Хичээлзаах анги: 11 анги

Хичээлийннэр: НийгмийнухаанБ.САРУУЛ

Улсын мөнгө хаанаас бүрддэг вэ?

Улсын мөнгө

Мөнгө

Зорилт

Татвар гэж юу вэ?

Татварын үүсэл

Улсын төсөв ба татвар

Төсвийн зарцуулалт

Татварын ач холбогдол.

Татвар нь “GIFT” гэдэг Эртний

Грек үгнээс гаралтай бөгөөд хүн

төрөлхтний түүхэнд анх өглөг буяны

шинж чанартайгаар үүссэн гэгддэг.

Одоогоос 200 гаруй жилийн тэртээ

Их британийн нэгдсэн вант улсад

“орлогын татварын хууль”-ийг

мөрдөж эхэлснээр орчин үеийн

татварын тогтолцооны үндэс суурь

тавигджээ.

Эртний болон Чингис хаан түүний

залгамжлагчийн үе

Татвар төлөгч

Харьяат ардууд

эзлэгдсэн аймаг

Олзлогсод

Татварын хэлбэр

Биеэр

бүтээгдэхүүнээр

хөрөнгөөр

зоосоор

Орчин үед

Татвар төлөгч

Иргэн

Байгууллага

Татварын хэлбэр

Мөнгө

Улсын төсвийн 70-80%

татвараар бүрддэг

Эдийн засагч Адам Смит “Татварын дөрвөн

зарчим” боловсруулсан байдаг.

Татвар нь хүний төлж чадах бодит боломжид

тулгуурласан байна.

Татвар нь бүх хүнд ил тод шударга байх ёстой.

Татвар боломжит цаг хугацаанд, зохих хэлбэрээр

төлөгдөх ёстой.

Татвар хураан авах зардал хамгитйн бага байх ёстой.

Татвар төлөх нь:

Татвараар бүрдсэн төсвийг хэрхэн зарцуулдаг вэ?

Татварын ач

холбогдол юу вэ?

4.1 Монгол улсын татварын түүхэн үечлэлийн

онцлог

19

Мал,

газар,

эд хогшил,

ажил үйлчилгээ

Мал,

хөрөнгө,

бүтээгдэхүүн,

газар тариалан,

ажил үйлчилгээ

Мал,

газар,

байгалийн нөөц,

ажил үйлчилгээ

Ажил

үйлчилгээ,

Хөрөнгө,

Орлого, ашиг,

Газар тариалан,

Бараа, бүтээгдэхүүн

Орлого, ашиг,

хөрөнгө,бараа, ажил

үйлчилгээ, байгалийн баялаг,

тусгай эрх

Харьяат ардууд

эзлэгдсэн аймаг

Олзлогсод

Биеэр

бүтээгдэхүүнээр

хөрөнгөөр

зоосоор

Монгол хаад

ноёд

харьяат ардууд

Биеээр

бүтээгдэхүүнээр

хөрөнгөөр

зоосоор

Харьяат ардууд

Биеэр

бүтээгдэхүүнээр

хөрөнгөөр

зоосоор

Баян ядуу гэхгүй

бүх иргэд

байгууллага

Хөрөнгө

мөнгө

Иргэн

байгууллага

Мөнгө

Эртний

болон Чингис

хаан түүний

залгамжлагчийн

үе

Манжийн үе

Богд хаант

Монгол

улсын үе

Социалист

нийгмийн

харилцаан

ы үе

Ардчилсан

төрийн

үеийн

татвар

Түүхэн үечлэл

Татвар ногдох

зүйлс

Татвар

төлөгч

Төлөх хэлбэр

Харьяат ардууд

эзлэгдсэн аймаг

Олзлогсод

Харьяат ардууд

4.2 Монгол улсын татварын

бүтэцМонгол улсын

татвар

Албан татвар

ШуудШууд

бус

Төлбөр Хураамж

Албан татварын

төлбөр , хураамжаас

ялгагдах онцлог нь

хариу төлбөргүйгээр

хийгдэж байгаагаараа

Ноогдлын дагуу

хариу төлбөргүйгээр

авах төлбөрийг

4.2/а.Албан

татвар

4.2/б.Хураа

мж

4.2/в.Төлбөр

Татварын бүрэлдэхүүн

Төрөөс ямар нэг

үйлчилгээ

үзүүлснийхээ төлөө

Төр өмчөө

хэрэглүүлснийхээ

төлөө

Төрөөс зөвхөн

иргэн, аж ахуй

нэгжид үйлчилгээ

үзүүлсний төлөө авч

байгаагаараа

Төр өмчөө иргэн, аж

ахуй нэгжид

хэрэглүүлсний төлөө

авч байгаагаараа

Онцлог

Төлбөрийн

хэрэгсэл

Мөн чанар

4.2.а/ Албан татвар

Ноогдлын дагуу хариу төлбөргүйгээр авах төлбөрийг хэлнэ.

Албан татвар нь төлбөр, хураамжаас ялгагдах онцлог нь хариу

төлбөргүйгээр хийгдэж байгаагаараа

4.2.б/Хураамж

Төрөөс ямар нэгэн үйлчилгээ үзүүлснийхээ төлөө авч

байгаа

Төрөөс зөвхөн иргэн аж ахуй нэгжид үйлчилгээ үзүүлсний төлөө авч

байгаагаараа

4.2.в/Төлбөр

Төр өмчөө хэрэглүүлснийхээ төлөө

Төр өмчөө иргэн, аж ахуй нэгжид хэрэглүүлснийхээ төлөө авч байгаагаараа

Татвар төлөгч

Орлогын

Шууд бус

татварШууд татвар

хөрөнгийнНийгмийн

даатгалын Хэрэглээний Хэрэглэгчийн

төлбөр хураамж

ААНОАТ

ХХОАТ

ҮХХАТ

Бууны АТ

АТБӨЯХ

АТЭМДШ

НДШ

Гаалийн АТ

НӨАТ

Байгалийн

ургамал,

агнуурын нөөц

ашигласны

Ойгоос

хэрэглээний

мод,ашигласны

Ус рашаан

ашигласны

тэмдэгтийн

газрын

Авто бензин

дизелийг түлш

Онцгой АТ

Орлогын

Шууд татвар

ААНОАТ

ХХОАТ

Аж ахуйн нэгж байгууллага, хувь хүмүүсийн бизнесийн үйл

ажиллагааны явцад олсон орлого

Шууд татвар

хөрөнгийн

ҮХХАТ

Бууны АТ

АТБӨЯХ

АТ

Байгууллага, иргэнд

Шууд татвар

Нийгмийн

даатгалын

ЭМДШ

НДШ

Шууд бус

татвар

Хэрэглээний

Гаалийн АТ

НӨАТ

Авто бензин

дизелийг түлш

Онцгой АТ

Шууд бус

татвар

Хэрэглэгчийн

төлбөр хураамж

Байгалийн

ургамал,

агнуурын нөөц

ашигласны

Ойгоос

хэрэглээний

мод,ашигласны

Ус рашаан

ашигласны

тэмдэгтийн

газрын

Улсын төсөвт татварын

орлогыг бүрдүүлэхэд ҮТЕГ,ГЕГ, НДЕГ болон тэдгээрийнхаръяа байгууллагууд үүрэггүйцэтгэдэг.

Татварын албаны бүтэц,

зохион байгуулалт, чиг

үүрэг нь:

Татварын албадын гүйцэтгэх үүрэг:

Татварын хууль тогтоомжийг хэрэгжүүлж, сургалт

сурталчилгаа явуулах

Татварын хяналт тавих, татварын хууль тогтоомжийн

хэрэгжилтэнд хяналт тавих

Төсвийн орлогыг бүрдүүлэх

Дүгнэлт

Бидэнд тутам хэрэгцээнд зайлшгүй

мөнгө хэрэгтэй байдаг шиг төрийн үйл

ажиллагааг явуулахад татвар

зайлшгүй хэрэгтэй. Төсвийн орлого нь

татварын болон татварын бус

орлогоос бүрдэнэ. Энэ нь төр

оршихуйн үндэс нь татвар юм.

Гэрийн даалгавар

“Татвар бидний

амьдралд...” эсээ

бичих

150-160