Upload
piotr-siuda
View
212
Download
1
Embed Size (px)
DESCRIPTION
16/10/2014; impreza: wykład w interdyscyplinarnym cyklu wykładowym „Religia w czasach popkultury, technonauki i globalnego kapitalizmu”; organizacja: Międzywydziałowa „Pracownia Pytań Granicznych” Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu; miejsce: Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Collegium Maius, http://www.graniczne.amu.edu.pl/moodle/course/index.php?categoryid=23
Citation preview
PIOTR SIUDA
UNIWERSYTET KAZIMIERZA WIELKIEGO W BYDGOSZCZY
RELIGIA I INTERNET O nietrwałości podziału na
świat online i offline
KSIĄŻKA
POGLĄDY
NA TEMAT
SIECI
Obecnie można mówić o dwóch mylnych poglądach na temat sieci.
Mylą się optymiści, chcący widzieć w sieci narzędzie totalnej emancypacji i bezproblemowo
przebiegającej komunikacji międzyludzkiej.
Mylą się pesymiści, utyskujący na zanik więzi, degenerację osobowości, kultury i społeczeństwa.
Mylą się przedstawiciele obydwu stanowisk, kiedy twierdzą, że mamy do czynienia z jakimiś dwoma
wzajemnie niepowiązanymi światami – światem realnym i wirtualnym.
Przenoszą się podziały.
Wielkie oficjalne (tradycyjne) religie.
Nowe ruchy religijne i zjawiska quasi-religijne.
Odwzorowanie religijnych tendencji.
Refleksyjność.
Indywidualizacja.
Utowarowienie religii.
Instytucjonalny i wspólnotowy wymiar.
Aktywności religijne.
O „przeniesieniu” religijnych granic do internetu
WYMIARY
RELIGII W
INTERNECIE
WYMIARY
RELIGII W
INTERNECIE
religia w sieci religia tradycyjna
religia sieciowa
religia innowacyjna
www.mateusz.pl
RELIGIA W
SIECI
RELIGIA
SIECIOWA
www.vatican.va
+
+
+ +
RELIGIJNE
MIEJSCA W
SIECI
KONDYCJA
RELIGII
A SIEĆ
DZISIEJSZE
CZASY Płynność = ciągła zmiana.
Refleksja = namysł nad wyborami.
Ryzyko = brak pewności.
Konsumpcja = rezerwuar wyborów;
ogranicza lęk.
RELIGIA
DZISIAJ
Tezę o sekularyzacji należy odrzucić jako błędną,
nienaukową czy wręcz ideologiczną. Naukowcy nie
zgadzają się, jakoby religia obumarła.
ROZKWIT W
SIECI
Na różnorodność religii jest dzisiaj ogromne
zapotrzebowanie. Dlatego istnieje zbieżność
między zaistnieniem religii w internecie, a
stanem współczesnej religii w ogóle.
Na duchowym rynku panuje duża konkurencja, wywołana
współistnieniem i nakładaniem się wielu form religii.
Konkurencję bardzo wyraźnie widać w cyberprzestrzeni.
„DUCHOWY
RYNEK”
Dziś jednostki wybierają pod względem religii
to, co do nich pasuje. Religijność selektywna
(subiektywna, niekonsekwentna) wyraźna jest
w internecie.
PRYWATYZACJA
Refleksyjność a zmiana charakteru sacrum
KIEDYŚ TERAZ
Religijne symbole i praktyki przestają być kontrolowane
przez stojących najwyżej; jednostki nadają im
(symbolom i praktykom) własne znaczenia.
Refleksyjność dotyczyła wyłącznie
tych stojących najwyżej w hierarchii
religijnej – duchowych przywódców,
teologów, duchowieństwa.
Zacierają się kiedyś wyraźne granice
świadczące o tym, co przynależy do
sacrum, a co do sfery profanum.
Dziś owe dwie sfery są coraz
trudniejsze do zdefiniowania oraz
bezkompromisowego oddzielenia.
Nie zmienia się istota religii jako
takiej, zmienia się jedynie źródło
tego, co uważa się za sacrum.
Sacrum staje się bardziej
jednostkowe, bo przestaje być
dane z góry. Ludzie zaczynają
sami je konstruować z różnych
fragmentów.
Religie „przytrafiały się” ludziom, w żadnym wypadku
nie były produktem ludzkiej działalności.
Religia staje się zasobem idealnym do jednostkowego
tworzenia tożsamości.
Prywatyzacja religii.
Źródło:
http://www.addictinginfo.org/2014/09/28/h
ot-new-christian-trend-wife-swapping-for-
jesus-video/
RELIGIA A
KULTURA
POP
Trzy rodzaje coraz ściślejszych związków
między religią oraz popkulturą.
Religia jest z popkulturą skłócona.
Źródło:
https://www.youtube.com/watch?v=lru33T
2TB2Q
Trzy rodzaje coraz ściślejszych związków
między religią oraz popkulturą.
Religia nawiązuje z popkulturą dialog
(popkultura wykorzystywana jest w
celach religijnych).
Źródło: http://www.telegraph.co.uk/news
Kościoły staroparadygmatyczne – takie, których przedstawiciele toczą z popkulturą boje. Są w odwrocie – jest ich coraz mniej. Kościoły neoparadygmatyczne – uprościły, skomercjalizowały doktrynę, nastawiając się na przyciąganie ludzi. Pogodziły się z kulturą popularną i lansują jeszcze jeden styl życia – religijny. W ten sposób radzą sobie z kulturą popularną oraz uczą się od niej, jak skutecznie religię promować.
EWANGELIZACJA
W STYLU POP
Trzy rodzaje coraz ściślejszych związków
między religią oraz popkulturą.
Popkultura staje się religią.
Źródło:
http://hyperdiscordia.crywalt.com/sacred_
heart_of_elvis.jpeg
KWESTIA
AUTENTYCZNOŚCI
RELIGIJNY
AUTORYTET
W DOBIE
SIECI
5
MURSZENIE
AUTORYTETU Mówiąc o niszczeniu religijnego autorytetu
w cyberprzestrzeni, należy zdawać sobie
sprawę, że proces ten przebiega na kilku
płaszczyznach.
Wskutek zaistnienia religii w sieci
zagrożona jest pozycja wszelkich
religijnych instytucji oraz religijnych
hierarchii.
Wskutek zaistnienia religii w sieci
autorytet wielkich, oficjalnych,
tradycyjnych religii zostaje zagrożony.
RELIGIA SIECIOWA –
AKTYWNOŚCI
Faza
liminalna
http://pielgrzymki.opoka.org.pl
Faza
postliminalna
Faza
preliminalna PIELGRZYMKI
ONLINE
5
W pielgrzymce liczy się bardziej wymiar duchowy niż fizyczny.
„Pogłębiony” symbolizm pielgrzymek online i indywidualne, prywatne tworzenie
sacrum.
Liminalność wzmacniana jest charakterem medium, poczuciem, że surfując po
internecie, wchodzi się w inną rzeczywistość. Wzmacniana jest ona również
konstrukcją samych serwisów pielgrzymkowych.
Wirtualne pielgrzymki spełniają również cechy pielgrzymek realnych – są
dobrowolne, nikt nikogo nie zmusza do podjęcia internetowej podróży, która
może być formą przyjemnego i znaczącego spędzania czasu wolnego.
Internet może wzbudzać poczucie braterstwa z innymi w oparciu o sam akt
pielgrzymowania (budowanie wspólnotowości).
CZY AUTENTYCZNE?
RELIGIA
INNOWACYJNA
Religie cyberprzestrzeni
kontra
religie w cyberprzestrzeni
Kryterium mediacji.
Kryterium
instytucjonalizacji.
Kryterium
zawartości.
KRYTERIA
1 Oparte na wierzeniach.
2 Oparte na anty-wierzeniach.
3 Antykultowe.
4 Przeciwko konsumpcji.
5 Praktyczne.
6 Naukowe.
Czy religia ma jakieś
historyczne podłoże?
Czy można ją porównać do
innych religii pod względem
morfologii?
Czy spełnia ona warunek
szczerości, to znaczy czy jej
wyznawcy faktycznie wierzą
czy po prostu udają, że
wierzą?
Dla wielu religii
cyberprzestrzeni
odpowiedź na wszystkie
trzy pytania brzmi: „tak”.
TYPY RELIGII
CYBERPRZESTRZENI
WIZJE W
SIECI
Paolo Apolito – sieć objawień
Demokratyzacja i
„oswojenie”.
„Oderwanie” od przestrzeni.
Depersonalizacja.
Komunikacja i
odwoływanie się.
RELIGIA
TRADYCYJNA
CHRZEŚCIJAŃSTWO
5
CASE NR 1.
Grzegorz Walczak, Kazania księdza spod Stopnicy robią furorę
w internecie, „Gazeta Wyborcza Kielce”, 6 kwietnia 2012.
http://kielce.gazeta.pl/kielce/1,47262,11492478,Kazania_ksiedza
_spod_Stopnicy_robia_furore_w_internecie.html
Zaczęło się cztery lata temu, jeszcze w trakcie studiów w krakowskim seminarium. –
Pomyślałem sobie: jeśli internet jest tak popularny, to dlaczego nie iść właśnie tą
drogą? – opowiada Michał Olszewski, sercanin z parafii św. Antoniego Padewskiego
w Kątach Starych koło Stopnicy. I wpadł na pomysł ewangelizacji poprzez globalną
sieć.
(…) Na kolejne projekty przyszedł czas w ubiegłym roku, gdy przeniósł się do
Stopnicy. Wówczas powstała strona internetowa slowopana.com oraz internetowe
rekolekcje blogowe.
Wtedy zaczął się boom. – Moje materiały w serwisie YouTube tylko w trakcie
ubiegłorocznego Adwentu zanotowały ponad 400 tysięcy odsłon. Byłem zszokowany
– podkreśla ks. Olszewski. Materiały, czyli 15 kazań, każde po ok. 10 minut. Sam
dźwięk. O potrzebie pielęgnowania wiary, o tym, jak odnaleźć Boga. – No właśnie, z
pozoru może nic atrakcyjnego, księdzem Natankiem nie jestem. A jednak to słowo
przyciąga – mówi.
5
CASE NR 1.
Grzegorz Walczak, Kazania księdza spod Stopnicy robią furorę
w internecie, „Gazeta Wyborcza Kielce”, 6 kwietnia 2012.
http://kielce.gazeta.pl/kielce/1,47262,11492478,Kazania_ksiedza
_spod_Stopnicy_robia_furore_w_internecie.html
Teraz jego kazania obejrzeć można w rozszerzonej, audiowizualnej formie. Taką
formę ewangelizacji rozpoczął niedawno, podczas tegorocznych rekolekcji
wielkopostnych. – Zamieszczałem je co kilka dni, począwszy od końca lutego aż do
końca marca.
(…) Zaledwie w kilka tygodni każdy z odcinków obejrzało od 3 do 8 tysięcy osób.
Jego kanał zamówiło dotychczas 28 tysięcy osób ze 108 krajów świata. – Są nawet
wierni z tak egzotycznych krajów jak Azerbejdżan – chwali się.
(…) – Gdy zaczynałem, byłem jednym z pierwszych. Oczywiście ewangelizacja przez
internet była już normą, ale poprzez blogi, strony internetowe, a nie filmy. W ostatnim
roku tego typu projektów pojawiło się wiele. Nie tylko u sercan, ale też jezuitów czy
franciszkanów – opowiada.
(…) Ks. Olszewski jest też jednym z pięciu egzorcystów diecezji kieleckiej. –
Egzorcyzmy przez internet? Aż tak daleko bym się chyba nie posunął – uśmiecha
się.
5
CASE NR 2.
Iwona Radziszewska, Na wieki wieków, enter, „Polityka”, 21
stycznia 2012.
Dominikanie.pl jest jednym z najpoczytniejszych blogów-portali w polskim
Internecie. Zgromadzona wokół serwisu społeczność chętnie bierze udział m.in. w
rekolekcjach online. Słowo na każdy dzień głosi ojciec Paweł Kozacki. Internetowi
uczestnicy komentują, polemizują i dziękują.
Jezuici z kolei prowadzą w sieci rekolekcje ignatiańskie. Ojciec Kamil Rogalski pisze:
„Modlitwa przed ekranem komputera lub w metrze mając na uszach słuchawki
odtwarzacza mp3 – dla wielu osób jest nie do przyjęcia. Ośmielę się jednak
stwierdzić, że św. Ignacy widząc te nowe propozycje ucieszyłby się bardzo. Napisał
w Uwagach Wstępnych do Ćwiczeń Duchowych, że rekolekcje powinny być
dopasowane do trybu życia i możliwości osób odprawiających je. Co prawda pisał o
osobach pochłoniętych sprawami publicznymi, ale uważam, że równie dobrze w
dzisiejszych czasach takimi ludźmi są osoby zabiegane, podróżujące lub pracujące
przy komputerze”.
5
CASE NR 2.
Iwona Radziszewska, Na wieki wieków, enter, „Polityka”, 21
stycznia 2012.
e-modlitwa
W Internecie znajduje się wiele stron z konkretnymi wskazówkami do modlitwy.
Znajdziemy nie tylko internetowy brewiarz, ale też czytania mszalne do
odsłuchiwania na komórce czy mp3. Na stronie głównej portalu Święta Przestrzeń
wyświetla się rodzaj modlitwy, którą można wybrać. Po użyciu enter serwis
konsekwentnie prowadzi przez kolejnych sześć etapów rozmowy z Bogiem. Na
każdym z etapów można kliknąć na przewodnik, aby uzyskać wyjaśnienie. Kliknięcie
amen przenosi nas na koniec strony.
Wyniki najnowszych badań Megapanel PBI/Gemius pokazują, że w Polsce strony
religijne odwiedza ponad 2 mln internautów, którzy spędzają na nich 800 tys. godzin
miesięcznie. Podobną popularność stron internetowych o tematyce religijnej
obserwuje się tylko we Włoszech i w USA. Do najbardziej innowacyjnych należy
propozycja irlandzkich jezuitów.
5
CASE NR 2.
Iwona Radziszewska, Na wieki wieków, enter, „Polityka”, 21
stycznia 2012.
e-modlitwa
Stworzyli stronę pray-as-you-go.org.: kwadransowe audycje do ściągnięcia i
odsłuchiwania za pomocą komórki lub mp3. W każdym nagraniu usłyszymy czytania
liturgiczne z danego dnia, komentarz rozjaśniający Słowo Boże oraz kilka pytań do
osobistej refleksji. W przerwach pomiędzy następnymi częściami można posłuchać
refleksyjnej muzyki. Na stronie oprócz audycji znajdują się wskazówki dla chcących
modlić się w taki sposób.
Wokół działalności Kościoła w sieci tworzy się osobny rynek. Od tapet na pulpity i
innych gadżetów katolika, po specjalne programy komputerowe, umożliwiające
prowadzenie parafii. Znajdziemy też firmy oferujące logotypy, kalendarze i pomoc w
założeniu parafialnej strony. Pierwsze badania, przeprowadzone przez polski
Kościół, pokazują, że adres mailowy ma już 58 proc. polskich parafii, a o 2 proc.
więcej – własną stronę.
HINDUIZM
Powody dopasowania hinduizmu do sieci
Ahierarchiczność,
znoszenie
pionowych
podziałów,
horyzontalność.
Zakres zmysłów,
które hinduizm
angażuje.
Innowacyjność
hinduizmu.
Hinduizm jest
bardzo
późnonowoczesny
w swej naturze.
Kosmologia,
soteriologia oraz
geneza hinduizmu.
1 2 3 4 5
Mimo że internet jest w wypadku religii elementem innowacyjnym, owa
innowacyjność nie może być posunięta za daleko. Zawsze mieścić się ona
musi w granicach wyznaczonych przez świat realny.
PODSUMOWANIE
O
POTRZEBIE
DALSZYCH
BADAŃ
Po drugie. Potrzeba dokładniejszych
badań zajmujących się
relacjami między
religijnym życiem
jednostek w świecie
offline i w świecie online
Po czwarte. Zastanowić się należy,
czy internet lepiej bądź
gorzej „pasuje” do
różnych religijnych
stylów oraz typów
religii.
Po trzecie. Potrzeba
porównawczych badań
nad konkretnymi
czynnościami religijnymi
podejmowanymi w sieci.
Po pierwsze. Potrzeba więcej studiów
podejmujących
zagadnienia dotyczące
tego, jakie osoby używają
internetu w celach
religijnych, jak go używają
i dlaczego.
ŹRÓDŁO ILUSTRACJI
Flickr; licencja CC.
ZAPRASZAM
DO
KONTAKTU piotr.siuda
@gmail.com
W sieci…
Google scholar
Academia.edu
ResearchGate
GoldenLine
slideshare
popblog
piotr-siuda piotrsiuda.pl
piotr.siuda7
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
:-)