İŞTİRAKÇILAR (SƏHMDARLAR) MÜQAVİLƏSİ

Azərbaycan hüququnda

EMIN KƏRIMOV, LLM

İştirakçılar müqaviləsi nədir və nəyə lazımdır?

Korporasiya daxili münasibətləri daha sərbəst nizamlamağa imkan yaradır

Qanunvericilik və nizamnamə iştirakçıların (investorların) maraqlarını əhatə etmir

Nizamnamədə yazıla bilməyən bir çox məsələləri razılaşdırmağa imkan verir

Nizamnamə kimi «açıq» sənəd deyil

Qəliz və kompleksli korporativ məsələlərin tənizmlənməsinə imkan verir

İştirakçıları arasında nəzarətə imkan verir

Onun tərəfləri üçün hüquq və öhdəlik yaradır və məcburi xarakter daşıyır

Bəzi ölkələr iştirakçlar müqavilənin mümkünlüyü korporativ qanunvericilikdə konkret göstərir

(ABŞ [Model Business Corporation Act, Delaware, NY], Rusiya)

Digər ölkələrdə müqavilə azadlığı prinsipi əsasında məhkəmə təcrübəsi ilə mümkünlüyü təmin

olunubdur (İngiltərə, Almaniya, Fransa, Türkiyə…Azərbaycan?)

Müqavilə tərəfləri və şərtləri

Adətən iştirkaçılar (səhmdarlar)

Bəzi hallarda şirkət özü də tərəf ola bilər (şirkətin üzərinə öhdəlik

qoyulanda)

Kənar şəxslərin də (zamin, qarant, kreditor) qoşulması

mümkündür

Imperativ korporativ normalara zidd olmamalıdır

Nizamnamədə olmalı olan məsələlər nizamnamədə olmalıdır

Müqavilədə ziddiyyətli məqamlardan qaçmaq lazımdır

Nizamnamə və müqavilə arasında ziddiyətlərin olmamasına

çalışmaq lazımdır

Adətən daxil edilən şərtlər Razılaşdırılmış qaydada səs vermək

İdarətemə orqanlarının seçilməs qaydası (investorun təklif etdiyi şəxsi seçmək, kolleqial orqanda nümayəndələrin saylarını bölüşdürmək)

Dividend məsələləri/ Növbəti mərhələlərdə maliyyələşdirmə şərtləri

İlkin imtina hüquq/Üstünlük hüququ

Payların (səhmlərin) məcburi satılması (drag alon, tag along)

Müəyyən hallarda payları (səhmlər) satmaq/almaq öhdəliyi (call/put option)

Deadlock-dan çıxış tədbirləri

Müəyyən müqavilələrin bağlanması üçün investorun razılığının alınması

Investor üçün ayrıca hesabatlıq öhdəliyi (şirkətin öhdəliyi)

Payların (səhmlərin) satılmaması öhdəliyi(lock-in)

Payların (səhmlərin) qirov (yüklülük) qoymamaq öhdəliyi

Satış/alış qiymətinin müəyyən edilməsi şərtləri (exit)

Non-competition

Əsas işçilərin (key persons) təyin edilməsi şərtləri

Yerli hüquqda mümkündür? Korporativ qanunvericiliyin «təsisçilər arasında bağlanan müqaviləni» geniş tətbiqi (təfsiri),

«shareholders agreement»-i mümkün edən konkret normanın olması kimi qiymətləndirmək olar.

MM 45.2. Əgər hüquqi şəxs bir neçə təsisçi tərəfindən yaradılırsa, təsisçilər müqavilə bağlayaraqhüquqi şəxsin nizamnaməsini, onun yaradılması üzrə birgə fəaliyyət qaydasını, özlərinin əmlakınınona verilməsi və onun fəaliyyətində iştirak edilməsi şərtlərini müəyyənləşdirirlər.

Bu maddənin «onun fəaliyyətində iştirak edilməsi şərtlərini müəyyənləşdirirlər» hissəsi, bunormanın tətbiqi yalnız şirkətin yaradılması mərhələsi ilə məhdudlaşmamadığına əsas verir

Yəni qanunvericilik imkan verir ki, təsisçilər (iştirakçılar) özlərinin şirkətin fəaliyyətində iştirakşərtlərini razılşadırsınlar (nizamnamədən əlavə)

Bu cür müqavilə, adi mülki-hüquqi müqavilə kimi onun tərəflərinə hüquq və öhdəliklər yaradır

Note: «Fries Qida» keysində tərəflərin belə müqaviləsi olsaydı, zəmmincə bir çox problemlərdənqaçmaq mümkün olardı.

Yerli hüquqda mümkündür ? Müqavilə azadlığı prinsipi imkan verir

Müqavilə azadlığı prinsipi yalnız mülki hüquq prinsipi kimi deyil, eyni zamanda,konstitusiya prinsipi kimi də qəbul olunur. (KM 24.12.14)

İradə sərbəstliyi və müqavilə azadlığı əsas mülki hüquqlar sırasında olmaqla mülkihüquqların maneəsiz həyata keçirilməsi, pozulmuş hüquqların bərpası və mülki hüquqlarınməhkəmə müdafiəsi prinsipləri ilə ayrılmaz hüquqi vəhdət təşkil edirlər. (KM 14.07.15)

Bununla əlaqədar, qeyd edilməlidir ki, Mülki Məcəllənin 390-cı maddəsində müəyyənedilən müqavilə azadlığı Konstitusiyanın 29-cu və Mülki Məcəllənin 152.1-ci maddələrindənəzərdə tutulmuş mülkiyyət, eləcə də Konstitusiyanın 59-cu maddəsində təsbit edilmişazad sahibkarlıq hüquqlarının reallaşdırılması elementlərindən biri kimi çıxış edir. (KM12.04.12)

Ümumi öhdəlik hüququ normaları əsasında tərəflər üçün məcburi xarakter daşımalıdır

Öhdəliyin (və müqavilənin) öz-özlüyündə heç bir dəyəri yoxdur, çünki öhdəlik lazımı icraolunmadıqda və üzərinə götürülmüş öhdəliyin icrasına məcbur edilmədikdə (icrası təminolunmadıqda) və ya hər hansı formada əvəzi ödənilmədikdə, stabil və inkişaf edən sahibkarlıqmünasibətləri formalaşmır.

Xarici məhkəmə təcrübəsindən (Almaniya) In the late Weimar Republic, the Supreme Court of the German Reich generally accepted

shareholders’ agreements and stated that agreements between shareholders, in which

the shareholders bind themselves to vote in a special resolution, or generally in a certain

way, are lawful. They constitute a contractual obligation between the parties of the

shareholders’ agreement by which the voting at the general meeting is not affected. (RG,

11.6.1931, II 398/29, RGZ 133, 90, 93)

In shareholders’ agreements in the legal form of a civil partnership, also the duty of loyalty

as a partner of the civil partnership is limiting the scope of possible resolutions. The German

Supreme Court in a recent decision clarified that. (BGHZ 179, 13.)

the German Federal Supreme Court treats a shareholders’ agreement as an internal (non-disclosed) partnership and held that shareholders’ agreements in most cases are internal

partnerships so. BGH, 24.11.2008, II ZR 116/08, BGHZ 179, 13, 19. BGHZ 126, 226, 234

Source: Shareholders’ Agreements in Listed Companies: Germany. Markus Roth, University of Marburg

Xarici məhkəmə təcrübəsindən (İngiltərə) Welton v Saffery (1897 AC 29)

Lord Davey said: ‘Of course, individual shareholders may deal with their own interests by

contract in such way as they may think fit. But such contracts, whether made by all or some

only of the shareholders, would create personal obligations, or an exceptio personalis against

themselves only, and would not become a regulation of the company or be binding on the

transferees of the parties to it, or upon new or non-assenting shareholders”

Re Duomatic principle

This principle takes it name from the decision of Buckley J. in Re Duomatic Ltd. [1969] 2 Ch 365,

in which his Lordship stated (p. 373):

[W]here it can be shown that all shareholders who have a right to attend and vote at ageneral meeting of the company assent to some matter which a general meeting of the

company could carry into effect, that assent is as binding as a resolution in general meeting

would be.

Xarici məhkəmə təcrübəsindən (İngiltərə) Cane v Jones [1980] 1 WLR 1451

where a shareholders agreement had been entered into, it was held that it was a basic

principle of company law that all corporators of a company acting together could do

anything which was intra vires the company.

The High Court argued that an informal unanimous shareholders’ agreement may be as

effective as an extraordinary or special resolution: “In my judgement, [the section of the

companies act on the alteration of articles by special resolution] is merely laying down a

procedure whereby only some of the shareholders can validly alter the articles: and if, as I

believe to be the case, it is basic principle of the company law that the corporators, acting

together, can do anything which is intra vires the company.

The main rule is that agreement concluded between shareholders are valid and binding. Ashareholders’ agreement may also be enforced by injunction in the same way as any

other contract. [Russel v Northern]

Xarici məhkəmə təcrübəsindən (İngiltərə) Russell v Northern Bank Development Corp Ltd [1992] BCC 578

is a leading case in the UK in which the House of Lords held that a private shareholders' agreement could not fetter

a company's statutory powers but could bind the voting rights of those parties to the agreement.

Monecor (London) Limited v Euro Brokers Holdings Limited [2003] EWCA Civ 105

In the case in question, the Court of Appeal held that it did not matter whether the formal procedures for agreeing

on a particular matter were stipulated in the Articles of Association, in the Companies Act 1985 or in a separate

contract between the members of the company concerned. What mattered instead was that all the members,

who ultimately exercise power over the affairs of the company through their right to attend and vote at a general

meeting, had reached an agreement on that matter. Consequently, as long as the members had previously

reached an agreement, they were unable to purport that they were not bound by a particular matter simply

because the formal procedure for assenting to it was not followed.

Dear and Griffith v Jackson [2013] EWCA Civ 89

This case reflects the English courts’ long-standing approach to interpreting and implying terms into contracts. It

highlights the importance of ensuring that an SHA and related articles of association do not contain contradictory

terms, since the articles of association will normally prevail and an English court will not imply terms into the SHA that

override the articles of association unless it is satisfied that, if no term were implied, the consequences would

contradict what a reasonable person would understand the SHA to mean.

Xarici məhkəmə təcrübəsindən (Rusiya) Meqafon keysi - А75-3725-Г/04-860/2005

акционеры заключили акционерное соглашение, регулирующее некоторые вопросы

взаимоотношений основных акционеров между собой и с акционерным обществом,

включающие в себя вопросы общего собрания, функционирования совета

директоров, исполнительных органов, запрета на конкуренцию и управление

финансами, ограничения на передачу акций и сопутствующих прав, при этом

соглашение было подчинено иностранному праву.

Суд признал недействительным (ничтожным) в силу нарушения публичного порядка

Российской Федерации), установлением применения иностранного (шведского)

права к положениям соглашения, регулирующим вопросы статуса российского

юридического лица и прав и обязанностей акционеров.

Xarici məhkəmə təcrübəsindən (Rusiya) ROSNANO keysi № А63-9751/2014

ОАО «Роснано» привело в действие механизм пут-опциона, направив требование о выкупе акций в ООО«Новые технологии». ООО «Новые технологии» не исполнило свои обязательства по пут-опциону, и ОАО«Роснано» обратилось в суд с соответствующим требованием о принуждении к исполнению обязанности внатуре.

Суд удовлетворил требования ОАО «Роснано» в полном объеме.

Saturno-TP keysi № А55-24200/2010

Акционерное соглашение предусматривало положения о колл-опционах (call option), каждая из сторонимела право в одностороннем порядке расторгнуть акционерное соглашение, если в отношении другойстороны будет инициирован процесс о неплатежеспособности или банкротстве. Кроме того, в такомслучае сторона могла потребовать от стороны-банкрота отчуждения в свою пользу акций последней. Ценапокупки акций также предусматривалась акционерным соглашением.

Cуд удовлетворил требования истца и привел следующее обоснование (ratiodecidendi). Согласно ГКстороны вправе поставить возникновение прав и обязанностей в зависимость от обстоятельств,относительно которых неизвестно, наступят они или нет, в том числе и в зависимость отнеплатежеспособности или банкротства одной из сторон. При этом стороны своим соглашениеммогут изменить общие последствия расторжения договора, а также срок наступления такихпоследствий. Это может выражаться в том числе и в виде предоставления одной из сторонрасторгнутого договора права на приобретение имущества другой стороны.

Xarici məhkəmə təcrübəsindən (Rusiya) TSM K keysi - № А40-47005/14

Согласно обстоятельствам данного дела, акционеры ЗАО «ТСМ К» заключили

акционерное соглашение, обязывающее их письменно согласовывать друг с другом

голосование по ключевым вопросам повестки дня любого собрания акционеров

(увеличение уставного капитала, сокращение активов компании и т.п.). Стороны такжеустановили, что нарушение обязательства влечет применение неустойки,

рассчитываемой по определенной формуле.

Суд удовлетворил иск истца и подтвердило возможность установления в акционерном

соглашении неустойки за нарушение немонетарного обязательства.

Yerli təcrübədə hüquqi qüvvəsi

Mülki öhdəliklər yaradan müqavilə kimi hüquqi qüvvəyə malikdir

İmperativ korporativ normalara zidd olmamalıdır

Nizamnaməyə uyğun lakin müqaviləyə zidd hərəkətlər müqavilə üzrə məsuliyyətə səbəb

olmalıdır

Müqaviləyə zidd hərəkətlər korporativ qərarları ləğv etmir

Ümumi qaydada fidusiar öhdəliyi daşıyan şəxslərə aid olmamalıdır [direktorların fəaliyyəti

nizamnmə və «korporativ maraqlara» uyğun olmalıdır]

Alman hüququnda bütün iştirakçıların imzaladığı müqavilə üstündür

Səhmdarın müqavilə öhdəliklərini şirkətin «iradəsindən» asılı etmək olmaz (şirkət tərəf olsa)

məsuliyyət və öhdəliyin icrasının təmin üsulları

Zərər (real zərər/əldən çıxmış fayda)

Öhdəliyin icrasına məcbur edilmə/ naturada icrası (specific performance)

Hüquqların bərpasının digər növləri zərər çəkmiş tərəfin maraqlarının ədalətli məmnunluğuna

nail olmağa imkan vermirsə, məhkəmələr öhdəliyin məcburi (naturada) icrasından imtina

etməməlidir. Tərəflər arasında münasibətlərinin xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, bir çox halda

hüququ pozulmuş tərəfə dəymiş zərərin məbləğini hesablamaq mümkün deyil və bu səbəbdən

məhkəmələrin yuxarıda qeyd edilən yanaşma məntiqlidir.

Dəbbə pulu

Zaminlik

Qarantiya

Repo?? (659-661)

Digər təmin edilmə üsulları (KM-nin 460.1 maddəsinin şəhri barədə 14.07.15 tarixli qərarı)

Diqqətiniz üçün çox sağ olun!

Suallar?