Doskonalenie zawodowe nauczycieli a jakość w edukacji Ewa Kędracka

Delegatura Kuratorium OświatyMazurski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli

Ełk, 15 marca 2006 r.____________________________________________________

Doskonalenie zawodowe nauczycieli

a

jakość w edukacji

Ewa KędrackaCentralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli

ewa.kedracka@codn.edu.pl_____

Świat władzy oświatowejprawo oświatowe

Świat wiedzykwalitologia (TQM), teoria organizacji i zarządzania...

Świat praktyki oświatowejprzedszkola, szkoły, placówki oświatowe...

ŚWIATPRAKTYKI

OŚWIATOWEJ

ŚWIATWŁADZY

ŚWIATWIEDZY

„Doskonalenie nauczycieli”

ŚWIATPRAKTYKI

OŚWIATOWEJ

ŚWIATWŁADZY

ŚWIATWIEDZY

Na szczycie w Lizbonie (w marcu 2000 roku) zebrani przywódcy zaakceptowali wspólny cel strategiczny jednoczącej się Europy:

Gospodarka europejska powinna stać się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką na świecie – gospodarką opartą na wiedzy, zdolną do trwałego wzrostu, tworzącą coraz większą liczbę lepszych miejsc pracy i zapewniającą większą spójność społeczną.

„Edukacja w Europie: różne systemy, wspólne cele do roku 2010. Program prac dotyczący realizacji przyszłych celów systemów edukacji”Cel strategiczny 1:Poprawa jakości i efektywności systemów edukacji w UE w świetle nowych wymogów społeczeństwa wiedzy oraz zmieniających się wzorców nauczania i uczenia się.Cel strategiczny 2:Ułatwienie powszechnego dostępu do systemów edukacji w świetle nadrzędnej zasady uczenia się przez całe życie, działanie na rzecz zwiększenia szans zdobycia i utrzymania zatrudnienia oraz rozwoju zawodowego, jak również aktywności obywatelskiej, równości szans i spójności społecznej.Cel strategiczny 3:Otwarcie systemów edukacji na szersze środowisko i świat w związku z koniecznością lepszego dostosowania edukacji do potrzeb pracy zawodowej i społeczeństwa oraz sprostania wyzwaniom wynikającym z globalizacji:

Raport (Technicznej Grupy Roboczej TWG Technical Working Group) ‘JAKOŚĆ W KSZTAŁCENIU I SZKOLENIU ZAWODOWYM’ (Quality in VET Vocational Education and Training) listopad 2003

Założenia dla wspólnych ram zapewniania jakości w kształceniu i doskonaleniu zawodowym (nazwanych CQAF Common Quality Assurance Framework):

- mają być one zbudowane na doświadczeniach krajów członkowskich;

- powinny wynikać ze zgodnego podejścia do identyfikacji obszarów i kryteriów kluczowych dla zapewniania i podnoszenia jakości;

- mają na celu postawienie kluczowych pytań i zasugerowanie możliwych odpowiedzi (kryteria jakości) na poziomie zarówno systemu, jak i ‘dostawców’ (realizatorów kształcenia zawodowego), bez szczegółowego opisywania “jak to się robi”;

- powinny być spójne z głównymi etapami i pytaniami w odpowiednich istniejących już narzędziach, szczególnie EFQM i ISO;

- ich cechą powinno być proste podejście do raczej skomplikowanej materii.

PRAWO PRAWO OŚWIATOWE ROZPORZĄDZENIE O NADZORZE PEDAGOGICZNYM

TEORIA i PRAKTYKA ZARZĄDZANIA ZEWNĘTRZNE SYSTEMY JAKOŚCI POTWIERDZENIA JAKOŚCI

Szkoła

Q

„SZKOŁA” tzn.

globalny system oświaty („polska szkoła”)

lokalny system oświaty („oświata w naszej gminie”)

szkoła

klasa

lekcja

–

Trzy wątki dyskusji o jakości w edukacji Co to znaczy „DOBRA SZKOŁA”?

potrzebna! komu? jak?... standardy, wskaźniki, kryteria

Czy nasza SZKOŁA jest DOBRA? Jaka jest?... OECD, PISA, wskaźniki wg Edukacja 2010, egzaminy zewnętrzne, ocenianie wewnętrzne, autoewaluacja, zewnętrzne i wewnętrzne mierzenie jakości, zewnętrzne potwierdzenia jakości...

Co zrobić, żeby SZKOŁA była DOBRA?

zarządzanie (doktryna jakości, systemy jakości, TQM, ISO 9001:2000, model doskonałości EFQM; zewnętrzne potwierdzenia jakości...) nadzór mierzenie jakości

pomiar dydaktyczny (przy diagnozowaniu osiągnięć uczniów)

Jakość w edukacji - trzy wątki(1/3)

• Co to znaczy DOBRA SZKOŁA?

Stopień realizacji założonych celów toskuteczność .

Uzyskane rezultaty odniesione doponiesionych nakładów to ekonomiczność .

skuteczność+ekonomiczność= efektywność

Użyteczność uzyskanych rezultatów dlaodbiorcy to jakość .

efektywność+zasadność z punktu widzeniaodbiorcy przyjętych do realizacji celów

=jakość

Jakością nazywa się zbiór cech J={c1, c2,..., cn} Jakością przedmiotu nazywa się zbiór cech przysługujących (przynależnych) temu przedmiotowi. (A.Hamrol, W.Mantura)

Jakość to ogół właściwości obiektu, wiążących się z jego zdolnością do zaspokojenia potrzeb stwierdzonych i oczekiwanych (PN-ISO 8402:1996)

Dobre – bo potrzebne!

Po co społeczeństwu potrzebna jest szkoła?

Jeremy Rifkin, amerykański politolog i ekonomista w rozmowie z J. Żakowskim (Polityka 12 XI 2005)

[Amerykanin marzy o bogactwie, Europejczyk o jakości życia.]Różnica jest bardzo zasadnicza.Bogactwo to cel osobisty. Jakość życia musi być celem zbiorowym.Każde z tych marzeń oparte jest na innej filozofii. Nawet gdy jest pan bardzo bogaty, nie będzie pan miał dobrej jakości życia, jeżeli ulice będą zaśmiecone i niebezpieczne, jeżeli środowisko zostanie zniszczone, rzeki będą brudne, lasy wycięte, drogi dziurawe, krajobraz oszpecony.[…]Amerykańscy rodzice uczą dzieci, że mają być niezależne i samodzielne. A europejscy rodzice powtarzają, że trzeba mieć przyjaciół i działać wspólnie z innymi.

• Rozporządzenie MENiS z dnia 23 kwietnia 2004 r.

w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznegooraz wykazu stanowisk wymagających kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych

do sprawowania nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacji osób, którym można zlecać

prowadzenie badań i opracowywanie ekspertyz

(Dz.U. z 2004 r. Nr 89, poz. 845)

Co to znaczyDOBRE PRZEDSZKOLE?

DOBRA SZKOŁA?

Stan pożądany opisują „STANDARDY OCENY JAKOŚCI PRACY SZKOŁY I PLACÓWKI”

[...]

STANDARDY OCENY JAKOŚCI PRACY SZKÓŁ I PLACÓWEK

„Rozdziały”:

I. KONCEPCJA PRACY SZKOŁY LUB PLACÓWKI

II. ZARZĄDZANIE I ORGANIZACJA

III. KSZTAŁCENIE

IV. WYCHOWANIE I OPIEKA

I. KONCEPCJA PRACY SZKOŁY LUB PLACÓWKIObszar: I. 1. Zarządzanie strategiczneObszar: I. 2. Wewnątrzszkolny system zapewniania jakościObszar: I. 3. Promocja

II. ZARZĄDZANIE I ORGANIZACJAObszar: II. 1. NauczycieleObszar: II. 2. Rozwój zawodowy nauczycieliObszar: II. 3. Warunki działalności szkoły lub placówkiObszar: II. 4. Zdrowie, higiena i bezpieczeństwo pracyObszar: II. 5. Kierowanie szkołą lub placówką, obieg informacji

III. KSZTAŁCENIEObszar: III. 1. Programy nauczaniaObszar: III. 2. Organizacja procesu kształceniaObszar: III. 3. Przebieg procesu kształceniaObszar: III. 4. Efekty kształcenia

Standardy oceny jakości...Rozdziały

ObszaryWskaźniki

Metody, techniki, narzędzia

Jakość w edukacji - trzy wątki(2/3)

• Jaka jest nasza SZKOŁA?

Czy nasza SZKOŁA jest DOBRA?

Skąd wiemy, jaka jest nasza SZKOŁA?

Od nowego nadzoru pedagogicznego oczekuje się, aby stał sięnarzędziem zapewnienia jakości pracy szkół i placówek.

E.Kiełbasińska MENiS

Mierzeniejakości

Nadzór pedagogiczny

Zarządzanie jakością

MJ

Cel pełnienia nadzoru pedagogicznego:

doskonalenie systemu oświaty, a w szczególności jakościowy rozwój szkół i placówek, wspomaganie rozwoju uczniów i wychowanków oraz rozwoju zawodowego nauczycieli

CEL: Jakościowy rozwój przedszkola/szkoły

1) jakościowy, bo - nie tylko ilościowy;

2) jakościowy, bo - na rzecz zapewniania jakości, czyli budowania społecznego zaufania, że oferowane przez szkołę usługi są odbiorcom/klientom potrzebne (zaspokajają ich potrzeby - stwierdzone i oczekiwane)

W jaki sposób nadzór może i powinien być sprawowany? Wg rozporządzenia z 23 kwietnia 2004 r. ...organy sprawujące nadzór pedagogiczny:1) prowadzą planowe i systematyczne mierzenie jakości pracy szkół i placówek;2) podejmują działania wspomagające szkoły i placówki w doskonaleniu ich pracy;3) prowadzą kontrolę zgodności organizacji i funkcjonowania szkół i placówek z przepisami prawa;4) wspomagają nauczycieli i dyrektorów szkół i placówek w spełnianiu przez szkołę lub placówkę wymagań w zakresie jakości pracy;5) wspomagają szkoły i placówki w określaniu kierunków ich jakościowego rozwoju;6) udostępniają szkołom i placówkom informacje o zmianach w przepisach prawa, związanych z działalnością szkół i placówek.

Mierzenie jakości[należy przez to rozumieć]

zespół zorganizowanych i systematycznych działań organów sprawujących nadzór pedagogiczny, służących ocenie stanu, warunków i efektów pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek, a także ocenie postępu w tym zakresie

3. Mierzenie jakości pracy szkół i placówek jest prowadzone z uwzględnieniem opinii uczniów, nauczycieli i rodziców, w szczególności przez:1) kontrolowanie realizacji przez szkołę lub placówkę wymagań określonych w przepisach prawa;2) diagnozowanie i ocenianie stopnia spełniania przez szkoły i placówki standardów oceny, o których mowa w ust. 1, z uwzględnieniem ust. 2;3) diagnozowanie osiągnięć edukacyjnych uczniów z uwzględnieniem wyników uzyskiwanych przez nich na poszczególnych poziomach kształcenia, a także na podstawie porównywania tych wyników z wynikami uzyskiwanymi przez uczniów na sprawdzianie i egzaminach;4) monitorowanie podejmowanych przez szkołę lub placówkę oraz nauczycieli działań zmierzających do doskonalenia jakości pracy szkoły lub placówki we wszystkich zakresach jej działalności;5) prowadzenie hospitacji, w tym hospitacji diagnozującej;6) dokonywanie ewaluacji.

Przedszkole/szkoła potrzebuje źródeł wiedzy:

JAK JEST - CO ZMIENIĆ -czy jest tak, jak być żeby było jak byćpowinno? powinno?

KONTROLA ? DOSKONALENIE

To “nawigacja między Scyllą a Charybdą”A.I. Vroeijenstijn (1995) Improvement and Accountability: Navigating between

Scylla and Charybdis. Guide for External Quality Assessment in Higher Education.Jessica Kingsley Publishers London and Bristol, Pennsylvania

Jakość w edukacji - trzy wątki(3/3)

• Co zrobić, aby nasza SZKOŁA była DOBRA?

Zarządzanie to- swego rodzaju „wędrówka przez chaos”, której istotą jest panowanie nad różnorodnością i przekształcanie potencjalnego konfliktu we współpracę

- konstruowanie rzeczywistości z dostępnych zarządzającemu elementów: pomysłów, ludzi i relacji między nimi, instytucji formalno – prawnych, środków materialnych (…) i pieniężnych, a także praw do dysponowania nimi.

prof. Andrzej Koźmiński

Organizacja – grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany, aby osiągnąć pewien zestaw celów.

Zarządzanie – zestaw działań obejmujących:planowanie i podejmowanie decyzjiorganizowanieprzewodzenie, tj. kierowanie ludźmikontrolowanie

skierowanych na zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne)

i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny.

Sprawny – wykorzystujący zasoby mądrze i bez zbędnego marnotrawstwaSkuteczny – działający z powodzeniem

Ricky W. Griffin„Podstawy zarządzania organizacjami”

Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1997

Śmierć w wyniku 1000 inicjatyw z dziedziny

zarządzania

Upełnomocnienie

InteresariuszeMisja

Kluczowe czynniki sukcesu

Zespoły

“Inwestowanie w

ludzi”

Ocena pracy

Odprawy/informacje

TQM

Korekty procesu

Zarządzanie środowiskiem

Strategie rozpoznawania

Program naprawczy

Grupy fokusowe

Benchmarking

Sondaże klientów

Kontrola procesu

statystycznego

Systemy komunikowania się

Rady dyrektora Runshaw CollegeForum Jakość w edukacji, Kraków luty 2004

1. Podróż do jakości wymaga mapy i przewodnika2. Zacznijcie od kultury3. Zacznijcie od dołu4. Podbijajcie serca i umysły przy pomocy podstawowych pojęć5. Skoncentrujcie się na kluczowych procesach prowadzących do osiągnięcia celu6. Zainwestujcie w PODRÓŻ do JAKOŚCI - jakość odpłaci się z nawiązką

Droga dyrektora ku jakości:

• wybierz dobrą teorię;

• zrozum ją i uwierz w nią;

• przekaż najbliższym i pozostałym pracownikom;

• wdrażaj mozolnie i konsekwentnie.Prof.A.J.Blikle

Problemy Jakości 9/99

TQM wg JuranaTotal Quality Management

“Zrozum całość, do której należy część, w której pracujesz”

myślenie systemowe

“Swoje decyzje opieraj na wiarygodnych informacjach”

zarządzanie przez dane

“Znajdź sposób reagowania na zmiany warunków”

ciągłe doskonalenie

CYKL DEMINGA

Zaplanuj

Zrób

Zbadaj

Wdrażaj

Zaplanuj

Zrób

Zbadaj

Wdrażaj

Zaplanuj

…

Wewnątrzszkolny system zapewniania jakości

zespół zorganizowanych, powiązanych ze sobą i spójnych działań podejmowanych przez dyrektora szkoły lub placówki, inne organy szkoły lub placówki oraz nauczycieli, niezbędnych do zapewnienia wysokiej jakości pracy szkoły lub placówki,w szczególności działań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

Trzy wątki dyskusji o jakości w edukacji Co to znaczy „DOBRA SZKOŁA”?

potrzebna! komu? jak?... standardy, wskaźniki, kryteria

Czy nasza SZKOŁA jest DOBRA? Jaka jest?... OECD, PISA, wskaźniki wg Edukacja 2010, egzaminy zewnętrzne, ocenianie wewnętrzne, autoewaluacja, zewnętrzne i wewnętrzne mierzenie jakości, zewnętrzne potwierdzenia jakości...

Co zrobić, żeby SZKOŁA była DOBRA?

zarządzanie (doktryna jakości, systemy jakości, TQM, ISO 9001:2000, model doskonałości EFQM; zewnętrzne potwierdzenia jakości...) nadzór mierzenie jakości

pomiar dydaktyczny (przy diagnozowaniu osiągnięć uczniów)

Mówić trzeba prosto, a myśleć skomplikowanie

(nie odwrotnie!)Franz Joseph Strauss

Jakość a innowacje_______________________________________________________________________________________________

Jakość to sposób myślenia, który powoduje, że stosuje się najlepsze rozwiązania i bez przerwy ich się poszukuje.

E.W.Deming

Jakościowe „kwasy”

• To jeszcze jeden „przebój sezonu” - jeszcze jeden pociąg, do którego trzeba wskoczyć.

• Spróbowaliśmy tego (w ubiegłym roku) i nie wyszło.• Nie czas na doskonalenie jakości, gdy sytuacja zmienia

się gwałtownie.• Jakość to jeszcze jeden poziom biurokracji!• Już nawiązaliśmy bliską współpracę z naszymi klientami

i świadczymy usługi na najwyższym poziomie dostępnym na rynku.

• Jeżeli skupimy się na jakości, spadnie wydajność.• Jakość oznacza większe koszty.

T.Ansell

Źródła oporu przed zmianą wg materiałów programu TERM

• niejasno określone cele zmiany• niejasno określone oczekiwania• niechęć do rezygnacji z dotychczasowych przywilejów• poczucie zagrożenia, strach• świadomość słabych stron proponowanych zmian• poczucie braku kontroli nad sytuacją• obawy przed nadmiernym wysiłkiem

• negatywne doświadczenia z przeszłości...

Zmiana jest tym,

co GÓRA prosi,

żeby ŚRODEK

zrobił DOŁOWI.

Rosabeth Moss Kanterw: Liz Clarke „Zarządzanie zmianą”

Gebethner i S-ka 1997

Jakość to zajęcie raczej

dla leśnika niż dla ogrodnika.

Prof. A.J.Blikle

Informować aż do bólu!Liz Clarke „Zarządzanie zmianą”

Gebethner i S-ka 1997

Rozmawiać, rozmawiać, rozmawiać...