ÇOCUKLAR ÖĞRENDİKLERİNİ YAŞARLAR

ÇOCUKLAR ÖĞRENDİKLERİNİ YAŞARLAREğer bir çocuk tenkitle yaşamışsa

Kınamayı öğrenirEğer bir çocuk kin ve düşmanlıkla yaşamışsa

Saldırganlığı öğrenirEğer bir çocuk alayla yaşamışsa

Utangaç olmayı öğrenirEğer bir çocuk övgüyle yaşamışsa

Takdir etmeyi öğrenirEğer bir çocuk doğrularla yaşamışsa

Dürüstlüğü öğrenirEğer bir çocuk sevgiyle yaşamışsa

Dünyayı sevmeyi öğrenir

AİLE İÇİ ETKİLİ İLETİŞİM

2

Amacımız Bu programın amacı, size öncelikle ve

çevrenizle daha etkin iletişim kurma yolunda bir pencere açmaktır.

Pencerenin ötesinde, sizin kendi iletişim tarzınızı gözden geçirmeniz, değiştirmek istediğiniz ve değiştirmek istemediğiniz davranışlarınızı fark etmeniz, karşınızdaki kişiyi etkin bir biçimde dinlemeniz...Duygu ve düşüncelerinizi etkin bir biçimde ifade etmeniz...Kendinizi ve karşınızdaki kişiyi olduğu gibi kabul etmenize uzanan bir yolculuk var.

Umarız bu yolculuk sizin için daha sonraki yolculuklarınızın bir başlangıcı olur.

ÇOCUĞUN SESİBenim modelim sizsiniz.Yarın, nelerden yakınacak,

Yapmamı istemeyecekseniz;Bugün

Onları siz de yapmayın.Yemek seçmem ve

Yaşam alışkanlığım gibiBir çok huyumdan

Bugün yakınıyorsanız,Bana bunları sizin kazandırdığınızı

Unutmayın.Çünkü

Benim her gün özdeşleştiğim bir“MODEL”

OlduğunuzuBiliyor musunuz?

UNUTMAYIN; SİZİN ÇOCUĞUNUZ OLARAK DOĞMAK ONLARIN ELİNDE DEĞİLDİ, ANCAK SEÇME HAKLARI OLSAYDI, SİZDEN BAŞKA KİMSENİN ÇOCUĞU DA OLMAK İSTEMEZLERDİ.

1.BÖLÜM - İLETİŞİMİN TANIMI - ETKİLİ İLETİŞİM KURMANIN YOLLARI - İLETİŞİM ENGELLERİ

7

İLETİŞİM NEDİR?

8

İletişim, iletilen bilginin hem gönderici hem de alıcı tarafından anlaşıldığı ortamda bilginin bir göndericiden bir alıcıya aktarılma sürecidir.

SÖZLÜ İLETİŞİM SÖZSÜZ İLETİŞİM

9

Anne/baba rol çerçevesinden çıkıp insan/insana iletişim kurabiliriz!

ÇOCUĞUMUZLA İLETİŞİM KURUYORMUYUZ?

12

İLETİŞİM TÜRLERİEMPATİ KURMAK: KİŞİNİN KENDİSİNİ KARŞISINDAKİNİN YERİNE KOYARAK ONUN BAKIŞ AÇISIYLA BAKMASI, DUYGULARINI VE DÜŞÜNCELERİNİ DOĞRU OLARAK ANLATMASI VE HİSSETMESİDİR.

14

İLETİŞİM TÜRLERİAKTİF DİNLEMEK: DİNLEYEN KİŞİ

KONUŞANIN NE ANLATMAYA ÇALIŞTIĞINI DAHA İYİ ANLAR, ANLATTIKLARINI TEKRAR EDER.

15

ETKİLİ İLETİŞİM KURMANIN YOLLARI

DİNLEYENİN BEDENİNİN KONUŞAN KİŞİYE DÖNÜK OLMASI,

DİNLEYENİN KONUŞAN KİŞİ İLE GÖZ TEMASI KURMASI,

KONUŞANI DİNLERKEN BAŞINI AŞAĞI-YUKARI SALLAMASI,

KONUŞAN KİŞİNİN PAYLAŞTIKLARIYLA UYUŞAN YÜZ İFADESİ GÖSTERMESİ ’’ hımm, evet, anlıyorum v.b.’’ MESAJLARI İLETMESİ,

DİNLEYENİN ZAMAN ZAMAN ARAYA GİREREK KONUŞAN KİŞİNİN EN SON SÖYLEDİKLERİNİ AYNEN TEKRAR ETMESİ

20

- Anlıyorum.- İlginç- Öyle mi ?- Anlatacaklarını

dinlemek istiyorum- Bu senin için önemli

gibi görünüyor.

ÖRNEK (OLUMLU)

İLETİŞİMİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER

ÖĞÜT VERMEKYARGILAMAK,ELEŞTİRMEKDETAYLI SORU SORMAK, ARAŞTIRMAK,

İNCELEMEKETİKETLEMEKTESELLİ ETMEK, KONU DEĞİŞTİRMEKKIYASLAMAKALAY ETMEK

23

ÖRNEĞİN:Öğüt vermek: ‘’Ben senin yerinde olsaydım…’’Eleştirmek : ‘’Bugün her şeyi berbat yapıyorsun!’’Detaylı soru sormak: ‘’ Bugün Ayşe sana iyi

davrandı mı?, Bugün derste sıkıldın mı?’’ Etiketlemek : ‘’ Sen zaten anlamazsın!, sakarsın.’’Teselli etmek: ‘’Aman boş ver neyse...’’Kıyaslamak: ‘’Komşunun oğlu, kardeşin bile daha

yüksek not getirdi…’’‘’Neden böyle yaptın ki? Aslında… Alay etmek: ‘’ Kızın da Fen sınavından 10 puan

almış!’’gibi başlayan cümleler etkili iletişim kurmaya

engeldir.24

• Sözünden dönmek, oyalamak, şakacı davranmak

• Soru sormak, Sınamak çapraz sorgulmak

• Güven vermek, Desteklemek, Avutmak, Duygularını paylaşmak

• Yorumlamak, Analiz Etmek, Tanı koymak

Ç –Anne, öğretmen hep Ayşe’yi tahtaya kaldırıyor.A- Sen Ayşe’yi kıskanıyorsun.Ç- Ben Ayşe’yi hiç sevmiyorum. Onunla aynı sınıfta olmak istemiyorum.

İLETİŞİM ENGELLERİ

Ç –Anne Ayşe beni hep itiyor. A- Sen arkadaşlarınla iyi geçininirsin.Ç-Ama hep canımı yakıyor. A-Üzülme, her şey düzelir.

Ç –Anne galiba ben bugün kırcak bir şey yaptım..A- Neden öyle yaptın ? Ç-Çünkü öğretmen onu daha çok seviyor. A- Bu fikri aklına kim soktu ?

Ç –Anne bugün okulda çok mutsuzdum..A- Okulu dinamitlemeye ne dersin.Ç-Anne ben şaka yapmıyorum. A-Bu konuyu yemekte konuşmayalım.Ç- Boş ver unut gitsin.

TÜM BU TEPKİLER ÇOCUĞUN YANLIŞ ŞEYLER HİSSETMESİNİ SAĞLAR

Beni sorguluyorlar. Beni yargılıyorlar. Bana güvenmiyorlar. Babamın söylediği gibi ben her zaman haklıyım. Benim duygularımı önemsemiyorlar.

İLETİŞİM ENGELLERİ NELERE NEDEN OLUR?

KONUŞMALARINI ENGELLER

SAVUNMAYA GEÇİRİR KAVGACI YAPAR, KARŞI

SALDIRIYA YÖNELTİR YETERSİZ OLDUKLARINI

HİSSETTİRİR KIZDIRIR, KÜSTÜRÜR OLDUKLARI GİBİ KABUL

EDİLMEDİKLERİ DUYGUSUNU UYANDIRIR

İLETİŞİM ENGELLERİ NELERE NEDEN OLUR?

SORUNLARINI ÇÖZMEDE KENDİLERİNE GÜVENİLMEDİĞİNİ HİSSETTİRİR

ANLAŞILMADIKLARINI HİSSETTİRİR

DUYGULARININ YERSİZ OLDUĞUNU HİSSETTİRİR

KIZDIRIR, YILGINLIĞA UĞRATIR SORGULANIYOR DUYGUSUNU

YARATIR ANNE VE BABASININ

KENDİSİYLE İLGİLENMEDİĞİ DUYGUSUNU UYANDIRIR.

ÖRNEK ( OLUMSUZ )

İLETİŞİM ENGELLERİ BEN DİLİ- SEN DİLİ

29

“Ben” iletisi ile Çocuklar Neler

Söyler ? Seni bu denli

kızdırdığımı bilmiyordum. 

Bana kırıldığını şimdi anladım.

Ne hissettiğini neden daha önce söylemedin ?

34

---"Sen" mesajı yerine...- Baba: Çok kabasın! Her zaman sözümü

kesiyorsun!---"Ben" mesajı verin...- Baba: Bir şey söylemeye başlayıp da bir

türlü sonunu getiremediğim zaman çok rahatsız oluyorum.

---"Sen" mesajı yerine...- Anne: Kes sunu!! Çekistirip durma

kolumu!!---"Ben" mesajı verin...- Anne: Kolumun çekiştirilmesinden

hoşlanmiyorum.

35

---"Sen" mesajı yerine...- Baba: Her aksam ayni şey, tutturuyorsun

oyun oynayalım diye! Benim yorgun olabileceğim hiç aklına

gelmiyor degil mi? Yaramaz ve simarik bir çocuk gibi davraniyorsun!

---"Ben" mesajı verin...- Baba: Bu aksam çok yorgun hissediyorum

canim. İstersen oyun oynamayı başka bir aksama erteleyelim.

36

SEN DİLİ BEN DİLİKİŞİLİĞE YÖNELİKTİR DAVRANIŞA YÖNELİKTİR

KARŞIMIZDAKİ İLE İLGİLİ BİRŞEYLER SÖYLER

KENDİMİZ İLE İLGİLİ BİRŞEYLER SÖYLER

BENLİK ALGISINI ZEDELER YA DA TÜMDEN YOK EDER

BENLİK ALGISINA OLUMLU ETKİSİ VARDIR

ÖFKE NEFRET DUYGULARI OLUŞTURUR

SÖYLEYENE YARDIM İSTEĞİ DOĞURUR

ÇEKİNGEN YA DA SALDIRGAN İNSANLAR YARATIR

GÜVENLİ İNSANLAR YARATIR

Onu bırakmazsan... Yapma Şunu Yaramazlık

yapıyorsun Bebek gibisin

Yapmamalısın Daha iyi öğren Gürültü etme Dikkat çekmekistiyorsun

Sen iletileri alan çocuk:*Davranışını değiştirmeye karşı

direnir.

*“Bana yardım edecek bir yol bulacaklarına inanmıyorum.”diye

düşünür.

*Sevilmediğini düşünür.

*”Sen de kötüsün.” “Sen de dır dır ediyorsun.” gibi tepkiler verir.

*Sen mesajları yaşadığımız gerçek duyguyu iletmez.

*Yorgun olduğu için çocuğuyla oynamak istemeyen anne, baba:

-“Başımın belasısın.”

Derse, SEN MESAJI göndermişolur. Bu iletide ,anne ya da babanın

yaşadığı duygu yoktur.

KOD

LAM

AYorgun KOD

“ Sen başımın belasısın.”

Bu baba “ sen” içeren bir ileti seçerse dinlenme gereksinimini doğru olarak

kodlayamamıştır.

KOD

LAM

AYorgun KOD

“ Yorgunum”

baba “ ben ” iletisi göndererek

doğru kodlayama yapmıştır.

KOD

LAM

A

Yorgun KOD

“Beni rahatsız etmeyi bırak”

baba “ sen” iletisi göndererek

yanlış kodlayama yapmıştır. ÇÖ

ZÜM

LEM

E

Ben kötüyüm

KOD

LAM

A

Yorgun KOD

“Çok yorgunum Daha fazla tenisoynayamayacağım

baba “ ben ” iletisi göndererek

doğru kodlama yapmıştır. ÇÖ

ZÜM

LEM

E

Babamyorgun

Kabul Edilmeyen davranış

Dikkatli yemediğin ve yere döktüğün için

Duygu

Çok kızıyorum

Kabul Edilmeyen davranış

Dikkatli yemediğin ve yere döktüğün için

Duygu

Çok kızıyorum

Somut Etki

Çünkü tekrar yerleriSilmek beni çokyoracak

Olumlu Davranışı takdir edin .

İkaz yerine not asın. Olumlu davranışı takdir edin.

Böyle yapacağınıza, Çevreyi değiştirin.

Kızacağınıza,Önceden tedbir alıp nedenleri açıklayın.

Olay sırasında kızacağınıza,Önceden önlem alın.

Kızacağınıza, Alternatif verin .

Suçlayacağınıza, Yol gösterin .

ALIŞTIRMA (SEN DİLİ & BEN DİLİ)DURUM SEN DİLİ BEN DİLİ

Çocuk annesiyle ayakkabı almak üzere çarşıya gitmeleri için, kararlaştırdıkları saatte eve gelmeyi unutur. Anne acele etmektedir.

“Ne kadar düşüncesizsin, hep böyle yapıyorsun. Senin yüzünden geç kaldık”

Çocuk yemeğe kirli yüz ve ellerle gelir.

“Sorumluluk sahibi büyük bir çocuk gibi davranmıyorsun. Bu senin yaptığını küçük bir çocuk bile yapmaz.”

Çocuk yatmayı sürekli erteler. Anne ve baba kendilerini ilgilendiren özel bir sorunlarını konuşmak isterler. Çocuk da ortalıkta dolaşarak konuşmalarını engeller.

“Yatma zamanının geçtiğini biliyorum. Bizi sadece kızdırmak istiyorsun. Uykuya ihtiyacın var.”

Yandaki odadaki çocuk anne ve babasının konuşmasını engelleyecek kadar teybi yüksek sesle dinler.”

“Başkalarını biraz düşünemez misin? Teybin sesini niçin bu kadar çok açıyorsun?”

BEN İLETİLERİ ALAN ÇOCUKLAR;

EMPATİK, BENCİL OLMAYAN, BENLİK

ALGILARI GELİŞMİŞ, GÜVENLİ, DUYARLI,

İŞBİRLİKÇİ, GEREKTİĞİNDE KENDİLERİNE

UYMAYAN DURUMLARA “HAYIR” DİYEBİLEN BİREYLER OLMAYA

ADAYDIRLAR.

İKİ KAZANKAYBET YÖNTEMİ

YÖNTEM 1AYŞE : Hoşçakal baba. Ben okula gidiyorum.BABA : Tatlım, yağmur yağıyor, ama sen yağmurluğunu giymemişsin.AYŞE : Gerek yok.BABA : Gerek yok mu ?Islanırsın. Elbiselerin mahvolur.HastalanırsınAYŞE : O kadar çok yağmıyor.BABA : Yağıyor.

56

AYŞE : Yağmurluk giymek istemiyorum.BABA : Tatlım, bak,biliyorsun, giyersen hem üşütmez hem ıslanmazsın,dön ve giy, lütfen.AYŞE : O yağmurluğu hiç sevmiyorum. Giymeyeceğim.BABA : Hemen odana git ve yağmurluğu al. Böyle bir günde okula yağmurluksuz gitmene izin vermemAYŞE : Ama ben onu sevmiyorum.BABA : Aması maması yok. Giymezsen annenle ben sana zorla giydirmek zorunda kalacağız.AYŞE : ( Kızgınlıkla ) tamam tamam. Siz kazandınız. O aptal yağmurluğu giyeceğim

YÖNTEM 2AYŞE : Hoşçakal baba. Ben okula gidiyorum.BABA : Tatlım, yağmur yağıyor, ama sen yağmurluğunu giymemişsin.AYŞE : Gerek yok.BABA : Gerek yok mu ?Islanırsın. Elbiselerin mahvolur.HastalanırsınAYŞE : O kadar çok yağmıyor.BABA : Yağıyor.AYŞE : Yağmurluk giymek istemiyorum.BABA : Ben giymeni istiyorum.AYŞE : O yağmurluğu hiç sevmiyorum. Giymeyeceğim.Zorla giydirmeye

kalkarsan hırkamı da çıkartır giderim.BABA : Tamam, vazgeçtim. Ne halin varsa gör. Seninle artık daha fazla tartışmak istemiyorum. Sen kazandın.

Çatışmaları çözmek için“ kaybeden yok” Yöntemi

ÖRNEK . AYŞE : Hoşçakal baba. Ben okula gidiyorum.BABA : Tatlım, yağmur yağıyor, ama sen yağmurluğunu giymemişsin.AYŞE : Gerek yok.BABA : Galiba çok yağıyor. Elbiselerin ıslanıp üşüteceksin diye endişeleniyorum,

çünkü ucu hepimize dokunacak.AYŞE : Ama yine de yağmurluğumu giymek istemiyorum

59

BABA : Yağmurluğu giymemekte kararlısın.AYŞE : Evet öyle. Ondan hoşlanmıyorum.BABA : Yağmurluğunu sevmiyorsun.AYŞE : Evet, çünkü ekoseli.BABA : Ekoseli yağmurluktan hoşlanmıyorsun öyle mi?AYŞE : Okulda kimse ekoseli yağmurluk giymiyor.BABA : Farklı bir şey giyen tek kişi olmak istemiyorsun.AYŞE : İstemiyorum. Herkes tek renkli yağmurluk giyiyor.

BABA : Anlıyorum. Burada bir çatışmamız var. Sen ekoseli olduğu için yağmurluğunu giymek istemiyorsun. Ama ben de üşütüp hasta olacaksın diye endişeleniyorum ve perişan olacak elbiselerin için temizlik parası vermek istemiyroum. İkimizin de kabul edebileceği bir çözüm düşünebilir misin ? Bu sorunu ikimizi de mutlu edecek bir şekilde nasıl çözebiliriz ?AYŞE : ( Duraklar ) Annemin pardesüsünü ödünç alabilir miyim ?BABA : O Nasıl ?AYŞE : Beyaz

61

BABA : Annen onu giymene izin verir mi acaba ?AYŞE : Sorarım. ( Birkaç dakika sonra pardesüyü giymiş olarak döner. Kolları uzundur, kıvırır) Annem olur dedi.BABA : Beğendin mi? AYŞE : Evet güzelBABA : Bu senin ıslanmanı da önler. Bu çözümden memnunsun, ben de memnunumAYŞE : Peki hoşça kal ! BABA : Güle güle tatlım, iyi dersler.

2.BÖLÜM

62

ANNE –BABALARIN ERGENLE İLETİŞİMİ

63

64

DÜNYANIN EN ZOR İŞİ, ERGEN OLMAK;

ONDAN DA ZORU ERGEN ANNESİ VE

BABASI OLMAK

2.BÖLÜM - ERGEN KİME DENİR? - ANNE VE BABAYA DÜŞEN GÖREVLER NELERDİR?

65

ERGEN KİME DENİR?Ergen; bireyin fiziksel, sosyal, psikolojik, cinsel alanlarda görülen değişim sürecidir.

Dalto ‘’Ergenliği ikinci doğum’’ olarak tanımlar.

66

AİLELERE DÜŞEN GÖREVLERÇocuğunuza verebileceğiniz en değerli hediye İLGİ, ZAMAN ve SEVGİDİR.

UNUTMAYALIM Kİ

‘’Herkes annesi ve babası tarafından önemli olmak ve sevilmek ister.’’

67

AİLE TOPLANTILARIAile toplantısı, çocuğun ailesini fark

ettiği yerdir. Aile toplantısı; korku kültürünü yok

ederek saygı kültürünü oluşturur.Aile toplantısı, bize aile olmanın hazzını

yaşatır.Sağlıklı aile sağlıklı toplum başlangıcı

aile toplantısıdır.

68

‘’AYNI DİLİ KONŞANLAR DEĞİL, AYNI DUYGULARI PAYLAŞANLAR ANLAŞABİLİR.’’

MEVLANA

69

ÇOCUĞUMUZU TANIMAKÇocuğunuz en çok hangi rengi seviyor?En iyi arkadaşının adı ne? Onu tanıyor

musunuz?Öğretmenini seviyor mu?Öğretmeninin

adı ne?En çok kimi taklit ediyor? Büyüyünce kim

gibi olmak istiyor?En çok ne yemekten hoşlanıyor?Sevdiği

yemeğin adı ne?Neleri yapmaktan hoşlanıyor?Gelecekte nasıl bir iş olsun istiyor 70

ÇOCUĞUMUZUN ÖZGÜVENİNİ GELİŞTİRMEK

‘’EĞER, ÇOCUKLARIMIZA CESARET VE UMUT VERİRSEK NE KADAR İLERİYE GİDEBİLECEKLERİNİ KİMSE SÖYLEYEMEZ.’’

71

Vee

‘’ İnternet in ,cep tel.çocuklarımız üzerindeki

olumsuz etkileri”72

EYVAHHH! ÇOCUĞUM BENDEN UZAKLAŞIYOR

ODASINDAN HİÇ ÇIKMIYOR

ARKADAŞLARINI BİZDEN DAHA ÇOK ÖNEMSİYOR

73

AMAN DİKKAT!!!!!!!!

74

ÇOCUĞUNUZA DERS ÇALIŞMA KONUSUNDA BASKICI TUTUMLA YAKLAŞMAYIN Çocuğun ders çalışma yöntemine müdahale edilmemeli, bu konuda gereksiz tartışmalara girilmemeli, kendisine hissettirilmeden sistemli ve düzenli çalışması konusunda kontrol sağlanmalıdır.

75

AİLE BİREYLERİNİN EĞİTİME BAKIŞ AÇISI Burada anne ve babaya düşen

sorumluluk; çocuğun eğitimi üzerinde etkisi olan tüm aile bireylerinin eğitim hakkındaki görüş ve tutumları tutarlı olmalıdır.

76

KENDİ AMAÇALARINIZLA ÇOCUĞUNUZUN AMAÇLARINI BİRBİRİNE KARIŞTIRMAYINKendi amaç ve isteklerinizi çocuğunuza

benimsetmeye çalışmayın.

77

Kendi amaç ve isteklerinizi çocuğunuza benimsetmeye çalışmayın.

ÇOCUĞUNUZUN ÇALIŞABİLMESİ İÇİN UYGUN ORTAM HAZIRLAYIN

Çocuğunuzun ders çalıştığı ortamı olanaklar dahilinde ışıklandırmak,havalandırmak,anlık doğabilecek ihtiyaçlarına cevap verebilecek şekilde düzenlemektir.

Çocuğunuzun ders çalıştığı ortama yakın yerde Tv. Müzik seti gibi elektronik araçlar olmamalıdır.

Eğer evinizde yeterli oda yoksa ve çocuğunuza çalışması için özel oda veremiyorsanız ona çalışma köşesi oluşturun 78

BUNLARIN DIŞINDA

Çocuğunuzu kıyaslamayın, Çocuklarınızı övün ve cesaretlendirin,

Kendi kızgınlığınızı kontrol edin, çocuğunuzu öfke ile terbiye etmeyin,

Çocuğunuza gereğinden fazla harçlık vermeyin,

79

SONUÇ OLARAK,İyi Anne ve İyi Baba Olmanın Sırları:

Sınırsız ve koşulsuz sevgi verinOna inanın ve güveninDayanıklılığını arttırınEkip olarak çalışınUğraşılar bulunSorumluluk alması ve uygulamasını

sağlayın80

UnutmayalımGencin, size anlaması çok zordur, çünkü o hiç genç olmadı. Ama sizler genci

anlayabilirsiniz, çünkü sizler genç oldunuz.

81

ÇOCUĞUNUZA ZAMAN AYIRDIĞINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER…

ÖZEL MALTEPE GÖKYÜZÜ İLKÖĞRETİM OKULUREHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK BİRİMİ

Gözdem ÖZGER Naciye YAKUPOĞLU