MEMEMEME

KANSERİKANSERİİl Sağlık Müdürlüğüİl Sağlık Müdürlüğü

Kanser Kontrol BirimiKanser Kontrol Birimi

0,0

10,0

20,0

30,040,0

50,0

60,0

70,0

80,0

mily

on k

işi

2000 6,0 10,0 23,0

2005 7,6 12,0 25,0

2030 12,0 20,0 75,0

Ölüm Yeni Vaka Yaşayan

Dünyada Kanser (Dünyada Kanser (WHO 2008, IARC, 2006–2008WHO 2008, IARC, 2006–2008))

Türkiye’de kanserTürkiye’de kanser

• 2006 yılında Türkiye kanser tedavisine 2.8 milyar TL.harcadı.

• Aynı hızla artarsa ve önlem almaz isek 2020 yılında bu sayı 4 misli artarak

11.2 milyar TL.olacak

SAĞLIK BAKANLIĞI

Kanser kontrol programı;Kanser kontrol programı;

• Etkin koruma yöntemleri uygulayarak kanser insidansını azaltmak

• Kanser mortalitesini azaltmak

• Yaşayan hastaların hayat kalitesini yükseltmek

SAĞLIK BAKANLIĞI

Türkiye’de Kanser (2004 -2006)Türkiye’de Kanser (2004 -2006)

• Akciğer• Prostat• Mesane• Kolorektal• Mide • Larinks• Non- Hodgkin Lenfoma• Beyin, Sinir Sistemi• Böbrek• Pankreas

• Meme• Kolorektal• Tiroid • Uterus Korpusu• Akciğer• Mide• Over• Uterus Serviksi • Non- Hodgkin Lenfoma• Beyin, Sinir Sistemi

Erkekler Kadınlar

Ulusal Meme Kanseri Ulusal Meme Kanseri Tarama StandardlarıTarama Standardları

• Başlangıç yaşı : – 50-69 yaş

• Tarama aralığı : – 2 yılda bir mammografi ile

• Tarama sonlanması: – 69 yaş

SAĞLIK BAKANLIĞI

Ulusal Serviks Kanseri Ulusal Serviks Kanseri Tarama StandardlarıTarama Standardları

• Başlangıç yaşı : – 30 yaş

• Tarama aralığı : – 5 yılda bir kez

• Tarama sonlanması: – 65 yaş, son iki test negatif ise

SAĞLIK BAKANLIĞI

Ulusal Kolo-rektal Kanserler Ulusal Kolo-rektal Kanserler Tarama StandartlarıTarama Standartları

• Tüm erkek ve kadınlarda – Başlama yaşı: 50 – Bitiş Yaşı: 70

• Yılda bir Gaitada Gizli Kan• 10 yılda bir kolonoskopi

SAĞLIK BAKANLIĞI

Meme KanseriMeme Kanseri

MEME ANATOMİSİİÇTEN GÖRÜNÜM ÖNDEN GÖRÜNÜM ve LENF NODLARI

DUKTUS İÇİNDEKİ NORMAL HÜCRELER

LENF NODLARI

CİLT

YAĞ

LOBULLER

DUKTUS

AEROLA

MEMA BAŞI

GÖĞÜS DUVARI

KOTLAR

MAJÖR PEKTORAL KAS

BAĞ DOKU

– Kitle– Nodularite– Ağrı– Meme başı akıntısı– Cilt değişiklikleri

Doktora geliş nedenleriDoktora geliş nedenleri

Yaşla beraber kanser riski artmaktadır.Yaşla beraber kanser riski artmaktadır.

Meme KanseriMeme KanseriKadınlarda en sık görülen kanser (%22)

Kadınlarda kanser ölümlerinde 2.sırada (%15)

Meme kanserinin dünyada yıllık yeni vaka sayısı 1milyon

Asemptomatik kadınlarda erken kanser tanısında katkısı sınırlı olsa da, mammografinin saptayamadığı bazı kanserleri FM ile saptamak mümkündür.

Tarama programı olmayan, düzenli mammografi çektirilemeyen yerlerde önemi daha fazladır.

Ayrıca FM, bu işle uğraşan kişilere, kadınlara; meme kanseri, bulguları, risk faktörleri, erken tanı ve önemi

konularında eğitim verebilme ve, kendi kendine muayeneyi anlatabilme ve öğretme fırsatı verir

FİZİK MUAYENE

• Klinik Meme Muayenesi ve mamografi, • 50-69 yaş arası kadınlarda Meme Kanseri mortalitesini %25

azaltıyor• Kırklı yaşlardakilerde ise %18 azaltıyor

• Anormal KMM si olan kadınların %4 ünde sonradan Meme Kanseri çıkmaktadır.

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

FİZİK MUAYENE

Meme Palpasyon Teknikleri

Meme başındanVeya

Meme başınaIşınsal

Vertikal şeritler

Halkasal

KENDİ KENDİNİ MUAYENE

KENDİ KENDİNİ MUAYENE

KENDİ KENDİNİ MUAYENE

KENDİ KENDİNİ MUAYENE

FİZİK MUAYENE

Kitlelerin benin ve malin klinik karakteristikleri kesin olarak ortaya konulamadığı için, tek başına kullanılması %60-85 doğruluğa sahiptir.

Bu özellikle <40 yaş kadınlar için doğrudur.

Ayrıca, aksiller lenf nodlarının klinik değerlendirmesi de genellikle doğru değildir. Meme yakınması olmayan kadınların %30’unda ele gelen lenf

nodu,

Meme kanserli kadınların %40’ında normal aksiller muayene

PatogenezPatogenez• 1 cm çap en az 1-2 yıl (30 bölünme)• 1 cm tm yaklaşık 1 g• 130 mg iken MMG de görülebilir.• Tm bölünme zamanı 100 gün olan bir

meme Ca ort. 8 yılda klinik olarak farkedilir

MEME PATOLOJİSİMEME PATOLOJİSİ

Normal Hücreler

Meme dokusunu oluşturan bu hücrelerin Hepsinin kendine ait DNA sı vardır; büyümeleri normal ilerler

Lobuler Karsinoma in situ (LCİS)

Süt lobülünün içindeki hücreler in anormal sayı ve büyüklük artışında oluşur. LCİS da lobülİçinde normal görünümde olmayan pek çok hücre gözlenir ve bu hucreler süt lobülünün içinde kalır

Duktal Karsinoma in situ

Süt ductusunu çevreleyen hücreler sayı ve büyüklük olarak anormal arttığında oluşur.DCİS da duktus içerisinde normal görünümlü olmayan pek çok hücre gözlenir. Bu hücreler sütDuktusunun içinde kalır

İnvziv veya infiltratiif Karsinoma

DCİS veya LCİS da bulunan hücreler duktusun veya lobulun dışına yayıldığında oluşur.Diğer vücüt organlarına yayılım olduğu anlamını taşımaz

MEME KANSERİ ETYOLOJİSİMEME KANSERİ ETYOLOJİSİ

AİLESEL MEME KANSERİ

HEREDİTER MEME KANSERİ

SPORADİK MEME KANSERİ

Diğer Genler

östrojen

tümörogenezis

Genomik instabilite

dansite

radyosensitivite

obezite

yaş

inflamasyon

Fetal genlerin re-ekspresyonu

erken menarş

yaşlanma

Geç menapoz

Geç 1. gebelikGebelik yok

sağlıklı diyet alkol egzersiz Selektif östrojen

rec. modulatörü ooferaktomi HRTDeğiştirilebilir

risk faktörleri

Değiştirilemez risk

faktörleri

Nature Clinical Practice Oncology (2005) 2, 635-646

Düşük penetran genler Yüksek penetran genler

ATM, ataxia telangiectasia mutated CAFs, cancer associated fibroblasts CHEK2, CHK2 checkpoint homolog

Risk faktörleriRisk faktörleri• Yaş ve cinsiyet• Irk• Benign Meme Hastalıkları• Meme Ca öyküsü• Yaşam biçimi ve beslenme• Hormonal faktörler ve Doğum• Aile öyküsü ve genetik faktörler• Radyasyon• Çevresel faktörler

Kadınlarda 100 kat daha fazla görülür.

CinsiyetCinsiyet

YaşYaşYaş Risk

>30 1/221230-40 1/23540-50 1/5450-60 1/2360-70 1/1470-80 1/10Yaşam boyu 1/8

RR = Rölatif RiskRR = Rölatif Risk

Belli bir etkene maruz kalanların hastalık

riskinin, maruz kalmayanlara göre oranı.

Örneğin: RR= 1,5 ise,

risk 1,5 kat ya da %50 artmıştır.

GenetikGenetik Meme kanserlerinin %5-10‘u genetik geçişli

– BRCA1, BRCA2 (RR=10) – p53, Li-fraumeni RR=18 – PTEN (Cowden) hayat boyun risk %25-50– Düşük penetrans genler + endojen ve eksojen

risk faktörleri sporadik meme kanserleri

Aile HikayesiAile HikayesiMeme kanserlerinin

• %12 sinde 1 birinci derece akraba meme ca• %1 inde 2 veya daha fazla akrabada meme ca

– Genetik geçiş henüz gösterilememiş.– Genetik + Çevre – 1 birinci derece akrabada

• meme ca - RR=1.8– 2 birinci derece akrabada

• meme ca- RR 2,9– 3 birinci derece akrabada

• meme ca-RR=3,9

Familial breast cancer: collaborative reanalysis Lancet 2001

Reprodüktif faktörlerReprodüktif faktörler Menarş <12 yaş >14 yaş risk %10-20 artıyor

İlk menstruasyon: 12 y. önce (RR: 1.5)

Menopoz: 55 y. sonra (RR: 2.0) her yıl risk %3 artıyor

Meme doku değişiklikleriMeme doku değişiklikleriMeme biyopsisi

Histolojik sonuca bağlı olmadan meme kanseri riskini artırmakta RR= 1.5-1.8Önceden meme kanseri hikayesi

İkinci meme kanseri gelişme riskini 3-4 kat artırır.İn-situ lezyonlarda karşı memede risk 10 yılda %5İnvaziv kanserde her yıl için premenopozal dönemde %1 ; post-menopozal dönemde % 0.5

Bazı benign meme hastalıklarıŞiddetli atipik hiperplazi AMK (-) RR=3.5 AMK (+) RR=8.9LCIS (lobular carcinoma in situ) RR=8-10

Amstrong et al. 2000Dupont & Page 1985

Hartmann et al. N Engl J Med. 2005

Sitolojik atipiSitolojik atipi• Meme başı aspirasyon sıvısı (NAF)

– Naf sitolojik atipi RR=2Wrensch et al. J.Natl. Cancer Inst. 2001.

• Random İİAB (rFNA)– Sitolojik atipi RR= 5

Fabian et al. J.Natl. Cancer Inst. 2001.

• Duktal lavaj– Sitolojik atipi RR= 2-5

Newman et al. Cancer Control 2002.

Mamografik dansiteMamografik dansite• Meme dansitesi % 75 ile %5 farkı: RR=5• Nullipar + dens meme RR=7

Hormon replasman tedavisiHormon replasman tedavisi 5 yıldan fazla (RR 1.2-1.4)• Sadece östrojen 5 yılda riski %10 • Östrojen+ progesteron %30 artırır

Nathan J Coombs, BMJ 2005;Colloborative group on hormonal factors in breast cancer. Lancet 1997

Oral kontraseptif kullanımıOral kontraseptif kullanımı• Halen kullananlarda risk %24 artıyor

• Erken yaşta kullanım riski daha yüksek.

• Premenapozal kadınlarda meme kanseri riskini artırıyor.

Kahlenborn C Mayo Clin Proc. 2006

Alkol Kullanımı:Alkol Kullanımı:

• Alkol içmek riski %22 artırıyor.

• Her 10 g etanol/gün riski %10.

• Günlük alkol kullanımı arttıkça risk artıyor.

Key J Cancer Causes Control (2006) 17:759–770

British Journal of Cancer 2002 87: 1234-01245.

DiyetDiyet• Oksijen radikalleri içeren yiyecekler

– Çok çok pişmiş et– Fazla unsatüre yağ tüketimi

meme ca riskini artırıyor– Polisatüre yağ Omega 3 – Sebze meyve

Meme ca riskini azaltıyor

ŞişmanlıkŞişmanlık• Menapozdan sonra şişmanlık meme

kanseri riskini artırıyor.• HRT almayan obez kadınlarda RR=2• Her 5 kg artış riski %8 artırıyor.

– Sebep yağdokusu kaynaklı östrojen• Premenapozal kadınlarda şişmanlık riski

azaltıyor.

Relatif Risk Faktör

>4.0 Yaş >50 y. vs. <50 y. (80 y. kadar tüm yaşlarda artış olmasına rağmen)

Ailesel genetik mutasyonlar (BRCA1 ve/veya BRCA2) Erken yaşta 1akrabada bilateral meme ca Doğulan bölge Kuzey amerika avrupa / asya afrika Özgeçmişte meme kanseri hikayesi Meme başı aspiratında atipik hücre bulunması Atipik hiperplazi Lobular karsinoma in situ

2.1-4.0 1 birinci dereceden akrabada meme kanseri Biyopsi ile tanımlanmış proliferatif meme patolojisi Göğüse yüksek doz ışınlama Meme başı aspiratında atipisiz hiperplastik hücre bulunması Yüksek mamografi dansitesi Artmış kemik yoğunluğu (postmenapozal)

Hulka et al., 2001 (modifiye)

Relatif Risk Faktör

1.1-2.0

Reproduktif Faktörler Doğumla sonuçlanan ilk hamileliğin geç yaşta olması (>30 y.) Erken menarş (<12 y.) Geç menapoz (>55 y.) Miyada ulaşmayan gebelik Hiç evlenmemiş / evlenmiş Emzirmeme

Hormonal Faktörler Oral kontraseptif kullanımı Uzun süreli HRT kullanımı Obesite (postmenapozal)

Diğer Faktörler Endometriyum, over veya kolon kanseri hikayesi Alkol kullanımı Uzun boylu Yüksek sosyoekonomik durum Şehirde yaşama / kırsalda yaşama

Hulka et al., 2001 (modifiye)

Meme Kanseri Riskini Azaltmak içinMeme Kanseri Riskini Azaltmak için

• Post-menopozal HRT en aza indirilmeli• İlk doğumu erken yaşta (<35) yapmak• En az 6 ay emzirmek• Post-menopozal kilo almamak• Alkol alımını azaltmak• Düzenli egzersiz önerilmelidir.• Düzenli MMG taramaları ölüm oranını %25-

40 azaltır• Yüksek riskli olgulara Tx/Raloksifen