Fakty i mity o PKBAnaliza koncepcji rachunków dochodu

narodowego z perspektywy Austriackiej Szkoły Ekonomii

Kraków, 16.11.2009

Z materiałów edukacyjnych NBP:

„Jeśli zsumujemy wszystkie dobra i usługi jakie wyprodukował dany kraj, to uzyskamy wynik, który w bardzo prosty sposób podsumowuje jego gospodarkę. Wynik ten nosi nazwę Produkt Krajowy Brutto. Gdy PKB wzrasta – społeczeństwo się bogaci, gdy maleje – biednieje.”

www.nbportal.pl/pl/cw/prezentacje/prezentacje/pkb

Czy na pewno?

PLAN PREZENTACJI

• Krótka historia PKB• Z czego składa się PKB i jak jest obliczane• „Standardowa” krytyka• Krytyka składników PKB (Szewczyk)• Austriacka krytyka• Pozostały Produkt Prywatny (Rothbard)• Obliczenia PPP – T.Cukiernik• Obliczenia PPP – D. Jaskulski

„Ogólnie rzecz biorąc, ekonomiści oceniają wyniki makroekonomiczne, analizując kilka podstawowych zmiennych, przy czym najważniejsze  z nich to produkt krajowy brutto (PKB), stopa bezrobocia oraz inflacja”

„ Ekonomia”, Samuelson i Nordhaus

1758r. Tablica ekonomiczna Françoisa Quesnay'a

1947 r. – ONZ publikuje pierwsze zalecenia na temat rachunków narodowych

1953 r. – metodologia obliczania dochodu narodowego zostaje sformalizowana

1993 r. – powstaje SNA obowiązujące do dziś

1995 r. – powstaje ESA

Gospodarstwadomowe

Państwo Przedsiębiorstwa

GC

C+I+GI

TeC+I+G-Te

S

YTd

Y+B-Td

B-Td

Z

XZagranica

Model gospodarki narodowej

Równanie PKB

Y = C + I + G + X – Z – Te

3 metody obliczania PKB• Od strony tworzenia dochodu• Od strony podziału dochodu• Z punktu widzenia

ostatecznego wykorzystania dochodu

„Standardowa” krytyka PKB• "szara strefa” oraz produkcja gospodarstw

domowych przeznaczanej na własne potrzeby• wartość wypoczynku• efekty zewnętrzne produkcji (zanieczyszczenia)• uwzględnia produkcję antydóbr (używki)• różnice cen w poszczególnych cen• addytywność (ceny stałe/bieżące)• zróżnicowanie dochodów w społeczeństwie

Przykład Gwinei Równikowej

•PKB per capita 37 200 USD/osobę – teoretycznie bogatszy naród niż Niemcy/Brytyjczycy

•Zajmuje dopiero 121. wśród 177 państw na liście Human Development Index (HDI)

„Standardowa” krytyka PKB, cz. II• nie pokazuje jakości usług, zwłaszcza

państwowych• im większe zbrojenia tym większe PKB• nie odzwierciedla faktu, że nie cały

wypracowany PKB trafia do obywateli w postaci bezpośredniej (pensje) lub pośredniej (świadczenia, zasiłki itp.). Część PKB w formie kosztów transferowych i cen transferowych jest wyprowadzana z kraju wytworzenia

SZARA STREFANazwa kraju lub obszaru

geograficznegoUdział szarej strefy w

PKB

Afryka (szara strefa w działalności pozarolniczej) 80%

Ameryka Południowa 50%

Azja 45%-85%

Polska 25%

Szwecja 3%

Wielka Brytania 2%

Krytyka prof. Szewczyka• Dochody z czynszów, których nikt nie

otrzymuje• Płody rolne na własny użytek• Handel zagraniczny1) Y = C + I + G + NX2) Y = C + I + G + X – Z NX = X - Z

Krytyka PKB przez ASE - wstęp• Frank Shostak: czy dobra finalne zostały

wyprodukowane jako przejaw faktycznego wzrostu zamożności lub konsumpcji

• Podobna krytyka PKB przez M.Friedmana – przykład piramidy

• Argumenty Szymona Kuznets’a (noblista z ekonomii w 1971 r.)

Krytyka PKB przez ASE• F.Shostak: PKB daje złudzenie, że istnieje coś

takiego jak produkcja narodu• Rothbard:– PKB jako mieszanka wartości brutto i netto– Nie istnieje obiektywnie mierzalny „poziom cen”– Do PKB wliczane są wydatki rządu

ROTHBARD„(…)odpowiedniejszym byłoby założenie (…) że rząd

nie tylko nic nie wnosi do produktu narodowego, ale wręcz przyczynia się do zmniejszenia produktu narodowego przez przesunięcie zasobów do przedsięwzięć bezproduktywnych.”

„Co jest dobrego we wzroście ekonomicznym?”

Murray N. Rothbard: Rola wydatków rządowych we wskaźnikach produktu narodowego, http://www.mises.pl/296/296

Propozycja skorygowania rachunków narodowych (M.N. Rothbard)

OPCJA 1. Produkt Prywatny Netto = Produkt Narodowy Netto –

dochód wytwarzany przez rząd (1) – dochód wytwarzany przez

przedsiębiorstwa państwowe(2) 

Następnie: 

PPN – zakupy rządu od biznesu – zakupy przedsiębiorstw

państwowych od przedsiębiorstw – płatności transferowe = PPP

(1) Rozumiany jako pensje urzędników.

(2) Rozumiany jako wydatki bieżące przedsiębiorstw państwowych oraz pensje pracowników tych przedsiębiorstw.

Propozycja Rothbarda, cz. IIOPCJA 2.

PNN – całkowite wydatki rządu – całkowite wydatki przedsiębiorstw państwowych = PPP

OPCJA 3PNN – wszystkie obciążenia podatkowe – dochody przedsiębiorstw państwowych –

deficyt budżetowy = PPP

Idea PPP• Odzwierciedla udział państwa w gospodarce• Pokazuje rozwój (regres) sektora

niepaństwowego• Implikacja subiektywnej koncepcji wartości• Pochodna niechęci niektórych Austriaków do

instytucji państwa

PPP dla gospodarki Polski• Tomasz Cukiernik:Wartość dodana brutto sektora prywatnego =

PPBPPB – dochody sektora publicznego = PPP• Dominik Jaskulski:PKB – wszystkie wydatki sektora

publicznego (na poziomie centralnym i samorzadowym) = PPP

19951996

19971998

19992000

20012002

20032004

20052006

20070

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

PKB vs. PPP

PKB PPP (Cukiernik)

19951996

19971998

19992000

20012002

20032004

20052006

20070

200,000

400,000

600,000

800,000

1,000,000

1,200,000

PKB vs. PPP vs. PPP

PKB PPP (Cukiernik) PPP (Jaskulski)

19951996

19971998

19992000

20012002

20032004

20052006

20070%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

PPP jako % PKB

PPP (C) jako % PKB PPP (J) jako % PKB PKB

DZIĘKUJĘ Zapraszam do

zadawania pytań