Surtsey

Höfundur Selma Kristín Gísladóttir

Surtsey• Að morgni hins 14. nóv.

1963 kl 7:15 kom mikill reykur upp úr sjónum rétt hjá Vestmannaeyjum

• Sama dag var öskumökkurinn kominn í 3500 metra hæð– með gríðarlegum

sprengingum

– Næsta dag var komin eyja sem fékk nafnið Surtur

– hún heitir eftir jötni einum– mjög ógnvænlegum

• Eyjan hlaut nafnið Surtsey

Surtsey

• Fyrstu mánuðina átti sjór greiða leið að gosrásinni

• Aldan braut stöðugt skörð í gígabarmana– Mátti ekki á milli sjá hvort hefði

yfirhöndina

• Hálfu ári síðar sást að Surtsey hafði yfirhöndina

Surtsey

• Eftir stutt goshlé vorið 1964 – varð kröftuglegt flæðigos í eynni

• Hraunið streymdi til sjávar og brynjaði suðurhluta eyjarinnar

• Þar með hafði eldurinn skotið briminu ref fyrir rass– hraunið tryggði eynni langa

lífsdaga

Syrtlingur og Jólnir

• Í gosinu mynduðust tvær gígeyjar – sitt hvorum megin við

Surtsey – þær voru nefndar Syrtlingur

og Jólnir

• Ekkert hraun hlífði þeim við brotsjónum Atlandshafsins– þær hurfu í djúpið á

skömmum tíma liðnum

Syrtlingur og Jólnir• Þar sem áður voru eyjarnar

Syrtlingur og Jólnir eru nú neðansjávarhæðir

• Einnig myndaðist hnúkur, Surtla, á sjávarbotninum norðaustur af Surtsey eins og fyrr er getið

• Þessar neðansjávarhæðir hafa lækkað jafnt og þétt af völdum straumrofs

• Syrtlingur hvarf í október 1965 en þar er nú minnst 34 m dýpi, Jólnir hvarf í október 1966 og þar er nú 39 m dýpi

• Á Surtlu mældist minnst 23 m dýpi í febrúar 1964, en þar er nú minnst 47 m dýpi

• Sennilega verður þetta rof einkum í aftakaveðrum

• Þessar niðurstöður um straumrofið við Surtsey eru merkilegar því fátt er um sambærileg gögn annars staðar í heiminum

Surtseyjargosið

• Gosið stóð með stuttum hléum í þrjú og hálft ár

• Surtseyjargosið er mest allra sjávargosa sem orðið hafa við Íslandsstrendur – frá því sögur hófust

Surtsey

• Þann 17. júlí árið 2008 var Surtsey og friðlandið umhverfis hana skráð á heimsminjaskrá Sameinuðu Þjóðanna UNESCO– sem einstakur staður náttúruminja á

heimsmælikvarða

• Eyjan hefur verið verndað friðaðland frá því að hún myndaðist

• Hún er því einstök rannsóknarmiðstöð – það skipaði sérstöðu eyjunnar er

fram kemur í rökstuðningi heimsminnjanefndar

Surtsey

• Eyjan Surtsey er friðlýst • Til að komast þangað þarf

að sækja um sérstakt leyfi til yfirvalda

Plönturnar

• Fljótlega eftir að eyjan varð til urðu menn varir við fræ

• Talið er að plöntur hafi borist til Surtseyjar aðallega með þrennum hætti– með sjó, vindi og fuglum

• Mikið fuglalíf er á eynni• Síðan fyrstu fuglarnir komu

á Surtsey hafa sést um 90 tegundir þar

Surtsey

• Í maí 2009 var sett upp sjálfvirk veður- og rannsóknastöð í Surtsey

• Stöðin mun mæla – hitastig, úrkomu, vindátt,

vindhraða, loftþrýsting, loftraka og sólargeislun

– árið um kring