View
18
Download
2
Category
Preview:
DESCRIPTION
wirrff
Citation preview
2015-03-18
1
Finanse Publiczne
Wykad nr 2:
Rola finansw publicznych we wspczesnej gospodarce rynkowej
Prowadzcy:
dr Tomasz Skica
Katedra Finansw WSIiZ w Rzeszowie
Dyrektor ds. Bada i Nauki
Instytut Bada i Analiz Finansowych (IBAF) w Rzeszowie
Opracowanie: dr Tomasz Skica 2
Wpyw sektora publicznego na gospodark
Zasadno funkcjonowania sektora publicznego
funkcjonowanie sektora publicznego ma uzasadnienie z punktu widzenia polityki ekonomicznej
danego pastwa;
Realizacja polityki ekonomicznej w aspekcie sektora publicznego
praktyczna realizacja polityki ekonomicznej zarwno w:
sferze regulacyjnej,
jak i sferze realnej,
odbywa si wanie poprzez sektor publiczny;
Oddziaywanie sektora publicznego na gospodark
niezalenie od charakteru i kierunkw realizowanej przez instytucje publiczne polityki
gospodarczej oddziaywanie sektora na gospodark zawiera si w dwch, wzajemnie
uzupeniajcych si paszczyznach:
Paszczyzna nr 1. Zwizana z funkcj stabilizacyjn finansw publicznych;
Paszczyzna nr 2. Zwizana z funkcjami alokacyjn i redystrybucyjn finansw publicznych;
2015-03-18
2
3
Schemat: Zakres funkcji gospodarczych sektora publicznego
rdo: H. wikliski, Polityka gospodarcza, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdaskiego, Gdask 2000.
Uzasadnienie funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce
o koniecznoci funkcjonowania sektora publicznego w gospodarce decyduje przede wszystkim
rozbieno pomidzy ekonomiczn rol sektorw publicznego i prywatnego;
Funkcje Gospodarcze Sektora Publicznego
1. Funkcja Stabilizacyjna Sektora Publicznego 1.1. Bezporednie zaangaowanie sektora publicznego.
1.2. Przedsibiorstwa pastwowe lub komunalne.
2. Funkcje Redystrybucyjna i Alokacyjna Sektora Publicznego 2.1. Modyfikowanie rynkowego podziau dochodw.
2.2. Kreowanie dbr i usug publicznych oraz odnowa zasobw oglnodostpnych.
Wpyw sektora publicznego na gospodark
Schemat: Porwnanie ekonomicznej roli sektorw publicznego i prywatnego
Kryteria porwnawcze Sektor publiczny Sektor prywatny
Cel dziaania Realizacja potrzeb spoecznych Zaspokajanie potrzeb
indywidualnych
Sposb gromadzenia rodkw
Wadza publiczna wyposaona jest
w narzdzia przymusu umoliwiajce
gromadzenie rodkw
Gromadzenie kapitau na
zasadach dobrowolnoci
Sposb wydatkowania rodkw
Wydatkowanie rodkw w celu
zaspokojenia potrzeb spoecznych
dziaanie to nie zawsze wie si z
racjonalnoci,
(Prawo nieustajcego wzrostu wydatkw
publicznych Adolfa Wagnera)
Racjonalne (ekonomiczne)
wydatkowanie rodkw na
potrzeby indywidualne
Wpyw na gospodark
Decyzje wadz publicznych maj ogromny
wpyw na gospodark dowodem na to s
funkcje alokacyjna, redystrybucyjna
i stabilizacyjna finansw publicznych
Pojedyncze przedsibiorstwa nie
maj wpywu na gospodark
Wpyw sektora publicznego na gospodark
2015-03-18
3
Prawo A. Wagnera
Prawo nieustajcego wzrostu wydatkw publicznych A. Wagnera
stanowi, e w ujciu dugookresowym mamy do czynienia z tendencj do wzrostu udziau
wydatkw rzdowych w PKB;
Wzrost wydatkw publicznych od strony popytu
tumaczony jest wystpowaniem:
wzrostu dochodu narodowego i liczby ludnoci;
rozbudzonych przez rozwj gospodarczy i inne czynniki potrzeb i oczekiwa spoecznych w
odniesieniu do owiaty, ochrony zdrowia i ochrony rodowiska;
Wzrost wydatkw publicznych od strony poday
tumaczony jest:
relatywnie wyszymi kosztami usug sektora publicznego w porwnaniu z sektorem prywatnym
wywoanymi m.in.:
ograniczonymi moliwociami stosowania postpu technicznego w sektorze publicznym;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 5
Sektor publiczny i jego otoczenie
analiza wpywu sektora publicznego na jego otoczenie koncentruje si na aspektach wicych
kwestie dochodw i wydatkw publicznych ze zjawiskami zachodzcymi w pozostaych
segmentach gospodarki narodowej;
Wrd paszczyzn oddziaywania sektora publicznego na gospodark wymienia si:
Zwizek pomidzy podatkami a wzrostem gospodarczym;
Oddziaywanie sektora publicznego na rozmiary inwestycji;
Konsekwencje deficytu budetowego dla gospodarki;
Wpyw sektora publicznego na rynek kapitaowy;
Oddziaywanie sektora publicznego na rozmiary agregatowego popytu;
Wpyw sektora publicznego na gospodark
Opracowanie: dr Tomasz Skica 6
2015-03-18
4
Podatki a wzrost gospodarczy
Podatki a realizacja zada publicznych
podatki mog mie charakter lokalny, bd centralny a ich funkcjonowanie wie si
z realizacj zada publicznych odpowiednio spoecznoci lokalnych oraz ogu spoeczestwa;
Podatki a pokrycie obcie publicznych
uznanie, e nadrzdnym celem podatku jest pokrycie obcie publicznych pociga za sob
nastpujce tezy:
1) podatek powinien suy pokrywaniu obcie publicznych (jest to cel finansowy),
2) podatek powinien oprcz celu finansowego obejmowa rwnie cele gospodarcze i spoeczne,
3) spord ogu celw podatku, pierwszestwo powinien mie cel finansowy;
Wane!
Pobieranie podatkw jest rwnoznaczne z pomniejszaniem dochodw wypracowanych przez
osoby fizyczne i prawne, a co za tym idzie osabia motywacj do pracy;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 7
Ujemne skutki wpywu opodatkowania na dugofalowy wzrost gospodarczy
1. Wzrost podatku od dochodw z zatrudnienia oraz podatkw porednich powoduje zmniejszenie
stopnia wykorzystania zasobu czynnika pracy
Przykad: wzrost ciarw podatkowych powoduje wzrost minimalnej wysokoci wynagrodzenia przed
opodatkowaniem (tzw. paca progowa), za ktre ludzie s skonni podj prac;
2. Opodatkowanie moe ogranicza akumulacj kapitau na skutek bezporedniego zmniejszenia stopy
zwrotu z inwestycji
Przykad: Jeeli opodatkowanie doprowadzi do wzrostu kosztw pracy silniejszego od poprawy wydajnoci
pracy, zmniejszy si udzia wynagrodzenia kapitau w produkcie, a w efekcie zdolno i skonno
przedsibiorstw do inwestowania;
3. Niektre rozwizania podatkowe mog hamowa wzrost zasobu kapitau ludzkiego takim
rozwizaniem jest podatek od dochodw z pracy, w szczeglnoci podatek progresywny
Przykad: Dochody pracownikw o wyszych kwalifikacjach s wysze (osoby lepiej przygotowane do
zawodu potrafi wicej i lepiej wyprodukowa za co s wyej wynagradzane);
progresywny podatek dochodowy jest podatkiem od produktywnoci im wysze posiada si kwalifikacje
i uzyskuje dochd, tym wiksza jego cz nie tylko absolutnie, ale i wzgldnie jest odbierana przez pastwo
8
2015-03-18
5
Ujemne skutki wpywu opodatkowania na dugofalowy wzrost gospodarczy
Opracowanie: dr Tomasz Skica 9
4. Podatki mog redukowa efektywno wykorzystania czynnikw wytwrczych Przykad: Dzieje si tak w szczeglnoci wtedy, gdy do systemu podatkowego wprowadza si ulgi dla
niektrych rodzajw dziaalnoci;
wtedy o alokacji czynnikw wytwrczych nie decyduje opacalno poszczeglnych przedsiwzi, ale to wedug
jakiej stawki s opodatkowane wytwarzane dobra (lub dochody uzyskiwane z ich sprzeday);
Zapamitaj!
Opodatkowanie prowadzioby do spadku efektywnoci wykorzystania czynnikw wytwrczych, nawet gdyby
kady rodzaj dziaalnoci gospodarczej by formalnie opodatkowany t sam stawk:
1) Po pierwsze wysokie podatki skaniaj cz podmiotw do uchylania si od ich pacenia;
2) Po drugie wykrycie przez aparat skarbowy naduy podatkowych czsto koczy si likwidacj
podmiotu, ktry si ich dopuci i zmarnowaniem jego zasobw;
Skonno do inwestowania w przekroju sektorw
porwnanie sektorw publicznego i prywatnego uwydatnia fakt, e skonno do inwestowania
w sektorze prywatnym jest zdecydowanie wysza anieli w sektorze publicznym;
Jeeli doda do tego przejmowanie przez jednostki sektora publicznego (za porednictwem systemu
podatkowego) czci dochodw osb fizycznych i prawnych
otrzymujemy:
zwikszenie popytu konsumpcyjnego ()
przy jednoczesnym ograniczeniu () popytu inwestycyjnego
Negatywne skutki przejmowania czci dochodw sektora prywatnego
1) Zwikszenie udziau konsumpcji kosztem inwestycji powoduje obnienie moliwoci wzrostu
gospodarczego w przyszoci;
2) Wzrost popytu konsumpcyjnego tworzy tzw. presj inflacyjn tzn. sprzyja wzrostowi cen;
Sektor publiczny a rozmiary inwestycji
Opracowanie: dr Tomasz Skica 10
2015-03-18
6
Konsekwencje deficytu budetowego dla gospodarki
Deficyt finansw publicznych ujcie wskie
deficyt w finansach publicznych hamuje dugofalowy rozwj dlatego, e najczciej oznacza
zwikszenie ciarw podatkowych w przyszoci;
Deficyt finansw publicznych ujcie szerokie
oddziaywanie deficytu budetowego na wzrost gospodarki w dugim okresie, na zdecydowanie
szerszy wymiar:
1. Wzrost deficytu budetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitau;
2. Zwikszenie deficytu w finansach publicznych moe obnia wielko i efektywno inwestycji;
3. Deficyt, ograniczajc akumulacj kapitau, moe jednoczenie redukowa zatrudnienie;
4. Deficyt moe doprowadzi do zaamania gospodarki, jeeli w por nie zostanie zatrzymane
narastanie dugu publicznego ;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 11
Konsekwencje deficytu budetowego dla gospodarki
1. Wzrost deficytu budetowego powoduje ograniczenie akumulacji kapitau
Przykad: Deficyt zwiksza niepewno co do przyszych obcie podatkowych oraz stopy inflacji;
podmioty gospodarujce maj powody obawia si, e finanse publiczne albo zostan zrwnowaone
nie w wyniku ograniczenia wydatkw pastwa, a poprzez podwyk podatkw, albo nie zostan
zrwnowaone w ogle i w efekcie nastpi kryzys;
2. Zwikszenie deficytu w finansach publicznych moe obnia nie tylko wielko, ale
i efektywno inwestycji
Przykad: Wyszy deficyt tworzy iluzj trwaego wzrostu agregatowego popytu;
ta iluzja moe skoni przedsibiorcw do inwestycji w celu zwikszenia produkcji, ktra ze wzgldu
na iluzoryczny charakter popytu nie znajdzie nabywcw;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 12
2015-03-18
7
Konsekwencje deficytu budetowego dla gospodarki
3. Deficyt, ograniczajc akumulacj kapitau, moe jednoczenie redukowa zatrudnienie
Przykad: Nisze inwestycje s rwnoznaczne ze sabszym uzbrojeniem pracownikw w kapita w
efekcie nisz kracow produkcyjnoci pracy;
Aby zatrudnienie mogo by takie, jak przy wyszym zasobie kapitau, nisze musiayby by
wynagrodzenia tego rodzaju elastyczno pac jest jednak czsto ograniczana przez pastwo,
(np. przez ustalenie minimalnego poziomu pac);
4. Deficyt moe doprowadzi do zaamania gospodarki, jeeli w por nie zostanie
zatrzymane narastanie dugu publicznego
Przykad: Wysoki i rosncy dug publiczny moe u wierzycieli rzdu wywoa obawy, e przestanie
on honorowa swoje zobowizania;
Odmowa dalszego finansowania potrzeb poyczkowych rzdu wymusza na nim silne ograniczenie
wydatkw publicznych i drastyczn podwyk podatkw;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 13
Wpyw sektora publicznego na rynek kapitaowy
Wysoki deficyt oddziauje na rynek kapitaowy, utrudniajc jego rozwj
fakt ten jest niezwykle istotny gdy nieskrpowany rozwj rynku kapitaowego
zapewniajcy przepyw rodkw finansowych do najbardziej wydajnych segmentw gospodarki
jest jednym z trzonw sprawnego jej funkcjonowania;
Publiczne a prywatne papiery wartociowe
inwestycje w skarbowe papiery wartociowe (SPW) ze wzgldu na fakt gwarantowania zysku
bez nadmiernego ryzyka, spotykaj si ze sporym zainteresowaniem, a ich dua poda
skutecznie przeszkadza w rozwoju rynku giedowego;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 14
Publiczne Papiery Wartociowe
(np. Obligacje Skarbowe)
Prywatne Papiery Wartociowe
2015-03-18
8
Kreowanie popytu przez sektor publiczny
Sektor publiczny naley postrzega nie tylko w kategoriach zaspokajania potrzeb spoecznych,
ale rwnie w kontekcie kreowania popytu w gospodarce;
Uzasadnienie
Podmioty tworzce sektor publiczny s najwikszym w gospodarce odbiorc towarw i usug, std
te nie sposb przeceni ich roli w zakresie oddziaywania na rozmiary podejmowanych w gospodarce decyzji
produkcyjnych oraz inwestycyjnych;
Sektor publiczny jako konsument
Sektor publiczny jako konsument posiada istotn wad jest mao stabilny a jego zachowania
sabo przewidywalne;
w momencie, kiedy budet pastwa odczuwa problemy finansowe, sytuacja ta szybko odbija si na rynku
dodatkowo decyzje w sektorze publicznym czsto podejmowane s w wikszym stopniu ze wzgldw politycznych
ni ekonomicznych;
15
Sektor publiczny a rozmiary agregatowe-go popytu
Opracowanie: dr Tomasz Skica
Wpyw polityki budetowej na gospodark
Polityka finansowa
to bezporednia dziaalno praktyczna, polegajca na planowanym wyborze przez podmioty
kierujce sprawami pastwa celw i rodkw mieszczcych si w ramach publicznej
gospodarki finansowej i zmierzajcych do realizacji podstawowych zada pastwa;
Polityka budetowa
stanowi cz polityki finansowej kadego pastwa
zajmuje si sposobami wykorzystania dochodw i wydatkw budetowych
tj. regulowaniem ich wysokoci, struktury, wzajemnych proporcji i sald;
celem realizacji zada (spoecznych, ekonomicznych i politycznych) stojcych przed pastwem;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 16
Polityka Finansowa
Polityka Budetowa
2015-03-18
9
Zadania polityki budetowej
Zadania polityki budetowej
polityka budetowa zajmujc si sposobami wykorzystania dochodw i wydatkw publicznych
peni pewne zadania spoeczno-gospodarcze pastwa,
Zadania polityki budetowej mona sklasyfikowa w trzech grupach:
1) zadania fiskalne,
2) zadania spoeczno-ustrojowe,
3) zadania gospodarcze,
Zadania fiskalne (1)
koncentruj si na bezzwrotnym nieodpatnym i przymusowym przejmowaniu czci
dochodu narodowego od podmiotw gospodarczych, ktre ten dochd wytwarzaj w celu
zgromadzenia rodkw finansowych umoliwiajcych realizacj pozostaych zada;
stay wzrost tych zada znajduje odzwierciedlenie we wzrocie ingerencji pastwa w sfer
gospodarcz;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 17
Zadania polityki budetowej
Zadania spoeczno ustrojowe (2)
Obejmuj dziaalno organw wadz publicznych (pastwowych i samorzdowych) zmierzajc
do osigania okrelonych celw spoecznych i gospodarczych;
Opracowanie: dr Tomasz Skica 18
Pastwo moe (powinno) interweniowa w mechanizm rynkowy,
jeeli nie s spenione warunki jego efektywnoci
Interwencja pastwa, w tym jego
polityka spoeczna, jest odpowiedzi
na niesprawnoci (wady) rynku.
Zapamitaj
Zadania spoeczno-ustrojowe obejmuj przede wszystkim zadnia
zwizane z penieniem funkcji opiekuczych, bezpieczestwem
pastwa i obywateli oraz utrzymaniem sfery budetowej;
2015-03-18
10
Zadania gospodarcze (3)
Zapewnienie realizacji przyjtych przez pastwo zada uwidacznia si we wzrocie obcie
podatkowych, hamujc i ograniczajc w ten sposb aktywno podmiotw gospodarczych;
Schemat: Konsekwencje realizacji zada gospodarczych przez polityk budetow
Zadania polityki budetowej
Opracowanie: dr Tomasz Skica 19
1
Jeeli pastwo przejmuje na siebie obowizek bezporedniego regulowania procesw gospodarczych
w obrbie wasnoci pastwowej, staje si odpowiedzialne za wyniki finansowe przedsibiorstw
korzystajcych z majtku pastwowego;
2
Rwnoczenie realizujc ustrojowe zaoenie sprawiedliwoci spoecznej przejmuje zdecydowan
wikszo funkcji opiekuczych wiadczc usugi na rzecz ludnoci nieodpatnie lub czciowo
odpatnie;
3
W efekcie powstaj nowe wydatki budetowe zwizane z dotowaniem przedsibiorstw deficytowych,
finansowaniem niektrych zada inwestycyjnych; wydatki bezporednie przeznaczone na utrzymanie
sfery budetowej;
Zadania polityki budetowej
Polityka regulacyjna i stymulacyjna
podstaw polityki budetowej stanowi podatki, ktrych funkcj (oprcz zapewnienia pastwu
dochodw) jest realizacja polityki regulacyjnej i stymulacyjnej;
Polityka regulacyjna
wyraa si w ksztatowaniu wielkoci dochodw i majtku, bdcych w dyspozycji podatnikw
za porednictwem podatkw odbywa si w gospodarce ruch rodkw finansowych midzy
poszczeglnymi podmiotami gospodarczymi a budetem w ten sposb dokonywana jest korekta
dochodw w gospodarce;
Polityka stymulacyjna
polega na wykorzystywaniu instrumentw podatkowych do pobudzania wzrostu gospod.,
tj. wywierania wpywu na warunki dziaania poszczeglnych jednostek lub grup jednostek oraz kierunki
i tempo ich rozwoju ekonomicznego
Podana wysoko obcie podatkowych
z punktu widzenia roli obu polityk istotnego znaczenia nabiera kwestia podanej wysokoci
obcie podatkowych rozpatrywana m.in., w oparciu o krzyw Laffera
20
2015-03-18
11
21
t0 t1 t* t3 tmax t
T1
Tmax
T
Krzywa A. Laffera
Opracowanie: dr Tomasz Skica
Agregatowy popyt wadz publicznych a wzrost gospodarczy
Agregatowy popyt wadz publicznych a gospodarka
z punktu widzenia zagadnienia agregatowego popytu wadz publicznych postrzeganego
w kontekcie oddziaywania na wzrost gospodarczy istotnego znaczenia nabieraj nastpujce
zagadnienia:
Mnonik wydatkowy
Mnonik podatkowy
Mnonik zrwnowaonego budetu
Mnonik w gospodarce otwartej
Automatyczne stabilizatory koniunktury
22
2015-03-18
12
Mnonik wydatkowy
Wpyw wydatkw publicznych na PKB
Celem ustalenia wpywu wydatkw publicznych na warto PKB wykorzystuje si zasad
tosamoci dochodowo-wydatkowej;
Zasada tosamoci dochodowo-wydatkowej
Opiera si na zaoeniu, e produkt krajowy brutto (PKB) jest miar zarwno dochodu jak i produkcji;
dodajc wic wszystkie wydatki poniesione na wytworzenie okrelonego PKB obliczamy rwnie cakowity
dochd;
tosamo dochodowo-wydatkowa ma miejsce wwczas, gdy poziom dochodu przyjtego przez
konsumentw oraz pozostae podmioty gospodarcze jest taki sam jak suma wszystkich ich wydatkw;
Y Produkt Krajowy Brutto (PKB),
C konsumpcja,
I inwestycje,
G wydatki publiczne na zakup towarw i usug,
Wzr: Tosamo dochodowo-wydatkowa w gospodarce zamknitej
GICY
23
Mnonik wydatkowy
Charakterystyka mnonika wydatkowego pastwo moe oddziaywa na popyt wykorzystujc w tym celu zarwno podatki jak i wydatki;
wpyw zmiany wydatkw publicznych na zakup towarw i usug tzn. wielkoci popytu
globalnego przedstawia si w postaci mnonika wydatkowego;
Mnonik wydatkowy
wskazuje o ile wzrasta Produkt Krajowy Brutto (dochd) na jednostk wzrostu wydatkw publicznych;
Wzr: Mnonik wydatkowy
Od czego zaley wzrost PKB?
Wzrost PKB zaley od kracowej skonnoci do konsumpcji (c) i od stopy obcie podatkowych
netto (t)
im wiksza jest kracowa skonno do konsumpcji i im mniejsza stopa obcie podatkowych tym
wikszy jest wzrost dochodu na jednostk wzrostu wydatkw;
tcGY
11
1
24
2015-03-18
13
Mnonik wydatkowy
Wykres: Wpyw wydatkw publicznych na warto Produktu Krajowego Brutto (PKB)
Y
Wydatki
Dochd (Y) lub PKB
Linia 450
Wyraa tosamo dochodowo-wydatkow
G
G
Y
Wzrost
wydatkw
o G
Linia wydatkw oznaczona
jako G to suma C + I + G
Jest bardziej paska od linii 450 gdy wydatki
konsumpcyjne s tylko czci przyrostu dochodu
Pozostaa cz jest przez konsumentw
oszczdzana
A
A
Wzrost dochodu o Y
Y > G - co odwzorowuje dziaanie
mnonika wydatkowego
25
Wydatki rzdowe mog wpywa stabilizujco lub destabilizujco na gospodark
Wariant nr 1.
Wzrost wydatkw rzdowych () w okresie recesji wpywa na wzrost () dochodu
narodowego,
zwikszone wydatki stymuluj efektywny popyt agregatowy (+)
wzrasta deficyt budetowy ()
Wariant nr 2.
Ograniczenie wydatkw rzdowych () w okresie recesji wpywa na spadek ()
dochodu narodowego,
zmniejszenie wydatkw hamuje wzrost popytu efektywnego ()
zmniejsza si deficyt budetowy (+)
Mnonik wydatkowy
26 Opracowanie: dr Tomasz Skica
2015-03-18
14
Mnonik podatkowy
Mnonik podatkowy
wskazuje, e wzrost podatkw o T spowoduje zmniejszenie konsumpcji i popytu globalnego,
a tym samym dochodu o kwot wiksz ni pierwotna podwyka podatkw;
dziaanie mnonika podatkowego, bdzie tym silniejsze im wiksza bdzie kracowa skonno do
konsumpcji;
Wzr: Mnonik podatkowy
Zaleno T = G
w sytuacji, w ktrej wzrost podatkw o T zostanie wykorzystany w celu zwikszenia wydatkw na
zakup towarw i usug G o tak sam kwot (tzn. T = G), to przyrost dochodu Y wyraa si
bdzie nastpujcym wzorem:
c
c
T
Y
1
c
G
c
TcY
1127 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Oddziaywanie finansw publicznych na gospodark
Zakres oraz charakter oddziaywania finansw publicznych na przebieg procesw gospodarczych
podlega take na korygowaniu powiza z zagranic
Przykad
Dziki moliwoci zaspokajania czci popytu importem ograniczona zostaje podatno gospodarki na wahania
koniunkturalne
niestety przekada si to rwnoczenie na zmniejszenie mnonika wydatkw budetowych oraz osabia jego
pobudzajce oddziaywanie na wzrost PKB
Wzr: Mnonik w gospodarce otwartej
m wspczynnik informujcy o ile jednostek wzronie import na
jednostk PKB, tzw. kracowa skonno do importu;
Wysoko mnonika w gospodarce otwartej jest tym wiksza im:
wiksza jest skonno do konsumpcji,
mniejsza stopa podatkowa
mniejsza kracowa skonno do importu
Mnonik w gospodarce otwartej
mtcGY
11
1
28 Opracowanie: dr Tomasz Skica
2015-03-18
15
Mnonik zrwnowaonego budetu Zaoenia do Analizy
1. Dochody budetowe pochodz w caoci z podatkw;
2. Budet jest zrwnowaony,
tzn. przyrost wydatkw rzdowych jest rwny przyrostowi dochodw budetowych (G = Tn);
Jaki skutek w relacji do dochodu narodowego wywoa rwnoczesne
zwikszenie wydatkw budetowych i podatkw?
() Mona sdzi, e:
dodatnie (+) oddziaywanie wikszych wydatkw budetowych
zostanie zniwelowane przez
spadek () popytu i dochodu narodowego spowodowany podniesieniem podatkw i zmniejszeniem
dochodu do dyspozycji
To stwierdzenie jest jednake pochopne !!!
29 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Mnonik zrwnowaonego budetu
30 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Czy rwnoczesny wzrost wydatkw budetowych i podatkw moe przyczyni
si do wzrostu dochodu narodowego?
Tak, jeeli spenione s nastpujce zaoenia:
1. Zwikszone wydatki budetowe zostan w caoci przeznaczone na wydatki
konsumpcyjne
w caoci przyczyni si do wzrostu popytu i dochodu narodowego;
2. Wzrost podatkw nie obniy wielkoci wydatkw konsumpcyjnych o pen kwot
zapaconych podatkw
zazwyczaj niecae dochody przeznaczane s na konsumpcj, a ponadto cz wydatkw
konsumpcyjnych moe by pokryta z oszczdnoci;
Opisane zaoenia pokazuj dziaanie mnonika zrwnowaonego budetu
2015-03-18
16
Mnonik zrwnowaonego budetu Mnonik zrwnowaonego budetu
oznacza, e rwne i majce taki sam kierunek zmiany wydatkw publicznych i podatkw
wywouj zmian zagregowanego popytu i produktu krajowego brutto o t sam wielko;
Wzr: Mnonik zrwnowaonego budetu
Sia oddziaywania obniki podatkw w relacji do wzrostu wydatkw
gospodarstwa domowe zawsze pewn cz rodkw oszczdzaj za wadze publiczne
w caoci je wydatkuj;
porwnujc dziaanie obu instrumentw tj. wzrostu wydatkw i obniki podatkw atwo ustali,
e wpyw wzrostu wydatkw na wzrost dochodu jest wikszy ni obniki podatkw
1
1
1
1
1
111
c
c
cc
c
Gc
G
Tc
Tc
T
Y
31 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Funkcje polityki budetowej Pasywna polityka budetowa (1)
Polega na wykorzystaniu waciwej niektrym instrumentom wraliwoci na zmiany poziomu
dochodu narodowego, zatrudnienia i innych wielkoci ekonomicznych instrumenty te
samoczynnie reaguj na zmian koniunktury;
Pasywna polityka budetowa si na koncepcji dziaania automatycznych stabilizatorw koniunktury (ASK),
ktre oddziauj na popyt globalny;
Zapamitaj!
Automatyczne stabilizatory koniunktury to narzdzia polityki fiskalnej, ktre reaguj na zmiany aktywnoci
gospodarczej bez potrzeby podejmowania jakichkolwiek decyzji administracyjnych dotyczcych ich
zastosowania;
Automatyzm dziaania ASK
Po administracyjnym zatwierdzeniu automatycznych stabilizatorw koniunktury zaczynaj one
dziaa bez koniecznoci wprowadzania w nich czstych korekt na skutek zmian sytuacji
gospodarczej;
Sia i zakres dziaania automatycznych stabilizatorw koniunktury zaley niemale wycznie od skali
zmian poziomu aktywnoci gospodarczej,
32 Opracowanie: dr Tomasz Skica
2015-03-18
17
Funkcje polityki budetowej Automatyczne stabilizatory koniunktury w przykadach
W literaturze ekonomicznej do najwaniejszych automatycznych stabilizatorw koniunktury
zalicza si:
1) podatki od dochodw ludnoci;
2) podatki od przedsibiorstw;
3) podatki porednie (nakadane na artykuy konsumpcyjne);
4) zasiki dla bezrobotnych i inne formy wiadcze spoecznych;
5) programy pomocy dla rolnictwa (subwencje, polityka gwarantowanych cen produktw rolnych);
Schemat: Zadania automatycznych stabilizatorw koniunktury
rdo: Opracowanie wasne.
33 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Recesja w gospodarce Ekspansja w gospodarce
Zadanie automatycznych stabilizatorw koniunktury
polega na tym aby hamoway spadek globalnego
popytu
Zadanie automatycznych stabilizatorw koniunktury
polega na tym aby hamoway wzrost globalnego
popytu
Opracowanie: dr Tomasz Skica 34
Dziaanie automatycznego stabilizatora koniunktury Przykad progresywnego charakteru stawek podatkowych
Funkcje polityki budetowej
Spadek koniunktury gospodarczej
Wzrost bezrobocia Zmniejszenie si
dochodw ludnoci brutto
Spadek dochodu pastwa z tytuu
podatkw
Automatyczny stabilizator (progresywny system podatkowy)
Ciekawostka !
Zgodnie z szacunkami P A. Samuelsona oraz W. D. Nordhausa w wyniku dziaania automatycznych
stabilizatorw koniunktury fluktuacje koniunkturalne mog by mniejsze o
2015-03-18
18
Schemat: Wady automatycznych stabilizatorw koniunktury
Funkcje polityki budetowej
35 Opracowanie: dr Tomasz Skica
1
Poprzez oddziaywanie na globalny popyt mog zmniejszy wahania gospodarki w stosunkowo krtkim
okresie nie stwarzaj warunkw do trwaej zmiany istniejcej sytuacji gospodarczej;
2
Ich zadaniem jest denie do utrzymania dotychczasowego poziomu aktywnoci gospodarczej przez
obron wyjciowych rozmiarw popytu globalnego, niezalenie od tego na jakim poziomie ustabilizowa
si poziom aktywnoci w gospodarce;
3
Konsekwencj stosowania ASK jest tendencja do powstawania deficytu budetowego w okresach recesji i
nadwyek budetowych w okresach oywienia;
4
Trudno zwizana ze stworzeniem kolejnych (nowych) instrumentw, ktre automatycznie
dostosowywayby si fiskalizmu do zmieniajcej si sytuacji gospodarczej;
5
Ograniczona skuteczno w sytuacjach kryzysowych oraz zmian, ktre wymagaj szybkiej, aktywnej
reakcji;
Funkcje polityki budetowej
36 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Schemat: Zalety automatycznych stabilizatorw koniunktury
1
Mniejsza przypadkowo i wikszy obiektywizm w dziaaniu pasywnej polityki fiskalnej;
2
Stabilno zasad pasywnej polityki fiskalnej podnoszca pewno procesu planowania (tzn. zachcajca
do inwestowania zarwno podmioty krajowe jak i zagraniczne);
3
Natychmiastowo dziaania automatycznych stabilizatorw w razie pogorszenia bd te poprawny
koniunktury;
4
Uruchomienie ASK nie wynika z decyzji wadz nie jest te poprzedzone rozstrzygniciem, czy zakcenie
w gospodarce jest na tyle silne, aby wadze musiay na nie zareagowa;
5
Eliminacja opnie zwizanych z wprowadzaniem rodkw aktywnej polityki fiskalnej, co zwiksza
moliwo przypieszenia budetowej reakcji na cykliczne wahania koniunktury;
2015-03-18
19
Funkcje polityki budetowej Aktywna (dyskrecjonalna) polityka budetowa (2)
Polega na stosowaniu przez rzd wybranych rodkw w celu:
1) przeciwdziaania fluktuacjom wzrostu;
2) ograniczenia bezrobocia;
3) stabilizacji oglnego poziomu cen;
Aktywna polityka fiskalna
Polega na wiadomym interwencjonalimie wymagajcym kadorazowo podejmowania decyzji
o wykorzystaniu konkretnych instrumentw fiskalnych, takich jak:
1) zwikszenie lub ograniczenie wydatkw budetowych na okrelone cele (np. roboty publiczne),
2) zmiana stawek i zasad opodatkowania;
Dugookresowe konsekwencje APB
W duszym okresie czasu takie decyzje:
prowadz do wzrostu udziau wydatkw budetowych w dochodzie narodowym;
napotykaj na krytyk ze strony zwolennikw nurtu liberalnego przeciwstawiajcego si nadmiernemu
rozszerzeniu roli pastwa;
37 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Funkcje polityki budetowej Narzdzia aktywnej polityki budetowej
Gwnymi narzdziami aktywnej polityki budetowej s:
1) Zmiany w poziomie opodatkowania (zmiany stawek i struktury podatkw);
2) Zmiany wydatkw budetowych (zwaszcza inwestycyjnych);
Zmiany w obcieniach podatkowych (1)
Uwaane s przez zwolennikw podejcia popytowego za najbardziej efektywne narzdzie polityki
budetowej;
W warunkach nadwyki popytu konsumpcyjnego nad poda towarw na rynku wzrost obcie
podatkowych ograniczajc si nabywcz moe powodowa obnienie efektywnego popytu i
przeciwdziaa nierwnowadze typu inflacyjnego;
Zapamitaj!
Podatkowe instrumenty regulowania popytu konsumpcyjnego polegaj na okresowych zmianach (stosowanie
do koniunktury), wysokoci obcie podatkowych;
Wynikiem zmiany stawek podatku dochodowego jest zmiana nominalnych dochodw dyspozycyjnych ludnoci
(dochodw po opodatkowaniu), ktra powinna znale odbicie w zmianie wydatkw;
38 Opracowanie: dr Tomasz Skica
2015-03-18
20
Funkcje polityki budetowej Zmiany wydatkw budetowych (2)
W odrnieniu od podatkw odgrywaj mniejsz rol jako narzdzie polityki dyskrecjonalnej;
Stymulowanie aktywnoci gospodarczej poprzez ich zwikszanie moe wywoywa lub wzmacnia
tendencje inflacyjne, std te istotny z punktu widzenia niniejszych rozwaa jest ich podzia na
wydatki:
1) Biece;
2) Inwestycyjne;
Schemat: Wydatki biece jako narzdzie aktywnej polityki budetowej
39 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Wydatki biece
S rdem popytu ktry tworz albo wprost (poprzez
zakupy dbr i usug), albo porednio przez wypaty
wynagrodze pracownikom pastwowym i transfery);
Wzrost wydatkw biecych dla pobudzania
zatrudnienia i produkcji rodzi obaw pojawienia si
presji inflacyjnej gdy wydatki te przeznaczone s na
konsumpcj;
Wydatki biece charakteryzuje znaczna sztywno,
tzn. e ich wysoko nie moe ulega znacznym
zmianom zalenie od wymogw sytuacji
koniunkturalnej;
Wydatki biece nie stwarzaj wikszych moliwoci
kompensacji waha oglnego poziomu popytu;
Funkcje polityki budetowej Schemat: Wydatki inwestycyjne jako narzdzie aktywnej polityki budetowej
rdo: Opracowanie wasne.
40 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Wydatki inwestycyjne
Finansowanie inwestycji produkcyjnych (inwestycje w
gaziach bdcych wasnoci pastwa) jest z uwagi
na zakres dziaalnoci gospodarczej pastwa
ograniczone;
Znaczenie inwestycji porednio produkcyjnych
(infrastruktura) polega na tym, e zwikszaj one
popyt globalny stwarzaj lepsze warunki dla
funkcjonowania sektora prywatnego i przyczyniaj si
do wzrostu aktywnoci gospodarczej;
Najwiksze znaczenie dla sterowania poziomem aktywnoci gospodarczej maj inwestycje nieprodukcyjne, ktre nie
przyczyniajc si do wzrostu poday dbr i usug powoduj wzrost popytu globalnego stanowic bodziec do
zwikszania zatrudnienia w sektorze prywatnym;
2015-03-18
21
Funkcje polityki budetowej Schemat: Wpyw zmiany wydatkw publicznych na poziom zagregowanego popytu zalenie od sposobu
finansowania wydatkw
rdo: Opracowanie wasne.
Zalety stosowania aktywnej polityki fiskalnej
Argumentem za stosowaniem aktywnej polityki fiskalnej jest relatywna atwo jej prowadzenia
wynikajca ze scentralizowanego sposoby podejmowania decyzji o implementacji konkretnego
rozwizania;
41 Opracowanie: dr Tomasz Skica
rdo finansowania wydatku Charakterystyka
Wzrost podatkw Wzrost wydatkw publicznych wie si z ograniczeniem dyspozycyjnego
dochodu w sektorze prywatnym i pierwotnego wzrostu efektywnego popytu;
Zmiana salda budetu
(deficytu/nadwyki)
Sama zmiana salda budetu moe wywiera ekspansywny lub hamujcy
wpyw na gospodark;
Funkcje polityki budetowej
Argumentacja przeciwko aktywnej polityce budetowej
Argumentami przeciwko stosowaniu aktywnej polityki fiskalnej s:
1) subiektywny charakter decyzji administracyjnych;
2) nadmierna zmienno zasad polityki fiskalnej, czego efektem jest niestabilno gospodarcza;
3) ograniczona skuteczno w wyniku dugiego procesu legislacyjnego (zanim instrument zacznie dziaa
rzeczywisto gospodarcza ulega zmianie);
Opnienia w dziaaniu aktywnej polityki fiskalnej
Decyzje o prowadzeniu aktywnej polityki fiskalnej dotyczce korygowania dziaania instrumentw
fiskalnych wymagaj zmian legislacyjnych w programach budetowych Konsekwencj s
opnienia w dziaaniu instrumentw polityki fiskalnej:
1) Diagnostyczne;
2) Decyzyjne;
3) Wdroeniowe;
4) Zwizane z reakcj podmiotw gospodarczych na wprowadzone narzdzia interwencyjne;
42 Opracowanie: dr Tomasz Skica
2015-03-18
22
Funkcje polityki budetowej Tabela: 4 rodzaje opnie bdcych nastpstwem stosowania aktywnej polityki fiskalnej
Schemat: Dziaanie instrumentw aktywnej polityki fiskalnej
rdo: Opracowanie wasne.
43 Opracowanie: dr Tomasz Skica
Rodzaj opnienia Charakterystyka
1. Diagnostyczne Zwizane z potrzeb dokonania oceny zmian zachodzcych w gospodarce
2. Decyzyjne Wynikajce z czasu potrzebnego do dokonania wyboru narzdzia ktre trzeba zastosowa i
przeprowadzenia zmian legislacyjnych
3. Wdroeniowe Ze wzgldu na czas potrzebny do praktycznego zastosowania przyjtych rodkw
4. Zwizane z reakcj podmiotw gospodarczych na wprowadzone narzdzia interwencyjne
Rok 2013 Rok 2014
Zamiany legislacyjne Wejcie w ycie zmian w ustawodawstwie
Recommended