryesore. Në këtë moment është koha kur mësuesi bën shpjegimin e informacionit të ri. Duhet të bëhet kujdes nga mësuesi që të sqarohen të gjitha konceptet e reja.
Reflektimi (Turi i galerisë) Secili grup vendos tabelën e plotësuar në mur dhe të gjitha grupet shohin punën
e bërë nga shokët e tjerë me anë të vizitës në galeri.
Çështjet kryesore1. Përse degradimi i tokave sjell pasoja negative për jetën në tokë?
2. Çfarë veprimtarish bujqësore nxisin shkretizimin e tokave?
3. Cilat janë tiparet e kateve bimore sipas lartësisë?
Nxënësit sipas grupeve të formuara gjatë Brainstorming, rigrupohen në grupe nga 1-3 (grupet familjare) dhe më pas rigrupohen përsëri sipas numrave të caktuar (tavolina me grupe ekspertësh).
Nxënësit me numrin 1 punojnë për çështjen e parë, numrat 2 për çështjen e dytë e numrat 3 për çështjen e tretë.
Pasi përfundojnë diskutimet në nivel ekspertësh, nxënësit kthehen në grupet familjare dhe secili flet për çështjen e tij. Grupet familjare përgatitin tabelën e mëposhtme:
Shkaqet Pasojat Mendimi juaj DegradimiShkretizimi Erozioni Përmbyjtjet
Detyrë
Shkruani një ese të shkurtër me temë: Shoqëria dhe roli i saj në problemet mjedisore.
2
32
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i; harta të
popullsisë dhe përhapjes së saj.
Struktura e mësimit:
Zhvillimi i mësimit Evokimi (Kubimi)Në fazën e evokimit nxënësit parapërgatiten për të zbatuar me lehtësi veprimet që
parakupton teknika e kubimit. Edhe gjatë evokimit nxënësit mund të përshkruajnë, të krahasojnë, të shoqërojnë, duke plotësuar tre faqet e kubit.
Klasa ndahet në grupe me 6 nxënës. Mësuesi u paraqet nxënësve disa kërkesa:
Përshkruani disa nga tiparet e popullsisë shqiptare; Krahasoni midis tyre numrin dhe shpërndarjen e popullsisë në Shqipëri,
Kosovë, Serbi e Maqedoni.
Shoqëroni me opinionin tuaj: Cili është shkaku i shpërndarjes jo të njëjtë të popullsisë në këto treva? (Çfarë ju bën të mendoni që faktori shoqëror ka ndikim të rëndësishëm në shpërndarjen e popullsisë?)
Kreu
3 Popullimi i trevave shqiptare
Mësimi 3.2 Historia e popullimit në trevat shqiptare
- të përcaktojnë faktorët dhe kushtet e popullimit të hershëm të trevave shqiptare, të popullimit të vazhdueshëm të tyre; - të përshkruajnë faktorët dhe treguesit e rritjes së numrit të popullsisë, të shpërndarjes gjeografike dhe ndryshimeve të treguesve të shtimit natyror dhe të dendësisë së popullsisë; - të shpjegojnë strukturën moshore dhe gjinore, kombëtare dhe fetare të popullsisë.
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të jenë të aftë:
E Kubimi 30 minuta RR Tabela e koncepteve 15 minuta
3
33
Realizimi i kuptimit (Kubimi) Analizoni: Tiparet e strukturës së popullsisë. Raportet sipas llojit të
strukturës.Zbatoni: Tregoni strukturën fetare në trevat shqiptare (Cilat janë shkaqet e
pranisë së tre besimeve fetare në trevat shqiptare?) Argumentoni: Disa tregues demografikë që tregojnë tendencën në rritje të
popullsisë së moshuar në trevat shqiptare. (Merrni një qëndrim pro ose kundër problemit).
Nxënësit i shkruajnë mendimet e tyre në faqet e kubit dhe i shkëmbejnë përgjigjet për secilën faqe të kubit. Kjo teknikë nxit aftësinë e komunikimit midis nxënësve dhe respektin e mendimeve.
Reflektimi (Tabela e koncepteve) Duke përdorur të dhënat e tekstit ndërtohet tabela e koncepteve si më
poshtë:
Strukturamoshore
Strukturaetnike
Strukturafetare
Strukturaarsimore
Shqipëri Kosovë Trevat e tjera
Detyrë
Shkruani një ese të shkurtër me temë: “Integrimi rajonal vlerë apo rrezik për identitetin kombëtar”.
Mësimi 3.3 Punë praktikë
- të ndërtojnë dhe të analizojnë grafikët e strukturës së popullsisë; - të hedhin në hartën skicë shpërndarjen gjeografike të popullsisë.
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, tabela me të dhëna të popullsisë, harta skicë e trevave shqiptare, gomë, lapsa me ngjyra etj.
Grafikët e strukturës së popullsisë. Harta skicë e shpërndarjes së popullsisë sipas trevave shqiptare
3
34
Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: Njohja me kërkesat
e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:- Ndarja e klasës në grupe të vogla; - Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa
drejtime ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë të Shqipërisë shpërndarjen e popullsisë sipas
dendësisë;b) të hedhin në hartën skicë të Kosovës shpërndarjen e popullsisë sipas
dendësisë;c) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e shpërndarjes së popullsisë
fshat –qytet në Republikën e Shqipërisë.
Tabelë e sugjeruar
d) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e shpërndarjes së popullsisë fshat –qytet në Kosovë
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve
dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë. 2. ndërtimin e saktë të grafikëve të temperaturës,reshjeve dhe të rrjetit lumor.3. për interpretimin me logjikë,më gjuhë të zgjedhur të grafikëve të ndërtuar.
1945 1950 1960 1970 1980 1990 2000 Popullsia e përgjithshme
1122900 1215200 1607300 2135600 2670500 3255900 3446998
Popullsiqytetare
127500 249000 474300 479700 897300 1177400 1647665
Popullsifshatare
676400 966200 1133000 1455900 1773200 208500 1799333
1948 1953 1961 1971 1981 Popullsia e përgjithshme
733034 815908 963988 1243393 1588400
Popullsiqytetare
71349 126139 187560 335019 514755
Popullsifshatare
661685 629769 776428 908374 1073645
3 3
35
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, Shoqata
joqeveritare, UNICEF etj.
Struktura e mësimit:
Zhvillimi i mësimit Evokimi (Brainstorming)Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e më-
poshtme:- Cilat janë shkaqet e migrimeve për periudhën nga Mesjeta deri në vitet ’90
të shek. XX?- Cilat janë rajonet që e kanë më të theksuar migrimin në këtë periudhë dhe
përse?- Cilat janë tiparet e migrimit pas ’90?- Cilat janë disa tipare të migrimit të popullsisë kosovare?Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe
mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.
Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin
duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5minutash) mësuesi u kërkon dysheve t’ua tregojnë punën e tyre shokëve.
Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.
Mësimi 3.4
- të shpjegojnë faktorët dhe pasojat e migrimeve të popullsisë shqiptare sipas trevave;
- të shpjegojnë dukuritë e vendbanimeve rurale dhe urbane; -të analizojnë shkaqet e ndryshimeve të strukturës dhe të arkitek-
turës së ndërtesave; si dhe problemet e tyre mjedisore.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Migrimet dhe vendbanimet në trevat shqiptare
E Brainstorming 5 minuta R Leksion i avancuar 30 minuta R Esse 10 minuta
3
36
Bëhen pyetjet:- Kur filloi fenomeni i migrimit të popullsisë?- Cilat ishin motivet që e nxitën? Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.
Pjesa e dytë e leksionit lidhet me migrimin modern shqiptar. Nxënësve u kër-kohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:
- Përse u rishfaq ky fenomen pas ’90-ës?- Cilat ishin motivet që e nxitën?- Në cilat mënyra u zhvillua ky fenomen?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.
Pjesa e tretë e leksionit lidhet me migrimin e popullsisë kosovare. Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:
- Cili janë tiparet e migrimit në Kosovë?- Cilat ishin motivet që i nxitën?- Përmendni disa faza të migrimit dhe pasojat e tij.- Përse është e vështirë të saktësohet një numër për diasporën shqiptare nëpër
botë?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informacionet
paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.
Reflektimi (Ese)Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese 10 minuta me
temë: “Vendbanimet e lashta, dokument i së kaluarës”.
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi ndihmën e dhënë nga UNICEF-i në vendin tonë pas vitit 1990 e deri sot, foto të veprimtarive, pjesëmarrës të tyre, grupe shoqërore që kanë përfituar nga këto veprimtari.
3
37
Kreu
4 Ekonomia e trevave shqiptare
Mësimi 4.4
- të interpretojnë strukturën e sektorit terciar të ekonomisë, gjendjen e transportit, shkaqet dhe shkallën e zhvillimit; - të interpretojnë gjendjen e tregtisë, artizanatit dhe të shërbimeve, strukturën e tyre dhe shkaqet e ndryshimeve në kohë dhe në hapësirë;- të evidentojnë dhe të shpjegojnë potencialet natyrore, njerëzore dhe ekonomike për zhvillimin e turizmit, përparësitë, shkallën e zhvillimit dhe perspektivën e tij.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Sektori terciar (Shërbimet)
Burimet ( Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve
turistike të vendit tonë (Vlorës, Durrësit, Prizrenit, Shkupit etj.) që paraqesin vlerat natyrore, kulturore, peizazhin mahnitës dhe kuriozitete për vlerat e tyre kulturore.
Struktura e mësimit:
ZHVILLIMIEvokimi (Parashikimi me tema paraprakë )Jepen pesë terma paraprakë: transport, turizëm, tregti, artizanat dhe shër-
bime.Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të
shkurtër midis tyre.
Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar)
Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.
Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:
E Parashikimi me terma paraprakë 10 minuta R DRTA 25 minuta R Diagrami i Venit 10 minuta
38
Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme,të
cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Çfarë roli kanë këto degë të sektorit terciar të ekonomisë?”, “Cilat janë degët e këtij sektori të zhvilluar në qytetin/fshatin apo rrethin tuaj?”, “Cilat janë disa pasuri natyrore që ofron qyteti/fshati juaj për zhvillimin e turizmit?”, “Përse është e domosdoshme lëvizja e njerëzve dhe e mallrave?”, “Përse është e rëndësishme njohja e relievit në zhvillimin e transportit?”
Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund, kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet individuale për rëndësinë e degëve të sektorit terciar në kushtet e ekonomisë së tregut për zhvillimin e qytetit/fshatit apo dhe me gjerë rrethit, qarkut ku ata ban-ojnë. Nxënësit, siç e shohim kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, duke u përqendruar në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve.
Reflektimi (Diagrami i Venit) Rekomandohet Diagrami i Venit për këtë fazë, pasi nxit te nxënësit aftësinë
për të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të orientuar me tekstin.
Cilat janë pasuritë natyrore, kulturore dhe shoqërore që favorizojnë zhvillimin e sektorit terciar të ekonomisë?
Çfarë kuptoni me këto koncepte?
Cilat janë tiparet e pesë degëve të sektorit terciar?
Cilat veçoritë e zhvillimit të këtij sektori sipas rajoneve
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi rolin e mjedisit të zonës ku banojnë për zhvillimin e sektorit terciar. Është mirë që nxënësit të shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, qyteti, fshati apo dhe krahina të cilës i përkasin.
Pasuritë kulturore Pasuritë fizike
Detyrë
39
Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla; 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa
drejtime ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):
a) të ndërtojnë grafikun e ecurisë së degëve të ekonomisë në Shqipëri sipas peshës në vite.
Tabelë e sugjeruar
Mësimi 4.5 Punë praktikë
- të ndërtojnë dhe të analizojnë grafikët e strukturës së ekono-misë dhe të degëve të saj; - të analizojnë hartat e shpërndarjes gjeografike të rajoneve kryesore bujqësore dhe industriale të trevave shqiptare.
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, të dhëna nga INSTA-ti, revista shkencore etj.
Grafikët e strukturës së ekonomisë dhe hartat e shpërndarjes së rajoneve kryesore ekonomike
4
1990 1996 2000 2002 2003 2004 2005 2006 Bujqësi 40 % 53% 25.5 26.3 23.5 22.3 20.6 19.5 Industri 37% 13% 7.6 10.8 8.7 10.0 10.6 11.0 Ndërtim 7% 11% 8.1 7.9 13.7 13.9 13.8 14.2 Transport 3% 3% 11.2 10.7 9.0 9.4 9.2 Të tjera 13% 20% 58.8 25.6 23.3 23.2 24.1 25.4
40
4
b) të ndërtojnë grafikun e peshës që zënë degët e ekonomisë në Kosovë (të dhëna të vitit 2005).
c) të interpretojnë grafikun e ecurisë së degëve të ekonomisë në Shqipëri sipas peshës në vite.
d) të interpretojnë grafikun e peshës që zënë degët e ekonomisë në Kosovë. 3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve.
Diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. ndërtimin e saktë të grafikëve të temperaturës, reshjeve dhe të rrjetit lumor; 3. për interpretimin me logjikë, më gjuhë të zgjedhur të grafikëve të ndërtuar.
Aktiviteti ekonomik Pesha që zënë në % Minierat 0.4Industria 10.7Ndërtimtaria 5.2Tregtia 55.4Hotelet & Restorantet 8.8
Transporti, posta, telekomunikacioni 10.0
Kreu
5
41
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve
turistike të vendit tonë (liqenit të Ohrit, qytetit të Ohrit, parkut të Butrinti, Gjiro-kastrës dhe Beratit) që paraqesin vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhin mahnitës dhe kuriozitete për vlerat kulturore të tyre.
Struktura e mësimit:
Zhvillimi i mësimit Evokimi (Parashikimi me tema paraprakë )Jepen pesë terma paraprakë: liqeni i Ohrit, qyteti i Ohrit, parku i Butrintit,
qyteti i Gjirokastrës dhe i Beratit.Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të
shkurtër midis tyre.
Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar)
Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.
Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:
Kreu
5 Problemet mjedisore të trevave shqiptare
Mësimi 5.1
- të evidentojnë dhe vlerësojnë pasuritë e mjedisit të trevave shq-iptare, të diferencuara në të përsëritshme dhe të papërsëritshme, në të përgjithshme dhe të veçanta, unikale; - të vlerësojnë rolin dhe vendin e pasurive mjedisore në shkallën e zhvillimit të trevave shqiptare.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Pasuritë natyrore dhe roli i tyre në trevat shqiptare
E Parashikimi me terma paraprakë 10 minuta R DRTA 25 minuta R Diagrami i Venit 10 minuta
42
Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme, të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Cilat janë ato vlera të veçanta që i kanë dhënë liqenit të Ohrit statusin e trashëgimisë natyrore Botërore?”, “Cilat janë karakteristikat kulturore që i kanë dhënë statusin e sitit të trashëgimisë kulturore botërore qytetit të Ohrit?”, “Po parku arkeologjik i Butrintit për çfarë vlerash e ka marrë statusin e sitit të trashëgimisë kulturore Botërore?”, “Cilat janë ato vlera arkitektonike të Gjirokastrës që i dhanë asaj statusin e sitit së Listës së Trashëgimisë kulturore Botërore?”, “Po Beratin çfarë e dallon nga Gjiro-kastra që u bë pjesë e kësaj liste Kulturor Botëror?”. Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet individuale për vlerat unikale të këtyre zonave që u dhanë atyre këtë status të veçantë. Nxënësit siç e shohim kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, duke u përqendruar në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve.
Reflektimi (Diagrami i Venit) Rekomandohet Diagrami i Venit për këtë fazë pasi nxit te nxënësit aftësinë
për të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të ori-entuar me tekstin. Cilat janë disa nga pasuritë natyrore dhe kulturore të zonës ku ju banoni që mund të propozohen për të fituar statusin e Trashëgimisë Botërore dhe për cilat vlera mendoni se janë të tilla?
Çfarë tregojnë këto qytete, liqene dhe parqe arkeologjike?
Cilat janë tipare e përbashkëta që i lidhin mes tyre këto zona?
Cilat janë tiparet për të cilat ato janë pjesë e Listës së Trashëgimisë Botërore?
Pasuritë kulturore Pasuritë natyrore
DetyrëNxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime në zonën e tyre të banimit dhe të
ofrojnë pasuri natyrore apo kulturore që ata mendojnë se kanë vlera unikale për të fituar një status të veçantë. Është mirë që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, qyteti, fshati apo dhe krahina të cilës i përkasin.
5
43
Metodika e zhvillimitKoha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat që do të zgjidhin
në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime ku mund të
kërkoni për objektivin e dytë ):a) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike kulturore në hapësirën rreth qytetit/fshatit
ku banojnë; b) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike malore në hapësirën rreth qytetit/fshatit
ku banojnë; c) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike urbane në hapësirën rreth qytetit/fshatit
ku banojnë; d) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike ujore në hapësirën rreth qytetit/fshatit ku
banojnë; e) të evidentojnë potencialet turistike të zonave të mbrojtura natyrore dhe të vlerësojnë pasurinë e
tyre në hapësirën rreth qytetit/fshatit ku banojnë; f) të prezantojnë rrugët për tërheqjen e turistëve drejt zonave të mbrojtura dhe të vlerësojnë ndikimin
e zhvillimit të turizmit mbi to në hapësirën rreth qytetit/fshatit ku banojnë.3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve. Diskutime rreth tyre
nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë. 2. prezantimin e punës duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me terma gjeografike dhe me
logjikë argumenti.3. origjinalitetin në përpunimin materialit të përdorur
Mësimi 5.4 Punë praktikë
- të aftësohen për të marrë pjesë aktivisht në vlerësimin dhe mbrojtjen e mjedisit dhe të trashëgimisë natyrore dhe kulturore të trevës së tyre;
- të evidentojnë potencialet turistike dhe zonat më të rëndësishme për zhvillimin e turizmit;
- të realizojnë një detyrë kërkimore mbi zonat mbrojtura natyrore, pasurinë e tyre, tërheqjen e turistëve drejt tyre,ndikimin e zhvillimit të turizmit mbi to.
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të jenë të aftë:
Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, të dhëna nga MMPAU dhe INSTAT, revista shkencore mjedisore etj.
Trashëgimia natyrore dhe kulturore. Rrugët e mbrojtjes së saj5
44
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: të dhëna nga INSTAT, OJF etj.
Struktura e mësimit:
Zhvillimi i mësimit Evokimi (Brainstorming )Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e
mëposhtme:• RenditnidisatiparetëpopullsisësëRajonitJugor.• Cilatishinmotivetemigrimittëhershëmtëpopullsisësëkëtijrajoni? Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe
mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.
Kreu
6Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare
Mësimi 6.16
- të evidentojnë gjurmët e popullimit të hershëm të rajonit Jugor, kushtet natyrore që ndikuan në këtë popullim dhe në shtimin e vazhdueshëm të dendësisë së popullimit; shkaqet e shtimit të pakët në shekullin e fundit;
- të evidentojnë problemin e migrimeve të popullsisë; strukturën e popullsisë dhe ndryshimet e saj në kohë dhe sipas nënnjësive përbërëse;
- të renditin problemet e kohëve të fundit të lidhura me migrimin e popullsisë; - të shpjegojnë veçoritë e vendbanimeve; vendosjen e tyre në forma të ndryshme të
relievit dhe shpërndarjen në drejtim vertikal, nivelet e urbanizimit;- të evidentojnë tiparet e veçanta të qendrave urbane dhe rurale; trashëgiminë e pasur
materialo-shpirtërore.
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Rajoni Jugor. Popullsia
E Brainstorming 5 minuta R Leksion i avancuar 30 minuta R Esse 10 minuta
45
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë të rajonit Jugor qendrat më të rëndësishme të banuara.
Detyrë
Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin
duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5 minutash) mësuesi u kërkon dysheve t’u tregojnë punën e tyre shokëve.
Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.
Bëhen pyetjet:- Përse themi që ky rajon dallohet për popullim të hershëm?- Përse rajoni dallohet për vazhdimësi të popullimit?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.
Pjesa e dytë e leksionit lidhet me strukturën e popullsisë së rajonit Jugor. Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:
- Cila është ecuria e shtimit të popullsisë së rajonit në periudha të ndryshme?
- Si paraqitet shpërndarja e popullsisë së rajonit?- Përse themi që ky rajon dallohet për vlera kulturore?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Pjesa e tretë e leksionit lidhet me problemet demografike të rajonit. Nxënësve
u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:- Cilat janë arsyet e largimit të popullsisë nga ky rajon?- Cilat janë arsyet e plakjes demografike të rajonit?Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga
informacionet paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.
Reflektimi ( Esse)Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese 10 minuta me
temë: “Si parashikoni perspektivën demografike të rajonit Jugor?”.
6
46
Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.
Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime
ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë njësitë fizike të rajonit jugor.b) të hedhin në hartën skicë malet kryesore të rajonit jugor.c) të hedhin në hartën skicë lumenjtë kryesorë të rajonit jugor.d) të hedhin në hartën skicë të dhënat e dendësisë mesatare të popullsisë sipas
njësive fizike të rajonit jugor.e) të hedhin në hartën skicë të dhënat e degëve të ekonomisë së rajonit jugor.3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve
dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. hedhjen me saktësi të elementeve të kushteve natyrore.
Mësimi 6.18 Punë praktikë
- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes gjeografike të aktiviteteve ekonomike në rajoneve të ndryshme të vendit.
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, teksti, të dhëna të INSTAT-it, revista shkencore etj.
Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së aktiviteteve prodhuese në rajonin Jugor
6
47
6
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën ekonomike të Shqipërisë
dhe hartën e pasurive minerale të Shqipërisë etj.
Struktura e mësimit:
ZHVILLIMIEvokimi (Kllaster)Në këtë fazë të mësimit zhvillohet një kllaster në lidhje me çështjet e
mëposhtme:• Cilëtjanëfaktorëtnatyrorëqëkanëfavorizuarzhvilliminekonomiktë
Rajonit Perëndimor?• Cilatjanëfaktorëtshoqërorëqëkanëfavorizuarzhvilliminekonomiktë
Rajonit Perëndimor?• Cilëtështëstrukturaeekonomisësërajonit?Nëpërmjet këtyre pyetjeve u jepet përgjigjeve tipareve të ekonomisë së Rajonit
Perëndimor.
Realizimi i kuptimit (Ditari Dypjesësh )
Mësimi 6.21
- të përshkruajnë shkaqet dhe kushtet e zhvillimit të ekonomisë së rajonit në etapa të ndryshme, tendencat e zhvillimit të tij në kohën e sotme;- të shpjegojnë strukturën e aktiviteteve ekonomike të bujqë-sisë, industrisë, shërbimeve, transportit, turizmit dhe shkaqet e zhvillimeve të shpejta të tyre pas vitit ’90.
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
Ekonomia e Rajonit Perëndimor
E Kllaster 5 minuta R Ditari dypjesësh 30 minuta R Kllaster 10 minuta
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën e cila konsiston si më poshtë:
Brenda grupit nxënësit ndahen në çifte (1,2) (3,4) (5,6) (7,8). Kjo ndarje korrespondon me ndarjen e pjesëve në tekst. Secili nga çiftet lexon e i thotë
Çështjet kryesore- Analiza e nëndegëve të
bujqësisë.- Cilat janë degët e industrisë të
zhvilluara në rajon dhe përhapja?- Përse bujqësia është dega
bazë?
48
Reflektimi (Kllaster)Në fazën përmbyllëse të orës së mësimit, mësuesi u thotë nxënësve që idetë
e tyre për strukturën e ekonomisë së Rajonit Perëndimor t’i hedhin në kllaster.
shokut idetë. Të gjithë së bashku diskutojnë idetë e tyre në grup. Një anëtar i grupit paraqet idetë e detyrën e realizuar përpara klasës.
Këtu është vendi që mësuesi të ndërhyjë për të shpjeguar idetë e konceptet e paqarta.
- Cili është roli i sektorit të tretë në rajon, po perspektiva e tij?
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë të Rajonit Perëndimor degët e ekonomisë së zhvilluar.
Detyrë
Struktura ekonomike e rajonit perëndimor
Ekonomia bujqësoreDegët
Industria Degët
Sektori i tretë Degët
6
49
Mësimi 6.22 Punë praktikë
- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes gjeografike të aktiviteteve ekonomike në rajone të ndryshme të vendit.
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, teksti, të dhëna të INSTAT-it, revista shkencore etj.
Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së aktiviteteve prodhuese në Rajonin Perëndimor
Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla; 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa
drejtime ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë njësitë fizike të Rajonit Perëndimor; b) të hedhin në hartën skicë malet kryesore të Rajonit Perëndimor; c) të hedhin në hartën skicë lumenjtë kryesorë të Rajonit Perëndimor; d) të hedhin në hartën skicë të dhënat e dendësisë mesatare të popullsisë
sipas njësive fizike të Rajonit Perëndimor; e) të hedhin në hartën skicë të dhënat e degëve të ekonomisë së Rajonit
Perëndimor.3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve
dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. hedhjen me saktësi të elementëve të kushteve natyrore.
6
50
Kreu
7Trevat shqiptare përtej kufirit të Republikës së Shqipërisë
Mësimi 7.1
- të tregojnë pozitën gjeografike të Kosovës; - të përshkruajnë përparësitë e saj, kushtet natyrore dhe pasuritë e saj natyrore;
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
Republika e Kosovës
Burimet (Mjetet)Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: Hartën fizike dhe politike të
Kosovës, hartën fizike dhe politike të Ballkanit, atlase gjeografike etj.
Struktura e mësimit:
ZHVILLIMIEvokimi (Brainstorming )Me anën e Brainstorning nxënësit do të listojnë faktorët që e bëjnë të
rëndësishme pozitën gjeografike të Kosovës:
E Brainstorming 5 minuta R Terma paraprake 25 minuta R Rrjeti I diskutimit 15 minuta
Roli i pozitës gjeografike të Kosovës
51
Realizimi i kuptimit (Terma paraprakë )Jepen pesë terma paraprakë: Pozicion gjeografik, Rrafshi i Dukagjinit, Rrafshi
i Kosovës, gjenocid dhe minierë.Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të formulojnë individualisht nga një
fjali për çdo term, por që të kenë lidhje mes tyre. Shkruhen disa variante të fjalive në tabelë.
P.sh.- Kosova ka pozitë qendrore në Ballkan. - Rrafshi i Dukagjinit njësia fizike perëndimore.- Rrafshi i Kosovës njësia fizike lindore. - Gjenocidi serb ka fuqizuar ndjenjat kombëtare.- Kosova miniera e “artë” e ish-Jugosllavisë. Para leximit të tekstit nxënësit njihen me objektivat që duhet të arrijnë gjatë
leximit të tij: Krahasimi i pjesës së nxënësit, me pjesën e librit. Kjo do të realizohet me lexim individual nga ana e nxënësve.
Më pas ata diskutojnë rreth pyetjes së mësuesit: Çfarë është e re në pjesën e librit, të cilën ju nuk e keni përmendur në krijimin
tuaj?
Reflektimi (rrjeti i diskutimit)Në këtë fazë përdoret teknika e rrjetit të diskutimit
Nxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre për të dhënë argumente pro ose kundër pyetjes së drejtuar. Më pas grupohen sipas argumenteve dhe u kërkohet që të ballafaqojnë argumentet e përdorura në favor të idesë së tyre.
A ka Kosova rol kyç në politikën mbarëshqiptare
Argumente pro Argumente kundër
Detyrë
Sipas njohurive që fituan nxënësve u kërkohet që të bëjnë një shkrim të shkurtër ku të shpjegojnë shkaqet që çuan në fitoren e Pavarësisë së Kosovës, pas vitit 1990.
Detyrë
7
52
Mësimi 7.11 Punë praktikë
- të njohin hartën e trevave shqiptare përtej kufirit, shtrirjen e objekteve kryesorë fiziko-gjeografikë, të qendrave kryesore të banuara, industriale dhe bujqësore
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
Vendi i zhvillimit: Klasa Koha në dispozicion: 45 minuta Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme, interneti, teksti, të dhëna statistikore, revista shkencore etj.
Harta e trevave shqiptare përtej kufirit, shtrirja e qendrave të banuara
Metodika e zhvillimit: Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:1. Ndarja e klasës në grupe të vogla 2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime
ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):a) të hedhin në hartën skicë trevat shqiptare përtej kufirit në Kosovë, Malin e
Zi, Greqi, në Serbinë Lindore dhe në ish-RJ të Maqedonisë.b) të hedhin në hartën skicë malet kryesore të trevave shqiptare përtej kufirit; c) të hedhin në hartën skicë qendrat kryesore të banuara në trevat shqiptare
përtej kufirit; d) të hedhin në hartën skicë qendrat kryesore industriale në trevat shqiptare
përtej kufirit; e) të hedhin në hartën skicë qendrat kryesore bujqësore në trevat shqiptare përtej
kufirit.3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve.
Diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë. 2. hedhjen me saktësi të elementeve të kushteve natyrore.
7
Recommended