Upload
mustafa-kayihan-erbas
View
114
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
BECERİ ÖĞRENİMİ
Yrd.Doç.Dr. Mustafa Kayıhan ERBAŞAKSARAY ÜNİVERSİTESİ
Beceri nedir? Bireyin fiziksel ve psikolojik çaba göstererek
bir işi kolaylıkla ve ustalıkla yapabilmesidir .
Matematikte çarpma işlemi Piyano çalmak Top sürmek
Beceriyi en genel tanımıyla üçe ayırmak mümkündür. Kâğıt- kalem kullanmadan matematiksel
hesaplamaları yaparken kullandığımız ‘bilişsel’ (cognitive) beceri,
‘Algısal’ (perceptual) beceri, her hangi bir oyun esnasında birbirine top atan iki birey hareketi ortaya koyarken motor becerileri kullanmakla birlikte, topun geliş hızını, geliş açısını ve yerini belirlerken algısal becerileri kullanır.
Bir kalemle yazı yazarken, araba kullanırken ve uzun atlarken kas ve iskelet sistemini belli bir koordinasyonda kullandığımız (motor) beceri.
Motor beceri nedir?Bireyin hareketi kaliteli bir biçimde
ortaya koymasındaki başarıyı belirleyen beceri olarak tanımlanabilir.
Motor Beceri , sporcunun kısa zamanda karmaşık hareketleri öğrenebilmesi
ve değişik şartlar altında bu hareketleri çabuk ve amaca uygun
olarak uygulayabilmesi yeteneğidir.
Becerinin sınıflandırılması1. Görevin düzenleniş biçimine görea) Kesintili becerilerb) Seri becerilerc) Devamlı beceriler2. Motor ve bilişsel öğelerin göreli önemine göred) Motor becerilere) Bilişsel beceriler3. Çevresel yordanabilirlik düzeyine göref) Açık becerilerg) Kapalı beceriler
Görevin düzenleniş biçimine göre becerilerin sınıflandırılması
Kesintili-Seri-Devamlı Beceri BoyutuKesintili Beceriler Seri Beceriler Devamlı Beceriler
Kesin başlangıç ve bitiş
Birbiri ile bağlı bağımsız hareketler
Kesin bir başlangıç ve bitişin olmaması
Dart atmak Çivi çakmak İp çekmek
Top yakalamak Jimnastik serisi Kürek çekmek
Otururken ayağa kalkmak
Diş fırçalamak Pedal çevirmek
Kesintili beceri: İyi tanımlanmış, başlangıcı ve sonu belirli olan, genellikle kısa şekilde organize olmuş becerilerdir.Seri beceri: Başarılı performans için gerekli olan birkaç bağımsız hareketin birleştirilerek sıralandığı örgütlenmiş bir beceri şeklidir.Devamlı beceri: Belirli bir başlangıç ve bitişi olmayan, genellikle sürekli ve tekrar eden bir şekilde ortaya çıkan hareketi oluşturan becerilerin organizasyonudur.
Motor ve bilişsel öğelerin göreli önemine göre becerilerin sınıflandırılması
Motor – Bilişsel Beceri BoyutuMotor Beceriler Bilişsel Beceriler
Karar verme en azMotor kontrol en
yüksekte
Biraz karar vermeBiraz motor kontrol
Karar verme en yüksek
Motor kontrolü en azYüksek atlama Futbolda geri dörtlüde
oynamakSatranç oynamak
Ağırlık çalışma Kalabalık havaalanı terminalinde yürümek
Yemek yapmak
Arabalarda lastik değiştirme
Yarış arabası kullanmak
Bir spor dalında antrenörlük yapmak
Çevresel yordanabilirlik düzeyine göre becerilerin sınıflandırılması
Açık – Kapalı Beceri BoyutuKapalı beceriler Açık beceriler
Yordanabilir çevre Yarı yordanabilir çevre
Yordanamayan çevre
Boş arazide araba kullanmak
Araba kullanmak Şehir merkezinde cep telefonu ile konuşurken araba kullanmak
Antrenman Hazırlık maçı Final maçı
Örgü örmek Karşıdan karşıya geçmek
Futbol oynamak
Kapalı beceri: Tahmin edilebilir ya da sabit bir ortamda yapılan ve bireyin hareketlerini önceden planlamasına olanak sağlayan becerilerdir.Açık beceri: Tahmin edilemeyen bir ortamda veya hareket halinde yapılan ve bireylerin hareketlerinde ortamın dinamik özelliğine göre karşı tepkileri gerektiren beceri
Beceri performansının özellikleri Hedefe ulaşmak için maksimum kesinlik
Minimum enerji kullanımı Minimum hareket zamanı
Kısa sürede + az enerji ile + doğrudan hedefe ulaşmak= İstenilen Beceri
Performansı
Yumurta – Tavuk HikayesiMotor performans & Motor öğrenme
Tavuk mu yumurtadan çıkar yoksa yumurtamı tavuktan?
Motor performans: Gönüllü eylemlerin ya da motor becerilerin gözlemlenebilir ürünüdür. Her zaman gözlemlenebilir ve bir sürü şeyden etkilenir. Motivasyon, uyarılmışlık, yorgunluk ve fiziksel durum gibi geçici etkenler, bireyin performans düzeyinde dalgalanmalara yol açabilir.
Motor öğrenme: Bir bireyin motor beceriyi yapma kapasitesini belirleyen iç süreçlerde uygulama ve deneyimle ortaya çıkan değişimdir.
Yumurta – Tavuk HikayesiMotor performans & Motor öğrenme
Yumurta tavuktan çıkar ama yumurtadan tavuk değil civ civ çıkar!
Motor öğrenmeden motor performans ortaya çıkar. Fakat iyi öğrenme sonucu
kötü performans görülebilir. O an ki durum iyi değerlendirilmelidir.
Motor performans & Motor öğrenme arasındaki yakın ilişkiyi
gösteren iki fenomen1. Öğrenmenin aşamaları2. Örtük (Gizil Öğrenme)
Motor öğrenmenin AşamalarıMOTOR ÖĞRENME AŞAMALARININ VE BUNLARA BAĞLI MOTOR PERFORMANS
ÖZELLİKLERİNİN KURAMSAL OLARAK GÖSTERİLİŞİ
Öğrenmenin Başlangıcında Öğrenmenin Geç Aşamasında
Bilişsel (Deneme yanılma) Özerk (Serbest ve kolay)
Sözel motor (Daha fazla konuşma) Motor (Daha fazla hareket)
Hareketin Fikrini Kavramak Sabit ve farklılaşan
Koordinasyon (Örüntüyü kazanmak) Kontrol (gerektiği şekilde örüntüyü uyarlamak
Bunlara Bağlı Motor Performans Özellikleri
Öğrenmenin İlk Aşamaları Öğrenmenin Sonraki Aşamaları
Kaba görünümlü Daha rahat Otomatik
Doğru olmayan Daha doğru Doğru
Tutarsız Daha tutarlı Tutarlı
Yavaş, duraksayarak Daha akıcı Akıcı
Çekingen Daha kendine güvenli Güvenli
Kararsız Daha kararlı Kesin
Katı Daha uyarlanabilir Uyarlanabilir
Etisiz Daha etkili Etkili
Otomatikleşme Bazı bireyler, sadece yeterince çalıştıktan sonra
öğrenmenin son aşaması olan otomatikleştiği aşamaya ulaşır.
Bazıları bunu otonom, bazıları ise motor aşama olarak adlandırır.
Birey sözel ya da bilişsel öğeleri düşünmek yerine, eylemi yapmaya daha fazla vurgu yapmaktadır.
Bu aşamadaki bireyler performanslarında hata varsa ya da performanslarında hata oluşursa bunları belirleyebilir hatalarını düzeltebilirler.
Otomatik hareketler: İleri düzeyde öğrenmenin bir özelliğidir. Hareketlerin, becerilerin bilinçli farkındalık ya da az bir dikkatle sergilenmesidir.
Örtük (Gizil Öğrenme) Öğrenme Tekrarlı performans denemeleri
sonucunda bireyin doğru tepki verme kapasitesinde oluşan düzelmedir.
Düzelmeye neden olan şeyler bireyin farkındalığı dışındadır.
Örnek: Küçük bir çocuğun konuşmayı öğrenirken farkında olmadan dil bilgisi kurallarını öğrenmesi
Günün Altın BilgisiKalıcı hafıza kaybı sorunu yaşayan insanlar
üzerinde yapılan klinik çalışmaların sonuçları bize gösteriyor ki, motor sistem hakkında çok az şey biliyoruz.
Neden?Çünkü Hafıza kaybı sorunu yaşayan hastalar,
hiçbir şey hatırlamamalarına rağmen motor becerileri tekrar eski haline döndürebildikleri hatta bazılarının motor hafızasının aynen devam ettirdiği bilim adamları tarafından aktarılmıştır.
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ VE
KARAR VERME
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ VE KARAR VERMEMotor beceri öğrenimi:
• Birey bir bilgi işlemcidir.• Bilgisayarın işleyişine benzer bir modelle
açıklanır.
BİLGİ İŞLEM SÜRECİ VE KARAR VERME
GİRDİ
ÇIKTI
TEPKİNİN PROGRAMLANMASI
UYARANIN TANIMLANMASI
TEPKİ SEÇİMİ-KARAR VERME
Girdi kaynakları Işık Ses vb…
Bireyler uyarana tepki verme sürecine başlamak için uyaranı görmeye, işitmeye ya da hissetmeye ihtiyaç duyarlar.
Uyaranın tanımlanması Birey görme, işitme, dokunma, kinestetik
duyum ve koku gibi çeşitli duyusal sistemlerini kullanarak çevresel bilginin içeriğini analiz eder.
Bu bilginin bileşenlerini bir araya getirir.
Tepki seçimi Uyarının tanımlanmasından sonra buna
karşı hangi tepkinin verileceği konusunda bir seçim yapma, karar verme aşamasıdır.
Tepkiyi programlamaMotor sistem arzu edilen hareketi ortaya
koymak için düzenlemektedir.
Gelen komutlara göre kas sistemini hazırlama
Uygun bir şekilde duyusal sistemi yönlendirme
Ortaya konulacak eylemin dinamiklerine uygun bir biçimde hazırlanmak
Çıktı Üretilen motor davranış ya da eylemdir. Bilgi işlem süreci sonunda elde edilen
sonuçtur.
REAKSİYON ZAMANI VE KARAR VERME Uyarıcının sunumu ile bireyin tepkisinin
başlangıcı arasında geçen zaman aralığıdır.
Bireyin kararlarının hızının ve etkililiğinin iyi bir belirleyicisidir. Yani bilgi işleme sürecinin hızını belirler.
Reaksiyon zamanı ve karar vermeyi etkileyen faktörler
1. Uyarıcı – tepki seçeneğinin sayısı:Reaksiyon zamanı ve karar vermeyi etkileyen en
önemli unsurlardan birisi belirli bir zamanda ortaya çıkan olası uyarıcı sayısıdır.
Örn: verilen uyarıcıya bağlı olarak farklı parmaklarla tuşa basmak.
Bu gibi durumlar seçkili reaksiyon zamanı olarak bilinmektedir.
Seçkili ve basit reaksiyon zamanıSeçkili reaksiyon zamanı: Birden fazla
uyarana göre ortaya konan reaksiyon zamanı
Basit reaksiyon zamanı: bir uyarıcının verilmesi ile onunla ilgili tepkinin başlaması arasında geçen zaman aralığı
Hick Kanunu Uyarcı – tepki seçeneklerinin sayısındaki
artış ile seçkili reaksiyon zamanı arasında olan sabit ilişkiyi tanımlayan kanundur.
Buna göre; uyaran-tepki çiftlerinin sayısı arttıkça, seçkili reaksiyon zamanı da doğrusal bir biçimde artmaktadır.
Reaksiyon zamanı ve karar vermeyi etkileyen faktörler2. Uygulaması sayısı3. Uyarıcı – tepki uyumluluğu : bir uyaran
ve çağrıştırdığı tepki arasındaki ilişkinin doğallık derecesidir.
Karar vermedeki gecikmelerin üstesinden gelmek: Önsezi Önsezi:Uyarıcıyı önceden tahmin edip ona göre
karar vermekÖnsezi türleria) Uzamsal ya da olaya yönelik önsezib) Zamansal önsezi
Uzamsal ya da olaya yönelik önsezi
Uyaran verilmeden önce ne olacağını sezinlemek
Zamansal önsezi Tepki verilecek uyaranın ne zaman
ortaya çıkacağını veya olaylar dizsinin zamanını sezmek
YÜKSEK VE DÜŞÜK UYARILMIŞLIK VE KAYGI DURUMLARINDA BİLGİ İŞLEME
SÜRECİ Uyarılmışlık: Bireyin merkezi sinir
sistemindeki aktivasyon yada heyecan/uyarılma düzeyidir.
Kaygı: Bireyin belirli bir durumu yorumlama şeklini ve bu yorumlama sonucu ile ilişkili olan duygularıdır.
Durumluk Kaygı: Bireyin durumları tehdit edici olarak algılamadaki genel eğilimi
Sürekli Kaygı: Bireyin sürekli olarak bir tehdit algılamadaki genel eğilimi
TERS – U DENENCESİ
TERS – U DENENCESİ
Çeşitli görevler için Ters – U denencesi
Daha çok kaba motor kontrol gerektiren basit görevlerde optimal uyarılmışlık düzeyi daha yüksektir
Yüksek Uyarılmışlık - Algıda Daralma Yüksek uyarılmışlık durumlarında bilgi
işleme sürecinde meydana gelen en önemli değişikliklerden biri algıda daralmadır.
Üç Tür Bellek Sistemi Bellek nedir?
Bilgi ya da eylem kapasitesinin sürekliliği veya kalıcılığıdır.
Kısa süreli duyusal bellek: En dıştaki bellek sistemidir. Bireye gelen bilgileri tanımlayana kadar bilgileri tutmaktadır.
Kısa süreli bellek: Kısa süreli duyusal depodan gelen bilgiyi tekrarlamaya gözden geçirmeye işlemeye ve transfer etmeye izin veren bellek sistemidir.
Uzun süreli bellek: Bilgi ve yaşam deneyimlerinin tutulduğu bellek sistemidir. Çok büyük kapasitesi ve bilgiyi tutma süresinin sınırsız olduğuna inanılmaktadır.
DUYUSAL BİLGİNİN BECERİLİ PERFORMANSA
KATKILARI
Duyusal Bilgi KaynaklarıDıştan gelen bilgi: Bedenin dışındaki kaynaklardan
gelen duyusal bilgidir, öncelikli kaynakları görme ve koku almadır.
Beden duyumu: Kaslardan, eklemlerdeki kaynaklardan ve bedensel hareketlerden gelen duyusal bilgidir.
İçten bilgi alımı: Bedenin içinden gelen, açlık, susuzluk gibi duyusal bilgilerdir. Becerili performans için önemli değildir.
İçsel duyum – hareket duyumu: Kasılmaları ve el-kol hareketlerini işaret eden motor sistemden gelen duyusal bilgidir, beden duyumu ile benzerdir.
Vestibular aygıtlar: Bedenin duruşu, denge ve başın hareketleri ile ilgili bilgi sağlayan ve iç kulakta yer alan beden duyumu organları
HAREKET ÜRETİMİ VE MOTOR PROGRAMLAR
Kapalı Döngü Kontrol Sistemi Arzu edilen durumu sağlamak için
geribildirimi, hata belirleme etkinliğini ve düzeltme süreçlerini kullanan kontrol türüdür.
İnsanlar tarafından yavaş ve planlanmış hareketleri kontrol etmek için kullanılmaktadır.
AÇIK DÖNGÜ KONTROL SİSTEMİ
Kapalı ve Açık döngü kontrol sistemi arasındaki fark nedir?
Hareket kontrolünde iki görsel sistemin rolü Odaksal görüş: İnsanların öncelikli olarak
nesneleri tanımlamak için kullandıkları görsel sistemlerdir.
Görsel alanın merkezini kullanmakta, bilinçli görsel algıyı yönetmekte ve loş ışıkta bozulmaktadır.
Çevresel görüş: İnsanların bedenlerinin çevredeki yönelimlerinin farkında olmalarına izin vermektedir, görsel alanın tümünü kapsamakla birlikte bilinçli değildir.
İki görsel sistemin karşılaştırılması
Özellikler Odaksal Görüş Çevresel Görüş
Görme alanının konumu Sadece merkezi Merkezi ve periferik (çevresel)
Farkındalık Bilinçli Bilinçsiz
Işığın az olmasının etkisi Bozulma var Çok az bozulma
Çözüm bulduğu genel soru Bu nedir? Nerededir?