N A N S T E V E N S

2 2 M E I 2 0 1 4

Eenzamheidsinterventies bij ouderen

Behoefte aan verbondenheid

Een fundamentele behoefte aan een aantal relaties waarin er sprake is van:

Frequente interactie Wederzijdse genegenheid Betrokkenheid en zorg Stabiliteit, duurzaamheid

(Baumeister & Leary, 1995)

Verbondenheid met familie…

ook met buren, vrienden, (ex)collega’s

Vervulling van de behoefte Leidt tot: Gelukkig zijn Actief en energiek zijn Weerbaarheid

Gemis aan verbondenheid

Leidt tot:

eenzaamheid

stress (waakzaamheid)

angst

depressie

vatbaarheid voor ziekte

actie om verbondenheid te zoeken

Langdurige eenzaamheid en ons brein

Eenzaamheid belemmert het vermogen tot flexibel denken

Organiseren

Plannen maken

Starten

Op koers blijven

Impulsen beheersen

Emoties reguleren

(Caccioppo &Hawkley, 2009)

Langdurige eenzaamheid en denkpatronen

Waarneming en gedrag worden bepaald door:

Ongelukkig zijn

Zich bedreigd voelen

Verminderd vermogen tot flexibel denken

Gevolg is negatieve waarneming in sociale situaties

(Caccioppo &Hawkley, 2009)

Doelen van eenzaamheidsinterventies

Bevorderen van sociaal contact

Gelegenheid tot contact aanbieden

Sociale steun aanbieden of versterken

Sociale vaardigheidstraining

Leren omgaan met eenzaamheid

Voorkomen van langdurige eenzaamheid

Niveaus van interventies

individu – tweetal - groep - omgeving

Interventies

Esc@pe: als je wereld klein wordt

Bezoekdienst weduwen en weduwnaars

Zin in vriendschap

Contact in zicht

Esc@pe: Als je wereld klein wordt

Doel: Bevorderen van (digitaal) contact

Doelgroep:

Ouderen die alleen wonen en nauwelijks buiten komen wegens gezondheidsklachten

Middelen

Een computer (3 jaar)

Een internetverbinding

Vijf lessen via Senior Web

Ondersteuning thuis via Senior Web vrijwilliger

Deelnemer Esc@pe: Hans de Wit

Hans, 68 jaar, gescheiden en alleenwonend

Kwam nauwelijks buiten wegens gevolgen CVA:

evenwicht kwijt

‘herrie in zijn hoofd’ moeheid

Erg eenzaam

Aangemeld door zoon

Esc@pe: Hans de Wit

Hij heeft genoten van de lessen

Ging al gauw op internet

Zocht bepaalde personen van vroeger en vond een oude vriend in Canada

Wisselt regelmatig nieuws uit met zoon en kleinzoon via email

Speelt rustige spelletjes (Solitaire)

Gevolgen Esc@pe

Hij is lid geworden van Senior Web, leert nieuwe computervaardigheid en doet mee aan twee discussiegroepen.

Zijn contact met zijn zoon

en kleinzoon is verbeterd, net als zijn stemming.

Zijn succes met de PC en

internet heeft zijn zelfvertrouwen vergroot.

Hij heeft minder last van moeheid en lijkt zijn evenwicht terug te vinden.

Hij gaat af en toe weer naar het wijkcentrum.

Zijn eenzaamheid is

afgenomen gedurende 2 jaar, maar is niet helemaal verdwenen.

Hij kan er nu beter mee

omgaan.

Werkzame ingrediënten?

Een nieuw middel om contact te onderhouden met dierbare mensen

De mogelijkheid om oude contacten op te halen

Toegang tot solitaire bezigheden

Toegang tot Senior Web

Bezoekdienst weduwen en weduwnaars

Doelgroep: recente weduwen/weduwnaars

Doel: ondersteuning bij het rouwproces; om vastlopen te voorkomen

Langdurige eenzaamheid of isolement voorkomen

Middel: regelmatig gesprek met een lotgenoot die zelf weduwe/weduwnaar is

Bezoekers bieden: Een luisterende oor Nuttige informatie Een goed voorbeeld

Bezoekdienst weduwen en weduwnaars

Edith Strik, 81 jaar, sinds 1½ jaar weduwe

Zij heeft al bijna 1 jaar bezoek van Ida via de bezoekdienst

“In de zomer was het zo stil. Iedereen was weg. Toen heb ik gebeld.

“Het is fijn om met iemand te praten die weet hoe het is…”

Bezoekdienst

Contact met Ida verliep meteen goed

Veel gesprekken gingen over Edith’s man, zijn ziekte en zijn overlijden

Daarna wilde Edith sociale contacten oppakken

Zij maakten een plan van aanpak samen; Ida dacht mee and ondersteunde Edith

Onderzoeksopzet & resultaten (Onrust, 2008)

Onderzoek (RCT) bij 216 weduwen en weduwnaars in 18 gemeentes

Eenzaamheid was selectie criteria

110 in bezoekdienst

106 in controle conditie

Metingen vooraf en na 6 maanden, 1 jaar en 2 jaar

Depressieve klachten, eenzaamheid en angst namen significant af in beide groepen!

Eenzaamheid

0

2

4

6

8

10

T0 T1 T2 T3

bezoekdienst

controlegroep

matig

eenzaam

sterk

eenzaam

Bezoekdienst onderzoek(Onrust, 2008)

Depressieve klachten

10

12

14

16

18

20

T0 T1 T2 T3

bezoekdienst

controlegroep

klinische grens

Bezoekdienst onderzoek (Onrust, 2008)

Resultaat en Conclusies

De interventie werkt niet bij de hele groep.

Voor bepaalde mensen was er wel effect op depressieve klachten en angst:

Laag opgeleide mensen

Mensen met meerdere ziektes

Mensen met een klein netwerk

Bied de bezoekdienst aan deze groepen aan!

Voeg meer contactbevordering toe.

Zin in vriendschap

Doelgroep: 55+ vrouwen die vriendschap willen verbeteren

Doel: Sociaal contact bevorderen via ontwikkeling van vriendschap(pen)

Voorkomen of verminderen van eenzaamheid

Zin in vriendschap

Middel: Groepscursus 12 10 9 lessen

Methoden:

Kennis overdracht en zelfreflectie

Oefening sociale vaardigheden

Analyse sociaal netwerk

Doelen stellen en stappenplannen opstellen

Maria van de Berg, 75, weduwe, geen kinderen, slecht ter been Dora Groen, 68, gescheiden, 5 kinderen Sinds kort diagnose MS

Zin in vriendschap

Maria : “Voor mij was de cursus een opstapje uit een diep dal. Door allerlei omstandigheden kwam ik de deur niet meer uit….

Nu kom ik weer buiten:

Oude contacten opgepakt

Ik ben verhuisd naar een ‘vriendelijke’ flat

En ik heb een nieuwe vriendin

Dora: “In de cursus heb ik geleerd dat ik belangrijk ben in vriendschap: ik voel me meer waard.

De vriendschappen die ik had zijn dieper en zekerder.

Ik stel me actiever op, doe meer voorstellen.

Ik had een masker op; nu zeg ik het als ik me niet goed voel.”

Resultaten onderzoek (Stevens et al, 2006)

Pilot studie bij 52 vrouwen Vragenlijsten en interviews Na cursus en + 1 jaar later Onderzoek met controle-

groep (60 & 55 vrouwen) Vragenlijsten en interviews voor

en na de cursus, ½ jaar en 1 jaar later

1) Deelnemers zijn eenzaam (92%); meestal alleenstaanden (73%) en alleenwonend (70%)

2) Binnen 1/2 jaar 63% deelnemers hadden

nieuwe vrienden 61% hadden vriendschap

verbeterd 43% hadden nieuwe en

verbeterde vriendschappen

3) Verbetering in levenssatisfactie, en stemming bij deelnemers

Afname eenzaamheid na 10-12

maanden bij deelnemers

Zin in vriendschap is aangepast voor:

Blinde en slechtziende ouderen : OpBouwen en onderhouden van een sociaal netwerk (Sensis)

Mannen en vrouwen vanaf 60 jaar: Vriendschapscursus 60+ (SWO Deventer)

Mannen en vrouwen 18-85 jaar: Vrienden maken kun je leren (Rode Kruis)

Oudere cliënten in de GGZ

Internet: Vriendschapscursus 50+ (Vrije Universiteit

Amsterdam)

Contact in Zicht

Doelgroep: bewoners van een verzorgingshuis

Doel: het verbeteren van contact tussen bewoners

Methoden:

kleinschalige

activiteiten

Gespreksgroepen

Nieuwe bewoners

Oude bewoners

‘Koffietijd’

Contact in Zicht: onderzoek

Onderzoek : Interviews en vragenlijsten bij bewoners

Voor interventie, na ½ jaar en 1 jaar

Deelnemers aan interventie werden vergeleken met niet-deelnemers (controle groep)

Resultaten

Eenzaamheid nam af bij deelnemers en nam toe bij de controle groep

Meer deelnemers noemden andere bewoners als belangrijk personen in hun sociale netwerk

Deelnemers bedachten nieuwe (groeps)activiteiten

Conclusies

Eenzaamheidsinterventies op verschillende niveaus en met verschillende doelen kunnen effectief zijn

Langdurende interventies die ontwikkeld zijn voor specifieke groepen ouderen

Gericht op empowerment

Flexibiliteit : aanpassing aan individuen of aan groepen of omgevingen

Aandacht voor combinaties van interventies

Meer aandacht voor doelmatigheid

Bedankt voor jullie aandacht!