Evaluatie van de activiteiten van het dagelijks leven (ADL): … · 2017-06-15 · 27-3-2014...

27-3-2014 1 Herhaling titel van presentatie

Evaluatie van de activiteiten van het dagelijks leven (ADL):

praktische verdieping in

meetinstrumenten Prof Dr Patricia De Vriendt

Frailty in Ageing (FRIA) research and Gerontology Department

Vrije Universiteit Brussel

www.vub.ac.be/GERO

Arteveldehogeschool Gent

Ziekte diagnostiek: –Als ondersteuning medische diagnose

–In combinatie met ander assessment

Zorg diagnostiek –Plannen (thuis)zorg

–Advies

–Plannen behandeling

Screenen Geriatrisch

Profiel, …

Comprehensive

Geriatric Assessment

In depth assessment

Eerste lijns screening

Eerste of tweede lijns

screening

Diagnostiek

• Multidisciplinaire diagnostiek:

• Klinisch / geriatrisch bilan

• Techniciteiten: labo, beeldvorming,…

• Cognitief bilan => “objectieve cognitieve achteruitgang”

• Functioneel bilan => “beperking in dagelijks functioneren”

• Psychologisch en gedragsmatig bilan

• Zorgdiagnostiek

• Multidisciplinaire benadering:

• Arts

• Verpleegkundige

• Psycholoog

• Ergotherapeut

• Sociaal verpleegkundige

Criteria dementie en MCI of prodromale AD

Dementia – Cognitive decline – Functional decline – Loss of independency – Neuropsychological and behavioural problems

MCI or prodromal AD – Cognitive deterioration more than expected for age but

not severe enough to warrant diagnosis of dementia – Basic (b)-Activities of Daily Living (ADL) should remain

intact, instrumental (i)-ADL minimal impaired – Growing evidence for subtle performance problems in

complex ADL

Diagnostiek

Cognitie primaire

symptomen

Gedrag

Affect secundaire symptomen

ADL secundaire symptomen

titel 6

27-3-2014

CORRELATIE COGNITIE, BPSD EN ADL E

Verband cognitie en BPSD met ADL

• Grotere cognitieve achteruitgang gaat gepaard met toenemend functionele achteruitgang (op dit moment vooral evidentie op vlak van zelfzorg en huishouden (b- and i-ADL) (e.g. Mitchell et al., 2011);

• Duidelijk verschil in tijdsverloop cognitieve achteruitgang

• Associatie met i-ADL in het begin

• Associatie met BPSD na 18-24mnd (Monaci and Morris,

2012)

• Beperkte cognitieve achteruitgang bij milde cognitieve problemen evolueert naar globale cognitive disfunctie (Giovanetti et al., 2008)

Correlatie cognitieve functies met ADL

• Executieve functies (e.g. Monaci and Morris, 2012)

• Geheugen (e.g. Farias et al., 2006; Yeh et al., 2011)

• Complex redeneren (e.g. Perneczky et al., 2006; Ahn

et al., 2009)

Conclusie

• Vroegste fases van cognitieve achteruitgang zijn sterkst gecorreleerd met ‘moeilijkste’ activiteiten;

• Latere fasen sterker gecorreleerd met BPSD

Hypothesis of ‘functional continuum’

Healthy aging –> age associated functional decline –> Mild Cognitive Impairment –> dementia

Hypothesis of ‘functional continuum’

• Achteruitgang functionaliteit gebeurt op vaste, stapsgewijze manier (e.g. Njegovan et al., 2001)

• b-ADL later beperkt dan complexe ADL

• Cumulatieve veranderingen leiden tot conversie dementia

Hypothesis of functional continuum

Data studie De Vriendt et al.

Cognitie primaire

symptomen

Gedrag

Affect secundaire symptomen

ADL secundaire symptomen

titel 14

27-3-2014

Activities of Daily Living

3 levels of functioning, stratified according to complexity and cognitive organisation – Basic ADL (b-ADL): self care -> those activities

necessary to stay alive – Instrumental ADL (i-ADL): household activities -> those

activities necessary to stay independent – Advanced ADL (a-ADL): leisure, hobbies, self –

developmental activities, beyond what is needed -> luxury items, volitional, influenced by culture, personal engagement (Reuben et al., 1990)

Basale ADL

Zich wassen

Zich kleden

Zich binnenshuis verplaatsen

Toiletbezoek

Eten

Instrumentele ADL

Telefoneren

Geldbeheer

Medicatiegebruik Zich verplaatsen

Maaltijden bereiden Boodschappen

Was doen

Huishouden

Kleine klusjes

Geavanceerde ADL

Moderne

technologie

Hobby’s Zorgen voor…

Problemen met ADL

• Functionele status varieert sterk per individu (geen normtabellen)

• Achteruitgang individueel bepaald

• Geen normtabellen, geen consensus over vereiste niveau beperking

• Zwakke psychometrische kenmerken

• Schalen niet ‘moeilijk’ genoeg voor identificatie milde cognitieve acheruitgang

• MAAR ecologisch zéér valide

Soorten meetinstrumenten

–Self report

– Informant report

–Performance based

Self report Performance based Informant report

Mondelinge evaluatie, vragenlijst

Courante, valide methode

Vaak kosteloos

Eenvoudig toe te passen

Over- of onderschatting van het

functioneren

Specifieke handeling(en) in ADL

Geen subjectieve beïnvloeding

Klinische setting vs thuisomgeving

Gestandaardiseerd protocol obv

opleiding

Arbeidsintensief en vaak vrij duur

Mondelinge evaluatie, vragenlijst

Aanvulling op self-report

Dezelfde voordelen (kosteloos,

eenvoudig, …)

Objectief standpunt van mantelzorger

Literatuur

– Meetdomein: – Puur b-ADL, i-ADL

– gecombineerd b-ADL/i-ADL of ADL en andere domeinen (cognitie, gedrag)

– Doelgroep: – Globaal of conditie specifiek

– Meetmanier: – Directe observatie

– Self of informant report

Structuur s

Pure b-ADL – Katz: origineel instrument of Belgische versie

– Barthel - index

Pure i-ADL – Lawton – schaal

gecombineerd – COPM

– AMPS

– SMAF

– FIM

Bron: patiënt of proxy of beiden, performance based

Huidige meetinstrumenten

Op heden talrijk aantal

instrumenten

Meest gebruikte meetinstrumenten

Barthel Index

Lawton and Brody iADL

Katz Index of ADL

Andere meetinstrumenten worden

opmerkelijk minder gebruikt

Alle meetinstrumenten hebben

tekortkomingen (Yang, et al. 2014)

Katz

Barthel

Lawton

Fim

IQ-CODE

• Informant Questionnaire on Cognitive Decline in the Elderly

• Afname bij mantelzorger

• Discrimineert tussen normale veroudering en dementie

• Hoge sensitiviteit en specificiteit

titel 30

27-3-2014

IQ-CODE: items uit de verkorte versie

titel 31

27-3-2014

Jorm A.F. A short form of the IQ-CODE,

1994.

Informanten report: IQ CODE-N

Dit is een lijst met bezigheden waarbij onthouden en nadenken

belangrijk zijn. Wilt u bij elke bezigheid aangeven of mevrouw/meneer in de afgelopen 10 jaar (iets) verbeterd is, niet is veranderd, of (iets) verslechterd is ? U kunt een kringetje zetten om het antwoord dat volgens u de juiste keuze is, en dit volgens volgende antwoordcode : 1 = veel beter

2 = iets beter

3 = niet veranderd

4 = iets slechter

5 = veel slechter.

De vergelijking met 10 jaar geleden is belangrijk. Dus, als mevrouw/meneer ook altijd al vergat waar hij/zij spullen had neergelegd en dit nu nog steeds vergeet, dan is hij/zij op dat punt niet veranderd. Zet in dit geval een kringetje om het cijfer 3 = ‘niet veranderd’.

Hoe is mevrouw/meneer, vergeleken met 10 jaar geleden, bij :

1. Feiten herinneren over familieleden en vrienden, zoals

beroepen, verjaardagen of adressen.

1 2 3 4 5

2. Herinneren wat er pas geleden is gebeurd.

1 2 3 4 5

3. Gesprekken herinneren van een paar dagen geleden.

1 2 3 4 5

Enz…

E-Cog (Farias, et al.)

Principe van retrogenese

WELKE ASPECTEN VAN ADL KUNNEN NUTTIG ZIJN IN DE COGNITIEVE DIAGNOSTIEK?

• Verschil in functioneren tussen de groepen gezond, MCI, AD in verschillende stadia

• Op verschillende vlakken:

• aantal activiteiten,

• soort activiteiten

• aard van de fouten

AANTAL ACTIVITEITEN

Aantal activiteiten

De Vriendt et al., 2012

Performing cognitive activities associated with reduced odds of having MCI

Geda et al., 2011

SOORT ACTIVITEITEN

soort activiteiten

• Telefoneren • Financien • Medicatie • Publiek transport

• (e.g. Yeh, 2011)

• Auto rijden(e.g. Wadley, 2009)

• Handschrift (Werner et al., 2006)

• Terugvinden bezittingen, afspraken houden (Pedrosa et al., 2010)

4 moeilijkste

i-ADL’s

Adapted from Peres K. J Am Geriatr Soc. 2008;56:37-44.

Ability to Carry Out Normal Activities Reduces in Pre-Dementia Stage

Su

bje

cts

rest

rict

ed in

eac

h a

ctiv

ity

(%)

100

0

20

40

60

80

100

0

20

40

60

80

-10 yrs -7 yrs -5 yrs -2 yrs 0

100

0

20

40

60

80

-10 yrs -7 yrs -5 yrs -2 yrs 0

100

0

20

40

60

80

Medications

Telephoning

Finances

Transportation

Incident dementia cases after 10 years’ follow-up

Subjects free of dementia after 10 years’ follow-up

Patients with MCI are impaired relatively to healthy controls in c-ADL

Pedrosa et a., 2010; the

ADCS/MCI/ADL

Results Older adults

without cognitive

impairment (OA)

Persons with

MCI

Persons with

mild AD

*

*

*

** *

*** *

*

**** *

***

MEAN * **

***** *

****** ***

**** MEAN ** **

** * **

**** **** *

** ***** ****

**** ***

** *** MEAN ********

**** *** ***

**

* ****

****

*

**

**

More ability

to manage

everyday

technology

Less ability

to manage

everyday

technology

AD vs. OA

p˂0.001

MCI vs. AD

p˂0.001

OA vs. MCI

p˂0.001

Malinowsky et al., 2011

Everyday technology

Usage

(ETUG)

KWALITEIT VAN HET FUNCTIONEREN

Fouten in de uitvoering

Giovanetti et al., 2008

• Fouten op Natural Action Test:

• ‘Ommission’ fouten • Iets niet doen

• ‘Commission’ fouten • Iets anders doen

• ‘Addition’ fouten • Iets te veel doen

Giovanetti et al., 2008

Fouten in functioneren in milde cognitieve acgheruitgang

• Kennis mbt de taak blijft;

• Problemen om deze kennis in het dagelijks leven toe te passen;

• Resulteert in milde functionele problemen (slordigheid, niet accuraat, traagheid, …);

• Maar doel wordt wel bereikt. Giovanetti et al., 2008

DIAGNOSTISCHE WAARDE VAN ADL EVALUATIE

ADCS/MCI/ADL (Pedrosa)

a-ADL schaal (De Vriendt et al, 2013) Rationale

International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF)

• Als referentiekader voor evaluatie instrumenten

titel 57

27-3-2014

• ADL-triade (b-, i-, a-ADL)

• Persoon als eigen referentiepunt: hoe

relevant is de activiteit voor de persoon?

• Differentiatie in oorzaken van

functionele beperkingen

• Verschillende gradaties van beperkingen

WHO, 2001

58

15 clusters – 49 activities

1 Sophisticated kitchen activities (d6301) 1 Freezing or pickling vegetables

2 Baking bread 3 ....

2 Household appliance and daily

technology (d6403) 6 using magnetron

7 using dish washer 8 ...

15 Engagement in organised social activities or leisure activities

(d910, d9250) ....

49 taking part in meetings, conversations.

59

The ICF Scores

Performance: 0/1

0 No Problem Completely independently, no help,

adequate, flexible, inventive, creative

1 Mild Problem Completely independently, no help,

mild limitations: less frequent, more simplified

2 Moderate Problem

Independently, sometimes help, less adequate, less result oriented, faults in

performance

3 Severe Problem Completely dependent, continuous

help (guiding, support, effective help)

4 Complete Problem No active performance at all

60

Underlying causes of limitation

Intrinsic causes - cognitive reason - intra personal

reason - physical reason

Extrinsic causes - social reason

- material reason

61

The a-ADL indices

TNA Total Number of Activities

a-ADL-DI Advanced Activities of Daily

Living Disability Index

a-ADL-CDI Advanced Activities of Daily

Living Cognitive Disability Index

a-ADL-PDI Advanced Activities of Daily

Living Physical Disability Index

62

ROC curves a-ADL indices (De Vriendt et al, 2014)

Groups Optimal cut off Sensitivity Specificity AUC

Indices

a-ADL-DI C vs. MCI 27.2 73.6 % 80.0 % .792

MCI vs. AD 47.9 71.2 % 70.0 % .789

C vs. AD 34.7 94.2 % 90.0 % .949

C vs. patients 27.2 84.8 % 80.0 % .870

a-ADL-CDI C vs. MCI 14.1 73.6 % 70.0 % .778

MCI vs. AD 28.6 76.9 % 71.7 % .792

C vs. AD 22.5 86.5 % 94.0 % .960

C vs. patients 15.7 80.0 % 76.0 % .868

a-ADL-PDI C vs. MCI 6.5 60.4 % 64.0 % .596

MCI vs. AD 9.9 57.7% 56.6 % .574

C vs. AD 7.0 67.3 % 70.0 % .666

C vs. patients 6.1 66.7 % 60.0 % .631

ADL: CONCLUSIE

• Evaluatie van ADL

• nuttig in the diagnose van (milde) cognitieve beperkingen en conversie dementia

• i-ADL -> MCI/milde dementia

• a-ADL-> gezond/milde cognitieve problemen

• Eenvoudig en goedkoop

• Focus op het ‘proces’ van handelen, niet alleen op het resultaat

• Wordt hoog gewaardeerd

Tot slot

– Diagnostiek psycho-cognitieve aandoeningen is een puzzel met verschillende puzzelstukjes

– Vereist multidisciplinariteit en een brede kijk

– Waarschijnlijkheidsdiagnose

– Diagnostiek van het ‘systeem’, met in acht name van de context, aandacht voor de mantelzorger