View
3
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
๑
ชดการเรยนรศลปวฒนธรรม
การแกะลายตวหนงตะลง
ชดท ๓
ตวพระ
โดย ผ�ชวยศาสตราจารย� ดร.มนตร วงษ�สะพาน
คณะศกษาศาสตร� มหาวทยาลยมหาสารคาม
๒
คานา
ชดการเรยนร�ศลปวฒนธรรมการแกะลายตวหนงตะลง จดทาขนตามโครงการหนงคณะหนง
ศลปวฒนธรรม ประจาป(งบประมาณ พ.ศ. ๒๕๕๘ ของมหาวทยาลยมหาสารคาม โดยมเป�าหมายเพอให#
นกเรยน นกศกษา คร อาจารย* หรอผ#สนใจนาไปใช#ในการฝ0กฝ1มอในการแกะตวหนงตะลง นอกจากนน
ยงมประโยชน*ในการฝ0กสมาธ สามารถนาความร�และทกษะทได�ไปต-อยอดเพอผลตผลงานศลปะหตกรรมเพอ
เพมมลค-าและจาหน-าย หรอเป2นแนวทางในการนาวสดเหลอใช�ในท�องถนมาดดแปลงใช�ประโยชน4 ซงจะส8งผล
ให#ผ#ทเรยนร#ได#เหนคณค-าของศลปวฒนธรรมไทยและร-วมกนส-งเสรมความเป2นไทยให�เข�มแขงยงขน
ชดการเรยนร�ทพฒนาขนน แบ-งออกเป2น ๕ ชด ดงน
ชดท ๑ ตวฤๅษ
ชดท ๒ ตวลง
ชดท ๓ ตวพระ
ชดท ๔ ตวนาง
ชดท ๕ ตวยกษ4
การแกะตวหนงตะลงแต-ละชด สามารถเรมจากชดใดก-อนกได� ไม-จาเป2นต�องเรมต�นจากชดท ๑
แนวทางการเรมต�นทดสาหรบนกเรยนคอ เรมต�นจากตวหนงตะลงทนกเรยนสนใจก-อน หรอเรมจากตวหนง
ตะลงทมลาดลายอย-างง-ายไม-ซบซ�อนมาก จะทาให�มความม-งมนใจการทางานมากขน ผ�จดทาหวงเป2นอย-างยง
ว-าชดการเรยนร�ทพฒนาขนจะเป2นประโยชน4ต-อนกเรยน นกศกษา คร อาจารย* หรอผ#สนใจทวไป และมส8วน
ส8งเสรมให#คนไทยเหนคณค8าของศลปวฒนธรรมไทยมากขน
ผ�ชวยศาสตราจารย� ดร.มนตร วงษ�สะพาน
ผ�จดทา
๑
ความร�เบองต�นเกยวกบตวพระ
ตวพระ หมายถง ตวละครฝ>ายชายทเป2นตวเอกของเรอง การแสดงของไทยไม-ว-าจะเป2น ละครโนรา
ละครนอก ละครใน ละครพนทาง ละครดกดาบรรพ4 ลเก หมอลา รวมทงหนงตะลง ล�วนมตวเอกของเรอง ฝ>าย
ชายเรยกว-าตวพระ เพราะสมยโบราณแสดงแต-เรองจกรๆ วงศ4ๆ เป2นเรองของกษตรย4 มชอว-าพระต-างๆ
เช-น พระราม พระลกษณ4 พระอนรทธ พระไชยเชษฐ4 พระอภยมณ วรรณคดทใช�ในการแสดงหนงตะลงส-วน
ใหญ-จะเป2นเรอง รามเกยรต ดงนน ตวพระทสาคญของตวเรอง มดงน
พระราม เป2นตวละครเอกในเรองรามเกยรต ตาม
ตานาน เล-าว-าพระรามเป2นปางท 7 ของพระนารายณ4หรอพระ
วษณ (รามาวตารหรอรามจนทราวตาร) อวตารลงมาเป2นโอรส
ท�าวทศรถ และพระนางเกาสรยา มพระวรกายเป2นสเขยว ทรง
ธนเป2นอาวธ มศรวเศษสามเล-มคอ ศรพรหมมาตร ศรอคนวาต
และศรพลายวาต เวลาสาแดงอทธฤทธจะปรากฏเป2น 4 มอ
ทรงเทพอาวธ ตร คฑา จกร สงข4 พระรามมพระอนชาร-วมพระ
บดา 3 พระองค4 ได�แก- พระพรต (สนสกฤตว-า ภรต) , พระ
ลกษณ4 (สนสกฤต : ลกษมณ หรอ ลกษมณะ) และพระสตรด
พระลกษมณ� เป2นโอรสของท�าวทศรถและนางสมทรชา มพระ
วรกายสเหลองดงทองทา (เป2นพญาอนนตนาคราชอวตารลงมา
พร�อมพระราม) เมอครงพระรามต�องเสดจออกเดนดงตามพระ
ประสงค4ของนางไกยเกษ พระลกษณ4กได�ทลขอตามเสดจไปด�วย
ครงแรกพระรามทรงไม-อนญาต แต-พระลกษณ4ทรงยนกราน จง
ตามเสดจด�วยความจงรกภกด ทรงเคยงค-พระรามเสมอ ใน
ระหว-างเกดศกกรงลงกา และเมอพระรามต�องเสดจเดนดงเป2นครง
ทสอง กได�ทลขอเสดจตามไปด�วยอก ทรงร-วมผจญหม-มารและ
เหล-าศตรเคยงค-พระรามมาหลายครงหลายครา
ภาพจาก SiamNT.net
ภาพจาก SiamNT.net
๒
พระพรต เป2นโอรสของท�าวทศรถกบนางไกย
เกษ แม-ของตนเป2นต�นเหตททาให�พระรามต�องออกเดนดง 14
ป( กล-าวคอ ครงหนงท�าวทศรถรบกบยกษ4ปทตทนต4 ท�าวทศรถ
ทรงนงรถศกโดยมนางไกยเกษร-วมรบด�วย ท�าวทศรถพลาดรถ
ทรงถกศรของยกษ4เพลาล�อหลด นางเหนจงนาแขนของตนใส-
ไปแทนเพลาล�อ จนท�าวทศรถมชยชนะแก-ข�าศก ท�าวทศรถด
ใจมากประทานพรว-าจะให�สงทต�องการทกประการหากนาง
ต�องการ เมอวนเวลาผ-านไปนางนกได�จงทลขอกรงศรอยธยา
ให�แก-พระพรตโอรสของตน และให�พระรามออกไปเดนดงเป2น
เวลา 14 ป( ท�าวทศรถได�ฟOงเช-นนนจงให�พรตามทนางขอและตรอมใจตายในทสด ภายหลงเป2นจอมทพไปรบยง
กรงลงกาครงท 2 และศกกรงไกยเกษ พระรามจงแต-งตงให�เป2นกษตรย4ครองกรงไกยเกษสบไป
พระสตรด คอคฑาและสงข4ของพระนารายณ4อวตารลงมาพร�อม
กบพระองค4 พระสตรดเป2นโอรสของ ท�าวทศรถ บดาของ
พระราม กบนางสมทรเทวเป2นน�องชายฝาแฝดของพระ
ลกษณ4 เป2นจอมทพร-วมกบพระพรตตอนศกกรงลงกาครงท 2
และศกเมองมลวน ภายหลงได�เป2นอปราชเมองไกยเกษแม�พระ
สตรดจะเป2นพระอนชาร-วมพระมารดากบพระลกษมณ4 คอ นาง
สมทรเทว แต-ทงในรามายณะของอนเดยและรามเกยรตของไทย
กมกกล-าวถงพระสตรดค-ไปกบพระพรต และกล-าวถงพระรามค-
กบพระลกษมณ4 ในรามเกยรตตอนต�นจนถงตอนกลางเรอง
พระสตรดมบทบาทน�อย แต-มบทบาทมากขนในตอนท�ายเรอง พระนามพระสตรดในรามเกยรตเขยน สตรด แต-
ในรามายณะ เขยน ศตรฆน (อ-านว-า สะ -ตร-คนะ) แปลว-า ผ�สงหารศตร
ภาพจากหนงสอ "ภาพและประวต
ตวละครวรรณคดรามเกยรต("
ภาพจากหนงสอ "ภาพและประวต
ตวละครวรรณคดรามเกยรต("
๓
อปกรณ�ทสาคญในการแกะตวหนง
๑. การเตรยมหนง
หนงทใช�ในการแกะตวหนงส-วนใหญ-ใช�หนงววมากกว-าหนงอน ๆ เพราะนม แกะง-าย และหาซอได�ไม-
ยากนก ซงมอย-ด�วยกน ๒ ประเภท คอ หนงขน และหนงแก�ว (ไม-มขน)
๒. การเตรยมวสดอปกรณ�
วสดอปกรณ4ทใช�ในการแกะตวหนงมด�วยกนหลายอย-าง สงทนกเรยนจาเป2นต�องร�จก มดงต-อไปน
๒..๑ หนง เป2นสงทมความสาคญมาก เนองจากอดตตวหนงทาจากหนงสตว4เท-านน
๒.๒ เหลกขด หรอเหลกจาร
เป2นเหลกปลายแหลม (เหลกกล�า) ทมด�ามจบ
ใช�สาหรบ ขด ร-างภาพลงบนแผ-นหนง
๒.๓ มดแกะ (เหลกขด) ใช�ฉลแกะลวดลายกนก
และเส�นรอบนอก ช-างแกะหนงส-วนมากดดแปลง
มาจากใบเลอยตดเหลกทมคณภาพด หรอเป2น
เหลกกล�า หรออาจใช�มดปลายแหลมแทนกได�แต-
อาจจะแกะหนงได�ยากกว-า ทาให�ลวดลายไม-วจตร
งดงามเท-าทควร
๔
๒.๔ มกหรอตVดต- คอ อปกรณ4ทใช�สาหรบ ตอกลวดลายต-าง ๆ ทาจากเหลกเจาะรกลม ๆ
๒.๕ สบ- เทยน หรอขผง ใช�สาหรบจมปลายหรอตVดต- เพอให�เกดความลนเวลาตอก
๒.๖ ค�อน เป2นใช�ตอกตVดต- (มก) เป2นค�อนเหลก
๒.๗ เขยงขด ทาจากไม�เนออ-อนเนอนม ใช�สาหรบขดหรอตดรป
๕
๒.๘ เขยงตอก ทาจากไม�เนอแขง
ใช�สาหรบรองตอกลวดลายโดยมก
๒.๑๐ ส สทใช�ระบายตวหนง
๒.๑๑ พ-กน ใช�สาหรบระบายส
๒.๑๓ ไม�ไผ-และเชอก ใช�สาหรบ
ประกอบตวหนง ประกอบไม�ตบ และไม�มอ
๒.๑๔ กรรไกร ใช�สาหรบการตด
เส�นหนง หรอบางกรณสามารถใช�แทนมด
แกะได�
๖
กจกรรมการเรยนร�ท ๑
เรอง ฝ2กทกษะการใช�เครองมอแกะตวหนง
๑. นกเรยนใช�ต3ดตหรอมกตอกลายแนวตรง ทกาหนดให�ตอไปน
๗
๒. นกเรยนใช�ต3ดตหรอมกตอกลายแนวโค�ง ทกาหนดให�ตอไปน
๘
๓. นกเรยนใช�เหลกขดหรอมดแกะในการแกะลวดลายทกาหนดให� ตอไปน
๙
กจกรรมการเรยนร�ท ๒
เรอง ฝ2กทกษะการใช�เครองมอแกะลายบนตวหนง
ตวอยาง รปท�ใหนกเรยนฝกใชมกหรอตดตตอกเจาะตามเสนท�กาหนด
๑๐
กจกรรมการเรยนร�ท ๓
เรอง ฝ2กทกษะการใช�เครองมอแกะลายซบซ�อน
ตวอยาง รปท�ใหนกเรยนฝกใชมกหรอตดตตอกเจาะตามเสนท�กาหนด
๑๑
กจกรรมการเรยนร�ท ๔
เรอง ฝ2กทกษะการสร�างลวดลายอยางงาย
ให�นกเรยนใช�มกตอกลายตามเส�นทกาหนด โดยให�เว�นระยะการตอก ดงตวอยาง
ลายกระหนก คอลวดลายทประดษฐ4ขนจากธรรมชาต เนองจากกระหนกมาจากต�นไม� หรอ
เปลวไฟ บางครงกระหนกจงหมายถงพรรณไม� และยงแปลว-าทองอกด�วย ลายกระหนกมหลายสกล
เช-น วดเชงหวาย วดระฆง และอนๆ อกมากมายแล�วแต-ครโบราณท-านจะคดประดษฐ4กนไป แต-สง
หนงทเหมอนกนคอโครงและแกนของกระหนก
๑. ตอกมกแบบจดไขปลา ๒. ตอกมกแบบเส�นประ ๓. ตอกมกแบบเส�นประ
ผสมจดไขปลา
๑๒
กจกรรมการเรยนร�ท ๕
เรอง ฝ2กทกษะการสร�างลวดลายทซบซ�อน
ให�นกเรยนใช�เครองมอสร�างลายตามเส�นทกาหนด ดงน
๑๓
กจกรรมการเรยนร�ท ๖
ให�คดลอกลายลงบนแผนหนง
โดยใช�กระดาษลอกลาย
ตามเส�นภาพตอไปน
๑๔
กจกรรมการเรยนร�ท ๗
ให�แกะลายบนแผนหนงตามส
สแดง คอ ใช�เครองมอเจาะ
แตอยาให�ขาดจากกน
สเขยว คอ ตดให�ขาดออก
๑๕
กจกรรมการเรยนร�ท ๘
ให�ระบายสตวหนง
ดงตวอยาง
Recommended