3

9

9

10

11

11

13

14

19

Krok po kroku

Troch h is tor i i

Podstawa prawna

Cele

Pr zygotowanie wniosku ap l ikacy jnego

Europe jska Sto l ica Ku l tur y 2016 w Po lsce

– krok po kroku

Kto dokonuje se lekc j i miast , p re tenduj cych

do ty tu u Europe jsk ie j S to l icy Ku l tur y?

W jak i sposób miasta prezentu j swoje

wniosk i pr zed pane lem eksper tów?

Finansowanie obchodów Europe jsk ie j S to l icy

Ku l tur y – jak ie jes t wsparc ie ze s t rony UE?

Czy ins ty tuc je europe jsk ie s zaanga owane

w faz pr zygotowywania obchodów zwi zanych

z ty tu em Europe jsk ie j S to l icy Ku l tur y?

2 A T E N Y E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 1 9 8 5

Pomys odawc wybierania

ka dego roku

Europejskiego Miasta

Kul tury, (od roku 2001 –

Europejskiej Stol icy

Kul tury) by a minister

kul tury Grecj i ,

Mel ina Mercouri

fot. P

rinto

ma

to

3

Melina Mercouri (1920–1994) by a nie tylko znan i nagradzan grec-

k aktork i piosenkark , ale tak e dzia aczk polityczn , m.in. wspó -

za o ycielk partii PASOK. W 1977 r. zosta a pos ank do greckiego

parlamentu, a w latach 1981–1989 i 1993–1994 jako pierwsza kobieta

pe ni a funkcj ministra kultury Grecji. W trakcie greckiej prezydencji

w UE w 1988 r. opowiada a si za szersz wspó prac z krajami

Europy Wschodniej, co zaowocowa o ustanowieniem w 1991 r. Euro-

pejskiego Miesi ca Kultury.

Europejskie Stol ice

Kul tury s najbardziej

rozpoznawaln

inicjatyw Uni i

Europejskiej

w dziedzinie kul tury

Troch his tor i i

Europejskie Stolice Kultury s najbardziej rozpoznawaln ini-

cjatyw Unii Europejskiej w dziedzinie kultury. Przeprowadzone

przez Komisj Europejsk badania nad odbiorem inicjatywy przez

spo eczno europejsk wskaza y, i spotka a si ona z du ym

zainteresowaniem mediów, wywar a korzystny wp yw na rozwój

kultury i turystyki w poszczególnych miastach, a mieszka cy

miast nominowanych do tytu u przyjmowali nominacje z entuzja-

zmem i czuli si dzi ki nim wyró nieni.

13 czerwca 1985 r. ministrowie kultury, zebrani w Radzie UE,

przyj li uchwa , wprowadzaj c doroczne wybory Europejskiego

Miasta Kultury. Pocz tkowo by a to inicjatywa mi dzyrz dowa, któ-

ra przewidywa a, i wyboru Europejskiego Miasta Kultury dokonu-

j przedstawiciele pa stw cz onkowskich. Miasta, ubiegaj ce si

o tytu , za po rednictwem Sta ego Przedstawicielstwa swojego pa -

stwa przy Unii Europejskiej, przedstawia y swoj aplikacj Radzie

Ministrów. Po zapoznaniu si z kandydaturami, ministrowie kultury,

zasiadaj cy w Radzie, wybierali jedno miasto, g osuj c na zasadzie

jednomy lno ci. W takim kszta cie inicjatywa przetrwa a do roku

1999, kiedy to Decyzj z 25 maja nadano jej rang dzia ania wspól-

notowego. Decyzja wprowadzi a nowy sposób selekcji kandydatów.

Od momentu wej cia jej w ycie w proces ten zaanga owane s :

Rada, Parlament, Komisja Europejska oraz Komitet Regionów.

Wraz z wej ciem w ycie Programu Kultura 2000, Europejskie

Miasta Kultury przeobrazi y si w Europejskie Stolice Kultury.

Zgodnie z wcze niej przyj t praktyk , ka dego roku wybierane

by o tylko jedno miasto, piastuj ce tytu Europejskiej Stolicy

(wyj tek stanowi rok 2000, kiedy to wskazanych zosta o dzie-

wi miast).

4

Uwzgl dnienie „nowych”

pa stw cz onkowskich

zapocz tkowa o

dyskusj nad

zrewidowaniem

i u lepszeniem ca ej

in ic jatywy „Europejskich

Stol ic Kul tury”

B O L O N I A E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 2 0 0 0

fot. P

rinto

ma

to

5

Za o enia wyboru musia y zosta zweryfikowane w zwi zku

z rozszerzeniem Unii Europejskiej o 12 pa stw. Nale a o wpro-

wadzi zmiany do za cznika numer 1 do Decyzji, ustanawiaj cej

dzia anie Wspólnoty na rzecz wyboru Europejskiej Stolicy Kul-

tury w latach 2005–2019. Za cznik ten, okre laj cy kolejno

pa stw, uprawnionych do typowania jednego ze swoich miast na

Europejsk Stolic , by tworzony, kiedy jeszcze nie by a znana

dok adna data przyst pienia kolejnych pa stw do UE. Komisja

zaproponowa a, eby od roku 2009 ka dego roku wybierane by y

dwie Europejskie Stolice Kultury – jedna ze „starego” i jedna

z „nowego” pa stwa cz onkowskiego. Dzi ki temu unikni to sy-

tuacji, w której „nowe” pa stwa cz onkowskie musia yby czeka

na wybór ich miast do 2020 roku oraz wskazywania Stolicy przez

dane pa stwo jedynie raz na 27 lat.

Kolejno typowania przez pa stwa cz onkowskie Europejskich

Stolic Kultury wskazuj tabele.

Uwzgl dnienie „nowych” pa stw cz onkowskich zapocz tkowa o

dyskusj nad zrewidowaniem i ulepszeniem ca ej inicjatywy „Eu-

ropejskich Stolic Kultury”.

Kiedy Komisja przedstawi a swoj propozycj znowelizowania

Decyzji tak, eby uwzgl dnia a ona „nowe” pa stwa, sprawoz-

dawca Parlamentarnej Komisji ds. Kultury, M odzie y, Edukacji,

Mediów i Sportu, Michel Rocard, przedstawi raport, w którym

odniós si do projektu Komisji oraz dotychczasowego funkcjo-

nowania Europejskich Stolic i zaproponowa szereg poprawek.

Dotyczy y one m.in. nowej procedury nominacji miast do tytu-

u Europejskiej Stolicy Kultury, uszczegó owienie zada panelu

ekspertów, oceniaj cych wnioski aplikacyjne miast, pomini cie

Parlamentu w procedurze selekcji do roku 2009, wprowadzenie

takiej samej procedury selekcji dla pa stw trzecich – spoza UE,

Dotychczasowe

Europejskie

Miasta

/Stol ice Kul tury

1985: Ateny1986: Florencja1987: Amsterdam1988: Berlin1989: Pary1990: Glasgow1991: Dublin1992: Madryt1993: Antwerpia1994: Lizbona1995: Luksemburg1996: Kopenhaga1997: Saloniki

1998: Sztokholm1999: Weimar2000: Awinion + Bergen +

Bolonia + Bruksela + Helsinki + Kraków + Reykjavik + Praga + Santiago de Compostelawww.biurofestiwalowe.pl/index_k2000.html

2001: Porto + Rotterdam2002: Brugia + Salamanka2003: Graz2004: Genua + Lille2005: Cork2006: Patras2007: Luksemburg + Sibiu

www.luxembourg2007.org www.sibiu2007.ro

2008: Liverpool + Stavangerwww.liverpool08.comwww.stavanger2008.no

Przysz e

Europejskie

Stol ice Kul tury

2009: Linz + Wilnowww.linz2009.atwww.vilnius2009.lt

2010: Essen + Pecs + Stambuwww.kulturhauptstadt-europas.de www.pecs2010.hu www.istanbul2010.org

2011: Tallinn + Turkuwww.tallinn2011.eewww.turku2011.fi

6

Zgodnie z now Decyzj ,

projekty Europejskich

Stol ic Kul tury b d od te j

pory w wi kszym stopniu

podkre la europejski

wymiar dzia a oraz

real izowa za o enia

europejskiej warto ci

dodanej

P R A G A E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 2 0 0 0

fot. S

XC

Ce

lia M

ar

tine

z B

rav

o

7

na o enie na Komisj obowi zku ewaluacji dzia ania i propono-

wania zmian do Decyzji, zgodnie z wnioskami, wyp ywaj cymi

z tej e ewaluacji (dotychczas nie by o to obligatoryjne). Ze

wzgl du na zawi o procedury oraz presj czasu poprawki Ro-

carda nie zosta y przyj te, ale Komisja zobowi za a si powróci

do nich, co mia o miejsce w 2006 roku.

Wtedy to Komisja, odpowiadaj c na uwagi Parlamentu, przedsta-

wi a now propozycj Decyzji, ustanawiaj cej dzia anie Wspól-

noty w ramach wydarze zwi zanych z Europejsk Stolic Kultury

w latach od 2007 do 2019. Wprowadza ona zmiany, maj ce na

celu podniesienie jako ci funkcjonowania Europejskich Stolic

Kultury – przede wszystkim poprzez ustanowienie konkurencji

pomi dzy miastami oraz usprawnienie procedury selekcji i mo-

nitoringu projektów.

Nowa Decyzja wprowadza obowi zek organizowania konkursu na

poziomie narodowym przez pa stwa cz onkowskie oraz zmienia

sk ad panelu ekspertów. Zgodnie z decyzj , wnioski aplikacyj-

ne o tytu Europejskiej Stolicy Kultury maj by oceniane przez

„mieszany“ panel, w którym zasiadaj eksperci zarówno wytypo-

wani przez instytucje wspólnotowe, jak i przez zainteresowane

pa stwo cz onkowskie. Zapewni to ma obiektywny i przejrzysty

wybór kandydatur.

Dodatkowo ma zosta powo any panel ekspertów, który b dzie

monitorowa proces przygotowa do realizacji obchodów Euro-

pejskiej Stolicy, co ma by gwarantem jako ci realizacji projek-

tu. Zgodnie z now Decyzj , projekty Europejskich Stolic Kultu-

ry b d od tej pory w wi kszym stopniu podkre la europejski

wymiar dzia a oraz realizowa za o enia europejskiej warto ci

dodanej.

Kolejno

nominacj i

do ty tu u

Europejskiej

Stol icy

Kul tury

w latach

2012–2019

2012: Portugalia + S owenia2013: Francja + S owacja2014: Szwecja + otwa2015: Belgia + Czechy2016: Hiszpania + Polska2017: Dania + Cypr2018: Holandia + Malta2019: W ochy + Bu garia

Europejskie

Miesi ce

Kul tury

1992: Kraków1993: Graz1994: Budapeszt1995: Nikozja1996: St. Petersburg1997: Lublana1998: Linz + Valetta1999: P owdiw2000: ———2001: Bazylea + Ryga2002: ———2003: St. Petersburg

8

Jednym z podstawowych

celów wyboru

Europejskiej Stolicy

Kultury jest wzmocnienie

wspó pracy w dziedzinie

kultury i promowanie

trwa ego dialogu

na szczeblu europejskim

K O P E N H A G A E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 1 9 9 6

fot. S

XC

Jo

hn

Ny

be

rg

9

Podstawa prawnaPomimo e, jak wspomniano powy ej, przyj to odr bn Decyzj , do-

tycz c Europejskiej Stolicy Kultury, dzia anie to jest cz ci Progra-

mu UE w dziedzinie kultury – Kultura 2007–2013. rodki finansowe

na realizacj inicjatywy Europejskich Stolic – w tym przede wszyst-

kim Nagroda im. Meliny Mercouri – pochodz w a nie z bud etu

Programu (Obszaru 1.3 Programu Kultura – „Dzia ania specjalne”).

Decyzja, ustanawiaj ca Program Kultura 2007–2013, stanowi, i :

„Na podstawie decyzji nr 1622/2006/WE Parlamentu Europejskie-

go i Rady z dnia 24 pa dziernika 2006 r., ustanawiaj cej dzia anie

Wspólnoty na rzecz obchodów Europejskiej Stolicy Kultury w latach

2007–2013, nale y zapewni znaczne dofinansowanie tej imprezy,

zauwa anej przez Europejczyków i przyczyniaj cej si do wzmoc-

nienia poczucia przynale no ci do wspólnej przestrzeni kulturowej.

W ramach tych obchodów nale y po o y nacisk na transeuropejsk

wspó prac kulturaln .”

CeleJednym z podstawowych celów wyboru Europejskiej Stolicy Kultu-

ry jest wzmocnienie wspó pracy w dziedzinie kultury i promowanie

trwa ego dialogu na szczeblu europejskim.

Projekty obchodów, zwi zanych z piastowaniem tytu u Europejskiej

Stolicy, powinny przy tym uwydatnia wspólnot i ró norodno kul-

tur Europy. Przez ró norodno kulturow rozumie si równie bo-

gactwo, wniesione przez ca ludno zamieszkuj c miasto, migru-

j c lub dopiero co osiad , pochodz c z innych rejonów, a nawet

spoza Europy. Jednym z g ównych celów obchodów jest poszerzanie

wiedzy obywateli europejskich o sobie nawzajem oraz doprowadze-

nie do powstania poczucia przynale no ci do tej samej wspólnoty.

W tym sensie ogólna wizja obchodów musi by „europejska”, a pro-

gram interesuj cy na szczeblu europejskim.

Z tekstem dokumentów

mo na s i zapozna

na stronach www:

• Europejskie Stolice Kultury:

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=O-

J:L:2006:304:0001:0006:EN:PDF

• Program Kultura 2007–2013:

http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=O-

J:L:2006:372:0001:0011:EN:PDF

Idea nominacji miast do tytu u Stolicy Kultury

danego regionu zosta a przeniesiona tak e poza ramy

instytucjonalne Unii Europejskiej, a nawet poza granice Europy:

• Ameryka ska Stolica Kultury (od 1988)

– http://www.cac-acc.org/present.php?lang=en

• Katalo ska Stolica Kultury (od 2002)

– http://www.cccat.net/

• Brazylijska Stolica Kultury (od 2004)

– http://www.capitalbrasileiradacultura.org/cbc/

• Stolica Kultury Stanów Zjednoczonych (od 2007)

• Arabska Stolica Kultury (od 1997)

• Kanadyjska Stolica Kultury (od 2007)

• Islamska Stolica Kultury (od 2005)

• Wo a ska Stolica Kultury (od 2001)

– http://www.culturecapital.ru/

10

I kwarta 2009Szkolenie dla miast pretenduj cych do tytu u ESK 2016 –

Information Day

Spotkanie, w którym wezm udzia eksperci europejscy, ma na celu pomoc we w a ciwym przygotowaniu przez miasta kandyduj ce wnio-sków aplikacyjnych oraz oferty kulturalnej na rok 2016. Spotkaniu towarzyszy b dzie szkolenie dla przysz ych miast kandy-duj cych.

IV kwarta 2009Og oszenie konkursu o tytu Europejskiej Stolicy Kultury

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego og asza konkurs o tytu Europejskiej Stolicy Kultury, publikuj c formularze wniosków aplikacyjnych oraz informacj o procedurach selekcji kandydatur do tytu u.

III kwarta 2011Posiedzenie panelu ekspertów – ostateczna selekcja

Po otrzymaniu uszczegó owionych wniosków aplikacyjnych wybra-nych miast oraz wys uchaniu ich prezentacji, ten sam panel 13 eks-pertów dokonuje ostatecznego wyboru miasta, które b dzie polskim kandydatem do tytu u Europejskiej Stolicy Kultury. Raport z posie-dzenia, ewentualne rekomendacje, a przede wszystkim informacje o mie cie zg aszanym do tytu u, zostaj przes ane do Komisji, która je publikuje na swoich stronach internetowych, oraz do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Polsce.

IV kwarta 2011Polska przedstawia miasto do tytu u Europejskiej Stolicy Kultury

Polska powiadamia instytucje europejskie, które miasto zg asza do tytu u – wybór jest dokonany na podstawie raportu panelu ekspertów przy uwzgl dnieniu ich rekomendacji.

III kwarta 2010Termin sk adania wniosków aplikacyjnych

Zainteresowane miasta przygotowuj i sk adaj wnioski aplikacyjne.

IV kwarta 2010Posiedzenie panelu ekspertów – etap preselekcji

13 ekspertów, reprezentuj cych instytucje europejskie oraz polski wiat kultury, wybiera najlepsze oferty spo ród z o onych wniosków.

Powstaje szczegó owy raport oraz wst pna lista miast, rekomendowa-nych do tytu u Europejskiej Stolicy Kultury. List otrzymuje Komisja Europejska oraz polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodo-wego, które j akceptuje i publikuje. Raport mo e zawiera sugestie i rekomendacje zmian w proponowanych przez miasta planach na 2016 r.

I kwarta 2012Opinia Parlamentu Europejskiego

Parlament Europejski ma trzy miesi ce na ewentualne wydanie opi-nii na temat nominacji danego miasta do tytu u Europejskiej Stolicy Kultury.

II kwarta 2012Oficjalna nominacja miasta na Europejsk Stolic Kultury

Ministrowie odpowiedzialni za kultur we wszystkich pa stwach cz onkowskich UE, zebrani w ramach Rady Ministrów UE, podejmu-j ostateczn decyzj w sprawie wyboru Europejskiej Stolicy Kultury 2016, zapoznawszy si uprzednio z rekomendacj Komisji Europej-skiej, wynikaj c z raportu panelu ekspertów oraz opinii Parlamentu Europejskiego.

Europejska Stol ica Kul tury 2016 w Polsce – krok po kroku

11

Kto dokonuje selekcj i

miast , pretenduj cych

do ty tu u Europejskiej

Stol icy Kul tury?

Rekomendacji jednego z miast, kandyduj cych do tytu u Europej-

skiej Stolicy Kultury, dokonuje specjalnie powo any panel eksper-

tów. Sk ada si on z 13 cz onków, z których siedmiu powo uj in-

stytucje Unii Europejskiej, a pozosta ych, w przypadku kandydatur

polskich miast – Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

w porozumieniu z Komisj Europejsk . Eksperci unijni nominowani

s na okres trzech lat. Po dwóch typuje Rada UE, Komisja i Parla-

ment; jednego – Komitet Regionów. Cz onkowie panelu s niezale -

nymi ekspertami, niezwi zanymi z kandyduj cymi miastami. Musz

oni posiada szerokie do wiadczenie w sferze kultury, animacji ycia

kulturalnego w miastach lub organizacji obchodów Europejskiej Sto-

licy Kultury. Taki sk ad panelu ma gwarantowa obiektywno wybo-

ru oraz równowag pomi dzy interesami narodowymi a europejskim

charakterem projektu.

W jaki sposób miasta

prezentuj swoje wnioski

przed panelem

ekspertów?

Miasta, kandyduj ce do tytu u, przygotowuj wnioski aplikacyjne

w j zyku angielskim oraz w drugim j zyku oficjalnym UE, np. pol-

skim, a nast pnie przesy aj je do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa

Narodowego – instytucji organizuj cej konkurs w Polsce.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przesy a ka demu

z ekspertów kopie wniosków jeszcze przed pierwszym posiedze-

niem. Nie jest to jednak jedyna forma zaprezentowania przez miasta

ich projektów na 2016 r. Podczas pierwszego posiedzenia zespo u

ekspertów przedstawiciele poszczególnych miast maj mo liwo

przedstawienia swoich wniosków w trakcie 30-minutowej prezenta-

cji, a kolejne pó godziny przeznaczone jest na pytania i dyskusj .

Nast pnie eksperci wskazuj miasta, które przechodz do drugiego

etapu selekcji, do czaj c uwagi i rekomendacje do wst pnie przed-

stawionych projektów.

Miasta, które zosta y wybrane w pierwszym etapie selekcji, maj

dziewi miesi cy, aby przygotowa szczegó owy plan i strategi

wydarze roku 2016.

Podobnie jak w przypadku pierwszego etapu, cz onkowie panelu

otrzymuj uzupe nione wnioski aplikacyjne przed kolejnym spo-

tkaniem. W trakcie spotkania wys uchuj prezentacji miast (30

minut) oraz maj mo liwo zadawania pyta i dyskusji (kolejne

30 minut).

W drugim etapie selekcji planowane s tak e wizyty ekspertów

w poszczególnych miastach kandydackich.

121212

Przygotowanie

i organizacja wydarze

w ramach ty tu u

Europejskiej Stol icy

Kul tury nale do miast ,

k tóre ty tu otrzyma y

B R U K S E L A E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 2 0 0 0

fot. B

arb

ara

Pio

trow

sk

a

13

Czy insty tucje europejskie

s zaanga owane

w faz przygotowywania

obchodów zwi zanych

z ty tu em Europejskiej

Stol icy Kul tury?

Przygotowanie i organizacja wydarze w ramach tytu u Europej-

skiej Stolicy Kultury nale do miast, które tytu otrzyma y. Re-

alizacja poszczególnych projektów powinna si odbywa wed ug

planów przedstawionych we wniosku aplikacyjnym. Instytucje

europejskie nie ingeruj w sposób realizacji zobowi za przed-

stawionych we wniosku.

Powo ana jest jednak komisja monitoruj co-doradcza, sk adaj -

ca si z siedmiu ekspertów, reprezentuj cych instytucje UE, któ-

rej celem jest pomoc przy wdra aniu projektu. Do zada komisji

nale y tak e ocena post pu prac oraz kontrola, czy program jest

wdra any zgodnie z wnioskiem aplikacyjnym (szczególnie, je li

chodzi o wymiar europejski obchodów oraz kryterium „miasto

i obywatele”).

Cz onkowie komisji spotykaj si dwa razy – na dwa lata oraz

na osiem miesi cy przed rozpocz ciem obchodów. Trzy miesi -

ce przed pierwszym spotkaniem cz onkowie komisji otrzymuj

sprawozdanie z post pu prac organizacyjnych, przygotowane

przez instytucj odpowiedzialn za realizacj obchodów. Spra-

wozdanie odnosi si do informacji, przedstawionych we wnio-

sku aplikacyjnym. Na podstawie sprawozdania oraz rozmowy

z przedstawicielami danego miasta, komisja przygotowuje

raport, oceniaj cy wdro enie wniosku, wraz ze wskazaniem

dzia a , które nale y jeszcze przeprowadzi .

Podobnie przebiega drugie spotkanie z komisj , podczas które-

go sprawdzany jest stan realizacji projektu i wdro enia zalece

komisji. Na podstawie wniosków z drugiego spotkania komisja

przyznaje wyznaczonemu miastu nagrod im. Meliny Mercouri

(zob. poni ej).

Nagroda im. Meliny Mercouri

Komisja Europejska, w ramach bud etu programu Kultura 2007–2013,

przyznaje nominowanemu miastu nagrod im. Meliny Mercouri. Od

2010 r. zast pi ona przyznawane wcze niej dotacje i granty UE, maj -

ce na celu wsparcie obchodów Europejskiej Stolicy Kultury.

Warunkiem przyznania nagrody jest prawid owe wdro enie planów,

zwi zanych z obchodami Europejskiej Stolicy Kultury, a szczególnie

uwag i sugestii panelu monitoruj cego i doradczego.

Nagroda w wysoko ci 1,5 miliona euro zostanie przelana na konto

instytucji odpowiedzialnej za prowadzenie projektu obchodów Euro-

pejskiej Stolicy Kultury na trzy miesi ce przed rozpocz ciem jego

realizacji (tj. w IV kwartale 2015 r.).

14

partnerstwa mi dzynarodowego. Idee, przy wiecaj ce Euro-

pejskiej Stolicy Kultury, wietnie wpisuj si w promowanie

ró norodno ci kulturowej Europy i wzajemnego poznania oraz

wzmocnienia wspó pracy pomi dzy operatorami kulturalnymi

w Europie i tym samym spe niaj podstawowe za o enia progra-

mów wspólnotowych.

Program Kultura 2007–2013 – g ówne narz dzie

finansowania kultury na poziomie wspólnotowym

Jak wspomniano, Nagroda im. Meliny Mercouri finansowana

jest z bud etu Programu Kultura 2007–2013. Jednak zasadniczo

Program wspiera projekty europejskie, anga uj ce instytucje

i organizacje z kilku pa stw cz onkowskich. Program przyznaje

dofinansowanie w wysoko ci 50% bud etu projektom krótkoter-

minowym (realizowanym przez co najmniej trzech wspó organi-

zatorów z trzech ró nych pa stw uczestnicz cych w Programie,

trwaj cym do 2 lat) oraz projektom d ugoterminowym (realizo-

wanym przez co najmniej sze ciu wspó organizatorów z sze ciu

ró nych pa stw uczestnicz cych w Programie, trwaj cym od

3 do 5 lat). Dodatkowo Program wspiera m.in. przek ady wspó -

czesnej literatury europejskiej oraz przyznaje granty operacyjne

na dzia alno szczególnych organizacji europejskich. Celem

Programu jest wspieranie mobilno ci osób, dzia aj cych w sfe-

rze kultury, ponadnarodowego obrotu dzie sztuki oraz promocja

dialogu mi dzykulturowego.

Wi cej informacji: www.mkidn.gov.pl/pkk

Inne programy wspólnotowe

Mo liwo ci dofinansowania projektów kulturalnych daje te

wiele innych programów wspólnotowych, bezpo rednio odno-

sz cych si do innych dziedzin:

F inansowanie obchodów

Europejskiej Stol icy

Kul tury – jakie jest

wsparcie ze s trony UE?

Organizacja obchodów Europejskiej Stolicy Kultury wymaga zna-

cz cych nak adów finansowych, nie tylko w samym 2016 r., ale

tak e w fazie przygotowywania projektów.

Jak wynika z analizy dotychczasowych realizacji, wi kszo kosz-

tów obchodów Europejskich Stolic Kultury pokrywaj w adze cen-

tralne, regionalne, lokalne danego kraju. O zaanga owanie finan-

sowe miasta w realizacj obchodów pyta Komisja w formularzu

aplikacyjnym.

Ze swej strony Komisja Europejska oferuje wsparcie w wysoko ci

1,5 mln euro w ramach nagrody im. Meliny Mercouri.

Jest to jedyne wsparcie finansowe ze strony UE, przys uguj ce bez-

po rednio w zwi zku z otrzymaniem tytu u, ale nie oznacza to, e

projektów realizowanych w ramach obchodów Europejskiej Stolicy

nie mo na dofinansowa z innych róde , dost pnych na poziomie

europejskim.

Poni ej kilka informacji na temat programów i funduszy, które sta-

nowi potencjalne ród o dofinansowania, a które mo na wykorzy-

sta w realizacji projektów w ramach Europejskiej Stolicy Kultury.

Programy wspólnotowe

Jednym z podstawowych celów wszystkich programów wspól-

notowych jest wspieranie wspó pracy pomi dzy pa stwami

cz onkowskimi oraz z pa stwami trzecimi. Dlatego te projek-

ty realizowane w ramach programów wspólnotowych wymagaj

15

Media 2007–2013

Program wspieraj cy europejski sektor audiowizualny m.in. po-

przez pomoc w realizacji festiwali filmowych oraz produkcji eu-

ropejskich dzie filmowych.

Wi cej informacji: www.mediadesk.com.pl

M odzie w dzia aniu

Program ukierunkowany na stosunkowo niedu e projekty, re-

alizowane przez i dla m odzie y, których celem jest promocja

wzajemnego poznania, ró norodno ci kulturowej, poczucia soli-

darno ci i tolerancji, postaw obywatelskich itd.

Wi cej informacji: www.mlodziez.org.pl

Uczenie si przez ca e ycie

Program wspieraj cy rozwój edukacji, w tym edukacji zwi zanej

z kultur , wszystkich grup wiekowych.

Wi cej informacji: www.llp.org.pl

Europa dla obywateli

Program wspieraj cy rozwój aktywnego obywatelstwa, wzajem-

nego poszanowania, poznania i ró norodno ci kulturowej.

Wi cej informacji: www.europadlaobywateli.pl

Program 7-ramowy

Promocja wspó pracy we wszystkich dziedzinach bada i rozwoju

technologii.

Wi cej informacji: www.kpk.gov.pl

Program ramowy na rzecz konkurencyjno ci i innowacji

Program wspieraj cy rozwój przedsi biorczo ci, rozwój spo e-

cze stwa informacyjnego oraz lepsze wykorzystanie technologii

informacyjnych i komunikacyjnych.

Wi cej informacji: www.cip.gov.pl

Fundusze strukturalne

Programy wspólnotowe wspieraj przede wszystkim wspó pra-

c mi dzynarodow , natomiast fundusze strukturalne oferuj

mo liwo ci inwestycji w infrastruktur kulturaln . Wiele do-

tychczasowych Stolic Kultury wykorzysta o tytu jako narz dzie

do zwi kszenia atrakcyjno ci oferty kulturalnej miasta poprzez

tworzenie lub unowocze nianie instytucji kulturalnych.

W Polsce dla sektora kultury przygotowano przede wszystkim

XI priorytet Programu Operacyjnego „Infrastruktura i rodo-

wisko” oraz zró nicowane mo liwo ci finansowania projektów

w programach regionalnych.

PO „Infrastruktura i rodowisko”

XI priorytet „Kultura i dziedzictwo kulturowe”

W ramach tego priorytetu mo liwa jest realizacja projektów,

które zak adaj ochron i zachowanie dziedzictwa kulturowego

o znaczeniu ponadregionalnym, przyczyniaj si do poprawy

stanu infrastruktury kultury i szkolnictwa artystycznego oraz

zwi kszaj dost p do kultury. W gr wchodz takie dzia ania jak

np. rewitalizacja, rewaloryzacja, konserwacja, renowacja, ada-

ptacja na cele kulturalne, konserwacja zabytków ruchomych,

tworzenie systemu zabezpiecze czy te digitalizacja zbiorów.

Wi cej informacji: www.poiis.mkidn.gov.pl

Dodatkowo warto zapozna si z innymi mo liwo ciami, ofero-

wanymi przez Program Operacyjny Kapita Ludzki (szczególnie

priorytety III, IV, VII, IX) oraz Program Rozwoju Obszarów Wiej-

skich (szczególnie priorytet III i IV).

Wi cej informacji: http://www.funduszestrukturalne.gov.pl

16

Programy regionalne – mo liwo ci dla sektora kultury

Wszystkie 16 regionalnych programów operacyjnych zawiera dzia-

ania, zwi zane z zachowaniem i ochron dziedzictwa kulturowego

oraz rozwojem infrastruktury kulturalnej. Ka dy program jednak

oferuje nieco inne mo liwo ci i zainteresowane miasta powinny

zapozna si z programem, dotycz cym ich województwa:

Województwo dolno l skie

Szczególnie priorytet VI – Wykorzystanie i promocja potencja u

turystycznego i kulturowego Dolnego l ska „Turystyka i kultura”

http://rpo.dolnyslask.pl/

Województwo kujawsko-pomorskie

Szczególnie:

priorytet III – Rozwój infrastruktury spo ecznej

priorytet VI – Wsparcie rozwoju turystyki

priorytet VII – Wspieranie przemian w miastach i obszarach,

wymagaj cych odnowy

http://fundusze.kujawsko-pomorskie.pl/index.php?option

=com_content&task=view&id=91&Itemid=180

Województwo lubelskie

Szczególnie priorytet VII – Kultura, turystyka i wspó praca

mi dzyregionalna

http://www.rpo.lubelskie.pl/

Województwo lubuskie

Szczególnie priorytet V – Rozwój infrastruktury turystycznej

i kulturowej

http://www.lrpo.lubuskie.pl/

Województwo ódzkie

Szczególnie priorytet V – Infrastruktura spo eczna

http://www.rpo.lodzkie.pl

Województwo ma opolskie

Szczególnie:

priorytet III – Turystyka i przemys kulturowy

priorytet V – Krakowski Obszar Metropolitarny

priorytet VI – Spójno wewn trzregionalna

priorytet VIII – Wspó praca mi dzyregionalna

http://www.malopolskie.pl/RozwojRegionalny/RPOperacyjny/

Województwo mazowieckie

Szczególnie:

priorytet V – Wzmacnianie roli miast w rozwoju regionu

priorytet VI – Wykorzystanie walorów naturalnych i kulturowych

dla rozwoju turystyki i rekreacji

http://www.mazovia.pl/?a=rpo_wm&gm=0&sm=102

Województwo opolskie

Szczególnie:

priorytet V – Infrastruktura spo eczna i szkolnictwo wy sze

priorytet VI – Aktywizacja obszarów miejskich i zdegradowanych

http://www.umwo.opole.pl/serwis/index.php?id=413

Województwo podkarpackie

Szczególnie:

priorytet V – Turystyka i kultura

priorytet VI – Spójno wewn trzregionalna

http://www.si.podkarpackie.pl/RozwojRegionalny/K1/index.aspx

Województwo podlaskie

Szczególnie:

priorytet III – Rozwój turystyki

priorytet VI – Rozwój infrastruktury spo ecznej

http://www.wrotapodlasia.pl/pl/gospodarka/polityka_regionalna/

regionalny_program_operacyjny/

17

Województwo pomorskie

Szczególnie:

priorytet III – Funkcje miejskie i metropolitarne

priorytet VI – Turystyka i dziedzictwo kulturowe

priorytet VIII – Lokalna infrastruktura podstawowa

priorytet IX – Lokalna infrastruktura spo eczna i inicjatywy oby-

watelskie

http://www.dpr.woj-pomorskie.pl/?dzial=862

Województwo l skie

Szczególnie:

priorytet III – Turystyka

priorytet IV – Kultura

priorytet VI – Zrównowa ony rozwój miast

http://rpo.silesia-region.pl/

Województwo wi tokrzyskie

Szczególnie priorytet V – Wzrost jako ci infrastruktury spo ecz-

nej oraz inwestycje w dziedzictwo kulturowe, turystyk i sport

http://www.rozwoj-swietokrzyskie.pl/

Województwo warmi sko-mazurskie

Szczególnie priorytet II – Turystyka

priorytet IV – Rozwój, restrukturyzacja i rewitalizacja miast

http://www.rpo.warmia.mazury.pl/

Województwo wielkopolskie

Szczególnie priorytet VI – Turystyka i rodowisko kulturowe

http://www.wrpo.wielkopolskie.pl/

Województwo zachodniopomorskie

Szczególnie priorytet V – Turystyka, kultura i rewitalizacja

priorytet VI – Rozwój funkcji metropolitarnych

http://www.um-zachodniopomorskie.pl/index.php?wiad=2161

Programy Operacyjne Europejskiej Wspó pracy

Terytorialnej

W ramach nowego instrumentu UE, którego celem jest wzmoc-

nienie wspó pracy w Europie, powsta y programy wspó pracy

transgranicznej, transnarodowej i mi dzyregionalnej. Projekty,

oparte na wspó pracy z partnerami zagranicznymi mog doty-

czy m.in. kultury, sztuki, turystyki i promocji regionu.

http://interreg.gov.pl/20072013/

fot. P

rinto

ma

to

C O R K E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 2 0 0 5

181818

Niezwykle pomocne

mo e by tak e

korzystanie

z do wiadcze

tych miast, które

mia y okazj piastowa

tytu Europejskiej Stol icy

Kultury w przesz o ci

K R A K Ó W E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 2 0 0 0

fot. B

arb

ara

Pio

trow

sk

a

19

Przygotowanie wniosku

apl ikacyjnego

Wniosek aplikacyjny o tytu Europejskiej Stolicy Kultury przygo-

towywany jest na podstawie formularza aplikacyjnego w j zyku

angielskim oraz w drugim j zyku oficjalnym UE (np. polskim).

Wniosek przesy any jest do instytucji odpowiedzialnej za reali-

zacj konkursu w Polsce (MKiDN).

Krok 1 – zdobycie informacji

Pierwszym krokiem, który powinny podj instytucje/organiza-

cje, które odpowiedzialne s w miastach za opracowanie projektu

oraz wype nienie aplikacji, jest zapoznanie si z oficjalnymi do-

kumentami, dotycz cymi Europejskiej Stolicy Kultury. Niezwykle

pomocne mo e by tak e skorzystanie z do wiadcze tych miast,

które mia y okazj piastowa tytu Europejskiej Stolicy Kultury

w przesz o ci.

Akty prawne, opracowania po wi cone Europejskim Stolicom

Kultury, przyk adowe wnioski oraz przewodnik dla miast-kandyda-

tów mo na znale na stronie internetowej Komisji Europejskiej:

http://ec.europa.eu/culture/our-programmes-and-actions/doc

413_en.htm

Za „lektur obowi zkow ” nale y uzna opracowanie (funkcjo-

nuj ce najcz ciej pod nazw „Raport Palmera”), przygotowane

przez Palmer/RAE Associates, przedstawiaj ce ewaluacj miast,

nosz cych tytu Europejskiej Stolicy Kultury i organizuj cych

Europejskie Miesi ce Kultury w latach 1995–2004.

Zobacz:

http://ec.europa.eu/culture/pdf/doc654_en.pdf

http://ec.europa.eu/culture/pdf/doc656_en.pdf

Proponowany wniosek

apl ikacyjny sk ada s i

z s iedmiu zestawów pyta :

1. Podstawowe za o enia

2. Struktura programu obchodów

3. Organizacja i finansowanie obchodów

4. Infrastruktura miasta

5. Strategia promocji

6. Ewaluacja i monitorowanie obchodów

7. Informacje dodatkowe

W celu zapoznania si z do wiadczeniami Europejskich Stolic

Kultur z poprzednich lat mo na zapozna si z opracowanymi

przez nie raportami (jest to coraz cz stsza praktyka), które do-

st pne s na stronach internetowych „by ych” Stolic (zob. list

dawnych Stolic), a tak e odwiedzi strony internetowe, np.:

Europejskiej Sieci Europejskich Stolic i Miesi cy Kultury

(ECCM) skupiaj cej w sobie organizacje, które przygotowywa y

obchody Europejskich Stolic Kultury w przesz o ci:

http://www.eccm-cultural-capitals.org/Description.html

Uniwersyteckiej Sieci Europejskich Stolic Kultury (University

Network of European Capitals of Culture):

http://www.uneecc.org/htmls/welcome_page.html

202020

Przed przygotowaniem

wniosku apl ikacyjnego

nale y zapozna s i

z kryter iami, jakimi

b dzie s i k ierowa a

komisja ekspertów,

oceniaj ca projekty

poszczególnych miast

L I S B O N A E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 1 9 9 4

fot. S

XC

Ca

rlos

Za

rag

oz

a

21

Na pomoc w kraju mo na liczy ze strony Ministerstwa Kultury

i Dziedzictwa Narodowego, które odpowiada za prowadzenie kon-

kursu w Polsce.

Ministerstwo, we wspó pracy z Mi dzynarodowym Centrum Kul-

tury w Krakowie, zorganizuje m.in. dzie informacyjny, podczas

którego zainteresowane miasta b d mog y zapozna si z ide

Europejskiej Stolicy Kultury i procedurami, zwi zanymi z ubie-

ganiem si o tytu . Og aszaj c nast pnie konkurs o tytu Euro-

pejskiej Stolicy Kultury, Ministerstwo przygotuje odpowiednie

dokumenty, zawieraj ce szczegó owe informacje o jego przebie-

gu. W dokumentach znajd si m.in. informacje na temat ter-

minów i miejsca sk adania wniosków, formularzy aplikacyjnych

i ustnej prezentacji przed panelem ekspertów, zasad i kryteriów

przyznawania tytu u, konstrukcji panelu ekspertów, oceniaj cych

wnioski, daty rozstrzygni cia konkursu.

Na potrzeby konkursu stworzona zosta a specjalna sekcja na

stronie internetowej Ministerstwa:

www.mkidn.gov.pl/esk2016

Krok 2 – najwa niejsze kryteria merytoryczne

Przed przygotowaniem wniosku aplikacyjnego nale y zapozna

si z kryteriami, jakimi b dzie si kierowa a komisja ekspertów,

oceniaj ca projekty poszczególnych miast.

Zgodnie z zapisami Decyzji, ustanawiaj cej Europejsk Stolic

Kultury 2007–2019, plan obchodów powinien by zgodny z dwo-

ma za o eniami Stolic – powinien cechowa go wymiar europej-

ski oraz powinien odpowiada kryterium „miasto i obywatele”.

W proponowanym wniosku aplikacyjnym padaj bezpo rednie py-

tania o to, jak program wydarze realizuje powy sze cele (cz

pierwsza wniosku – „Podstawowe za o enia”, pyt. 9).

Europejska warto dodana

Jednym z celów polityki kulturalnej Unii Europejskiej jest wzboga-

canie europejskiej przestrzeni kulturowej poprzez rozwój wspó pra-

cy pomi dzy osobami i instytucjami, dzia aj cymi w sferze kultury

i sztuki. Wspó praca, o której mo na powiedzie , e przynosi eu-

ropejsk warto dodan , to taka, której charakter wykracza poza

lokalne, regionalne a nawet narodowe zainteresowania. Cele takiej

wspó pracy s w zwi zku z tym mo liwe do zrealizowania tylko na

poziomie europejskim. Wspó praca w ramach projektów jest oparta

na wzajemnej wymianie do wiadcze i my li, dzi ki czemu rezultaty

dzia a na poziomie europejskim s wi ksze ni w przypadku realiza-

cji podobnych projektów osobno przez poszczególnych partnerów.

Europejski wymiar obchodów

Przygotowuj c plan wydarze na rok 2016, nale y pami ta o wspó -

pracy i wymiarze europejskim przewidywanych projektów. Piastowa-

nie tytu u Europejskiej Stolicy Kultury ma by okazj do wzmocnienia

wspó pracy pomi dzy osobami/organizacjami kulturalnymi w danym

mie cie i pa stwie a artystami i operatorami kulturalnymi z innych

regionów Europy. Planowane wydarzenia maj podkre la bogactwo

i ró norodno kulturow Europy, jednocze nie uwypuklaj c wspólne

aspekty kultur europejskich. Miasto, które ma nosi tytu Europejskiej

Stolicy Kultury, powinno si zastanowi nad w asn rol w kulturze

i historii europejskiej, pokazuj c swoje powi zania i przynale no

do Europy.

222222

W obchody Europejskiej

Stol icy Kul tury warto

w czy projekty, k tóre

mog stara s i

o dof inansowanie

ze róde europejskich

B R U G I A E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 2 0 0 2

fot. B

arb

ara

Pio

trow

sk

a

23

Nale y pami ta , e inicjatywa Europejskich Stolic Kultury jest

cz ci Programu Kultura 2007–2013. Realizacja celów tego

Programu pozwoli jednocze nie przygotowa wydarzenia, wpi-

suj ce si w europejski wymiar obchodów. Wydarzenia zwi zane

z wymian artystów, zapraszaniem zagranicznych go ci, tworze-

nie w druj cych wystaw, tras koncertowych, a tak e dzie arty-

stycznych w koprodukcji z twórcami zagranicznymi, mog by

adekwatnymi przyk adami wdra ania w ycie idei Programu.

O kontakty, które instytucja, przygotowuj ca obchody, nawi za-

a lub zamierza nawi za nie tylko z operatorami kulturalnymi

w mie cie, ale tak e w ca ej Polsce i poza jej granicami, pyta

Komisja w pyt. 13 cz ci pierwszej proponowanego wniosku apli-

kacyjnego „Podstawowe za o enia”.

W obchody Europejskiej Stolicy Kultury warto w czy projekty,

które mog stara si o dofinansowanie ze róde europejskich

(patrz powy ej) – nie tylko ze wzgl du na mo liwo pozyska-

nia dodatkowych rodków finansowych na planowane w ramach

obchodów ESK dzia ania, ale przede wszystkim dlatego, e or-

ganizuj c takie projekty mamy pewno , e s to projekty o cha-

rakterze europejskim.

Podkre la to pytanie 11 w cz ci pierwszej proponowanego wnio-

sku aplikacyjnego „Podstawowe za o enia” – jak miasto planu-

je w czy lub uzupe ni na zasadzie synergii swoje wydarzenia

w ramach Europejskiej Stolicy Kultury z dzia aniami kulturalnymi,

otrzymuj cymi wsparcie europejskich instytucji.

Wydarzenia, które maj si wpisywa w europejski wymiar ob-

chodów Europejskich Stolic Kultury powinny by adresowane do

odbiorcy europejskiego. Chodzi tu nie tylko o sam tematyk ,

która powinna by interesuj ca i zrozumia a dla europejskiego

odbiorcy, ale tak e o form prezentacji (np. kwestie t uma-

cze ). Wa ny jest tak e mo liwie szeroki odbiór proponowanych

wydarze .

Cele Programu

Kul tura 2007–2013

• promowanie ponadnarodowej mobilno ci osób, pracuj cych w sek-

torze kultury

• wspieranie ponadnarodowego obiegu dzie i wytworów artystycz-

nych i kulturalnych

• dialog mi dzykulturowy

Projekt mi dzynarodowy

Nie powinien opiera si jedynie na prezentacji zagranicznych arty-

stów czy ich prac, ale przede wszystkim na wspó pracy, tzn. powinien

by wspó tworzony wraz z artystami, organizacjami zagranicznymi.

Ka da z organizacji powinna mie swój udzia i rol w przygotowy-

wanym projekcie.

Dobrze jest o tym pami ta , planuj c projekty, wchodz ce w sk ad

programu obchodów Europejskiej Stolicy Kultury.

Je eli program zak ada projekty oparte o faktyczn wspó prac

mi dzynarodow , to mog im oczywi cie towarzyszy prezentacje,

pokazy i „symboliczne” partnerstwa. Wa ne jest jednak to, eby nie

ogranicza si wy cznie do nich.

242424

Europejski wymiar programu obchodów Europejskiej Stolicy

Kultury do tej pory definiowany by wg „Raportu Palmera” na

sze sposobów:

1. Prezentacja – projekty artystyczne z ró nych dziedzin, pre-

zentuj ce prace ró nych artystów europejskich (np. „Litera-

ture Express and The House of The Nine Cities” w Brukseli,

opieraj cy si na zaprezentowaniu pisarzy oraz artystów pu-

bliczno ci w Parlamencie Europejskim, koncert U2 w Saloni-

kach, czy te „European Jazz Festival” w Grazu).

2. Wspó praca, koprodukcja, wymiana – rozwijanie wspó pracy

pomi dzy artystami europejskimi, pochodz cymi z ró nych

pa stw (np. projekty nordyckie i ba tyckie w Kopenhadze

i Helsinkach, „Trans Dance Europe”, przedstawienia operowe

i teatralne w Salamance).

3. Rozwijanie, pog bianie europejskich kwestii wa nych dla Eu-

ropejczyków (np. projekty dotycz ce wielokulturowo ci, wie-

loj zyczno ci w Luksemburgu, komunikacji w Bolonii, wiary

i religii w Grazu, migracji i wykluczenia w Kopenhadze).

4. Identyfikowanie oraz celebrowanie historii europejskiej oraz

to samo ci i dziedzictwa europejskiego obecnego w miastach

(np. „Rola Genui w Europie w XVII w.”, „Istota Santiago dla

w drowców europejskich”, „Luksemburg jako miejsce naro-

dzin Roberta Schumana”, „Erazm w Rotterdamie”).

5. Partnerstwa pomi dzy europejskimi miastami, dotycz ce kon-

kretnych kwestii (np. projekt „Café Nine.net” w roku 2000,

cz cy dziewi Stolic, projekt, dotycz cy squatersów po-

mi dzy Porto i Rotterdamem, symboliczne deklaracje po-

mi dzy miastami) albo partnerstwa pomi dzy regionami (np.

partnerstwo Lille z miastami granicznymi Francji i Belgii).

6. Promocja turystyki europejskiej (by to cel np. Bergen, Awi-

nionu czy Genui).

Obywatele – w kontek cie

obchodów Europejskiej

Stolicy Kultury – to wszyscy

mieszka cy terenu Unii

Europejskiej, zarówno

obywatele pa stw

cz onkowskich, jak

i rezydenci i osoby

mieszkaj ce tymczasowo

fot. B

arb

ara

Pio

trow

sk

a

S A L O N I K I E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 1 9 9 7

25

Z do wiadcze poprzednich Stolic wynika dodatkowo, e dzie-

dzinami, w ramach których najcz ciej nawi zywana by a wspó -

praca mi dzynarodowa, by y muzyka, taniec, teatr i sztuki wi-

zualne. Jest to zrozumia e, poniewa te dziedziny opieraj si

w du ej mierze na przekazie niewerbalnym. Kolejno pod wzgl -

dem atrakcyjno ci wspó pracy mi dzynarodowej mo na wyró -

ni : nowe technologie/media, film, parady uliczne/imprezy pod

go ym niebem.

Miasto i obywatele

Zgodnie z Decyzj dot. Europejskich Stolic Kultury, program wy-

darze powinien:

• wspiera udzia mieszka ców danego miasta i okolic w wyda-

rzeniach kulturalnych,

• wzbudza zainteresowanie mieszka ców i go ci zza granicy,

• by trwa y i stanowi integraln cz planów d ugofalowego

rozwoju kulturalnego i spo ecznego miasta.

W proponowanym wniosku aplikacyjnym padaj bezpo rednie py-

tania o to, jak program wydarze realizuje powy sze cele (cz

pierwsza wniosku – „Podstawowe za o enia”, pyt. 9).

Udzia mieszka ców

Wydarzenia, planowane w ramach obchodów Europejskiej Stoli-

cy Kultury, powinny by wysokiej jako ci. Niekoniecznie musz

reprezentowa tzw. „wysok kultur ”. Wa ne jest natomiast, aby

sposób ich organizacji zapewnia szeroki dost p do wydarze

kulturalnych, tak pod wzgl dem logistycznym jak i finansowym.

Komisja Europejska radzi, aby unika wydarze o charakterze tyl-

ko lokalnym, poniewa te mog nie by atrakcyjne dla szerszego

grona odbiorców, a wa nym celem obchodów jest promocja tu-

rystyki kulturalnej. Jednym ze sposobów na zwi kszenie udzia-

u mieszka ców/obywateli w wydarzeniach jest zaanga owanie

ich ju na poziomie tworzenia idei obchodów (zob. poni ej),

a nast pnie zaplanowanie takich wydarze , w których miesz-

ka cy mog aktywnie uczestniczy (np. program wolontariatu

w przypadku Patras 2005 czy Liverpoolu 2008, warsztaty dla

m odzie y czy wymiana artystów).

D ugotrwa y rozwój miasta

20-letnia historia obchodów Europejskich Stolic Kultury prze-

konuje, e zdobycie tytu u to przede wszystkim powód do stwo-

rzenia d ugotrwa ej wizji rozwoju miasta, m.in. w dziedzinie kul-

tury, a nie jednorazowy, jakkolwiek du y i interesuj cy, festiwal

i jarmark kulturalny. Konieczno przygotowywania obchodów

z kilkuletnim wyprzedzeniem pozwala na stworzenie strategii

rozwoju miasta.

Do tej pory niewiele miast wykorzysta o wszystkie mo liwo ci,

jakie stwarza uzyskanie tytu u w zakresie marketingu miasta.

Sztandarowym pozytywnym przyk adem jest d ugofalowa stra-

tegia, któr przyj o Lille, nosz ce tytu Europejskiej Stolicy

Kultury w 2004 r. Obchody zapocz tkowa y realizacj co dwa

lata festiwalu Lille 3000.

Wiele miast traktuje przyznanie tytu u jako powód do dokonania

rewitalizacji lub renowacji przestrzeni miejskiej oraz obiektów

dziedzictwa kulturowego. Materialnym efektem obchodów mo e

by stworzenie nowych obiektów m.in. o charakterze kultural-

nym, jak to mia o miejsce np. w Grazu (Kulturhaus i Wyspa

na rzece Mur) czy w Awinionie (muzeum sztuki wspó czesnej

Collection Lambert). Wa ne jest, aby w planach pojawi o si

jednak nie tylko wybudowanie nowych budynków, ale przede

wszystkim stworzenie d ugotrwa ego, spójnego programu ich

wykorzystania na cele kulturalne w mie cie.

Nale y pami ta , e kwestia wpisania obchodów Europejskiej

Stolicy Kultury w strategi rozwoju miasta pojawia si tak e

w proponowanym wniosku aplikacyjnym. Komisja pyta wprost:

262626

Miasto otrzymuje ty tu

przede wszystkim za

program szczególnych

wydarze kul turalnych,

k tóre zamierza

zorganizowa w trakcie

danego roku, a który

musi by rokiem

wyj tkowym

G E N U A E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 2 0 0 4

fot. B

arb

ara

Pio

trow

sk

a

27

Jak planowane wydarzenia wpisuj si w d ugotrwa y rozwój

kulturalny miasta/regionu? Czy program wydarze stanowi inte-

graln cz d ugofalowego rozwoju kulturalnego i spo ecznego

miasta? (cz pierwsza wniosku – „Podstawowe za o enia”, pyt.

7, 9 oraz 15).

W wyniku doceniania roli kultury w przezwyci aniu problemów

spo ecznych, cz projektów w ramach obchodów bywa kiero-

wana do szczególnych grup docelowych, np. dzieci z trudnych

rodzin, osób niepe nosprawnych. Z ca pewno ci projekty po-

winny anga owa ró norodne grupy spo eczne, szczególnie ró -

nego rodzaju mniejszo ci.

W proponowanym wniosku aplikacyjnym padaj bezpo rednie py-

tania o to, jak program wydarze realizuje powy sze cele (cz

pierwsza wniosku – „Podstawowe za o enia”, pyt. 12).

Krok 3 – przygotowanie programu wydarze

Znaj c podstawowe zasady i cele funkcjonowania Europejskich

Stolic Kultury mo na przyst pi do tworzenia programu obcho-

dów w danym mie cie. Jak napisano w przewodniku dla miast

aplikuj cych o tytu : „miasto nie jest wyznaczone na Stolic je-

dynie z racji tego, jakim jest miastem lub co robi. Miasto otrzy-

muje tytu przede wszystkim za program szczególnych wydarze

kulturalnych, które zamierza zorganizowa w trakcie danego roku,

a który musi by rokiem wyj tkowym”.

Przede wszystkim trzeba wyznaczy jasno zdefiniowane, osi -

galne i najlepiej mierzalne cele obchodów Europejskiej Stolicy

Kultury w danym mie cie. Wpisuj c si w opisane powy ej kry-

teria europejsko ci i zwrócenia w stron obywatela, stanowi one

podstaw do stworzenia spójnej wizji programu na rok 2016.

Przygotowuj c program wydarze i wniosek aplikacyjny, nale y za-

stanowi si nad podstawowymi zagadnieniami, które s poruszane

w formularzu aplikacyjnym (cz pierwsza wniosku – „Podstawowe

za o enia” oraz cz druga – „Struktura programu”):

• Dlaczego miasto chce wzi udzia w konkursie o tytu Europejskiej

Stolicy Kultury?

• Jaka jest zasadnicza koncepcja programu obchodów?

• Czy program obchodów mo na uj w jednym sloganie?

• Jaki rejon geograficzny b dzie zaanga owany w obchody?

• Czy organizator obchodów posiada wsparcie lokalnych i regional-

nych w adz?

• Jak struktur b d mia y obchody (wytyczne, tematy, cel)?

• Jak d ugo b d trwa y obchody?

• Jakie wydarzenia s zaplanowane (szczegó owy opis, zw aszcza

w drugiej fazie selekcji wniosków)?

Program obchodów powinien wyznacza ogólne ramy, za o e-

nia, cele, które realizowane s poprzez poszczególne projekty

o ró nym rozmiarze i zasi gu. Ka dy projekt powinien by opra-

cowany zgodnie z wcze niej wskazan koncepcj programow

i gwarantowa odpowiedni poziom profesjonalizmu. Czerpi c

z do wiadcze dawnych Stolic nale y pami ta , e ka de miasto

powinno stworzy taki program obchodów, który odpowiada pro-

filowi miasta i jego potrzebom w danym momencie. Pod uwag

nale y bra kontekst historyczny, spo eczny, ekonomiczny.

Trzeba pami ta , e program obchodów powinien mie charakter

innowacyjny (pada o to pytanie w proponowanym wniosku apli-

kacyjnym – cz pierwsza – „Podstawowe za o enia”, pyt. 14).

Wniosek aplikacyjny nie mo e przedstawia tylko dotychczas

organizowanych wydarze kulturalnych – charakter programu

musi by wyj tkowy, a wi kszo propozycji powinna powsta

282828

Program obchodów

powinien by tworzony

przy aktywnym udziale

ar tystów, animatorów

kul tury, organizacj i

kul turalnych oraz

mieszka ców

danego miasta

P A R Y E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 1 9 8 9

specjalnie na rzecz Europejskiej Stolicy. Eksperci, oceniaj cy

programy miast, ceni innowacyjne podej cie, co pokazuje ra-

port, przygotowany przez komisj , oceniaj c kandydatury na

2010 r., a konkretnie plany Stambu u.

Jak wspomniano powy ej, obchody Europejskiej Stolicy Kultury

powinny stanowi cz strategii rozwoju miasta. Tworz c pro-

gram i wyznaczaj c jego cele, trzeba pami ta o roli, jak kultura

i sztuka mog odgrywa we wspieraniu rozwoju miasta czy regio-

nu. Program powinien mie zrównowa ony, strategiczny charak-

ter, tzn. powinien dotyczy nie tylko roku, w którym dane miasto

dzier y tytu , ale rozpoczyna si z wyprzedzeniem i trwa jesz-

cze po zako czeniu oficjalnych obchodów Europejskiej Stolicy

Kultury. Powinien zapewnia widoczny, wymierny i d ugotrwa y

wk ad w rozwój kulturalny miasta. Zw aszcza, e Komisja zadaje

tu bezpo rednie pytanie w proponowanym wniosku aplikacyjnym

(cz pierwsza wniosku – „Podstawowe za o enia”, pyt. 15):

Je li miasto uzyska tytu Europejskiej Stolicy Kultury, jakie b d

redniookresowe i d ugookresowe tego efekty ze spo ecznego,

kulturalnego i urbanistycznego punktu widzenia?

Nie zapominaj c o historii i dziedzictwie, stanowi cych podsta-

w to samo ci miasta, program powinien by ukierunkowany

na tera niejszo i przysz o . St d innowacyjno obchodów,

znacz ce miejsce twórczo ci wspó czesnej, wspó praca artystów

lokalnych i zagranicznych.

Program obchodów powinien by tworzony przy aktywnym udzia-

le artystów, animatorów kultury, organizacji kulturalnych oraz

mieszka ców danego miasta. Zapewni to zaanga owanie wszyst-

kich zainteresowanych stron w jego realizacj oraz pozwoli zre-

alizowa pojawiaj ce si we wniosku aplikacyjnym kryterium

„miasto i obywatele”.

Wi kszo dotychczasowych Stolic przeprowadza a konsultacje

spo eczne swoich planów. Ich forma by a zró nicowana, od spo-

tka i dyskusji poprzez kampanie medialne oraz konsultacje on-

fot. S

tan

isa

w P

iotro

ws

ki

29

line. Raporty z posiedze ekspertów, oceniaj cych kandydatury,

potwierdzaj , jak bardzo ceniony jest oddolny proces tworzenia

programu i zaanga owania spo ecze stwa obywatelskiego.

Istotny jest sposób wyboru projektów, które znajd si w progra-

mie obchodów Europejskich Stolic Kultury. W wi kszo ci przy-

padków miasto lub wyznaczona przez nie instytucja nie jest orga-

nizatorem wszystkich wydarze planowanych na dany rok. Miasto

mo e zastanowi si nad stworzeniem konkursu grantowego,

w ramach którego niezale ne organizacje i instytucje kulturalne

b d mog y ubiega si o wsparcie swoich projektów, wpisuj -

cych si w idee obchodów Europejskiej Stolicy Kultury 2016.

O sposób planowania i przygotowania wniosku aplikacyjnego

i programu Komisja pyta w pyt. 16 pierwszej cz ci wniosku –

„Podstawowe za o enia” oraz w cz ci drugiej wniosku – „Struk-

tura programu obchodów”, pyt. 3).

W 2016 r. dwa miasta b d nosi tytu Europejskiej Stolicy Kul-

tury – jedno w Polsce i jedno w Hiszpanii. Zaleca si , aby oba

miasta wspó pracowa y ze sob przy realizacji obchodów. W la-

tach poprzedzaj cych 2016 r., a nawet ju na etapie przygotowa-

nia wniosku aplikacyjnego, warto nawi za kontakt z miastami,

kandyduj cymi do tytu u w Hiszpanii, a nast pnie zastanowi

si nad mo liw wspó prac w przypadku wygranej ka dego

z nich. Istotno tej kwestii potwierdza fakt, e w proponowanym

wniosku aplikacyjnym Komisja umie ci a pytanie o wspó prac

z innym miastem nominowanym do tytu u Europejskiej Stolicy

Kultury (pyt. 8 pierwszej cz ci wniosku – „Podstawowe za o-

enia”).

Prawdziwa wspó praca b dzie mo liwa dopiero po ostatecznej

nominacji. Z uwagi na rosn ce z roku na rok zainteresowanie Eu-

ropejskimi Stolicami Kultury, a co za tym idzie, mnogo miast

ubiegaj cych si o tytu zarówno w Polsce, jak i w Hiszpanii oraz

z uwagi na fakt, i w momencie sk adania aplikacji nie jest znana

decyzja panelu ekspertów o wyborze konkretnych miast – trudno

jest wytypowa akurat to miasto, które zdob dzie tytu . Mo na

wi c w tym miejscu zasugerowa raczej wspó prac z organiza-

cjami/indywidualnymi artystami hiszpa skimi ni koncentrowa-

nie ca ej uwagi na jednym z hiszpa skich miast.

Krok 4 – Kwestie organizacyjne, finansowe oraz

promocja

Organizacja

W wi kszo ci przypadków bezpo rednia realizacja obchodów

Europejskich Stolic Kultury w miastach, dotychczas nosz cych

ten tytu , by a zlecana instytucjom i organizacjom spoza urz du

miasta. Cz sto takie organizacje by y tworzone specjalnie na

potrzeby obchodów. Wa ne jest, aby decyzj o organizatorze

wydarze podj w momencie przygotowywania wniosku apli-

kacyjnego – o struktur takiej organizacji i zwi zek z w adzami

miasta Komisja pyta w cz ci trzeciej proponowanego wniosku

aplikacyjnego „Organizacja i finansowanie obchodów”, pyt. 1.1.

Kluczow kwesti jest wybór osoby, kieruj cej przygotowaniem

i realizacj obchodów. Wa na jest ci g o idei i przygotowa –

nie zaleca si wi c zmian osobowych na tym stanowisku. Za-

leca si natomiast organizacj konkursu na to stanowisko, co

zapewni zatrudnienie najbardziej kompetentnej osoby. Kryteria

i sposób wyboru osoby na stanowisko dyrektora artystycznego,

wymagany profil zawodowy i zakres do wiadczenia trzeba b dzie

opisa w proponowanym wniosku aplikacyjnym, w cz ci trze-

ciej „Organizacja i finansowanie obchodów”, pyt. 1.3.

Organizacja, a przede wszystkim jej dyrektor artystyczny, powin-

na by niezale na od miasta i zmieniaj cych si w adz politycz-

nych. Raport Palmera podkre la, jak istotne jest zaanga owanie

oddanego idei dyrektora z wizj programow , kompetentnego

i do wiadczonego personelu a tak e jasny podzia ról i odpo-

wiedzialno ci.

30

Obchody Europejskiej Stolicy Kultury mog odbywa si

w jednym mie cie. Mog te anga owa ca y region czy wo-

jewództwo – w taki sposób realizowane s przez Essen, które

w 2010 r. zaplanowa o zaanga owanie ca ego regionu Ruhry.

Je li które z polskich miast podj oby si realizacji obchodów

w ca ym regionie, kwestie organizacyjne musz by przemy lane

ju w fazie przygotowywania aplikacji. Konieczne jest podj cie

decyzji, dotycz cych sposobu wyboru projektów spoza danego

miasta, relacji z w adzami lokalnymi, sposobu finansowania.

Ca y czas nale y mie na wzgl dzie spójno programu ob-

chodów. Kwestie organizacyjne w tym przypadku nale y opisa

w odpowiedzi na pyt. 1.2 trzeciej cz ci proponowanego wnio-

sku aplikacyjnego „Organizacja i finansowanie obchodów”.

Finansowanie

Nagroda im. Meliny Mercouri, któr otrzymuj miasta, nomino-

wane do tytu u Europejskiej Stolicy Kultury, jak równie poten-

cjalne wsparcie ze róde europejskich, zosta y opisane powy ej.

Na etapie przygotowania wniosku nale y si natomiast zasta-

nowi nad kwestiami poruszanymi w formularzu aplikacyjnym

(cz trzecia proponowanego wniosku aplikacyjnego „Organiza-

cja i finansowanie obchodów”, pyt. 2).

• Jaka jest struktura bud etu obchodów?

• Czy w adze miasta podj y ju stosowne zobowi zania finan-

sowe?

• Jaki jest ca kowity bud et przeznaczony na realizacj obcho-

dów Europejskiej Stolicy Kultury?

• Jakie wydatki zaplanowano na infrastruktur ? (renowacje, in-

frastruktura turystyczna i kulturalna)

• W jaki sposób planuje si zaanga owanie sponsorów? Jaki

jest szacowany poziom ich zaanga owania?

• Jaki b dzie harmonogram przekazywania rodków finanso-

wych, je li miasto otrzyma tytu Europejskiej Stolicy Kultury?

W momencie uzupe niania wniosku aplikacyjnego w drugiej

fazie selekcji wniosków organizator obchodów musi wiedzie ,

ile rodków i z jakich róde jest przeznaczonych na realizacj

Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Ze wzgl du na ograniczony

zasi g finansowania europejskiego organizatorzy musz zapew-

ni dodatkowe rodki oraz stabilne finansowanie ze strony miast

i polskich w adz. Od pocz tku przygotowywania wniosku wa ne

jest zaanga owania sponsorów prywatnych.

Komunikacja i promocja

Strategii promocji obchodów Europejskiej Stolicy Kultury po-

wi cona zosta a cz pi ta proponowanego wniosku aplika-

cyjnego. Odpowiednia strategia komunikacji jest wa na nie tylko

fot. S

XC

Flo

rian

Frü

hs

tüc

k

G R A Z E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 2 0 0 3

31

dla nag o nienia faktu otrzymania Nagrody im. Meliny Mercouri

(pyt. 3), ale przede wszystkim dla samego miasta, nosz cego

tytu . W a ciwie prowadzona kampania informacyjna powinna

nie tylko zapewni odpowiedni liczb odbiorców planowanych

projektów artystycznych, ale przede wszystkim przyczyni si do

promocji miasta zarówno w kraju, jak i za granic . Odwiedze-

nie miasta zarówno przez widzów, artystów jak i turystów jest

przecie jednym z wa niejszych celów, stawianych sobie przez

miasta-kandydatów.

Na pierwszym etapie selekcji nie ma jeszcze obowi zku zapre-

zentowania szczegó owego planu promocji, ale przedstawienie

cho by wst pnego planu mo e by dobrze widziane przez eks-

pertów, zasiadaj cych w panelu.

Opracowuj c strategi komunikacji, nale y zwróci uwag na

wspó prac z pras oraz mediami audiowizualnymi w celu za-

pewnienia imprezom kulturalnym, planowanym w ramach obcho-

dów Europejskiej Stolicy Kultury, jak najwi kszego zasi gu.

Istotne jest tak e, jaka cz ca ego planowanego bud etu zo-

stanie przeznaczona na dzia ania promocyjne (bezpo rednio do-

tyczy tej kwestii pyt. 2)

Projekty, realizowane w ramach obchodów Europejskiej Stoli-

cy Kultury, powinny mie jasno okre lone grupy docelowych

odbiorców i powinny by nastawione nie tylko na zdobycie jak

najwi kszej publiczno ci mi dzynarodowej, ale tak e na zainte-

resowanie tych grup mieszka ców miasta, które zazwyczaj nie

korzystaj z oferty kulturalnej. Jest to kwestia, która powinna

by rozpatrywana na etapie przygotowania projektów, ale powin-

na by tak e brana pod uwag przy planowaniu strategii komuni-

kacji ca ych obchodów. Okre lenie odbiorców projektu ogólnie,

jako np. mieszka ców ca ego miasta sprawia, e nie jest mo liwe

przeprowadzenie w a ciwe sprofilowanej kampanii promocyjnej.

Konieczne jest dok adne okre lenie, czy odbiorcami danego

wydarzenia maj by dzieci, osoby starsze, niepe nosprawni,

mniejszo ci itp. Dzi ki wielo ci projektów, które sk adaj si na

obchody Europejskiej Stolicy Kultury, ka da grupa odbiorców

mo e potencjalnie znale interesuj ce j wydarzenie.

Eksperci, oceniaj cy kandydatury na rok 2010, dobrze przyj -

li strategi komunikacji, zaproponowan przez Stambu , który

w swoim projekcie zwróci na ni szczególn uwag . Ustano-

wione zostan specjalne partnerstwa z gazetami, stacjami ra-

diowymi i telewizyjnymi. Ponadto, organizatorzy b d pracowa

z 26 szko ami komunikacji, a m odzi arty ci ze Stambu u wy-

st pi w roli ambasadorów miasta za granic . Eksperci panelu

2010 uznali, e podej cie Stambu u mo e by przyk adem dla

innych kandyduj cych miast.

Wi cej informacji: www.istanbul2010.org.

S Z T O K H O L M E u r o p e j s k a S t o l i c a K u l t u r y 2 0 0 3

fot. S

XC

Sa

va

Ma

rink

ov

ic

32

Dodatkowe informacje

Przed wype nieniem wniosku aplikacyjnego o tytu Europej-

skiej Stolicy Kultury warto przygotowa analiz SWOT ca ego

przedsi wzi cia. Pozwoli to nie tylko globalnie spojrze na ca-

o obchodów i projekty, które si na nie sk adaj , ale tak e

przewidzie ewentualne problemy i spróbowa je rozwi za .

O tak analiz prosi tak e Komisja we wniosku aplikacyjnym

(cz siódma proponowanego wniosku aplikacyjnego „Dodat-

kowe informacje”, pyt. 1).

Jak wspomniano, obchody Europejskiej Stolicy Kultury powinny

stanowi cz d ugofalowej strategii rozwoju miasta. Dlatego

te w proponowanym wniosku aplikacyjnym Komisja pyta, czy

s takie projekty, inicjatywy, czy inwestycje w infrastruktur

kultury, które miasto zamierza zrealizowa niezale nie od tego,

czy otrzyma, czy te nie otrzyma tytu u Europejskiej Stolicy Kul-

tury (cz siódma proponowanego wniosku aplikacyjnego „Do-

datkowe informacje”, pyt. 2). Odpowied na to pytanie wyja nia,

czy wszystkie dzia ania w dziedzinie kultury w danym mie cie

podporz dkowane s tylko i wy cznie staraniom o tytu , czy

te s rzeczywi cie cz ci d ugoterminowego i przemy lanego

planu miasta w budowaniu strategii rozwoju sektora kultury.

Odpowied na pytanie 7 cz ci VII proponowanego wniosku

aplikacyjnego daje kandydatom mo liwo przedstawienia do-

datkowych uwag, zwi zanych ze staraniami miasta o tytu . Jest

to doskona e miejsce do zarekomendowania miasta przy u y-

ciu argumentów, które nie wpisywa y si w odpowied na adne

z wcze niejszych pyta , zawartych w formularzu aplikacyjnym.

Europejska Stolica Kultury 2016

Organizacj konkursu o tytu Europejskiej Stolicy Kultury 2016

w Polsce zajmuje si :

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Departament Wspó pracy z Zagranic

ul. Krakowskie Przedmie cie 15/17

00–071 Warszawa

Tel: 022 42 10 240

Fax: 022 826 19 22

dz@mkidn.gov.pl

Strona internetowa: www.mkidn.gov.pl/esk2016

tekst: Joanna Sanetra-Szeliga, Agata Etmanowicz

projekt i sk ad: printomato.pl

druk: CO KPRM