View
599
Download
10
Category
Preview:
Citation preview
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
1/195
U N I V E R S I T E T I I P R I S H T I N SFAKULTETI I NDERTIMTARIS DHE ARQITEKTURES
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVEMR.SC. FITIM SHALA
Projektimi dhe ndertimi i hekurudhor
Prishtn 2011
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
2/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
2
Fitim Shala
HISTORIKU I ZHVILLIMIT TE HEKURUDHAVE N BOT
Hekurudha vlersohet si baza kryesore e sistemeve qakulluse te
transporteve masive dhe te udhtarve ne toke me status te veqantinstucional. Menyra ma e mire e transportit te shendoshe dhe si mbrojtse
e ndytjes se ambijentit, sepse transporti hekurudhor eshet ndytesi ma i
ulet i ambijentit, sepse shfrytzon mas pakti energji dijegse. Gjithashtu
vlen te permendet se hekurudha shfrytzon tri her ma pake siperfaqe te
tokes se sa transporti rrugor dhe me nji transport te barabarte me
transportin rrugor. Keshtu qe normativi per ndertimin e hekurudhes dy
drejtimshe eshet 3,2 ha/km, kurse nji autostradat standarte me kater
korsika shfrytzon 9,1 ha/km, me qka kapaciteti i qarkullimit te binarvehekurudhor eshet dy her ma i madhe. Per nji hekurudhe dy drejtimshe
nevojitet nji hapsire prej 13,7 metra, ndersa per autostrad 2x3 korsika
qarkulluse eshte 37,5 metra. Gjithashtu nevojitet siperfaqja baze per
personelin i cili udheton me automjet dhe ate 9,5 her ma shume se neteknollogjin e transportin hekurudhore.
Foto:Hekurudha e viteve t 1800-t
Transporti i pare hekurudhor ne bote paraqitet ne vitin 1825, dhe ate me
leshuarjen ne qarkullim te binarit hekurudhor ne relacionin /Stockton-
Darlington/ me nji gjatsi prej 41 kilometra, dhe me nji shpejtsi 15 km/h
per trena te mallrave.Arritja tjeter historike ishte zgjidhja e shkelqyshme
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
3/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
3
Fitim Shala
e konstruktimit te locomotives Rocket nga inzhinjeri GeorgStephenson, ku zhvillonte nji shpejtsi prej 23 km/h. LokomotivaRocket jan perdor edhe nepr binaret tjer ne te kaluaren, dhe ate me
terheqje te plote mekanike, nga Manchesterni der ne Liverpool, ne njigjatesi prej 50 kilometra. Hekurudha me te arriturate e shkelqyra i
tejkaloj te gjitha te parashikimet, ku arriti me nji zhvillim te shpejte net e
gjitha vendet e zhvilluara industriale, keshtu qe binaret e pare u leshuan
ne qarkullim ne vitin 1830, ne Amerike, vitin 1832 ne France, vitin 1835
ne Gjermani dhe Belgjike, vitin 1838 ne Austro-Hungari dhe Rusi, ne
Kosove ne 1878. Ndertimi binarve hekurudhor ne bote, mure nji permase
te madhe te zhvillimit ne fenomenin shoqeror si prioritet historic te
zhvillimit teknologjise se transportit.Inzhinjeri Stephanson i vendosi bazat filestare per nji zhvillim teavancuar te hekurudhave, qka i mundsoj qe ne fund te shekullit XIX. ne
Angli dhe Gjermani trenat e shpejt ne qarkullim te rregullte zhvillojshin
shpejtsine prej 90 km/hderi ne 100 km/h.Shkathetesija dhe zhvillimi i hekurudhave arsyshmerishet jane te lidhura
me zhvillimin e prodhimeve kapitaliste. Ajo i mundesoj me nji hove te
madhe industializimit arritjen e shpejt te shperndarjes se rrijetit
hekurudhore dhe ate ne fillim te shekullite XX.
Hekurudha shume shpejt arriti te jete transporti kryesor, qarkullimi i
mallrave u rrite me nji shpejtsi te qmendur, ndertoheshin lokomotiva te
fuqise se madhe dhe vagona me madhesi te madhe, si dhe arriten te
ndertojn frejte ajrore ne mjetet levizese dhe te levizura te hekurudhave, u
modernizun binaret dhe signalizimi qarkulluse.
Ne mesin e shekullite XX, ne shkalle te larte arriti zhvillimi i shoqerise
kapitaliste, hekurudha ishete e ekspozume konkurences se latrte te
transportit rrugore, ku posaqerishet eshet verejtur mbas luftes dyte
botrore ku ka rezulltu nji stagnim te hekurudhat praktikishte net e gjitha
shtetet, perveq ne shtetet socialiste.
Ne tridhjet vitete e fundit ne bote vjen deri te ndryshime te theksume ne
fushen e transportit hekurudhore. Arriten mjete transportuse te
konstrukcioneve te reja, kaluen ne vagona te bartjes se peshave shume te
medha, arritja e specijalizimit te mjeteve transportuse, hyne binaret te
peshave te medha dhe pregje te prodhuare nga betoni i armiruar ne vend
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
4/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
4
Fitim Shala
te pregjeve klasike te hekurudhave, teknika stabilizuse e mjeteve
transportuse, teknologji te kombinuar dhe multimodale te transportit,
sisteme centralizuse qendrore te kontrollimit te qarkullimit, etj.
Sistemi i qarkullimit te transporteve ne hekurudhate moderne botrore,luajn rrole te vecante ne:
1. lidheshmerin e zonave industriale dhe sherbyse,
2. qendrat urbane,
3. regjijonet dhe
4. shtetet, etj.
Gjithashtu vlene te permendet sistemi qarkullues i mallrave dhe udhtarve
ne vija te gjata qarkulluse, ne veqanti rrole te veqant ne mundesin
qarkulluse te gjatesive te larta kontinentale, kun e bote kemi binaretranscontinental te njohure siq jane:
-
vija hekurudhore veri-juge i quajtur transkanades,
- vija hekurudhore pacific veri-juge /SHBA/,
- vija hekurudhore Buenos Aires-Valparaiso,
- vija hekurudhore e qujtur transcontinental Australijan,
- vija hekurudhore transsibirijane,
- vija hekurudhore transcontinental i Afrikes qendrore /Lobito-
Beira/ etj.
Dendesija e rrijetit hekurudhore, si nji prej parametrave te shkalles se
zhvillimit te hekurudhave, eshte shume e ndryshushme ne bote. Dendesin
ma te madhe te hekurudhave ne bote e ka Evropa / psh. Belgjika 13.9
km/km2/ dhe SHBA, ne keto jane te koncentrume shumica e rrijeteve
hekurudhore.
Historikishet eshte e njohur se institute dhe organizata profesioniste
hekurudhore, punojn ne zhvillimin e teknologjive moderne ne hekurudha
pra sot zhvillimi i hekurudhave eshte ne kahje te ballansimit te
specifikave si dhe mundesite e shumta ne krahasim me konkurentin
potencial te transportit rrugor dhe ato jan:
- i pa mvarun nga kushtet atmosferike dhe klimatike,
- shkall e larte e saktesise dhe regullite gjate vitit,
- mundeson zhvillimin e transportit te udhetarve ne numer te
madhe, dhe transporte ne gjatesi te medha,
-
mundeson komoditet te udhetimit
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
5/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
5
Fitim Shala
- transporti i udhetarve zhvillohet relativishte ne shpejtsi te medha,
- ne krahasim me transportin rrugor, ka ma pake mundim,
- shfrytzimi i trenave tjer mundeson arsyshmeri ma te laret te
kursimit gjate udhetimit, ne krahasim me transportin rrugore,- hyrja e sistemeve automatike ne hekurudhe, ku mundeson
qarkullim te sigurte te trenave,
- zhvillimi i transportit neper binar industrial dhe te transportit
komercijal, mundeson sistemin e qarkullimit nga dera te dera
sikur te transporti rrugore,
Ne mes te mangesive te transportit hekurudhor vlen te ceket:
relativishte qmime te lareta ne relacijone te shkurta,inkorporin/kyqje e ngadalshme ne ekonomin e tregut,
krahasuar me transportin detar dhe lumor, koeficijenti i shfrytzimit te
kapaciteteve eshte dukshem ma i ulet.
Padyshim qe rrijeti i teknologjis se transportit hekurudhor sht shum
ma i kompletuar dhe i fuqishme se sa deget tjera transportuse.
Faktoret pozitiv t cilet ndikojn ne transportit hekurudhor jan:-
mjetet stabile, pr ndryshe objektet e infrastruktures hekurudhore:
- binaret dhe objektet ndimse,
- mjetet signalo-siguruse dhe telekomunikative,
- objektet stabile te elektrolokomotivave,
- ndertesat zyrtare
Qellimi i pare dhe i randesishem i infrastruktures hekurudhore ashet qe te
sherbej ekskluzivishet per nevojate e organizimit te transportit
hekurudhore, me qka ka nji ndikim paraudheheqes ne mardhanjet
mbrenda hekurudhes, dhe e shfaqe perkufizimin e vete te sistemit
mbylles.
Mobile, perndryshe mjete levizese:
Mjetet transportuse per qarkullimin e udhetarve, vagonat klasik, trenat
motorik elektro-dizel si dhe shinobusat,
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
6/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
6
Fitim Shala
Mjetet transportuse per qarkullimin e mallrave, vagonat e mbyllur dhe te
hapur te madhsive te ndryshme me qellim te transportit te mallrave te
ndyshme.
ZHVILLIMI I HEKURUDHAVE N KOSOVHekurudhat e Kosoves u ndertuen n vitin 1874, pra u ndrtua vija e
par hekurudhore n Kosov n relacionin Hani i Elezit - Fush Kosov -
Mitrovic. Hekurudhat ne Kosove u ndertuan nga sundusi otomane
/turqite/, ne ate kohe. Turqija kishte per synim qe te ndertoj vijen
hekurudhore nga Stambolli deri ne Sarajeve, keshtu qe me sistemin
hekurudhor ti lidhe te gjitha pjeset e sunduara kryesore te asaj kohe, ne
menyre qe te kete nji levizje te pershtatshme dhe komode, por me tearritur ne Mitrovic, hasin ne minjeren e Trepes, ne ate kohe e
menaxhuar nga minatorete Anglezet, keshtu qe Turqit per shkaqe te pa
njohura heqin dore ne ndertimit te pjeses se mbetur /Mitrovice-Novi
Pazar-Sarajeve/, dhe keshtu kjo vije kurre su ndertu nga Turqit deri ne
fund, por vazhdimi i saj u devijue nga sundusi tjeter sllav, pra ne vitin
1931 u perfundu ndertimi vijes hekurudhore Mitrovice-Albanik /Leshak/
pra ishte ky fillimi i shtrirjes s rrjetit hekurudhor npr Kosov, ishte
shume i rndsishm pr transportin e udhtarve dhe mallrave, po aq i
rndsishm pr zhvillimin ekonomik dhe kuqjen e Kosovs ne rrijetin
hekurudhor me vendet e rajonit.
Ndertimi i rrijetit hekurudhore u zhvillue neper disa etapa dhe ate:
n vitin 1874 Hani i Elezit - Fush Kosov - Mitrovic
n vitin 1931 Mitrovic - Leshak,
n vitin 1934 Fush Kosov - Prishtin,
n vitin 1936 Fush Kosov - Pej,
n vitin 1949 PrishtinPodujev /kufiri me Serbine/ dhe
n vitin 1963 Klin - Prizren.
Kshtu q sot Hekurudhat e Kosovs shtrihen n tr territorin e Kosovs
me nj gjatsi prej 333,451 km vij e hapur hekurudhore, si dhe me nj
gjatsi prej 105,784 km binary n stacione,
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
7/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
7
Fitim Shala
Foto:Rrijeti hekurudhor i Hekurudhave t Kosovs
dhe 103,4 km binare industriale. Hekurudhat e Kosovs prmes
Albanikut/Leshakut/ veri dhe Besjanes/Podujevs/ n lindje jan t
lidhura me Serbin, ndrsa prmes Hanit t Elezit, n jug te vendit me
Maqedonin.
Q nga themelimi e deri m sot, Hekurudhat e Kosovs patn ngritje dhe
rnie, patn dhe prjetuan sfida t mdha siq jane:
-
gjate luftes se pare botrore,- gjate luftes se dyte botrore, dhe
- lufta e fundite ne Kosove 1998/99, nga shteti Serb,
Ishte viti 1999, ishte viti i kthimeve t mdha, ishte viti i rilindjes s
Hekurudhave t Kosovs. Ishte KFOR-i (n veanti ai Italian), ishin
SIDA Suedeze, GTZ-ja Gjermane, Agjensioni Evropian i Rindrtimit,
Norvegjia e tjer ato q me donacionet dhe punn e tyre e ndihmuan
rimkmbjen e Hekurudhave t Kosovs. Ishte Qeveria e Kosovs ajo q
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
8/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
8
Fitim Shala
duke ndar nga buxheti i saj shum i vogl, investoj dhe investon n
realizimin e projekteve kapitale t Hekurudhave t Kosovs.
Hekurudhat e Kosovs n tetor t vitit 2011 u transferuan n dy kompani
t reja hekurudhore me emrin:- infrakos,
- trejnkos,
Ky transferim ndodhi n kuadr t ristrukturimit t kompanive
hekurudhore publike Europjane, kshtu q sistemi hekurudhor i Kosovs
te jete i sistemuar dhe orientuar drejt konkurrencs s lire, keshtu qe
rrijeti i hekurudhat te Kosovs te jete pjese e sistemit hekurudhor
Europjan.
ZHVILLIMI I HEKURUDHAVE N SHQIPRI
Ne Shqiperi zhvillimi i hekurudhave arriti me vones te madhe, fillimisht
pr shkak t shtypjes s egr otomane dhe t prapambetjes se madhe t
zhvillimit ekonomik, nuk pati mundsi t ndrtoheshin hekurudhat. Edhe
pas fitores se pavarsis n vitin 1912 pr shkak te regjimeve gjysem
feudale nuk u krijua asnji mundsi pr ndertimin e hekurudhave. Gjat
regjimit te mbretit Zog u be nji tentative q te lidhet Duresi me Tiranen
(1935) me hekurudh, me aksionet e akorduara n at koh nga nji
shoqeri italijane dhe u kryen disa punime. Por ato mbeten ne mes te
rruges dhe u braktisen pr arsye t abuzimit te fondeve prkatse.
Kshtu qe qlirimi i Shqiperis ne vitin 1944 e gjeti pa asnji hekurudh, pra
shqiperija ishte vendi i veten ne Evrop pa hekurudha.
Rrjeti hekurudhor shqiptar ka nje gjatsi te prgjithshme prej 447 km
linj kryesore dhe 230 km linj sekondare. Ai shtrihet:
- ne veriu me stacion kufitar Bajz,
- n jug me stacion fundor Vlora,
- n lindje me stacion fundor Pogradec,dhe
- n kufi me Maqedonin.
Rrjeti hekurudhor shqiptar lidhet me rrjetin hekurudhor ndrkombtar
nprmjet linjs Bajz- Podgoric, Mal i Zi, ku aktualisht kryhet
transporti ndrkombtar i mallrave. Ai lidhet gjithashtu me Portin e
Durrsit, q sht edhe porti hyrs i Korridorit t VIII-t.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
9/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
9
Fitim Shala
Ky rrjet sht me gjersi normale, si hekurudhat e vendeve te tjera
europiane, sht i paelektrifikuar dhe pa sistem sinjalizimi. Lvizja e
trenave drejtohet nprmjet sistemit te radio ndrlidhjes. Rrjeti
hekurudhor shqiptar ka filluar te ndrtohet ne vitin 1947 deri ne vitin1986. Gjendja e infrastrukturs hekurudhore sht me tregues t ulet
teknike, si pasoje shpejtsia e lvizjes se trenave ne linje sht e kufizuar.
Mosha mesatare e mjeteve hekurudhore sht e madhe.
Transporti hekurudhor shqiptar, pas vitit 1990, ashtu si dhe n t gjith
vendet e tjera te Rajonit, si pasoje e ndryshimit te strukturs se prodhimit
dhe te fuqizimit te llojeve te tjera te transportit, psoi nj rnie drastike te
vllimeve te trafikut, si ne transportin e mallrave ashtu dhe ne at t
udhtareve. Kjo ulje sht shoqruar me nje prkeqsim t thell ttreguesve ekonomike e financiare dhe sidomos nga nj munges e
theksuar e fondeve per mirmbajtjen e infrastrukturs dhe mjeteve
lvizse. Per do vit buxheti i shtetit, n forme subvencionesh, akordon
rreth rreth 4 milion $ pr aktivitetin e operimit dhe 3-4 milion $ pr
investime kapitale. Megjithat bilanci vjetore rezulton me humbje rreth 1
milion $.
Aktualisht Hekurudha Shqiptare ka n inventarin e saj:
-
66 vagon udhtaresh,
- 225 vagon malli dhe
- 25 lokomotiva.
Me kto mjete transportohen rreth:
- 1,5- 2 milion udhtare dhe
- 400-500 mij ton mallra n vit.
N kuadrin e siprprmendur dhe n baz t studimeve t kryera,
Hekurudhat Shqiptare jan ne fazn e ndryshimeve rrnjsore
organizative, juridike e ekonomike. Deri tani sht ulur numri i
punonjsve rreth 4 her n krahasim me vitin 1990, sht br
transformimi i Hekurudhs Shqiptare n nj shoqri anonime, sht
miratuar Kodi Hekurudhor i Republiks se Shqipris n vitin 2004.
Miratimi i Kodit te ri Hekurudhor synon prafrimin e legjislacionit
hekurudhor shqiptar me at t Bashkimit Europian.
N zbatim t rekomandimeve t Planit Kombtar t Transportit nj
vmendje e veant do ti kushtohet hartimit t nj Plan biznesi t
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
10/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
10
Fitim Shala
qndrueshm dhe t implementimit t investimeve sa m ekonomike. N
kt kndvshtrim do ti jepet prparsi e veant modernizimit te
infrastrukturs dhe t mjeteve lvizsen linjn hekurudhore Tiran -
Durrs, ku jan vendosur rreth 40 prqind e popullsis s vendit. Gjatktij viti do te importohen dy njsi te trenave t tipit automotric, q do t
prdoren pr udhtime t shpeshta orare n kt linj. Gjithashtu do t
merren masat q brenda nj periudhe dy-tre vjeare t instalohet sistemi i
sinjalizim, i cili do t garantoj lvizjen e sigurt t trenave.
Kodi i ri Hekurudhor i jep mundsin operatoreve t tjer hekurudhore t
operojn n rrjetin hekurudhor shqiptar. Ai parashikon ndarjen e
infrastrukturs hekurudhore nga shrbimet e operimit, pra krijon
mundsin reale t konkurrencs n kt fush, gj q pa dyshim do tsjell rigjallrimin e transportit hekurudhor. Gjithashtu gjat ktij viti do
t hartohen t gjitha aktet nnligjore t Kodit, t cilat krahas t tjerave do
t sjellin rritjen e autonomis juridike dhe t drejtimit te Hekurudhave
Shqiptare.
Krahas ktyre zhvillimeve jan programuar dhe nj sr masash t tjera
q lidhen drejtprdrejt me rritjen e efienss s transportit hekurudhor si :
- reduktimi gradual i stafit,
-
reduktimi i kostove operative, dh
- reduktimin e subvencionit shtetror.
Hekurudhat Shqiptare kryejn transport ndrkombtar. N kt kuadr
Qeveria shqiptare sht antare e:
- Organizats Ndrqeveritare pr transportin ndrkombtar
hekurudhor (OTIF)
- Antare e Bashkimit Ndrkombtar t Hekurudhave (UIC),
- Komitetit Ndrkombtar t Transportit Hekurudhor (CIT) dhe
- Grupit t Hekurudhave t Europs Juglindore (SERG).
Hekurudha e pare ne Shqiperi u ndertu:
- DurrsPeqin (1947),
- DurrsTiran (1949),
- PeqinElbasan (1951),
- VlorLa (1963),
- RogozhinFier (1968),
-
ElbasanPrrenjas (1974),
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
11/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
11
Fitim Shala
- FierBallsh (1975),
- PrrenjaGuri i kuq (1979),
- LaShkoder (182), dhe
-
Shkodrhani i Hotit (1985).Po keshtu edhe sot vazhdon te fuqizohet dhe permirsohet rrijeti
hekurudhor i Shqiperis, dhe ate ne drejtim te rritjes se shpejtesis sre
levizjes, ku vlen te permendet rikonstruktimi i vijes DurrsTiran.
Duhet theksuar se vet relevi i teritorit te Shqiperis eshet mjaft i thyer dhe
ka krijuar dhe krijon gjithnji veshtersi mjaft te mdha gjat ndertimit te
vijave hekurudhore.
Ne lidhje me pjerrtesit dhe sidomos ato te mdha, ka pas nji konflikt
mendimesh dhe pikepamjesh, sepse nuke u krijojke bindja e levizjes setrenave ne menyre te rregullte. N kt fushe nji kontribut te veqant nga
ana teorike dhe praktike e ka jepe edhe inzhinjeri Karl Gega, me origjin
nga shqiperija, i cili ne fillim te gjysmes se shekullit t kaluar, ndermorri
nji guxim dhe pjekuri per projektimin dhe ndertimin e hekurudhes malore
t Semeringut, e cila lidhe portin detar t Triestes me Vienn. Pavarsishet
nga kundershtimet e shumta te arkitekltve tjer, kjo hekurudh u ndertu dhe
u vu ne perdorim. N at koh ajo eshet quajtur nji nga veprat ma te
bukura inxhinjerike, si per projektim por edhe per ndertim te saj.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
12/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
12
Fitim Shala
Foto: Rrijeti hekurudhor i Hekurudhave t Shqiperis
Tipet dhe llojet e vijave hekurudhoreVija e hapur hekurudhore si dhe binari kryesor kalues i cili kalon neper
trrase e qe perben rrjetin infrastrukturor me katekorizimin siq vijon:- Vija magjistrale kryesore;
- Vija magjistrale ndihmse;
- Vija hekurudhore e rangut te pare dhe;
- Vija hekurudhore e rangut te dyte.
Sherbimet teknologjike te qarkullimit ne rrjetin e infrastructures
hekurudhore integrohen ne nyjet hekurudhore si dhe vijat qarkulluese te
hapura. Perafersisht ne hapesira te vogla si jane vendet metropole, rrjeti
hekurudhor mund te integrohet nenen toke dhe ne mbi toke ne sistemet e
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
13/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
13
Fitim Shala
qarkullimit te udhetimit publik. Ne pergjithesi me fjalen nyje qarkulluese
hekurudhore nenkuptojme nje kompleks te hapesirave, si dhe mjeteve te
madhesive te ndryshme te transportit te cilat punojne me nje teknologi te
perbashket dhe te cilat mundesojne tranzitimin dhe qarkullimin emallrave dhe te udhetareve. Nyjet hekurudhore si nje pike e modelit te
rendesishem te qarkullimit, qka ne fakt perbehet prej nje grupi te
specializuar te stacioneve (udhetareve, rradhiteset e mallit) si dhe vende
tjera zyrtare te nderlidhura ne mes veti, jo vetem me binar por dhe me
korrespodimin e qarkullimit te vagonave, ne veqanti me vendin se ku
gjenden ato dhe takimin e tyre si dhe kryqezimin me me shume nyje
hekurudhore.
Ne nyjet hekurudhore gjithashtu gjinden edhe hapesirat per:furnizimin e lokomotivave,
mjeteve elektroenegjetike,
depot e lokomotivave, si dhe
punetorit e vagonave.
Ne nyjet e medha hekurudhore rendesia me e madhe bie ne hekurudhen
siq eshte rasti me portet detare, zonat industriale dhe te ndryshme.
Perveq operacioneve te cilat kryhen neper stacione dhe neper nyjehekurudhore kalojne:
- trena per qarkullim transit,
- trenat e paperpunim, dhe
- trena ku perpunohet tranziti i mallrave dhe udhetareve.
Ne te shumten e rasteve neper nyje ngarkimi dhe shkarkimi i mallrave
behet nga nje ne tjetrin mjet transportues qka do te thote se aty gjinden
stacionet e medha rradhitese, stacionet e udhetareve dhe te mallrave te
cilat kryn tranzite te mallrave dhe udhetareve. Mundesite teknike si dhe
kapacitetet e linjes tregojne se aftesia e linjes eshte qe ne te mund te
zhvillohet transporti i mallrave dhe udhetareve ne kohen
e pershtatshme. Vijat hekurudhore si vend i rradhitjes dhe kombinimeve
te mjeteve transportuese ka kapacitete te afta limituese per kryerjen e nje
transporti te caktuar qka do te thote se dallohet aftesia qarkulluese nga
aftesia terheqese.
Gjate llogaritjes se perqindjes si dhe koficientit te shfrytezimit
gjithemone duhet pasur parasysh marredheniet ne mes mundesise dhe
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
14/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
14
Fitim Shala
realitetit te eksplotimit qka do te thote se baza eshte gjithemone mundesi
maksimale, qka do te thote kapacitete ne madhesi te vet, perndryshe
shfrytezimin e vetvetes. Po themi se qdo gje funksionon pa nderprerje,
qarkullimi i trenave zhvillohet pa ndryshime te teknologjise seqarkullimit, ashtu siq eshte e parapare ne grafikun e rendit te udhetimit.
Por ne grafikun e rendit te udhetimit vjen deri tek vonesat e trenave, deri
tek shkaktimi i vonesave te trenave, keshtu qe toleranca prej 15% per 1
vije dhe 10% per kahje 2 vijeshe vleresohet si e arsyeshme. Ne kuptimin
e kufizimeve teknike problemi kyq dhe limitimi i gabarriteve
(madhesive) te pergjithshme ne kompozicionet hekurudhore.
Permiresimi i kushteve teknike te qarkullimit mvaret:- masat organizative dhe
-
masat restruktive
Masat organizative jane:- ngritja e qarkullimit te trrenave te udhetareve me shfrytezimin e
mire te energjise kenetike ;
- ngritja e peshes te trrenave te mallrave me perdorimin e disa
llojeve te llokomotivave;
- bashkangjitja e trrenave;
- ngritja e shpejtesise teknike te trenave;
- shkurtimi i intervaleve stacionare (hapesires shfrytezuese);
- ndryshimi i llojit te grafikonit;
- rregullimi qendror i qarkullimit te trrenave;
- qarkullimi i trrenave ne ndryshimin kohor, menyra e qarkullimit
te trrenave karavane.
Masat restruktive jane:- montimi i mjeteve signalo-siguruese;
- kyqja e segmentit bashkekohor drejtues informativ;
- hapja e lajmeruesve;
- aftesimi i stacioneve kryqesues dhe tejkalues pa nderprerje te
trrenave;
-
rritja e numrit te stacioneve;
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
15/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
15
Fitim Shala
- zmadhimi i binareve pjeserisht ndertimi i vijave 2 drejtimshe;
- modernizimi me mjete bashkekohore terheqese;
- elektrifikimi i vijave;
-
rritja e peshes boshtore ne vijat hekurudhore.Ana e djatht dhe e majt e vijs hekurudhore caktohet gjithnj n krahasim
me drejtimin e vijs, gjegjsisht prej stacionit fillestar kah stacioni i
fundit n vijn hekurudhore,
Te vijat e dyfishta vij e djatht quhet ajo vij e cila sipas drejtimit, i
cili prej piks fillestare n drejtim t piks fundore t vijs hekurudhore
gjindet n ann e djatht, e vija e majt sht ajo vij hekurudhore e cila
gjndet n ann e majt t vijs hekurudhore.
Prgjat vijs hekurudhore duhet t vndosen shtyllat e kilometrit dhehektometrit t cilat tregojn largsin prej piks fillestare, n kilometra t
plota dhe n dhjetra kilometra.
Madhsia dhe gjatsia e pjerrtsis s vijs hekurudhore (zbritje, ngjitje
dhe horizontale) shenohen me tregues t pjerrtsis. Madhsia e
pjerrtsis sht e dhn n prmij () e gjatsia e pjerrtsis n metra.
Shtyllat e kilometrit, hektometrit t cilat kan numrat qift dhe treguesit e
pjerrtsis vendosen n ann e djatht t vijs hekurudhore. Shtyllat e
kilometrit dhe hektometrit t cilat kan numrat tek vendosen n ann e
majt t vijs hekurudhore. N vija t dyfishta t gjitha kto shenja
vendosen n ann e jashtme, t njers dhe vijs tjetr.
Vija hekurudhore n kuptim m t gjr (shtresa e siprme dhe tabani
toksor, objektet dhe instalimet n vijn hekurudhore, paisjet e vijs,
brezi i vijs, ndrtesat hekurudhore, hapsira e caktuar ajrore mbi vijn
hekurudhore), ndahet n vijn e hapur dhe n teritorin e stacionit.
Segmenti i vijs s hapur sht pjesa e vijs ndrmjet dy stacioneve
fqinje. Kufirin ndrmjet segmentit t vijs s hapur dhe teritorit t
stacionit e bjn shenjdhnsit hyrs, e ku kta nuk jan, ndrrueset e
para n hyrje.
Teritori i stacionit sht hapsira ndrmjet shenjdhnsit hyrs n nj an
deri te shenjdhnsi hyrs n ann tjetr, e ku kta nuk jan, hapsira
ndrmjet ndrrueseve n hyrje n t dy ant.
Segmenti i vijs s hapur hekurudhore sht vija ndrmjet ndrrueseve t
para n hyrje t dy stacioneve fqinje. Pjesa e segmentit t vijs
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
16/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
16
Fitim Shala
hekurudhore n stacion sht pjesa e ksaj vije n teritorin e stacionit
ndrmjet ndrruess s par n hyrje dhe shenjdhnsit hyrs.
Stacionet dhe vendet tjera zyrtare:- vija kryesore,
- vijat kryesore pr kalimin e trenave
- vija kryesore jo t drejtprdrejta pr kalimin e trenave si dhe
- vija ansore,
- vija qorre dhe
- vija industriale.
Vija t parashikuara pr pranimin dhe nisjen e trenave quhen, vijakryesore,Vijat kryesore t cilat bjn zgjatimin e drejtprdrejt t segmentit t
vijs s hapur hekurudhore quhen vijat kryesore pr kalimin e trenave.Vijat kryesore pr kalimin e trenave, n t cilat trenat pr shkak t
konstruksionit t tyre hyjn n drejtim e daljen e kan n kthes, ose t
kundrten, quhen vija kryesore jo t drejtprdrejta pr kalimin etrenave.Vijat e parashikuara pr ngarkimin dhe shkarkimin e vagonave, pr
formimin dhe shformimin e trenave, pr vendosjen e vagonave pr
dezinfektim e tjera quhen vija ansore.M shum vija t nj lloji t njejt prbjn nj grup vijash ( psh. grupa
pr pranim-nisje, grupa pr formimin-shformimin e trenave, grupa pr
ngarkim-shkarkim e t ngjajshme).
Vijat e lidhura vetm n nj an me vijn fqinje quhen vija qorre.Fundii vijs qorre mbrohet me mbrojtsin gjoksor.
Vijat hekurudhore t cilat kyqen n stacion ose n segmentin e vijs s
hapur hekurudhore e shrbejn pr pruarjen dhe nisjen e mallrave pr
bartsit e t drejts pr shfytzim, quhen vija industriale.Vijat hekurudhore n stacione shenohen me numra arab ashtu q vija e
par para ndrtess s stacionit merr numrin 1 e vijat tjera me radh
numrat 2,3,4 e kshtu me radh.
Prve ksaj, vijat emrtohen edhe sipas destinimit ose shprehjes s
personelit.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
17/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
17
Fitim Shala
Lndt q gjinden pran ose n mes t vijave duhet t jen aq t larguara
nga shinat q mos t rrezikojn sigurin e komunikacionit.
Mnyra e vendosjes s lndve dhe materialit n vij, pran vijs dhe n
mes t vijave, prcaktohet me dispozitat e shrbimit t ndrtimtaris. Nvijat e elektrifikuara duhet tju prmbahemi edhe dispozitave t cilat kan
t bjn me kto vija.
Masat e parashikuara pr do vend zyrtar n pajtim me te futen n
dokumentin teknik t stacionit dhe duhet t vhen n vend t dukshm, n
ato vende adekuate t puns pr shiqim t prhershm nga ana e
personelit t interesuar dhe shfrytzuesve t transportit.
Pr kryrjen e veprimtarive te shrbimit t komunikacionit dhe sherbimeve
komercialo-transportuese, n vijat hekurudhore ekzistojn kto vendezyrtare:
-
stacionet,
- kryqzimet,
- tejkalimet dhe
- trenat e njpasnjshm.
Duke u mbshtetur n rolin dhe veprimtarin e vet pr rregullimin e
komunikacionit/ transportit te siguret, randesi te veqant kan:
1. Stacionet, jan vende zyrtare ne vije t cilat sherbejn per rregullimin e
lvizjes se trenave n drejtim t kundrt dhe t njpasnjshm, n t cilat
bhet hipja dhe zbritja e udhtarve si dhe ngarkimi dhe shkarkimi i
bagazhit/mallrave.
2. Nyjoret hekurudhore, t cilat prve punve te laret permendura dhe ne
harmoni me aktet valide kyqin dhe qkyqin trenat ne qrkullim,
organizojn nisjen e rregullte te vagonave,
formojn dhe qformojn trenat dhe
kujdesen pr nisjen e rregullte te udhtarve dhe mallrave n drejtimin e
caktuar sipas planifikimit te parapare.
Nji numer i madhe i binarve te njajtit rang dhe t njajtit qellim prbejn
grupim binaresh, asi lloj te grupimit t binarve, mund te jen radhits-
dergues, po ashtu binart grypor radhites, grup binaresh pr ngarkim-
shkarkim dhe t tjera, shiqo ma post.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
18/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
18
Fitim Shala
Stacionet hekurudhorePr zhvillimin e veprimtarive t komunikacionit hekurudhor te siguret
dhe sherbimeve komercialo-transportuese, n vijen hekurudhoreekzistojn kto vende zyrtare:
- Stacionet,
- Kryqzueset,
- Prcjellset e komunikacionit,
-
Mbrrijtset,
- Pikdegzimet,
- Kryqzimi,
- Vendkalimi,
- Prcjellset e transportit dhe ngarkimit,
- Pikat e qndrimit,
Stacionet, t cilat mundesojn qarkullimin dhe lvizjen e trenave n
drejtim t kundrt dhe t njpasnjshm (kryqzimet, tejkalimet dhe
trenat e njpasnjshm) e n t cilat zhvillohet procesi i hipjes dhezbritjes se udhtarve si dhe ngarkimi dhe shkarkimi i mallrave te
transportuara.
Duke u bazuar n rolin e vet pr rregullimin e transportit hekurudhor,
vendet zyrtare n ne vijen hekurudhore /stacionet/ ndahen n:
- Stacionet nyjore,
- Stacionet prpunuese,
-
Stacionet e ndrmjetme,
- Stacionet n vij,
- Stacionet ndarse,
- Stacionet kalimtare.
-
Stacionet nyjore, t cilat prve punve t permenduta me lart n
kornizat e aktiviteteve t tyre mundsojn edhe futjen dhe anulimin e
trenave, planifikojn nisjen e mjeteve t trhequra /vagonave/,
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
19/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
19
Fitim Shala
organizojn formimin dhe qformimin trenave, gjithashtu kujdesen pr
nisjen e trenave t udhtarve dhe mallrave n hapsiren e vet nyjor.
Foto: Staciono hekurudhor i formes kaluse
Foto:Stacini hekurudhor i formes ballore
Stacionet prpunuese, t cilat n volum m t madh shformojn dhe
formojn trenat transportues pr drejtime t caktuara dhe jan t paisura
me grupe t veanta t vijave dhe paisjeve pr manovrim, ato
njkohsisht jan edhe stacione nyjore;
Stacionet e ndrmjetme, jan ato stacione t cilat gjinden ndrmjet dy
stacioneve nyjore dhe sherbejn si stacijone ndrmjetsuse;
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
20/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
20
Fitim Shala
Stacionet nvij- jan ato stacione npr t cilat qarkullojn trenat prej
stacionit fillestar /niss/ deri te stacioni fundor /prfundimtar/;
Stacionet ndarse- shrbejn pr rregullimin edhe kalimin e trenave nga
njra vij n vijen tjetr t ndar, si dhe
Stacionet kal imtaremundeson organizimin e procesit te puns nga vija edyfisht n ate njfisht, n t cilat vija e dyfisht shndrrohet n vij
njfishe.
Kryqzueset,rregullojn lvizjen e trenave me drejtim t kundrt dhe tnjpasnjshm (kryqzimet, tejkalimet dhe trena t njpasnjshm) dhe
n t cilt mund t bhet hyrja dhe dalja e udhtarve si dhe ngarkimi e
shkarkimi i bagazhit.
Prcjellset e komunikacionit, n t cilat realizohen kryqzimet dhetejkalimet e trenave, dhe n t cilat mund t bhet nisja e udhtarve,
bagazhit dhe drgesave ekspres. Nse n kto vende zyrtare bhet edhe
nisja e bagazhit, ather kto quhen prcjellse t komunikacionit dhe
transportit .
Mbrrijtset,rregullojn lvizjen e trenave t njpasnjshm n distanct mbrrijtjs.
Pikdegzimet,ku nga segmenti i vijs s hapur hekurudhore ndahet vijatjetr.
Kryqzimi,ku dy vija hekurudhore prehen n nivel vijashVendkalimi nga vija e dyfisht n vijen njfishe, vend n segmentin evijs s hapur t hekurudhs ku vija e dyfisht kalon n vijen njfishe.
Prcjellsete transportit dhe ngarkimit t cilat jan t hapura pr shrbimt plot ose t pjesrishm pr transportin e udhtarve dhe bagazhit dhe
n t cilat n pikpamje t shrbimit t komunikacionit kryhet manovrimi
vetm me trenat shrbyes ose me mjete t veanta trheqse pr marrjen
ose lnjen e vagonave.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
21/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
21
Fitim Shala
Foto: Forma e grupore t stacioneve hekurudhore-transportse
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
22/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
22
Fitim Shala
Foto: Forma e grupimeve te binarve ne stacijonet hekurudhore,
Pikat e qndrimit, n t cilat realizohet komunikacioni i kufizuar iudhtarve, dhe t cilat ekskluzivisht shrbejn pr hipjen dhe zbritjen e
udhtarve n trenat e dedikuar pr transportin e udhtarve.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
23/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
23
Fitim Shala
Prcjellset dhe prcjellset e komunaikcionit-transportit hyrs dhe
parashenja t cilat jan n varshmri me ndrrueset.
N vijat me intenzitet m t fort t komunikacionit, ndrmjet dy
stacioneve fqinje mund t gjinet vetm nj vend i ktill zyrtar.Se cilat vija t cilat n aspektin e ksaj pike, me komunikacion m t
fort e cilat me komunikacion m t dobt, i caktojn hekurudhat pr
teritorin e vet.
Vendet zyrtare n stacionet hekurudhore t paisua me telekomand/TK/ jane:
Stacioni i mbikqyrur me telekomande,sht stacioni me telekomand panderprer i mbykqyrur me drejtues t trenave ose nga puntori i
autorizuar i stacionit
Stacioni i mbikqyrur kohpas kohe me telekomande-sht stacioni me
telekomand i mbykqyrur me puntorin e autorizuar t stacionit n
period t caktuar kohore;
Stacioni i pambikqyrur me telekomande-sht stacioni me telekomand
jo rregullisht i mbikqyrur me puntor t autorizuar t stacionit;
Stacioni kufi tar- sht stacioni i par i cili nuk sht i mbikyqrur n
telekomand, pranon trenat nga vija me telekomande dhe i nis trenat n
vijen me telekomande, e komunikacionin e rregullon dhe rrugudhtimin
e siguron drejtuesi i trenave;
Stacioni i prkohshm kuf itar - sht tacioni me telekomande i ciloi n
rast t pengesave ose defektit n instalimet e telekomand n pjesn e
vijs me telekomande duke filluar prej ktij stacioni,
Stacioni kuf itar ndars sht stacioni kufitar n vijen me telekomande
prej t cilit ndahet vija e cila nuk sht e kyqur n telekomand;
Vendet zyrtare duhet t shenohen me emrin e vet zyrtar kjart dhe
dukshm, i cili natn duhet t jet i ndriuar.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
24/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
24
Fitim Shala
Sheshi i stacionit, natn duhet t jet i ndriuar n kohn e hyrjs,qndrimit, daljs dhe kalimit pr secilin tren. Te trenat pr transporrtin e
udhtarve, n t njejten koh duhet ndriuar edhe rrugicat, peronat,lokalet e pritjs dhe t gjitha ato lokale t cilat jan n shrbim t
udhtarve.
Trenat dhe sherbimete tyre ne stacione
Si tren, n kuptimin e rregullave t komunikacionit konsiderohet mjeti
trheqs i cili lviz vet ose me mjetet n prbrje t parashikuar dhe n
rregull i shenjzuar, edhe ate prej momentit t pranimit nga ana epersonelit t trenit n stacionin niss deri ne momentin e mberrijtjes
gjegjesisht dorzimit n staconon fundor.
Bruto pr tren gjegjsisht prej trenit konsiderohet formimi i prbrjes s
trenit konform rregullave t cilat presin n mjetin trheqs, i cili me t
mbrrijtur n stacionin e fundit pret n shformim, gjegjsisht i cili n
stacionet prgjat vijs hekurudhore, pr shkaqe t caktuara pret n
mjetin tjetr trheqs.
Sipas llojeve t transportit trenat mund t jen:
- trenat pr transportin e udhtarve;
- trenat pr transportin e mallrave;
- trenat pr nevojat e hekurudhs (zyrtar); dhe
- trenat pr rastet e jashtzakonshme (ndims).
Trenat pr transportin e udhtarve ndahen n:
Trenat special,jan t destimuar pr udhtime speciale; lvizja e ktyretrenave bhet sipas rregullave t veanta nga rregulloret ne fuqi;
Trenat Euro City ( EC), jan pr transportin m t shpejt dhe mkomfor t udhtarve n mes t qendrave europiane;Trenat Inter City (IC), jan pr transportin m t shpejt dhe m
komfor t udhtarve n mes t qyteteve t mdha;
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
25/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
25
Fitim Shala
Trenat afarist, jan pr transportin e shpejt dhe komfor t udhtarven mes t qendrave afariste;
Trenat expres, jan pr transportin m t shpejt t udhtarve n
komunikacionin e brendshm dhe ate ndrkombtar;Trenat e shpejt, jan pr transportin e shpejt t udhtarve nkomunikacionin e brendshm ose ate ndrkombtar;Trenat e prshpejtuar,jan pr transportin e prshpejtuar t udhtarven komunikacionin e brendshm te t cilt ndalja n stacionet prgjat
vijs hekurudhore sht zvogluar n masen m t vogl;
Trenat e udhtarve, jan pr transportin e udhtarve n relacione mt gjata, t cilt ndalen n stacionet dhe disa pika qedrimi;
Trenat lokal t udhtarve, jan pr transportin e udhtarve, nrelacione m t shkurtra, t cilt ndalen n stacione dhe pika t
qendrimit.
Trenat pr transportin e mallrave (trenat transportues)ndahen n:
Trenat transportues expres, jant dedikuar pr transportin m tshpejt t mallrave, n veanti gjallesave dhe drgesave q prishn
shpejt n komunikacionin ndrkombtar dhe t brendshm;
Trenat e shpejt transportues, jan pr transportin e shpejt tmallrave, veant gjallesat dhe dergesat q prishen shpejt n
komunikacionin ndrkombtar dhe t brendshm;
Trenat e drejtprdrejt transportues, jan pr trheqjen e brutos sdrejtprdrejt prej nj stacioni nyjor (ranzhirues) ose tacionit ngarkues
(shkarkues) n vijen e njejt ose t ndar;
Trenat transportues t sektorit, jan, pr trheqjen e drejtprdrejt tbrutos nga nj stacion nyjor (ranzhirues) ose stacioni ngarkues
(shkarkues) deri te stacioni fqinj nyjor (ranzhirues) n vijen e njejt ose
t ndar, ose deri te ndonj stacion ngarkues (shkarkues) prpara tyre;
Trenat e shrbimit, jan pr trheqjen e brutos npr stacionet endrmjetme n nj sektor nyjor;
Trenat e shpejt shrbyes,jan pr transportin e t gjitha dergesaveurgjente t paketuara, si dhe dergesave t paketuara pr transport m t
ngadalsuar t gjallesave dhe drgesave q prishen shpejt;
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
26/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
26
Fitim Shala
Trenat shrbyes manipulativ, jan pr transportin e brutos sstacioneve t ndrmjetme dhe dergesave t paketuara n nj sektor nyjor;
Trenat transportues qarkor, jan pr transportin e brutos n mes t
stacioneve brenda nyjs hekurudhore;Trenat industrial, jan pr transportin e brutos pr nevoja t industrisn relacionet e caktuara, si dhe pr shrbimin e vijave industriale t cilat
ndodhen n segmentin e vijes s hapur t hekurudhs.
Disa prej trenave transportues t mundshem
Trenat marshut, jan t cilt shrbejn pr transportin e brutos s
drejtprdrejt n baz t dispozitave t rregullorve, udhzimit teparapare per transport marshute dhe udhzimeve t tjera nga
hekurudhat;
Trenat ushtarak, jan t cilt ekskluzivisht shrbejn pr transportin edrgesave ushtarake prkatsisht transportin ushtarak sipas dispozitave n
udhzimit te parapara per kete lloji transporti nga hekurudha.
Nga aspekti i trheqjs, jan trenat transportues mund t jen edhe tbashkuar; me trenat e bashkuar nnkuptohet treni i formuar prej dy a m
shum trenave t cilt nj pjes t rrugs lvizin npr nj trase si nj
tren.
Trenat pr nevoja t hekurudhs jane:
Trenat lokomotiv,jan t dedikuar vetem pr drgimin e lokomotivavepunuese jasht shrbimit;
Trenat punues, jan pr transportin e materialit pr mirmbajtjen dhe
ndrtimin e stabilimenteve, paisjeve ose objekteve; trenat punues mund t
lvizin si trena ndims ne vije;
Trenat provues, jan pr prcaktimin e aftsis dhe rregullsis s atyremjeteve t reja ose t mjeteve q kan dalur nga riparimi, respektivisht
pr t verifikuar gjendjen e vijs hekurudhore, stabilimenteve, paisjeve
dhe objekteve n vijen hekurudhore;Trenat bosh,jan pr trheqjen e garniturave boshe t udhtarve.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
27/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
27
Fitim Shala
Trenat pr rastet e jashtzakonshme jane:
trenat ndims,jan t cilt me paisjen e vet drgohen n vendin e rastitt jashtzakonshm, pr dhnjen e ndihms dhe pr manjanimin e
pengesave t paraqitura;mjett terhqse ndimse, jan pr marrjen e trenit, mjeti trheqs i tcilit ka mbetur n defekt;
lokomotivat vzhguese si tren, jan pr vzhgimin e gjendjs s vijshekurudhore n rrethana t jashtzakonshme;lokomtivat patrolluese, t cilat futen n komunikacion me qllim t
pastrimit t vijes hekurudhore nga bora dhe akulli;lokomotivat pr pastrimin e bors,jan t cilat shfrytzohen si tren prpastrimin e bors n vijen hekurudhore, me fuqin e vet trheqse ose
me lokomotiv t bashkangjitur(shtes).
Trena t transportit te udhtarve konsiderohen:
Trena motorik konsiderohen vagonat dizel ose elektromotorik, prtransportin e udhtarve, vet, me nj apo m shum rimorkio, prbrja e
t cilit krijon nj trsi konstruktive (garnitura e trenit motorik). Varsisht
prej mundsive teknike mund t bashkohen m shum garnitura t
trenave motorik.
Sipas nevojave t komunikacionit, trenat mund t jen t rregullt dhe t
jashtzakonshm.
Treni i rregullt konsiderohen secili tren i cili lviz pr do ditrregullisht ose m s paku 5 dit n jav, pa marr parasysh se treni
prkats lviz gjat tr kohs apo vetm gjat nj periode t caktuar
deri sa zbatohet grafiku i prgjithshm pr lvizjen e trenave.
Tren i jashtzakonshm, konsiderohet do tren i cili nuk lvizrregullisht pr do dit ose lviz m pak se 5 dit n jav.
Tren themelor,konsiderohet secili tren i rregullt ose i jashtzakonshm(prve trenave t ndar ose zyrtar) pr t cilt grafiku i lvizjes m par
sht caktuar dhe publikuar n rend t udhtimit.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
28/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
28
Fitim Shala
Trenat e jashtzakonshmTrenat e jashtezakonshem konsiderohen ata trena te cilet, nuke kane
status te trenave te rregullte, dhe jane:- trenat sipas nevojs, pr t cilt ekziston grafiku i lvizjes n
rendin e prgjithshm t udhtimit, e jan parashikuar t lvizin
vetm n rast nevoje si tren i jashtzakonshm; ktu bjn pjes
edhe ata trena t cilt lvizin n dit t caktuara, por, m pak se 5
dit n jav;
- trenat e ndar, pr t cilt shfrytzohet rendi i udhtimit t njtreni t rregullt ose ndonj treni t jashtzakonshm paraprakisht
t futur n komunikacion;- trenat e veant,jan t cilt lvizin prej rastit n rast, me rend t
veant t udhtimit, e rendi i udhtimit ju hartohet ndaras nga
grafiku i prgjithshm pr lvizjen e trenave, rendi i udhtimit pr
ndonjerin prej trenave t veant mund t parashifet edhe n rendin
e prgjithshm;
- trenat ndims,t cilt lvizin vetm n rastet e jashtzakonshme,pr t cilt pr shkaqe t papritura dhe urgjente, si dhe detyrs s
shtruar, nuk mund t shfrytzojn rendin e udhtimit t trenit
tjetr por as t hartohet rendi i veant i udhtimit (trenat ndims
dhe lokomtivat, lokomotivat patrolluese dhe ato pr pastrimin e
bors); trenave t ktill me urdhres t prgjithshme i caktohet
koha e nisjs nga stacioni i nisjs, shpejtsia maksimale dhe
ndalja n stacione, q paraqet rendin e udhtimit t tyre, si dhe
sipas rndsis gjate organizimit t komunikacionit dhe
rregullimit t lvizjes s trenave,
Trenat kan kt radhitje sipas rangimin dhe prparsis:- trenat special;
- trenat EC;
- trenat IC;
- trenat afarist;
- trenat expres;
-
trenat e shpejt;
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
29/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
29
Fitim Shala
- trenat e prshpejtuar;
- trenat e udhtarve;
- trenat lokal t udhtarve;
-
trenat e transportit expres;- trenat e transportit t shpejt;
- trenat ushtarak;
- trenat e shpejt manipulativ;
- trenat e transportiti t drejtprdrejt;
- trenat transportues t sektorit;
- trenat sherbyes manipulativ;
- trenat shrbyes;
-
trenat ndims;- trenat zyrtar.
Trenat nga komunikacioni ndrkombtar kan prparsi prpara trenave
t rangut t njejt n komunikacionin e brendshm.Disa trenave, pr
transportin e udhtarve, varsisht nga qllimi i tyre, si dhe trenave
transportues nga komunikacioni ndrkombtar ose trenat transportues me
karakter komercial-afarist, menagjmenti i kompanis mund ti rangoj m
lart. Instradimin e transportit ushtarak, trenit ushtarak mund ti caktohet
edhe rangu i dyt.
Trenat ndims mund t ken prparsi para t gjith trenave kur jan t
futur n komunikacion pr dhnjen e ndihms ose menjanimin e
pengesave n vijen hekurudhore. Trenat shenohen me numra arab t cilt
mund t ken m s shumti 5 shifra.
Stacionet hekurudhore t udhtarve
Stacionet e udhtarve jan vende zyrtare t cilat mundesojn qarkullimin
dhe lvizjen e trenave t udhtarve n drejtim t kundrt dhe t
njpasnjshm dhe ate:
- kryqzimet,
- tejkalimet dhe
- trenat e njpasnjshm, n t cilat zhvillohet procesi i hipjes,
qendrimit dhe zbritjes se udhtarve si dhe ngarkimi dhe
shkarkimi i bagazhit te udhtarve.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
30/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
30
Fitim Shala
Bazat e llogaritjes te terheqjes se trenit
Per transport te siguret dhe te suksesshem, randesi te veqant ka gjendjadhe afetesija e mjeteve terheqse. Mjetet teheqese /lokomotivat/ ato
levizin ne vija te ndyshme, ne drejtim, kthesa dhe ne pjerrtesi te
ndryshme, pra jane te ndikuara nga topografija e terenit, pere kete duhet
tu pershtaten mundesishet sa ma shume.
Gjithashtu nga ana tjeter kerkohet qe keto te perputhen me afetseit e
mjeteve terheqese, ne drejti, pjerrtesi dhe kthesa te ndryshme dhe me nji
shpejtesi levizese te pranushme.
Mjetet levizese gjate udhtimit, hasin ne rrezistenca te ndryshme, ketorrezistenca pengojne levizjen e trenit, pra perballimi i ktyre pengesave
kerkon forca te mjaftushme terheqese te trenit, te cilat perafersishet duhet
te jene te pakten te barabarta me rrezistencat penguse, por edhe me te
medha. Per kete arsye projektusit e vijave hekurudhore, duhet te kete
parsyshe karakteristikat teknike te pranushme, ku duhet te njohen mire
parimet e pegjithshme te levizjes se trenit me kushtet e paraqitura gjate
udhetimit te tij.
Llogaritjet e terheqjes se trenit, mundesojn qe te njihemi me kushtet
teknike te levizjes se trenit ne vijen hekurudhore, ku me kete
percaktohen:
- pesha e trenit,
- aftesija transportuse/qarkulluse e vijes dhe,
- kerkesat tjera te mundshme qe lajmerohen gjate projektimit.
Gjate llogaritjes se terheqjes trenit, studijohen forcat qe veprojn mbi
trenin si dhe kiushtet teknike te levizjes se trenit, nen ndikimin e ketyre
forcave, gjithmon sipas ligjeve te mekanikes. Realishet treni perbehet nga
nji numer masash te kyqura ndermjet tyre, ku ne faket jane te lidhura ne
forme zinxhirore prej shume hallkave. Per thjeshtimin e llogaritjeve treni
akseptohet si objekt i vendosur me randesi te veqanet qendrore te tij, ne
te cilin eshet perqendru e tere masa, praktikishet ky thjeshtim siguron nji
saketesi te mjaftushme me rrezultatet e llogaritjeve perkatese.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
31/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
31
Fitim Shala
Forcat qe paraqiten ne trena
Gjate levizjes se trenit merren per baze vetem ato forca qe paraqiten dhendikojne direkt ne levizjen e trenit dhe keto jane:
- forcat e terheqjes - Ft
- forca e rrezistencesW
- forca e frenimit - Ffr
Forcat e terheqjes -Ft krijohet nga lokomotiva dhe eshet forcakryesore qe kushetzon e trenit ne pergjithsi, dhe vepron gjithnji ne
drejtim te levizjes se trenit.
Forca e rrezistences W jane produkt i ndikimeve te ndryshme gjatelevizjes se trenit, pergjithsishet keto forca veprojn ne anen e kunderte me
levizjen /pengues/, por ka edhe raste te veprimt te tyre ne drejtim te
njejten kahje me te /lehetesues/. Shembull gjate levizjes se trenit ne nji
profil gjatesor te pjerret ne ramje, forca e renjes vepron ne drejtimin e
levizjes se trenit dhe shume raste te tilla duhet perdore forcat artificiale te
pengimit, dmth. Frenimin te trenit.
Forca e frenimit -Ffr qe krijohen ne menyre artificiale me ane tefrenimit, dhe veprojn ne drejtim te kundert te levizjes se trenit, qka do te
thote se jane forca penguse te trenit. Kryesishet vijate hekurudhore nuke
jane te rrafeshta ideale, pra gjate levizjes se trenit paraqiten forca tjera te
veqanta goditese vertikale, gjatesore dhe terthore, te cilat perfshihen ne
vete rrezistencat dhe merren parasyshe ne llogaritjet tjera per projektimin
e hekurudhave.
Ne kete pjese kemi te bejme me forca qe ndikojn ne kushtet e levizjes se
trenit te cilate po i shtjellojm me poshet.
Rrezistenca
Rrezistenca e trenit kryesishet mvaret nga:
-
konstruksioni dhe peshes se automjetit, /lokomotiva, vagonat/,
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
32/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
32
Fitim Shala
- elementet e vijes/trases,
- gjendja e mjedisit ajror, ku treni kalone.
Ndarja e rrezistencave sipas llojet te mjeteve te cilat perdoren:
-
rrezistencat e lokomotives,- rrezistencat e vagonit dhe
- rrezistenca e ter trenit.
Forcat e rrezistences se levizjes se trenit
Te forcat e rrezistences perfshihen lloje te ndryshme forcashe qe perbejne
nji numer te madhe te tyre. Trenit gjate levizjes se tij, paraqiten disa lloje
rrezistencash, qe ndahen ne dy grupe:- rrezistenjca te perhershme, dhe
-
rrezistenca te perkohshme.
Te rrezistencat e perhershme kuptojm ato rrezistenca qe paraqiten gjate
levizjes se trenit ne vije te drejte dhe horizontale, keto perbehen nga:
- rrezistenca e brendshme e mjetit levizes.
- rrezistenca qe shkaktohet nga vija hekurudhore.
- rrezistenca nga mjedisi i ajrit.
Rrezistenca te brendshme ne mjetet levisese
Rrezistencat e brendshme e mjeteve kryesishet paraqiten nga efekti i cili
vepron ne pjeset mbeshtetse te pjesve rretulluse. Gjate levizjes/rrotullimit
te akseve te rrotave ne qaforet mbeshtetse paraqiten forcat e ferkimit qe
shkaktojn rrezistencen. Madhesija e kesaj rrezistence eshet e barabatre
me ngarkesen vertikale Pdhe koeficientin e ferkimit fk. pra Fik=fkPPer ti zvogluar forcat penguse te ferkimit duhet te tentohet ne zvoglimin e
koeficienti te ferkimit fk. Ajo arrihet duke bere lubrefikimin e qafores neaks, cilsija e ketyre vajrave ne kete pjese ka rendesi te veqanet.
Keto rrezistenca jane me te medha gjate kohes se fillimit te levizjes se
trenite nga vendi, kjo vjen per arsye se gjate qendrimit te mjeteve
/lokomotiva dhe vagonat/, cipa ndarese e vajisjes ne pjeset e kontaktit
qafore-aks, largohet per shkak te foreces se rendeses P ne pjeset e
siperme te mjetit. Keshtu qe ne fillim, pikerishet ne qastin e nisjese, keto
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
33/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
33
Fitim Shala
pjese kane kontakt metal-metal direkt, dhe rreshqitja behet me veshtersi
gjate rrotullimit fillestar te aksit te rrotes. Mbas kesaj kohe te shkuret
rrotullimi i aksit shkakton edhe perhapjen e vajit lubrifikant, me qka ule
ne menyre te ndishme ferkimin dhe si rrjedhoje edhe rezistencenperkatese ne fjale.
Nje rritje e njishme e ketyre rrezistencave ndodhe kure levizja e trenit
behet gjate kohes se ftohete, kur gjate qendrimit te mjeteve, vaji
lubrifikues ka ngrire dhe per perballimin e tyre kerkohet nje forec ma e
madhe. Pra ne shume raste ne kohe te ftohet perdoren edhe ngrohje me
zjarre ne pjeset e motorrite, per te shkrire vajin gjje qe lehtesone ne
rrotullimin e pjesve perkatese, pra kuptohe se gjate levizjes krijohet
nxehtesi, e cila ndihmon ne shkrirjen e vajit. Per zbritjen e ketyrerrezistencave te cilat u permenden edhe me laret, preferohen kushineta
me sfera, te cilat ndikojne ne uljen prej 30%, posaqerishet ne fillimin e
nisjes se trenite, rrezistencat sado qe te ulen, ato kurre nuk mund te behen
zero.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
34/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
34
Fitim Shala
Rrezistenca ne vijen hekurudhore
Keto rrezistenca shkatohen nga:- rrokullisja e rrotave mbi binar /shinat/,
- vallezimi i binarve per shkake te ngarkesave vertikale te levizjese,
- rreshqitja e rrotave mbi siperfaqe te binarve,
- goditjet ansore e rrotave ne faqet e binarve per shkake te
lekundjeve terthore te mjeteve,
- goditjet e rrotave ne fugat/zhbraztirat/ e lidhjeve te binarve.
Keto rrezistenca mvaren kryesishet nga gjendja e vijes hekurudhore, si
dhe te rrotave te mjeteve levizese, si dhe nga mvarsija e tyre pershpejtesise se levizjese se trenave.
Siq eshet e ditur, vijat hekurudhore nuke mund te jene te perkryera dhe
ideale, zakonishet rrafshi i siperm i binarve do te kete nji shmangje nga ai
i projekti ndertuese, pra si ne prerjen vertikale gjatesoreashtu edhe ne ate
terthoredo te kete patjeter disnivele dhe shtremberime te binarve. Keto
devijime paraqiten sepse konstruksioni i hekurudhes dhe sidomos aji i
mbishtreses se laret, te saj nuk eshte, nuk mund dhe nuke mund te jete
apsolutishet i shtenget. Pra gjate transportit do te kete edhe deformime
tjera elastike dhe te mbetura. Sa me te vogla te jene deformimet aq ma te
vogla do te jene rrezistencat perkatese. Kuptohet se per binare te
standardeve te lareta dhe per traversa te reja dhe kualitative, si dhe me nji
ballaste te ri apo edhe te paste dhe mire te nxheshure, deformimet do te
jene shume te rralla, me qka edhe rrezistencat do te jene me te ulta,
gjithashtu kjo mvaret edhe nga mirembajtja e rregullet e hekurudhave, e
cila duhet qe mos te lejoj deformime mbetese, por ti riparoj menjiher.
Gjithashtu edhe ne vijate me infrastruktur moderne, rrezistenca do te jete
mjafet e madhe, kur rrotat do te kene gropzime ose deformim te
rrumbullaksise se tyre, keto damtime sjellin direkt rritjen e rrezistencave,
me qka ndikojn negativishet ne rregullsine e vijes hekurudhore.
Po ashtu keto lloje te rrezistencave ndikojn edhe ne shpejtesine e levizjes
se trenave, per shkak se te gropzimeve ne rrota, poashtu edhe vallzimet
krijojn goditje perkatsese qe mvaren prej saj.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
35/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
35
Fitim Shala
Rrezistencat nga hapsira/rrymat e ajrit
Gjate levizjes se trenave pranija e ajrit shkakton nji rrezistence tjeter, ecila ne shume raste eshte perbersi kryesor i gjithe llojeve te rrezistencave,
a posaqerishet te trenat me shpejtesi te madhe te levizjes.
Keto rrezistenca shkaktohen nga:
- nga shtypja ballore e ajrit te mjetet levizese,
- nga ferkimi neper faqet ansore,
- nga kalimi i ajrit midis vagonave.
Madhesija e rrezistencave nga ajri mvaret edhe nga forma e konstruktit te
lokomotives dhe e vagonave dhe eshte barabart me katrorin e shpejtesisese levizjes, llogaritja e saj behet sipas formules poshet:
Wa=10k.F(V+10)2ku:
k-koeficient qe mvaret nga forma e siperfaqes ballore F.Ne pergjithsi kmerret:
- Per lokomotiva --------- 0.006,-
Per vagona malli--------- 0.014,- Per vagona udhetaresh - 0.009
F=10m2, siperfaqja ballore e lokomotives.V shpejtesija e levizjes se trenite ne km/h.Rrezistenca e ajrit, posaqerishet zmadhohet nga shpejtesija e madhe gjate
kalimit te trenit neper tunel, kjo vjen per arsyje te pengeses se
zhvendosjes se mases se ajrit gjate dhe anash tunelit, ne tunele me gjatesi
te madhe kemi rrezistenca te ashpera per te kohes se levizjes se trenit.
Rrezistencatper do lloj treni dhedhe do lloj vije jane te ndryshem, jo
per arsyjet e permendura me laret, por edhe per vete shumllojshmerin e
mjeteve terheqese ne trenat e ndryshem, ose edhe mbrenda nji treni te
vetem, pra edhe gjetja e saket e rrezistencave baze per gjdo tren eshet
shume e veshtire.
Prandaj ne praktike shpesh perdoren formula empirike te shumellojshme
qe jane dale nga pervojat e ndryshme si dhe nga pergjithsimi i
eksperimenteve te bera per kete arsye. Formulat e rrezistences jane te
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
36/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
36
Fitim Shala
ndryshme, ato zakonishet jane per nji lloj te vagonave, por veshtersija
kruesore ne kete raste qendron se trenat ne shumten e rasteve ndyshojn
nga njeri tjetri, nga arsyja e formimit te tyre me vagona te shumllojshme,
arsyeja eshet se zakonishet nuke dihet perberja e saket e tyre , keshtu qeedhe rrezistenca nuke mund te dihet saketsishet, per ket arsye formulat
baze, perdoren per tipe te vagonave te njohur.
Mire po keto shumellojshmeri vagonesh dhe veshtersit qe shifen, pa
shkatu ndoni gabim te madhe, pra mund te behet llogaritja e sakete e
rrezistences per gjdo vagon dhe lokomotive.
Rrezistencat ne pergjithsi shprehen ne N/Kn, pra i pergjigjet vleres ne Nper gjdo 1Kn te peshes se trenit ne pergjithsi, ose me thjeshet aq sa
madhesija e rrezistences sikur i tane treni te ishte 1Kn.
Rrezistencat themelore te vagonat
Nje nga formulat ma te perdorura te rrezistences specifike te vagonave
eshte:
ne N/kN
Ne kete formule paraqiten:m-koficienti qe mvaret nga konstrukti i vagonit,V-shpejtesija e levizjes ne km/h,Madhesija m merret si vijone:
- m=0.107 per trena te mallrave ose vagona te zbrazet,
- m=0.057 per trena te mallrave me vagona te perzire, /plota dhe te
zbrazets/,
- m=0.047 per trena te mallrave te shpejte me vagona te ngarkuar,
- m=0.040 per trena te udhetarve me vagona dyboshtor,
- m=0.032 per trena te shpejte, me vagona katerboshtor, dhe per
vagona te transporteve speciale si dhe per ngarkesa te
renda mallrash refuz /te derdhura/.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
37/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
37
Fitim Shala
Rrezistencat themelore te lokomotives
Rrezistenca baze te lokomotives jane ne mvaresi te punes qarkulluse, mekapacitet te plote apo te zbrazet.
Per llogaritjen e rrezistences baze te lokomotivat elektrike dhe
dizelelektrike, perdoren keto formula:
ne N/kN
ne N/kN
Zakonishet te dhenat e tilla jane nga prodhuesit e lokomotivave, por ne
praktike per trena te mallrave te rendomet, me vagona te perzire, mund te
perdoret edhe formula e thjeshet e Strablit, qe parqet rrezistencen e
pergjithshme te tere trenit.
ne N/kN
ku: V- km/orezbatohet.Kjo fprmule perdoret per vagonet e vjeter, apo shume te perdorur.
Rrezistencat themelore specifike e gjithe trenit
Rrezistenca specifike mesatare e te gjithe trenit munde te percaktohet ne
kete form.
Per kushte pune me ngarkes:
N/kN
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
38/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
38
Fitim Shala
Per kushte pune pa ngarkesa:
N/kN
Shprehjet ne formula:
Q-pesha e vagonve ne KN.L-pesha e lokomotives ne KN.
Me ngarkes te plote pune kuptohet levizja e trenit me forec terheqse telokomotives.
Rrezistencat e terhjeqjes se trenit nga vendi
Ne momentin fillestar te levizjes, ne nisje apo ne terheqje nga qetsija,
lokomotives i duhet te perballoj rrezistencen zakonishet me te medha se
sa gjate levizjes. Keto rrezistenca gjate periudhes se kohes se ftohet
arrijne deri ne 20:25 N/kN. Por keto vlera nuk merren parasyshe per tegjithe trenin pernjiher, pasi qe lokomotiva dhe vagonat nuke nisen
pernjiher, por gradualishet njeri pas tjetrit, per shkak te gjendjes se lejuar
te pjesve lidhese ndermjet vagonave.
Kjo ben qe te mos llogaritet njikosishet te gjithe vagonat me rrezistenc
totale te trenit, dhe ate ne qastin e nisjes. Pra rrotullimi i akseve kryhet ne
menyr te njipasnjishme nga kreu i trenit deri te fundi i tij.
Ne praktikat e hekurudhave dhe eksperimentet e shumta kane vertetue se
rrezistencen specifike te nisjes se trenit, mvaret nga madhesija engarkeses maksimale boshtore.
Literatura sygjeron keto formula:
N/kN
ku:
q- ngarkesa mesatare per boshet ne KN.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
39/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
39
Fitim Shala
Rrezistencat shtese
Rrezistencat shtese paraqiten ne pjeset e vijes hekurudhore dhe ate:- ne kthes,
- ne pjerrtesi
Keto rrezistenca mund te quhen edhe te perkohshme, per shkak se ato
veprojn vetem ne rastet e permendura laret, ndersa rrezistencat baze
veprojn gjithmone, kjo do te thote se rrezistenca shteset e drejta e
horizontale mungojn.
Rrezistencat nga pjerrtsija
Eshte e vetmja rrezistenc e cila mund te zgjidhet matematikishet ne
menyre te saket, gje qe ka rendesi te madhe, pasi qe kjo rrezistenc ne te
shumten e rasteve perben rrezistencen e pergjithshme te trenit.
Nga fotoja poshet del se e gjithe rrezistenca qe duhet te perballoj forcat
terheqese te lokomotives eshte:
W=T +N KN
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
40/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
40
Fitim Shala
ku:
T dhe Njane komponentet e forces se rendeses/ ngarkeses/ se trenit
rrezistenca specifike /per nisje/
Po te zavendsojme vlerat:
T=Qsin do te kemi,
Meqense kensi eshte shume i vogel mund te shkruajm:
Ather do te kemi:
Ne pjesen e dyte te kesaj shprehje paraqet ne faket rrezistencen baze teternit, ndersa pjesa e pare, eshte rrezistenc shtese qe shkaktohet
nga pjerrsija ne ngjitje.
Pra:
por
Pra:
ne kN
Dhe
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
41/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
41
Fitim Shala
Pra rrezistenca specifike e pjerretesis eshte:
N/kN
Pra nga shprehjet e sipert del se vlerat e rrezistence specifike nga pjerrsija
ne N/KN. Eshte e barabart me pjerrsin i te shprehur ne perqindje
/%/.Psh. ne nji pjerrsi i=5%,rrezistenca do te merret:
Ne rastet kur levizja e trenit kryhet ne zbritje, komponenta e forces se
renjes vepron ne kahun e levizjes dhe shenohet me /-/,pra ajo ndihmonlevizjen.
Kjo gje ka rendesi te madhe ne studimin e llogaritjeve energjetike te
levizjes se trenave dhe ne shumten e rasteve paraqitet si faktor
vendimtar.
Rezistencat nga kthesat
Gjate levizjes se trenave ne kthese paraqiten rrezistenca te tjera qe
shkatohen nga rrotullimi ne vije, i vagonave dhe lokomotives.ky rrotullim
kryhet nepermjet bandazhve te rrotave ne faqen e mbrendshmete binarit,
per kete kryhet nji pune shtese e cila shprehet nepermjet rrezistences ne
kthese. Per veq kesaj ne kthes kemi nji diferenc rruge te rrotes sebrendshme me ate te jashtme per arsye te ndryshimit te gjatesise te
pershkruar kundrejt boshti te hekurudhes, pra gjate rrugtimit ne nji kthese
gjatesija e vijes nga jashet eshte ma e madhe se ajo nga brenda saj, shiqo
foton.
Nga fotoja eshte e qaret se AB>AB, pra edhe rruga e pershkruar nga
rrota e jashtme eshet ma e gjate se ajo e asaj te brendshmes, mirepo rrotat
jane te lidhura ne menyre fikse me ane te boshtit te tyre, madje ato kane
te njejtin diameter.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
42/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
42
Fitim Shala
Pra diferenca e rruges patjeter duhet te shoqrohet me
rreshqitje te rrotes se jashtme neper binar, ne kete menyre lind nji tjeterrrezistence.
Thojme se rrota e mjeteve kane nji forme konike me diameter ma te
madhe pran bandazhit, nga kjo kemi njifare kompenzimi te mbulimit te
diferences se rrugve te pershkruara.
Ne figuren poshet kuptohet se per nji rrotullim rrote do te kemi rruge te ndryshme:
Sb =
Nga kjo:
me qe
Pervojat kane tregue se madhesija e rrezistencave ne kthesa mvaret nga
rrezja e ktheses, nga gjatesija baze se shtanget te mjetet levisese dhe nga
mesi i binarve.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
43/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
43
Fitim Shala
Perpercaktim in e kesaj rrezistence perdoren formulat te ndryshme te
nxjerra nga praktika, ku ne shumten e rasteve perdoret formula e
pergjithshme e tipit:
N/kN
ku:
C-koeficienti me permasa,R-rrezja e ktheses ne meter.Pra nga kjo formule rrezistenca kthesore eshte ne perpjestim te zhdjete
me rrezen e ktheses se vijes ne pjan ndertimi.
Zakonishet koficienti Cakseptohet ne madhesite 700ose 750m.ku:
ose N/kN
Ne pergjithsi ne hekurudhat tone eshte e pranushme:
N/kN
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
44/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
44
Fitim Shala
Sot ne sistemet hekurudhore te ndryshme jane perdorim edhe formula
tjera, si:
per R>300m.N/kN
kurse per hekurudha sekondare eshte marre R
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
45/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
45
Fitim Shala
Kjo formul perdoret kure treni futet ne kthese, ku ku
perfaqson gjatesin e trenitKure gjatesija e trenit eshte .ma e madhe se gjatesija e ktheses ne
kete raste nji pjese e trenit do te vendoset jashet ktheses, pra ne vije te
drejte, pra ne vije te drejte per kete pjese te nuke do te veproj rrezistenca
kthesore, pra ne kete raset rrezistenca specifike shtese kthesore per gjithe
trenin do te jete e reduktuar ne koeficientin / .dhe ate si me
poshet:
N/kN
ku:
ne N/kN
Kure treni shtrihet ne nji grupe kthesashe qe perbehen nga kendirrotullues shuma ather do te kemi:
ne N/kN
Ndikimi i gjatesise se trenit ne rrezistenca kthesore eshte trajtuar dhe ne
kushtet tona te projektimit te hekurudhave.
Pjerrsija ekuvalente eshte gjithmon pozitive, per arsye se ajo ne do
raste, si ne kahun e ngjitjes ashtu edhe ne ate te zbritjes pengon levizjen.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
46/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
46
Fitim Shala
Forcat terheqese e lokomotives
Hekurudhat pa nderpre vijne duke u modernizue sipas teknologjive tekohes, ne kete fushe zene vende edhe modernizimi i lokomotivave, pra
me modernizimin e sektorit terheqes, gradualishet eshet bere heqja e
lokomotivave me avull, duke u hape rrugen lokomotivave dizel dhe
elektro, ne hekurudhat e Kosoves qe nga vitete 80-ta, lokomotivat me
avull jane zevendsu me dizel lokomotiva, me kalfuqi te mjaftushme per
terhjeqjen e mallrave ne tere rrijetin hekurudhor ne Kosove, /nga 850kfderi ne 1750kf./
Lokomotivat e tipi dizel jane lokomotiva te pa mvarura, kane gjeneratorvetjak energjije prej motorri me dijegje te mbrendshme, i cili energjin e
transmeton dhe e kthen ne energji mekanike, tek rrotat rrotulluse.
Lokomotiva elektro eshet e mvarne, per shkake se ajo duhet furnizu me
energji elektrike nepermjet rrijetit elektrik furnizues. Pra energjija
elektrike transformohet ne energji mekanike, keshtu qe duke vene ne
levizje lokomotiven.
Bartja e energjise elektrike nga gjeneratori ne rrota, kryhet nepermjet
transmisionit elektrik, duke e fute ne veprim elektromotorret prane
boshteve apo rrotave rrotulluse, kohet e fundite me suses po perdoren
lokomotivat dizel me transmetim hidraulik.
Forca terheqese e lokomotives eshte ajo forece e cila krijohet ne motorrin
levizes te saj me qka edhe mundeson levizjen e trenit duke i perballuar
rrezistencat e tij.
Kemi nji numer forcashe te tilla:
- Forca terheqese nominale qe krijohet ne cilindrat e motorrit,
- Forca terheqese efektive qe krijohet ne boshtine rrotullues te
motorrit /kollodokut/,
- Forca terheqese tangenciale qe krijohen ne te dy rrotat
levizese ose ne boshtet aktive,
- Forca terheqese ne ganxhe Z, qe krijohet ne ganxhen midis
lokomotives dhe vagonit te pare ne tren.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
47/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
47
Fitim Shala
Llogaritja e forces terheqese te lokomotives
Per terhjeqjen e trenit, faktor kryesor i lokomotives eshte forca terhjeqesee lokomotives, ajo mvaret nga lloij i ndryshem i ndertimimit /konstruktit/
dhe punes efikase te tyre, por kryesorja qendron te aftesija e motorrit te
lokomotives.
Gjate projektimit te vijes hekurudhore, e randsishme eshte qe te dihet
kapacitetet terhjeqese, gje qe ka te beje me peshen e trenit, gjatesin e
trenit dhe formimin e tij.
Puna elementare eshte:
ne Nm,
- tregon forcen terhjeqse te lokomotives ne N.
- distanca pjeses se pershkruar ne m.
Puna e kryar ne njesin e kohes paraqet fuqine,
Pra: ne Nm/sek
Ose:
pra kemi:
= = = por
pra: ne N.
Nga kjo formul kuptojm se per nje lokomotive te
caktuar. Ne se fuqija e shprehur ne kuaj fuqi /kf/ dhe shpejtesin ne
km/ore, do te kemi:
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
48/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
48
Fitim Shala
=
daN
Ku:
-fuqija motorrike terheqese ne kf.
V-shpejetsija ne km/ore.Nga kjo formule del se forca terheqese e lokomotives eshte ne perpjestim
te drejt me fuqin motorrike dhe ne perpjestim me shpejtesine e levizjes selokomotives ne vije, pra per nji lokomotive te caktuar me nji motorre te
paraqitur, ku sa ma e madhe te jete shpejtesija e levizjes, aq ma e vogel
do te jete forca terheqese dhe anasjelltas.
Percaktimi i peshes se trenit
Percaktimi i peshes se trenit ne vije te hapur dhe te drejte, duke marre
parasyshe dy faktore kryesore:- Forca terheqese e lokomotives dhe,
- Pjerrsine udheheqese ne ngritje.
Gjate percaktimit te peshes se trenit dallojm dy raste ne varsi te profilit
gjatesor dhe ate:
- Kur pjerrtesija maksimale e vijes ne ngjitje ka nji gjatesi te
konsiderushme, e cila mund te kalohet nga treni me shpejtesi
konstante, ne kete rast ajo quhet pjerrtesi udheheqese maksimale.
-
Kur pjerrtesija maksimale e vijes ne ngritje eshte ma e madhe ,dhe me gjtesi ma te vogel, dhe qe mund te kalohet vetem me ulje
te shpejtesise, ne kete raste mund te merret parasysh ndihmesa e
energjise kinetike te levizjes se trenit.
Ne raste se gjate levizjes rrezistencat penguse, te cilat kane drejtim te
kundert me forcen e ushtruar, arrijn te barazohen me kete forec, ather do
te kemi nje levizje me shpejtesi konsrtante, ne kete rast do te kemi nje
ekuiliber te quajtura dinamike,
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
49/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
49
Fitim Shala
Pra: ne N.
Ose:
Prej ketu rrijedh:
Q = ne kN
Nga formula:
(N)
- rrezistenca baze specifike e vagonit (N/KN)
rrezistenca baze specifike e lokomotives (N/KN)
- pjerrsija udheheqese ne ngritje (%)
L -pesha e lokomotives (KN)
Q -pesha bruto e trenit /vetem e vagonave/ (KN)Ne shumten e rasteve pranohet ne kete rast formula laret merr
formen qe vijon:
Q = ne kN.
Kjo formule ka marre perdorim te gjere, sepse eshte me e thjeshet dhe me
e saket.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
50/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
50
Fitim Shala
Shembull:Te llogaritet pesha e trenit te mallrave me perberje te perzire te vagonave
te zbrazet e te ngarkuar, qe mund te terheqe lokomotiva dizel lloij 669.
me peshe L=1200KN, ne nje pjerrtesi dhe me shpejtesiV=12km/ore,
Ne mungese te dhenashe per marrim:
= 0.859 - 0.023 - 0.00002
= = 24068daN = 240680N
Rrezistenca e vagonave sipas formules:
= 2 + m = 2+0.057
Rrezistenca e lokomotives sipas formules:
= 1.2 +0.025V+
= 1523 N/KN
Pesha e trenit sipas formules:
Q =
Q = 10818 KN
Ne raste kure pranohet:
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
51/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
51
Fitim Shala
= do te kemi:
Q =
Pra shifet se te dy formulat japin perafersishet te njajtin rrezultat.
Verifikimi i peshes se trenit ne nisje
Gjate nisjes se trenit ose siq e quajm edhe shkoqjen e trenit nga vendi,
paraqiten rrezistencat me te medha se gjate levizjes se tij.Rrezistenca specifike ne momentin e nisjes se trenit eshte;
N/KN
Per:
-rrezistenca specifike ne nisje ne N/KN
- pjerrtesija ne stacion.
Nisja e trenit zakonishet behet ne stacione, te cilet zakonishet jane te
ndertuar ne pozite horizontale, pra ketu kemi nga lokomotiva ne
dispozicione nje force relativishet ma te madhe, e cila eshte ne gjendje te
perballoj rrezistencat mjafet te rritrura nga vendi /qetsija/ashtu siq eshte
permend edhe me laret.
Pasi qe pesha e trenit percaktohet per pjerrtesi maksimale udheheqese,
sipas forces terheqese te lokomotives per nji shpejtesi minimale
ekonomike te caktuar, ather kjo forec terheqese duhet te jete ne gjendje teperballoj edhe rrezistencen e nisjese.
Ne raste se pesha e trenit ne nisje eshte baras ose me e madhe se
pesha e llogaritur e trenit gjate nisjes ne pjerrtesi udheheses , athere
kemi forece per nisjen e trenit nga vendi, ne kete raste duhet plotsu kushti
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
52/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
52
Fitim Shala
Pesha percaktohet siq vijon:
ne N
ose:
= ne KN
Nga siper kuptojme se sa me e vogel te jetet pjerrtesija levizese e nje vije
aq me e domosdoshme behet verifikimi i trenit ne nisje, kjo per arsye se
ne hekurudhe me pjerrtesi levizese te vogel si ato fushore, trenat jane mete rende.
Ndersa ne hekurudhat malore me pjertesi ngjitese levizese te madhe,
athere kemi trena te lehet, prandaj duhet patur kujdes per perdorimin e
pjerrtesise ne stacion, pasi mund te ndodhe qe pesha e trenit te kufizohet
nga pamundesija e nisjese, pavarsishet se ne pjeset tjera te vijes aj mund
te levize lireshem dhe pa pengesa.
Forcat e frenimit
Per ndalimin e trenit dhe per uljene e shpejtesis se tij si dhe mbajtjen e
shpejtesise ne nji kontroll te normale sherbejn frenat. Pra pere kete si
lokomotiva poasht edhe vagonat kane pajisjet e nevojshme per frenim.
Ne shumten e rsteve perdoret menyra e shterngimit te papuqeve frenuse
ne rrotat e lokomotivave dhe vagonave , ku kjo menyre frenimi shpeshe
jepe rrezultate te mira.
Ne vijat te cilat jane te elektrifikume, per frenim munde te perdoren edhe
forcat inverse /te kunderta/ te motorrite. Ne kete raste kemi nji moment
rrotullues te kundert me rrotullimin e rrotave, ku motorri kthehet ne
gjenerstot, i cili prodhone energji elektrike. Ne rastin kure kjo energji i
kthehet rrijetit, athere frnimi quhet rikoperues, kurse ne rastin tjeter kur
kjo energji humbet ne reostatet /kryesishet ne lokomotive/ ather kjo quhet
frenim reostati.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
53/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
53
Fitim Shala
Frenimi rikoperues eshte me ekonomik per shfrytzimin ne pjese te vijes
me pjerrtesi te gjate, qka do thote ne hekurudha malore, pasi qe ne keto
raste energjia kenetike kthehet ne energji elektrike, e cila i kalon rrijetit,
kjo gje behet per te kursy energjin elektrike per terhjeqjen e trenit.
Llogaritja e forcave te frenimitNe rast se papuja shterngohet ne faqen e rrotes /bandazhit/ me nji forec
(k) athere ne siperfaqen e kontaktit papue-bandazh, ather do te lind
forca e ferkimit k ku eshte koeficienti i ferkimit. Kjo forece
kushtezon arritjen e momentit te ferkimit / /i cili mund te ndahet ne nji
ifte forcashe /B/me krahe .
Foto, Forcat e frenimit
Ferkimi midis bandazhit dhe binarit krijojn nji forec penguse B=P f ,
ku:P-forca vertikale ne rrote nga mjeti,f- koeficienti i ferkimit rrote-binar.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
54/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
54
Fitim Shala
Ne qofet se forca B ose k . do te kemi bllokim rrote dhe
rreshqitje te plote te rrotes mbi binar.
Ne kete raste forca =P f,zvoglohet ne menyre te ndjeshme deri ne
P f, per arsye te zvoglimit te koeficientit te ferkimit gjate rreshqitjes se
rrotes se bllokuar mbi binar, ose f .
Rrokullisja e rrotave ndodhe ne rastin kur B ose k . kur
B , ateher mbetet vetem nji forec B ne qendren O te rrotes, e qe
vepron ne drejtim te kundert me levizjen e trenit.
Forcat e frenimit gjate rrokullisjes se rrotave eshte ma e madhe se ajo e
rreshqitjes se plote, pasi qe ne kete rast kemi rreshqitje te pjesme dhe
f
Kushti i forces se frenimite eshte:
k (KN) ne nje rrote,
ose: k (KN) ne nje boshteku:
k- forca shternguse ne pauet per nje bosht,P- forca vertikale /nga masa/ ne boshteShuma e forceave te ferkimit per gjithe trenin eshte:
ne N
Forca specifike e frenimit rrijedhe si me poshet:
(N/KN)
ose: (N/KN)
G=Q+L - masa e gjithe trenite ne KN.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
55/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
55
Fitim Shala
koeficienti i frenimit te trenit.
Forcen e frenimit mund te paraqesim edhe ne / %/ frenimi te gjithe masesse trenit.
nga paraqitja: k . merret:
ose:
K=
ku: paraqet raportin e foreces shternguse ne papuce perkundrejt
ngarkeses per bosht /te mjeti/
Ky koeficient quhet koeficienti i shterngimit te papuceve frenuse ne
boshte.
Pra me poshet do te kemi:
= 1000
Ose: = 1000
Po te zevendsojm:
ku do te nxjerrim forecen e pergjithshme te frenimit ne gjithe trenin:
= 1000 ose: = 10
ku: = numri i pergjithshem i boshteve qe frenojn per
gjithe masen e trenit /G/
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
56/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
56
Fitim Shala
koficienti i frenimit.
Forca specifike e frenimit:
ose; = 10 ne N
Koeficienti i frenimit te papuceve te frenimit
Koeficienti i ferkimit mvaret nga shpejtesija e levizjes se trenit, nga forca
e shternigimit te papuceve dhe nga tipi i materjalit ne pjesen e
ferkimit/kontaktit. Pervoja e ka tregue se koeficienti i frenimit , ne
papucet prej gusi, zvoglohet me rritjen e shpejtesis dhe me rritjen e
foreces shternguse qe vepron ne papuce.
Ne papuqet standarde prej gusi, koeficienti i ferkimit eshte simbasformules standarde te meposhtme:
ku:
k-forca shternguse mbi nje papuce ne (KN/KN)V- shpejtesija e trenit ne (kn/ore)Vlera e sipas kesaj formule paraqiten ne tabele poshte:
V 0 10 20 30 40 50 60 80 100 120
k
15.
0
0.33
8
0.24
8
0.20
3
o.17
6
0.15
8
0.14
5
0.13
5
0.12
2
0.11
2
0.10
6
17.
5
0.32
0
0.23
5
0.19
2
0.16
6
0.15
0
0.13
7
0.12
8
0.11
5
0.10
7
0.10
1
2.0 0.30
4
0.22
3
0.18
2
0.15
8
0.14
2
0.13
0
0.12
2
0.10
9
0.10
1
0.09
5
2.5 0.30 0.20 0.18 0.14 0.13 0.12 0.11 0.10 0.09 0.08
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
57/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
57
Fitim Shala
8 5 6 6 1 0 2 1 3 8
3.0 0.26
1
0.19
1
0.15
7
0.13
6
0.12
2
0.11
2
0.10
4
0.09
3
0.08
7
0.08
2
3.5 0.246
0.180
0.148
0.128
0.115
0.106
0.098
0.089
0.082
0.077
4.0 0.23
4
0.17
2
0.14
0
0.12
2
0.10
9
0.10
0
0.08
4
0.08
4
0.07
8
0.07
3
Koeficienti i shterngimit te papuceve per nji boshet.
Sipase ,quhet koeficient i shterngimit te papuceve per nji boshet,kuforca maksimale shternguse /k/ e cila mund te lejohet sipas kushteve te
adezionit ne mese te rrotave dhe binarit si me poshet:
K=P
Me konstruksionin e njeteve terheqese, merren keto vlera te koeficientit
:
-
per lokomotivat = 0.5,- per vagonat e mallrave =0.6-0.7,
- per vagonat e udhetarve =0.7-0.9
Keshtu per nji shterngim te fuqishem te papuceve, sipas kushteve te
adezionit ndermjet rrotave dhe binarit, per vagonat e mallrave lejohet te
aplikohet forca e shterngimit:
te ngarkesa vertikale per boshte,
Shembull:Vagonat kater boshtore me ngarkes 200KV/bosh, mund te lejohet nji
force frenimi:
K=0.7 2001/4=3.5KN/bosh.
ose 17.5KN per rrote.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
58/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
58
Fitim Shala
Percaktimi i rruges se frenimit
Gjatsija e rruges se frenimit shprehet:
/m/
ku:
-rruga e frenimit,
-rruga e humbure ne momentin e terhjeqjes se dorzes se frenimit, deri
ne momentin e futjes ne veprim te frenave.-rruga e vertete e frenimit
Gjatsija e plote e frenimit ne hekurudhat e Kosoves eshte 700-1200m, por
kjo rruge e frenimit te plote me nji shpejtesi te madhe munde te arri 900-
1500m, por sote ne hekurudhat moderne boterore kjo gjatesi e frenimit
munde te arrij deri ne 2500m
Rruga e humbur gjate frenim it shprehet:
/m/ku:
V- m/sek;, per shpejtesi te shprehur ne km/ore.
/m/
- tregon kohen e rregullimit, qe ka kaluar deri ne momentin e
terhjeqjes se dorezes ne veprimin e frenave ne boshte.
Koha / / mvaret nga tipi i paisjeve te frenimit, gjatesija e trenit,
pjerrtesija e vijes dhe shpejtsija e trenit ne fillim te frenimit.
Per trena te mallrave me frenim automatik pa pershpejtues per frenim te
detyrueshem 200 boshte apo edhe me pake/ dhe me trena me frenim
automatik me pershpejtues pavarsishet nga gjatesija e trenite.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
59/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
59
Fitim Shala
/sek/
per trena udhetareshe:/sek/
ku;
pjerrsija
- forca specifike e frenimit
Percaktimi i rruges se frenimit behet keshtu:
/km/
(ore)
(km)
dhe ku kemi:
km
= m
Po te marrim parasyshet ne raste te ngadalsimit te trenit ather:
= ne m.
8/10/2019 153947681 Projektimi Dhe Ndertimi i Hekurudhave 16-01-2013
60/195
PROJEKTIMI DHE NDERTIMI I HEKURUDHAVE
60
Fitim Shala
E gjithe rruga do te jete e llogaritja e pjesve te perbashketa per intervalet
e ndryshme, pra:
ne /m/
Llogaritja behet nga fillimi i fren
Recommended