Hazırlayan: Ali KÜLAH – 110204048 – 1. Öğretim

Ders: Uygulamalı Jeomorfoloji

Konu: Maden Aramalarında Oluşan Sorunlar ve Önlemler

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Beyhan Öztürk

1

• Dünya’da Madencilik, Üretimi ve Tüketimi

• Türkiye'de Madencilik, Üretimi ve Tüketimi

• Açık ve Kapalı Ocak Madenciliği

• Faaliyeti Sona Ermiş Maden Ocaklarının Bulunduğu Alanlarda

Yapılan Peyzaj Çalışmaları

• Faaliyeti Sona Ermiş Maden Ocaklarının Bulunduğu Alanların

Değerlendirmesi

• Faaliyeti Sona Ermiş Maden Ocaklarını Doğaya Yeniden

Kazandırmada Uygulanan Bitkilendirme Çalışmaları

• Madenlerin Oluşturduğu Sorunlar, Çevreye Olan Etkileri ve

Alınabilecek Önlemler

• Taş Ocaklarının Çevreye Etkileri

• Başlıca Maden Çeşitleri ve Sorunları

KAYNAKLAR

2

Dünya’da Madencilik, Üretimi ve Tüketimi

3

Kaynak: www.mosaic.cnfolio.com/M528Coursework2008C111

Dünya Maden Haritası

4

Dünya maden rezervlerinde önemli payları olduğu gibi dünya maden

üretiminde de rol oynayan ülkelerin başında ABD, Çin, Güney Afrika, Kanada,

Avustralya ve Rusya gelmektedir. Bunun yanı sıra maden grubuna girmeyen

petrol üretiminde Suudi Arabistan, Kuveyt, İran, Rusya ve Türk Cumhuriyetleri

önemli rezervlere sahiptir.

Dünya maden rezervleri açısından en zengin ülkeler ve bu ülkelerdeki

önemli maden cevherleri aşağıdaki gibidir:

• Güney Afrika Cumhuriyeti - Altın, platin grubu metaller, manganez, krom,

alüminyum

• Çin - Demir, kurşun, manganez, molibden, kalay, zirkonyum, çinko ve fosfat

• Kanada - Uranyum, çinko, altın, bakır, nikel, kobalt, demir, petrol ve doğal

gaz

• Avustralya - Kömür, demir, rutil, çinko, kurşun ve uranyum

• ABD - Kurşun, molibden ve fosfat cevherleri

5

Dünyada Maden Üretimi

Dünyada yıllık 1,5 trilyon USD değerinde 10 milyar tonun üzerinde

maden üretilmektedir.

6

Dünyadaki Başlıca Madenler ve Ülkelere göre Bu Madenlerin Üretim Oranları

7

8

Dünyadaki Başlıca Madenler ve Ülkelere göre Bu Madenlerin Tüketim Oranları

9

10

Kaynak: TBMM Araştırma Komisyonu Raporu, Mayıs 2010

11

12

Kaynak: No Dirty Gold. Dirty Metals Mining, Communities and the Environment. A

Report by Earthworks and Oxfam Amerika, 2004.

Dünya Üzerindeki Madencilik Endüstrisinde Sorunlu Bölgeler

13

• Alaska:Red Dog: Dünyanın en büyük Çinko Maden Yataklarına sahip olan

Red Dog, aynı zamanda Alaska’nın en büyük kirlilik kaynağıdır. Yılda

196.000 ton toksik atık bu maden yataklarından yeryüzüne bırakılmaktadır.

14

• Utah:Bingham Canyon: Bu bakır ve altın madencilik şirketi, şimdilerde

dünyanın en büyük açık maden ocağı işletmesine sahiptir. Maden ocağı

çukuru 1.5 km derinliğinde ve 4 km genişliğindedir. Şirket, işçi sendikasıyla

yapmış olduğu anlaşmayı ihlal ederek çalışanlarını topluca işten çıkarmakla

suçlanmaktadır.

15

• Romanya:Rosia Montana: Bu açılması teklif edilen altın maden ocağı eğer

kurulsaydı, Avrupa’nın en büyük açık maden ocağı işletmesi olacaktı ve bu

bölgede yaşayan 2000 kişi yaşadığı yerleri terk etmek zorunda kalacaktı,

ayrıca Romanya’nın arkeolojik alanları tahrip olacaktı.

16

• İspanya:Los Frailes: Bu kurşun ve çinko maden ocağında 1998’de

meydana gelen kaza, maden ocağındaki toksik çamurlu suların Guadiamar

nehrine akmasına ve Donana Ulusal Park’ının bazı bölümlerinin de

kirlenmesine yol açmıştır.

17

• Kırgizistan:Kumtor: Bölgede çok sayıda meydana gelen siyanür

saçılımları, işçi kazaları ve ölümler, Dünya Bankası’nın finanse ettiği altın

madenciliği projesi hakkındaki endişelerin artmasına yol açmıştır.

18

Türkiye'de Madencilik, Üretimi ve Tüketimi

19

Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı

20

Kaynak: Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü

Ülkemizin karmaşık jeolojik ve tektonik yapısı çok çeşitli maden yataklarının

bulunmasına olanak sağlamıştır. Günümüzde dünyada yaklaşık 90 çeşit madenin

üretimi yapılmaktayken ülkemizde 60 civarında maden türünde üretim yapılmaktadır.

MTA verilerine göre, dünyada 132 ülke arasında toplam maden üretim değeri

itibarıyla 28’inci sırada yer alan ülkemiz, maden çeşitliliği açısından ise 10’uncu

sırada bulunmaktadır.

Başta endüstriyel ham maddeler olmak üzere, bazı metalik madenler, linyit

ve jeotermal kaynaklar gibi enerji ham maddeleri açısından ülkemiz zengindir.

22

Türkiye’de bulunan zengin mineral kaynaklar arasında; bor tuzları,

barit, jips, lületaşı, mermer, diyatomit, perlit, manyezit, stronsiyum tuzları,

sepiyolit, fluorit, kireçtaşı, pomza, sodyumsülfat, zeolit, profilit, kuvars-kuvarsit,

linyit, feldspat, kayatuzu, olivin, dolomit, siliskumu, altın, bentonit, trona, asbest,

kalsit ve zımpara taşı önemli mineral kaynaklar arasında; kaolen, karbondioksit,

krom, molibden, boksit, nefelin siyenit, civa, NTE, diatomit, Tras, antimuan,

toryum, alünit, kum-çakıl, gümüş, turba, tuğla toprağı, volfram sayılabilir.

Türkiye’deki yetersiz mineral kaynakları arasında ise bakır,

manganez, grafit, boya toprakları, kurşun, alüminyum, maden kömürü, zirkon,

çinko, arsenik, talk, titan, demir, kükürt, mika, nikel, fosfat, kil mineralleri

sayılabilmektedir.

23

Türkiye'de Maden Üretimi

24

Türkiye'de Maden Tüketimi

25

Kaynak: TUIK

26

Türkiye’de Bir Madenin İşletmeye Açılabilmesi için Alınması Gereken İzinler

27

Madencilik hâsılatı içinde sektör payları-2007

(TBMM Raporu)

Yıllara Göre Türkiye’de Maden Arama

Başvuru ve Ruhsat Sayıları (TBMM Raporu)

28

Madencilik Yerkabuğunun Kazılmasıyla Yapılan Bir Faaliyettir

29

Açık ve Kapalı Ocak Madenciliği

30

Açık Ocak Madencilik Yönteminde Faaliyetler

• Bitki örtüsü ve üst toprağı kaldırarak yüzeyi hazırlamak,

• Kaya tabakalarını kırmak veya patlayıcılar yardımıyla parçalamak,

• Örtü tabakasını yükleyerek araziden uzaklaştırmak,

• Madeni çıkartarak araziden uzaklaştırmak

olarak sıralanabilir.

Açık Ocak Madenler31

Bitki örtüsü, alt-üst toprak ve kömür

32

33

34

Kapalı Ocak Madenciliği

• Yeraltı madenciliği maden yatağının üzerindeki örtü tabakasının çok kalın

olduğu durumlarda uygulanan bir yöntemdir.

• Yeraltı madenciliğinde madenin bulunduğu alan tespit edilip yerin altında

galeriler açılarak faaliyet sürer.

• Yeraltı madencilik faaliyetleri sırasında bozulan sahalar, genellikle, geniş

alanlar kaplamaz. Bu nedenle bu tür sahalar için madencilik sonrası arazi

kullanımı ile ilgili düzenleme ve iyileştirme çalışmaları da gündeme gelmez.

35

Faaliyeti Sona Ermiş Maden Ocaklarının Bulunduğu

Alanlarda Yapılan Peyzaj Çalışmaları

36

37

Faaliyeti sona ermiş bir maden ocağı, işletmecisi tarafından terk

edilip kapatılmasından sonra peyzaj mimarının bu alanı doğaya

yeniden kazandırmak için yapacağı plan aşamaları (doğal ve

kültürel yapı ile alana ait çevre sorunları analizinden) şunlardır;

• Faaliyet öncesi, faaliyet alanı ve çevresindeki flora, fauna tespit, toprak, su,

hava, doğal ve kültürel peyzaj değerleri, jeolojik koşulları, jeomorfolojik,

hidrojeolojik, jeolojik risk, sosyo-ekonomik ve kültürel faktörler dikkate

alınarak mevcut durumun ortaya konmasıdır.

• Faaliyet sahasının fiziksel, kimyasal ve jeolojik duraylılığının sağlanmasıdır.

• Faaliyet sahasının yeniden düzenlenmesidir.

• Toprak, su ve hava yönetimi çalışmalarının gerçekleştirilmesidir.

• Peyzaj çalışmalarının gerçekleştirilmesidir.

• Faaliyet alanlarının iyileştirilmesidir.

• Faaliyet alanlarının kapatılması ve terk edilmesidir.

• İzleme ve denetim yönetimlerinin gerçekleştirilmesidir.

38

Doğa Onarım Çalışmaları 4 aşamadan meydana gelmektedir:

• Alan kullanım planlaması:

Bir alanının değişik faktörler (fiziki, beşeri ve ekonomik) yönünden irdelenip önerilen kullanımlara uygunluğunun araştırılmasıdır.

• Yeniden düzenleme:

Planlamaya uygun kazı-döküm yapılması, bitkisel toprağın ayrı olarak depolanıp daha sonra serilmesi, tesviye, drenaj ve su rejimi kontrolü ve gerekli alt yapının hazırlanması yeniden düzenleme işleridir.

• İyileştirme:

Tahrip edilmiş alana biyolojik verimliliğin yeniden kazandırılması ve toprağın değerlendirilmesi-geliştirilmesi ile yeniden bitkilendirme çalışmalarıdır.

• İzleme ve bakım:

Uygun bir yeniden düzenleme ve iyileştirme çalışmasından sonra arazinin verimli olarak kullanılmasını sağlamak için izleme ve bakım çalışmaları yapılır.

39

Balıkesir'de Maden Sahalarında Yapılan Bitkilenlendirme Çalışmaları

Edremit Orman İşletme Müdürlüğüne bağlı Havran Orman İşletme Şefliği,

Küçükdere Köyü hudutlarında içerisinde Koza Altın İşletmeleri adına

241,582.54 m2 lik maden sahası yapılan rehabilitasyon çalışmaları ile tekrar

ağaçlandırıldı. (Yıl:2011)

40

41

Bergama Ovacık Altın Madeni’nde Doğaya Yeniden

Kazandırma Faaliyetleri

Kaynak: Altın Madencileri Derneği42

Kaynak: Altın Madenciler Derneği 43

Goldon Croos Altın Madeni ( Yeni Zelanda )

Kaynak: Altın Madencileri Derneği

44

Faaliyeti Sona Ermiş Maden Ocaklarının Bulunduğu

Alanların Değerlendirmesi

45

46

Faaliyeti Sona Ermiş Maden Ocaklarını Doğaya Yeniden Kazandırmada Uygulanan Bitkilendirme Çalışmaları

47

Bitkisel onarımda kullanılacak bitkiler;

• Üretimi ve bakımı kolay olmalıdır.

• Hızlı bir gelişim göstermelidir ve yayılıcı olmalıdır.

• Derin ve güçlü kök sistemine sahip olmalıdır.

• Su tutma kapasitesi yüksek olmalıdır.

• Gürültü ve rüzgar önleyici bir özelliğe sahip olmalıdır.

• Kötü ikim şartlarına dayanıklı olmalıdır.

• Sığ, kalkerli, kayalık zeminlere ve erozyona dayanıklı olmalıdır.

• Ekonomik yönden kolaylık sağlamalıdır.

• Fizyolojik özellikleri, yaprak, doku vb. diğer özellikleri; diğer türlerle

tamamlayıcı olmalıdır.

48

Kurt Üzümü

(Gojiberry ya da wolf berry)

49

İğde Ağacı

50

Madenlerin Oluşturduğu Sorunlar, Çevreye Olan

Etkileri ve Alınabilecek Önlemler

51

52

53

54

http://eng.ankara.edu.tr/~kavusan/index.html

55

http://eng.ankara.edu.tr/~kavusan/index.html

56

Taş Ocaklarının Çevreye Etkileri

• Taş ocağı, taş çıkartmak için yer kabuğunun yüzeyinde açılan ocaktır.

Ocaktan çıkarılan taş, bloklar ya da küçük parçalar hâlindedir.

• Taş ocakları genellikle inşaatlarda ve sanayide gerekli olan taş, kum, mıcır,

kara yolu ve demir yolu dolgu malzemesi, çimento ve beton üretimi

amacıyla kurulmaktadır.

• Etkileri: Taş ocaklarının faaliyeti sonucu oluşan tozlar, insanlar ve bitkiler

üzerinde olumsuz etki yapar. Bu hava kirleticiler, bitki örtüsünün ve ekili

alanların zarar görmesine neden olur. Taş ocaklarından çevreye verilen atık

maddeler; çevredeki bitki örtüsüne, toprak yapısına, havaya, suya, tarım

alanlarına ve canlı habitatlarına zarar verir.

• Değişik amaçlar için taş ocaklarından farklı özelliklerde taş üretilmektedir.

Bu üretim, ocaklarda dinamit patlatarak ya da taşlar kesilerek yapılmaktadır.

• Bazı ülkelerde taş ocaklarının patlatmalı (çeşitli patlayıcılar kullanılması)

yöntemle işletilmesi; doğal çevre üzerinde bozucu, yıkıcı, tahrip edici, insan

yaşamı üzerine çok çeşitli olumsuz etkilere hatta yaralanma ve kazalara

neden olmaktadır

57

Kara yolu kenarında yer alan bir taş ocağı

Taş ocağı işletmesi

Kesme yöntemiyle işletilen bir

taş ocağı

58

Başlıca Maden Çeşitleri ve Sorunları

59

Altın

• Altın, kimyada Au sembolü ile gösterilen yumuşak, parlak sarı renkte

kimyasal bir elementtir. Altının parlak sarı rengi, asitlere karşı dayanıklılığı,

doğada serbest halde bulunabilmesi ve kolay işlenebilmesi gibi özellikleri,

insanların ilkçağlardan beri ilgisini çekmiştir.

• Altın, parlak sarı rengi ve ışıltısıyla göz alan çok ağır bir metaldir. Üstelik

kolay kolay tepkimeye girmeyen çok kararlı bir element olduğu için havadan

ve sudan etkilenmez. Bu yüzden hiçbir zaman paslanmaz, kararmaz ve

donuklaşmaz. Bir başka özelliği de saf haldeyken çok yumuşak olmasıdır;

bu nedenle kolayca dövülerek biçimlendirilebilir. Altın bütün bu özellikleriyle

tarih boyunca en kıymetli metallerden sayılmıştır. (Kaynak: Wikipedia)

60

Dünya Altın Üretimi – Ton ve Yüzdelik Oran

61

Avrupa’da Altın Üretimi (ton)

62

Merkez Bankalarındaki Altın Stokları : 31.587 Ton ve Yüzdelik oran (Aralık 2007)

63

Türkiye’nin Altın Potansiyeli ve İşletilmeye Hazır Altın Rezervleri

64

Siyanür

• Siyanür, karbon ve azot ihtiva eden bir grup kimyasal maddeye verilen

genel bir isimdir. Siyanür bileşikleri hem doğal olarak bulunan hem de

insanlar tarafından üretilen (antropojenik) kimyasallardan oluşur.

• Eklem bacaklılar, böcekler, bakteriler, yosunlar, mantarlar ve daha üst

yapıdaki bitkilerin çeşitli türleri dahil siyanürün iki binden fazla doğal kaynağı

bulunmaktadır.

• Gaz halindeki hidrojen siyanür ile katı haldeki sodyum ve potasyum siyanür

insanlar tarafından üretilen siyanürün başlıca biçimleridir.

• Kendine özgü özellikleri nedeniyle siyanür, metal parçalar ile plastikler,

sentetik kumaşlar, gübreler, bitki zararlıları için ilaçlar, boyalar ve ilaçlar gibi

çok sayıdaki genel organik ürünlerin imalinde kullanılır.

• Siyanürün sanayide kullanımı hakkında halkın haklı bir endişesi

bulunmaktadır. Siyanür toksik bir maddedir ve belirli miktarlarda yutulması

veya solunması halinde ölümcül olabilir.

65

Siyanürün Sanayide Kullanımı

• Siyanür, karbon ve azot gibi yaygın elementlerden oluşması ve diğer

maddelerle kolayca reaksiyona girmesi nedeniyle kimya sanayisinin temel

yapı taşlarından birisini oluşturur.

• Yılda, toplam üretiminin %80’ini oluşturan, bir milyon tonu aşkın siyanür;

nitril, naylon ve akrilik plastikler gibi organik kimyasalların üretiminde

kullanılmaktadır.

• Siyanürün geri kalan %20’si yükleme, boşaltma ve nakliyesi nispeten kolay

ve güvenli bir katı siyanür türü olan sodyum siyanürün imalâtında kullanılır.

Bunun da %90’ı büyük çoğunluğu altının elde edilmesi olmak üzere,

dünyanın dört bir yanında madencilikte kullanılmaktadır.

Dünya Siyanür Üretiminin Madencilikte Kullanılan Kısmı

66

Altın Üretiminde Siyanür Kullanımı

• Altına yüksek değer verilmesinin nedenlerinden birisi, kimyasalların hemen

tamamının etkisine olan direncidir. İstisnalardan birisi, kıymetli metali

çözündüren siyanür veya daha doğru bir ifade ile siyanür içeren çözeltidir.

• Madencilikte siyanür, kırma ve graviteyle ayırma gibi basit fiziksel

süreçlerde kolayca zenginleştirilemeyen ve özellikle düşük tenörlü

cevherlerden altını (ve gümüşü) elde etmede kullanılır.

67

Dünyada Siyanür Üretimi

Katı, sıvı veya gaz halindeki siyanürün dünyada başlıca üç üreticisi

vardır:

• Amerika Birleşik Devletleri’nde Dupont,

• İngiltere’de ICI,

• Almanya’da Degussa Corporation

dur.

• Yıllık toplam dünya üretimi yaklaşık 1,4 milyon ton HCN’dir.1 Daha önce

belirtildiği gibi, toplam HCN (Hidrosiyanik asit) üretiminin %20’si sodyum

siyanürün (NaCN) elde edilmesinde ve geri kalan %80’i kimyasal

maddelerin üretimi gibi çok sayıda sanayi faaliyetinde kullanılmaktadır.

Sodyum siyanür ABD’de FMC Corporation tarafından da üretilmektedir.

68

Siyanürün Sıhhî ve Çevresel Etkileri

• Siyanürün İnsanlar Üzerindeki Toksik Etkisi ve Marazları

• Yeterince yüksek dozaja maruz bırakıldığında, siyanür bir şahsı birkaç

dakika içinde öldürecek kapasitede hızla tesir edebilen bir zehirdir. İnsanlar

siyanüre solunum, yutma veya deri yoluyla absorbsiyonla maruz kalabilirler.

Siyanür, dokuda hipoksiya veya “syanosis” (derinin mavimsi renk alması)’

na neden olarak hücrelerin oksijen kullanmasını önler. Solunum sistemi

hücreleri oksijenle besleyemez ve tedbir alınmazsa hızlı ve derin solumalar

ve ardından katılma, şuur kaybı ve boğulma ile sonuçlanır. En yaygın

antidotu amil nitrit olup ağızdan veya damardan alınabilir. Siyanürün

kansere, kusurlu doğumlara veya olumsuz olarak etkilenmiş üremeye neden

olduğu bilinmemektedir.

69

• Siyanürün Çevresel Etkileri

• Zararlı maddeler sadece insanları değil ekolojik alıcıları da etkilerler.

Madencilik ortamlarında üç ekolojik veya çevresel alıcı grubu kaygı

konusudur:

memeliler,

sürüngenler,

amfibianlar; kuşlar (özellikle yaban ördeği); balıklar ve diğer sucul hayat.

• Maden sahalarındaki siyanürün hayvanlar üzerindeki önemli olumsuz

etkileri konusunda az sayıda rapor vardır. Sodyum siyanür ve siyanür içeren

çözeltiler maden sahalarında kısıtlı alanlarda kullanılmaktadır. Yürüyen veya

sürünen hayvanların bu alanlara erişimi duvarlar, beton platformlar,

hendekler ve perdelerle önlenirken, tesislerdeki insan varlığı da hayvanların

yaklaşmasında caydırıcı bir rol oynamaktadır. ABD’de hükümet yetkililerinin

değerlendirmeleri, standart sınırlayıcı tasarımların ve iyi mühendislik

kontrolünün memeli, sürüngen ve amfibianlara olabilecek tehditleri etkin bir

şekilde azalttığını göstermiştir.

70

ABD, Nevada’da Placer Dome ve Kennecott’un ortak yatırımı olan Cortez altın

madeninde çözelti yüzeyini örten yüzer “kuş topları”.

71

Siyanürün meydana getirdiği sorunlara örnek:

• ABD’de 1998’de 6 ila 7 ton siyanür yüklü atık Homestaka Madeninden

Whitewood nehrine dökülmüş ve kitlesel bir balık ölümü gerçekleşmiştir.

Akarsuyun tamamen iyileşmesi için çok uzun yıllara gereksinim olduğu

bildirilmektedir (Moran, 1998).

• 1984'te Papua Yeni Gine'de Ok Tedi altın madeni için 2100 metrelik dağ

traşlanmış, yoğun yağışlar nedeniyle siyanürlü toprak akmış, siyanür

taşıyan bir gemi batmış ve yöre halkı başka yere taşınmıştır (Fields, 2001).

• 1995’de Guyana’da Omai Altın Madeninde siyanür içeren 2.5 milyar litre atık

su ülkenin en önemli akarsuyu olan Essequibo nehrine akmış ve kitlesel bir

balık ölümüne yol açmıştır. Diğer ülkeler Guyana’dan balık ithaline geçici bir

yasak getirmişlerdir (Boulanger, 2004).

72

Kömür

• Kömür, değişik oranlarda organik ve inorganik bileşenler içeren tortul bir

kayaçtır.

• Kömürün ana bileşeni hidrokarbonlardır; bu nedenle, oluşumu karbon

çevrimine çok bağlıdır.

• Kömürleşme, bir bitkisel deponun fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal

değişimlere uğrayarak karbonca zengin oksijence fakir hidrokarbonlara

dönüşmesidir.

73

Kömür yataklarının oluşumu ve bununla ilgili teoriler

•Kömür oluşumu için gerekli koşullar

–Organik madde

–Detritik materyal (örtü tabakası)

–Basınç

–Zaman

74

•Kömür oluşum teorileri

–Otokton Oluşu Teorisi

Bitkisel artıkların çökelimi ve kömürleşmesi bitkilerin geliştiği ortamda olmakta,

bir taşınma söz konusu edilmemektedir.

–Ollokton Oluşum Teorisi (Deltalar Teorisi)

Kömürleri oluşturan bitkisel artıkların tatlı veya acı sulu göllere veya denizlere

taşınarak buralarda çökeldiği ve bazı değişim olaylarından sonra kömürleştiği

öne sürülmektedir.

75

Kömürlerin jeolojik zaman ve devirlere göre sınıflandırılması

76

77

Dünya’da ve Türkiye’de Kömür Üretimi

78

Dünya Kömür Tüketimi

79

Grizu Patlamaları

• Grizu, metanın hava ile karışımı olarak tanımlanmaktadır.

• Kömür madenciliğinin en önemli sorunlarından biri olan grizu patlamaları, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de defalarca meydana gelmiş; can ve mal kayıplarına neden olmuştur.

• Metan gazı renksiz ve kokusuz bir gazdır. Yandığında, koşullara göre, mavi, soluk mavi ve hatta beyaz renk bile verebilir. Metan gazı, kömürün oluşumundan itibaren kömürün içinde veya çevre kayaçlarda sıkışmış olarak bulunmaktadır. Kömür üretimi sırasında ise, yeraltı çalışma yerlerine, kömürden veya çevre kayaçlardan sızarak tehlikeli bir ortamın oluşmasına neden olmaktadır (Sengupta, 1993).

• Grizu patlamaları havada %5-15 arası metan bulunduğunda, en şiddetli patlama ise havada %9-9.5 civarında metan bulunması halinde meydana gelmektedir.

• Grizu patlamasının olabilmesi için üç etkenin bir araya gelmesi gerekir. Bunlar; metan gazı, oksijen ve karışımın patlamasına neden olan bir kıvılcım veya bir ısı kaynağıdır. Bunlardan oksijeni ortamdan yok etmeye olanak yoktur. Zİra, yeraltına hava gönderme zorunluluğu vardır. Yeraltı çalışmalarında ateşleme kaynağının (bir kıvılcım veya ısı kaynağı) oluşması, alınan tüm önlemlere karşın çalışmanın karakteri icabı her zaman önlenememektedir. O halde, patlamanın önlenmesi için yapılacak tek işlem metan gazının ortamdan uzaklaştırılması ya da parlamanın anında söndürülmesi olmaktadır (Skochinsky and Komorov,1969).

80

Ülkemizde görülen patlamalar (1980 sonrası)

Dünya'da görülen patlamalar (1980 sonrası)

Grizu Patlamaları örnek:

81

Cıva

• Civa, baryum, kadmiyum, kurşun, arsenik vb. gibi ağır metaller ve bunların

bileşikleri insan sağlığına toksik (zehir) olarak etki ederler.

• Dünyada üretilen civa ve civa bileşikleri çeşitli endüstri dallarında

kullanılmaktadır. PVC üretiminde gerekli olan klor, doygun tuzun

elektrolizinden elde edilir.

• Baş ağrısı, titreme, uykusuzluk, kilo kaybı, halsizlik, iştahsızlık gibi belirtiler

göstermektedir.

• Bilindiği gibi sindirim yoluyla bağırsaklara ulaşan civa, bağırsaklar

tarafından hiçbir zaman kabul edilmez; yani vücuttan dışarı atılır. Fakat

ağızda oluşan civa buharlarının solunum yoluyla ciğerlere kadar gitmesi

büyük tehlikeler oluşturur.

82

• Akbulak, C., “ Yeraltı ve Enerji Kaynakları Coğrafyası Kömür sunumu ” , Çanakkale

Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Çanakkale,

2013.

• Dünyada ve Türkiye’de madencilik sektörü, Ernst & Young ve/veya Kuzey Yeminli

Mali Müşavirlik A.Ş.

• Mark J. Logsdon, Karen Hagelstein ve Terry I. Mudder., “Altın üretiminde siyanür

kullanımı”, Normandy Madencilik, 2001.

• Türk Tabipleri Birliği Kaz Dağları ve Çanakkale yöresi Madencilik Girişimleri Raporu,

2013.

• Cındık, Y ve Acar, C., “ Faaliyeti Bitmiş Taş Ocaklarının Yeniden Rehabilite Edilmesi

ve Doğaya Kazandırılması” ,KTÜ Orman Fakültesi, Peyzaj Mimarlığı Bölümü,

TRABZON, 2010.

• Açık Ocak Madenciliğinin Yarattığı Çevre Sorunları Fayda Analizi (İstanbul/Eyüp

Ağaçlı ve Akpınar Örnek Olay Çalışması)

• Doğal Kaynaklar ve Çevre, Açık Öğretim Yayınları.

• Güyagüler, T., “ Türkiye’ de Meydana Gelen Grizu Patlamalarının İrdelenmesi ve

Önlem Önerileri” , ODTÜ, Maden Müh. Bölümü, ANKARA.

• Kömür Ana Arama Projesi, MTA Enstitüsü, ANKARA.

• Pehlivan, M., Pehlivan, Erol ve Özler, M.A., “İnsan Sağlığı üzerine Cıva ve Cıva

bileşiklerinin etkisi”, S. Ü, Eğitim Fak. Kimya Ana Bilim Dalı, KONYA

• http://eng.ankara.edu.tr/~kavusan/index.html

• http://tr.wikipedia.org/wiki/Alt%C4%B1n#Bile.C5.9Fikleri83