! ! ! !!

Metropoolregio!Amsterdam!Bestuurdersreis!Brussel!!

Op!koers!voor!Europa!

!

!! ! ! !!

2!!

De#hoofdlijnen#!In!dit!boekje!vindt!u!een!uitwerking!van!de!ideeën!die!de!bestuurders!uit!de!Metropoolregio!Amsterdam!(MRA)!hebben!opgedaan!tijdens!hun!werkbezoek!aan!Brussel!in!oktober!2014.!Dit!bezoek!was!een!initiatief!van!het!Platform!Regionaal!Economische!Structuur!Metropoolregio!Amsterdam!(PRES)!en!de!Amsterdam!Economic!Board.!Meer!dan!een!verslag!is!het!een!overzicht!van!innovatieve!ideeën!over!Metropoolregio’s,!de!Amsterdamse!in!het!bijzonder,!en!de!Europese!ontwikkelingen!rond!stedelijke!regio’s,!duurzaamheid!en!economische!groei.!!Besluiten!Tijdens!dit!bezoek!hebben!de!MRANbestuurders!afspraken!gemaakt!voor!intensieve!regionale!samenwerking,!in!de!lijn!van!de!EuropaNaanpak!van!de!Amsterdam!Economic!Board,!gericht!op!Europa!rond!een!aantal!thema’s:!

• Duurzaamheid#(waaronder!CO2Nbeperking,!circulaire!economie)!!

• Smart!Cities!&!Communities!(waaronder!ICT/energie)!!

• Digitale#Agenda!(waaronder!eHealth,!gaming,!open!data!

De!samenwerking!bestaat!uit!betere!aansluiting!bij!succesvolle!initiatieven!rond!deze!thema’s!in!de!regio!en!intensievere!samenwerking!vanuit!de!gemeenten!met!de!Boardclusters,!gezamenlijke!projecten!(al!dan!niet!met!Europese!subsidie),!kennisuitwisseling,!deelname!aan!kennisnetwerken!en!gezamenlijke!profilering.!!Het!Nederlands#Voorzitterschap#van#de#Europese#Unie#in#2016#!is!daarbij!de!eerste!stip!op!de!horizon!om!concrete!resultaten!hier!en!in!Europa!te!laten!zien.!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!

! !

Meer#weten?##

!De!Amsterdam!Economic!Board!Europa!Brochure!http://www.amsterdameconomicboard.com/download.php?itemID=12138!!Metropoolregio!Amsterdam!http://www.metropoolregioamsterdam.nl!!Amsterdam!Economic!Board!http://www.amsterdameconomicboard.com!!!

!

!! ! ! !!

3!!

!

Inhoudsopgave##De#hoofdlijnen#............................................................................................................................................................#2!

Inhoudsopgave#............................................................................................................................................................#3!

Voorwoord#..................................................................................................................................................................#4!

Terugblik#op#het#programma#.......................................................................................................................................#5!1.#Introductie:#doel#van#de#reis#en#op#welke#borden#gaan#we#schaken#....................................................................#5!2.#Workshop#MRA:#Europa#als#onze#campus#...........................................................................................................#6!

How!to!Become!Filthy!Innovative!in!Rising!Europe!N!door!Zef!Hemel!.......................................................................!6!How!to!cooperate!with/in!Europe!as!a!region?!DG!Regio!and!the!European!regions!N!Sessie!met!Eric!Dufeil,!DG!Regio!..........................................................................................................................................................................!7!How!to!become!a!connected!and!smart!region?!Innovative!regions!and!Europe’s!Digital!Agenda!!N!sessie!met!Caroline!Wooning,!Kabinet!van!Eurocommissaris!Kroes!...........................................................................................!8!How!to!connect!regions,!science!and!businesses!in!societal!challenges!–!a!vision!on!the!Innovation!Union!and!Energy!–!Sessie!met!Paul!Verhoef,!DG!Research!.......................................................................................................!9!

3.#Diner#met#gasten#rond#het#thema#lobby,#positionering#en#profilering:#..............................................................#10!4.#Metrex:#the#Future#of#Europe#is#designed#in#cities#............................................................................................#11!5.#WrapRup:#de#MRA#op#koers#voor#Europa#...........................................................................................................#12!

Programma#MRARBestuurdersreis#Brussel#7R8#oktober#..............................................................................................#13!

Deelnemers#...............................................................................................................................................................#14!

Contactgegevens#gesprekspartners#...........................................................................................................................#15!!! !

!

!! ! ! !!

4!!

Voorwoord#!Eenentwintig!bestuurders!uit!de!Metropoolregio!Amsterdam!verzamelden!zich!op!7!oktober!2014!in!Brussel!voor!een!gevarieerd!en!interactief!programma.!Hoofddoel!van!deze!reis!was!het!verkennen!van!mogelijkheden!voor!intensieve!samenwerking!in!de!MRA!rond!regionale!thema’s!met!een!stevige!Europese!dimensie!en!het!gezamenlijk!profileren!van!de!regio!in!Europa.!De!kansen!liggen!rond!de!grote!maatschappelijke!uitdagingen!als!energie!en!klimaat!en!gezondheid,!die!ook!een!economische!dimensie!hebben.!De!gesprekken!die!we!voerden!gingen!over!de!volgende!onderwerpen:!!

• Samenwerking!in!Metropoolregio’s!• Regionale!ontwikkeling!en!Europa!• De!regio!als!kennisintensieve!campus!• De!regionale!dimensie!van!de!digitale!agenda!• De!regio,!duurzaamheid,!milieu!en!transport!en!R&D!• De!aansturing!van!Europese!metropoolregio’s!• Profilering!van!de!regio!in!Brussel!

!Deze!bestuurdersreis!naar!Brussel,!georganiseerd!door!het!Platform!Regionale!Economische!Ontwikkeling!(PRES)!en!de!Amsterdam!Economic!Board!was!een!vervolg!op!die!van!2012,!waarin!met!name!het!belang!van!Europa!en!de!ontwikkelingen!in!relatie!tot!nieuwe!fondsenperiode!aan!de!orde!kwam.!De!reis!van!dit!jaar!was!gericht!op!het!ontwikkelen!van!een!intensieve!gezamenlijke!aanpak!rond!Europese!thema’s.!De!verbinding!met!de!al!eerder!ingezette!samenwerking!tussen!de!Amsterdam!Economic!Board!en!de!regionale!partners!wordt!uiteraard!gelegd.!!De!uitwisseling!van!ideeën!met!onze!Europese!gesprekspartners!en!tussen!de!bestuurders!onderling!resulteerde!in!!afspraken!over!!thema’s!voor!samenwerking!en!afspraken!over!ambtelijke!en!!bestuurlijke!inzet.! !!!

!

!! ! ! !!

5!!

Terugblik#op#het#programma#

1.#Introductie:#doel#van#de#reis#en#op#welke#borden#gaan#we#schaken#De!MRANBestuurdersreis!werd!niet!alleen!ondernomen!om!elkaar!beter!te!leren!kennen,!maar!ook!om!Brussel!beter!te!leren!kennen!vanuit!de!gezichtspunten!van!PRES!en!de!Amsterdam!Economic!Board.!We!zijn!al!goed!georganiseerd!en!stellen!onszelf!al!doelen,!maar!we!kunnen!wat!Europa!betreft!veel!meer!samenwerken!en!ons!beter!profileren,!zodat!de!regio!optimaal!aanhaakt!in!Europa.!Zeker!met!de!nieuwe!Europese!Commissie!die!op!1!november!2014!aantreedt!en!het!Nederlands!voorzitterschap!van!de!Europese!Unie!in!de!eerste!helft!van!2016,!is!het!nu!zaak!onze!ambities!te!herijken!en!te!concretiseren.!Dit!met!het!oog!op!versterking!van!onze!regionale!economie!en!het!omgaan!met!!grote!maatschappelijke!uitdagingen.!!!!De!Amsterdam!Economic!Board!heeft!twee!jaar!geleden!het!voortouw!genomen!voor!de!eerste!Brusselreis.!Voor!deze!reis!is!een!succesvolle!samenwerking!tussen!PRES,!Board!en!de!MRA!Europawerkgroep!gezocht..!Sinds!2012!is!er!veel!gebeurd:!er!is!een!Board!Focusgroep!Europa,!er!zijn!meer!projecten!met!regiogemeenten,!het!cluster!Maakindustrie!is!opgericht,!we!hebben!het!SarphatiNinstituut!dat!zich!richt!op!bestrijding!van!obesitas.!!!

De!Board!heeft!een!heldere!visie!op!de!boodschap!van!de!MRA!in!Europa!voor!wat!betreft!innovatie.!Als!regio!blinken!we!uit!op!de!onderwerpen!duurzaamheid!en!smart!cities,!life!sciences!en!health!en!creatieve!industrie,!en!de!crossNovers!hiertussen.!Gemene!deler!van!deze!onderwerpen!is!dat!de!regio!een!living!lab!is!voor!innovaties.!Wij!combineren!onze!eigen!en!andere!kennis!en!technologie!en!kijken!hoe!we!die!in!de!praktijk!het!

beste!kunnen!laten!werken.!Je!ziet!dat!bij!Amsterdam!Smart!City,!maar!ook!bij!Healthlab!en!in!de!creatieve!industrie.!Onderling!kunnen!we!echter!nog!veel!beter!samenwerken!in!het!delen!van!kennis!over!Europa!en!Europese!fondsen,!en!we!kunnen!ons!gezamenlijk!nog!sterker!profileren!als!kennisregio.!!!!Het!is!goed!om!te!bepalen!welke!thema’s!bij!ons!allemaal!spelen!en!wat!de!Europese!dimensie!daarvan!is.!Doel!hiervan!is!dat!we!als!Metropoolregio!Amsterdam!ons!eigen!verhaal!versterken!en!beter!in!Europa!kunnen!vertellen.!Dit!is!het!moment!om!daarvoor!spijkers!met!koppen!te!slaan!en!onze!ambities!te!delen!en!aan!te!scherpen.!Dit!aanscherpen!is!de!rol!van!de!bestuurders,!de!ambtenaren!en!de!Board!samen!dragen!er!zorg!voor!dat!we!op!de!goede!borden!schaken!die!passen!bij!de!geformuleerde!ambities.!De!Board!en!de!gemeente!Amsterdam!kijken!in!het!bijzonder!naar!voorjaar!2016,!als!Nederland!voorzitter!is!van!de!Europese!Unie.!Alle!activiteiten!vinden!plaats!op!het!Marineterrein!in!Amsterdam!en!we!gaan!tijdens!dit!half!jaar!de!regio!zo!sterk!mogelijk!profileren.!!

!

!!!!!!!! !

Meer#weten?#

De!Amsterdam!Economic!Board!Europa!Brochure!http://www.amsterdameconomicboard.com/download.php?itemID=12138!!Kamerbrief!over!het!Nederlands!voorzitterschap!van!de!EU:!http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/bz/documentenNenNpublicaties/kamerstukken/2014/10/31/kamerbriefNverzoekNinzakeNnederlandsNeuNvoorzitterschapN2016.html!

“Het!is!van!belang!dat!we!gezamenlijke!speerpunten!benoemen,!het!gesprek!in!

Europa!op!elkaar!afstemmen!en!ons!sterk!en!eenduidig!profileren!als!regio”!

Jan$van$Run,$Gedeputeerde$Noord1Holland$

“We!kunnen!van!elkaar!leren.!Waar!zit!bepaalde!expertise!

en!hoe!kunnen!we!die!gezamenlijk!zo!goed!mogelijk!

te!gelde!maken?”!Ton$Jonker,$Amsterdam$Economic$Board$

“Gezien!de!nieuwe!fondsenperiode!en!het!

Nederlands!voorzitterschap!van!de!EU!in!2016!is!nu!het!

moment!voor!bestuurders!om!gezamenlijke!speerpunten!te!

benoemen”!Famke$Kweekel,$Velsen,$namens$de$MRA$EU1Werkgroep$

!

!! ! ! !!

6!!

2.#Workshop#MRA:#Europa#als#onze#campus#

How#to#Become#Filthy#Innovative#in#Rising#Europe#R#door#Zef#Hemel#Zef$Hemel$heeft$de$Wibaut1leerstoel$bij$de$UvA$en$is$werkzaam$bij$de$Board$!Het!idee!van!de!campus!gaat!terug!op!Thomas!Jefferson,!die!als!president!van!de!jonge!Amerikaanse!republiek!een!ontwerp!maakte!voor!een!gemeenschap!in!Virginia!waar!wonen,!werken,!studeren,!onderzoeken!en!innoveren!met!elkaar!werden!gecombineerd.!De!campus!N!latijn!voor!'open!veld'!N!gaat!uit!van!mensen,!onderwijs,!hun!kennis,!en!denkt!vanuit!ruimtelijke!nabijheid.!In!de!postindustriële!kenniseconomie!is!de!campus!niet!meer!alleen!een!adequaat!model!voor!universiteiten,!ze!is!ook!buitengewoon!relevant!geworden!voor!bedrijven,!die!steeds!sneller!moeten!leren!en!innoveren.!Philips,!Google!en!Facebook!ontwikkelen!tegenwoordig!hun!eigen!campussites.!In!'How!to!Become!Filthy!Innovative!in!Rising!Europe'!gebeurt!precies!dit.!Het!stelt!de!vraag:!wat!als!we!de!hele!Metropoolregio!Amsterdam!zouden!opvatten!als!een!campus?!Als!een!plek!waar!wonen,!werken,!leren,!studeren!en!innoveren!ruimtelijk!worden!gecombineerd?!Wat!zouden!we!dan!gezamenlijk!kunnen!ondernemen?!Wie!met!wie?!Wat!voor!wat?!!In!negen!stappen!kunnen!we!niet!alleen!het!beeld!van!onszelf,!maar!ook!ons!praktisch!dagelijks!handelen!danig!beïnvloeden.!Daarbij!wordt!ruimtelijk!steeds!verder!uitgezoomd.!Zo!beginnen!we!in!het!centrum!van!Amsterdam,!maar!zoomen!vervolgens!uit!naar!de!regio!en!verder.!Immers,!nabijheid!moet!op!elk!schaalniveau!anders!worden!gedefinieerd.!Gezien!vanuit!Europa!is!de!Metropoolregio!Amsterdam!één!compact!grootstedelijk!gebied!N!regionale!samenwerking!tussen!bepaalde!partijen!ligt!daar!voor!de!hand.!!!De!presentatie!van!Zef!Hemel!is!als!een!zelfhulpboek,!met!duidelijke!instructies!voor!Europese!steden!hoe!zij,!in!negen!stappen,!zelf!een!succesvolle!campus!kunnen!bouwen.!De!Amsterdamse!regio!als!eerste!democratische,!open!campussite!van!Europa,!als!een!compact!gebied!waar!alle!inwoners!op!de!campus!leven,!studeren,!wonen,!werken,!recreëren,!innoveren,!met!de!universiteiten!om!de!hoek.!Beter!dan!Singapore,!San!Francisco!of!Boston.!!!!!

!!!

!!!!!!!!!!!!

!! !

Meer#weten?!!Presentatie!van!Zef!Hemel!http://prezi.com/rmcpiw8_eN9i/howNtoNbecomeNfilthyNinnovativeNinNtenNstepsNfinalNversion/?utm_campaign=share&utm_medium=copy!!!Zijn!blog!naar!aanleiding!van!de!Brusselreis!http://www.zefhemel.nl/?p=6786!!http://www.zefhemel.nl/?p=6785!!

!

!! ! ! !!

7!!

How#to#cooperate#with/in#Europe#as#a#region?#DG#Regio#and#the#European#regions#R#Sessie#met#

Eric#Dufeil,#DG#Regio##Eric$Dufeil$is$DG$Regional$and$Urban$Policy,$Head$of$Unit$F1$1$Germany$and$the$Netherlands!!Op!dit!moment!wonen!359!miljoen!Europeanen!(72%)!in!steden,!in!2050!zal!dat!waarschijnlijk!80!procent!zijn.!Steden!zijn!ook!de!plekken!waar!een!aantal!maatschappelijke!uitdagingen!zoals!energieverbruik!en!CO2Nuitstoot!het!beste!kunnen!worden!aangepakt,!aangezien!de!hoge!bevolkingsdichtheid!in!stedelijke!gebieden!kansen!biedt!voor!energiezuiniger!vormen!van!huisvesting!en!vervoer.!Europese!stadsstructuren!zijn!meer!polycentrisch!en!minder!compact!dan!in!de!Verenigde!Staten!of!China.!In!toenemende!mate!ontstaan!er!in!Europa!polycentrische!(megaN)stadsregio’s,!die!een!web!vormen!van!middelgrote!en!kleine!steden!die!een!verzameling!vormen!van!functionele!en!politieke!eenheden.!De!organisatie!van!de!gehele!regio!heeft!vaak!geen!gedeeld!bestuur!of!alleen!op!een!aantal!thema’s.!Hier!ligt!volgens!Europa!een!grote!kans!om!gezamenlijk!op!te!trekken!in!het!adresseren!van!maatschappelijke!uitdagingen!en!het!versterken!van!de!concurrentiekracht.!Meer!hierover!staat!in!de!Mededeling!van!de!Commissie!aan!het!Europees!Parlement,!de!Raad,!het!Europees!Economisch!en!Sociaal!Comité!en!het!Comité!van!de!Regio’s!over!de!stedelijke!dimensie!van!het!Europees!Beleid!(link!hieronder).!Het!DirectoraatNGeneraal!Regionaal!Beleid!van!de!Europese!Commissie!kreeg!in!2012!de!nieuwe!naam!Regionaal!Beleid!en!Stadsontwikkeling.!Dat!is!niet!alleen!een!naamswijziging,!maar!een!wijziging!in!de!gehele!koers!van!het!DG.!Het!gaat!hier!om!de!Europese!dimensie!van!Stedelijk!beleid.!!!!In!de!periode!2014N2020!zal!naar!schatting!tenminste!50!procent!van!het!Europees!Fonds!voor!Regionale!Ontwikkeling!(EFRO),!zo’n!80N90!miljard!euro,!geïnvesteerd!worden!in!stedelijke!gebieden.!Daarnaast!is!minimaal!5!procent!van!de!nationale!toewijzingen!van!EFRO!gereserveerd!voor!geïntegreerde,!duurzame!stedelijke!ontwikkeling,!om!ervoor!te!zorgen!dat!dit!in!alle!lidstaten!een!prioriteit!is.!!Op!dit!moment!vindt!de!verwerking!van!de!input!van!de!consultatie!plaats!voor!de!te!ontwikkelen!Urban$Agenda,!resultaten!vindt!u!t.z.t.!op!de!website!die!hieronder!aangegeven!is.!!Metropoolregio’s!zijn!belangrijke!economische!motors.!De!Europese!Commissie!heeft!een!rol!als!verbinder!van!initiatieven!rond!de!societal$challenges!en!communiceert!richting!de!lidstaten!maar!ook!rechtstreeks!richting!de!regio’s.!!!

!!!!!!!!!!!!!

! !

Meer#weten?#

De!stedelijke!dimensie!van!het!Europees!beleid!–!hoofdkenmerken!van!een!Europese!Stedelijke!Agenda!!http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2014/NL/1N2014N490NNLNF1N1.Pdf!!!Consultatie!voor!de!toekomstige!Urban!Agenda:!http://ec.europa.eu/regional_policy/consultation/urb_agenda/index_en.cfm.!!!!

“DG!Regio!steunt!Amsterdam!graag!in!zijn!rol!als!gateway!

to!Europe.”!Eric$Dufeil,$DG$Regio$

!

!! ! ! !!

8!!

How#to#become#a#connected#and#smart#region?#Innovative#regions#and#Europe’s#Digital#Agenda##

R#sessie#met#Caroline#Wooning,#Kabinet#van#Eurocommissaris#Kroes##Op$het$moment$van$spreken$was$Caroline$Wooning$adviseur$in$het$kabinet$van$Eurocommissaris$Neelie$Kroes.$!!De!rol!van!de!Europese!Commissie!verandert!sterk.!Voorheen!was!haar!rol!vooral!wetgevend!en!zette!zij!beleid!uit!via!de!lidstaten,!tegenwoordig!neemt!de!Europese!Commissie!steeds!meer!de!rol!van!facilitator!en!verbinder!!van!goede!bottom1up!initiatieven!rond!groei!en!maatschappelijke!uitdagingen.!Eurocommissaris!Neelie!Kroes!speelde!daar!een!belangrijke!rol!in.!Europa’s!Digitale!Agenda!bestaat!uit!zeven!onderdelen:!!1.!Create!a!new!and!stable!broadband!regulatory!environment.!2.!New!public!digital!service!infrastructures!through!Connecting!Europe!Facility!loans!3.!Launch!Grand!Coalition!on!Digital!Skills!and!Jobs!4.!Propose!EU!cyberNsecurity!strategy!and!Directive!5.!Update!EU's!Copyright!Framework!6.!Accelerate!cloud!computing!through!public!sector!buying!power!7.!Launch!new!electronics!industrial!strategy!–!an!"Airbus!of!Chips"!!!De!Metropoolregio!Amsterdam!is!actief!binnen!verschillende!domeinen!van!de!Digitale!Agenda.!Zo!diende!Amsterdam!als!eerste!Europese!regio!een!zogenaamde!Pledge$for$Digital$Jobs!in!bij!Neelie!Kroes.!Ook!neemt!de!Board!actief!deel!in!het!FICHE!project!dat!MKBs!financieel!en!inhoudelijk!stimuleert!om!met!Europese!technologie!voor!het!Internet!van!de!Toekomst!applicaties!voor!eHealth!te!ontwikkelen.!Neelie!Kroes!heeft!veel!nieuwe!partnerschappen!gefaciliteerd!om!overheid,!kennisinstellingen!en!bedrijfsleven!met!elkaar!te!verbinden!zodat!ze!elkaar!kunnen!stimuleren!en!kennis!kunnen!uitwisselen.!Dit!is!nieuwe!bottom!up!aanpak!die!goed!heeft!gewerkt.!Bijvoorbeeld!voor!Smart!Cities.!Dit!was!een!call!met!heel!veel!innovatieve!voorstellen!(meer!dan!400!voorstellen),!denk!aan!vervoer,!verlichting,!eHealth!etc.!en!de!verbinding!met!duurzaamheid.!Er!komen!nu!clusters!(calls)!met!verschillende!thema’s,!zodat!partijen!elkaar!kunnen!vinden!op!verschillende!thema’s.!!!!De!regiogemeenten!werken!onder!andere!bij!het!Techniek!Pact!en!Smart!City!met!dit!soort!partnerschappen,!maar!op!andere!gebieden!zoals!eHealth!zijn!ze!maar!beperkt!aangesloten.!Er!is!nog!weinig!opschaling!en!de!activiteiten!zijn!vaak!zeer!gefragmenteerd.!Afspraken!tussen!bestuurders!onderling!om!elkaar!te!versterken!zijn!van!belang.!!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!! !

Meer#weten?##

Digitale!agenda!!http://ec.europa.eu/digitalNagenda/digitalNagendaNeurope!!!MRA!pledge!for!digital!jobs!https://ec.europa.eu/digitalNagenda/en/grandNcoalitionNpledgeNamsterdamNmetropolitanNarea!!!FICHE!project!voor!eHealth!MKB:!http://www.f6s.com/fiche!!!

“Je!moet!uiteindelijk!overtuigd!zijn:!wat!goed!is!voor!je!omgeving!is!ook!goed!voor!mij”!

Wimar$Jaeger,$wethouder$EZ$Hilversum$

!

!! ! ! !!

9!!

How#to#connect#regions,#science#and#businesses#in#societal#challenges#–#a#vision#on#the#

Innovation#Union#and#Energy#–#Sessie#met#Paul#Verhoef,#DG#Research Paul$Verhoef$is$Head$of$Unit$Renewable$Energy$Sources$bij$DG$Research$&$Innovation$!Commissievoorzitter!Juncker!wil!dat!Europa!nummer!1!wordt!in!duurzame!energie!(en!na!onze!reis!is!besloten!dat!Duurzaamheid!onderdeel!wordt!van!de!portefeuille!van!Frans!Timmermans).!Technologisch!kan!het!allemaal!al,!maar!nu!moet!het!business!model!en!de!systeeminnovatie!komen.!Er!is!innovatie!en!verandering!nodig!in!de!energiebronnen,!het!huidige!systeem!moet!veranderen,!we!moeten!minder!CO2!uitstoten.!Vele!technologische!ontwikkelingen!vinden!plaats,!maar!daar!houdt!het!niet!bij!op;!we!hebben!een!totaal!nieuw!systeem!nodig!(energie!opslag,!slimme!netten).!ICT!wordt!ingezet!om!het!systeem!te!helpen!te!moderniseren.!Deze!investering!gaat!een!hoop!geld!kosten.!Wat!is!nu!!de!balans!tussen!de!kosten!aan!de!ene!kant!en!de!klimaatverandering!aan!de!andere!kant?!Meten!is!weten.!Amsterdam!zet!daar!al!stappen!in!met!de!metingen!in!de!Energieatlas.!Huidige!leveranciers!proberen!nieuwe!spelers!buiten!de!markt!te!houden!(zoals!ook!gebeurde!in!de!telecomsector).!De!energiemarkt!is!niet!groeiend,!maar!moet!juist!efficiënter.!Daardoor!gaat!het!volume!krimpen,!!energieleveranciers!zien!hun!marktaandeel!afnemen!door!zowel!deze!krimp!als!door!nieuwe!spelers!op!de!markt.!!!De!Europese!Commissie!pleegt!daarom!marktinterventies,!met!de!CO2Nemissierechten!en!de!prijs!van!CO2!die!nog!niet!verwerkt!zit!in!de!marktprijs.!Ondertussen!stimuleren!we!zo!veel!mogelijk!innovatie.!Brussel!gaat!meer!en!meer!over!van!een!onderhandelingsplaats!in!een!plaats!voor!samenwerking.!Het!European!Innovation!Partnership!Smart!Cities!&!Communities!(EIPNSCC)!is!daarvoor!een!middel.!Het!moet!op!regionaal!en!lokaal!niveau!gebeuren.!Bij!lokale!energieopwekking!moet!je!echter!ook!plannen!maken!rond!de!risico’s!en!stem!vooral!ook!af!met!andere!regio’s.!!Goede!voorbeelden!in!onze!eigen!regio!zijn!de!stadverwarming!van!Purmerend,!Amsterdam!Smart!City!en!de!Europese!samenwerking!van!onder!andere!de!gemeente!Zaanstad!en!Amsterdam!in!het!INTERREG!project!eHarbours.!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!

!!!!!!!!!!!!!!!!!!

!! !

Meer#weten?#

EIP!Smart!Cities!and!Communities!http://ec.europa.eu/eip/smartcities/whosNwho/index_en.htm!!Europese!20/20/20!doelen!http://ec.europa.eu/clima/policies/package/index_en.htm!!Amsterdam!Smart!City!!www.amsterdamsmartcity.nl!!Energieatlas!http://www.amsterdam.nl/wonenNleefomgeving/klimaatNenergie/energieatlas/!!eHarbours!http://eharbours.eu!!

“Elkaars!initiatieven!kennen!en!elkaar!iets!gunnen!is!belangrijk,!bestrijd!elkaar!niet.”!

Joyce$Langenacker,$Wethouder$EZ$Haarlem$

!

!! ! ! !!

10!!

3.#Diner#met#gasten#rond#het#thema#lobby,#positionering#en#profilering:##!Tijdens$een$informeel$diner$werden$aan$vier$ronde$tafels$vier$gasten$bevraagd$over$lobby,$positionering$en$profilering.$U$vindt$hier$een$kernachtige$terugkoppeling$met$enkele$punten$die$de$gasten$benadrukten.!!Pieter#de#Gooijer,#Permanent#Vertegenwoordiger#van#Nederland#bij#de#Europese#Unie#

De!Permanente!Vertegenwoordiging!(PV)!is!de!schakel!tussen!Nederland!en!Europa.!Pieter!de!Gooijer!geeft!aan!dat!hij!er!voor!de!Nederlanders!is,!en!nodigt!de!regio!uit!vooral!gebruik!te!maken!van!zijn!organisatie!en!zijn!netwerkt.!Voor!de!PV!is!het!handig!om!goed!te!weten!wat!de!focus!van!de!MRA!is,!zodat!De!Gooijers!medewerkers!de!juiste!informatie!kunnen!doorsturen!en!waar!nodig!de!juiste!contacten!kunnen!leggen.!De!Gooijer!raadt!aan!om!veel!te!investeren!in!Brussel,!in!de!mensen,!in!de!contacten,!vóórdat!je!iets!van!mensen!vraagt.!Probeer!vooral!ook!te!brengen!en!niet!alleen!te!halen,!en!steek!tijd!in!het!bijhouden!van!je!Brusselse!netwerk.!En!Brussel!is!om!de!hoek,!dus!laat!je!gezicht!zien!als!bestuurder!of!ambtenaar.!De!PV!is!benaderbaar!en!altijd!te!bereiken!als!vraagbaak!als!de!MRA,!of!de!afzonderlijke!gemeenten,!iets!met!Europa!willen.!De!Board!en!verschillende!regiogemeenten!hebben!al!goede!contacten,!de!andere!zijn!van!harte!uitgenodigd!om!hiervan!gebruik!te!maken.!!!Victoria#Ruijs,#Advisor#European#Affairs#bij#Vattenfall/Nuon##

Victoria!Ruijs!was!werkzaam!bij!de!provincie!NoordNHolland!en!is!nu!lobbyist!bij!Vattenfall/Nuon.!Ruijs!schetst!een!beeld!van!de!grote!inzet!vanuit!het!bedrijfsleven,!op!lobby!maar!vooral!ook!op!het!opbouwen!van!een!netwerk.!Dat!kost!tijd!maar!dat!betaalt!zichzelf!terug.!Maak!ook!gebruik!van!het!Nederlander!zijn,!investeer!extra!in!de!Nederlandse!contacten!bij!bijvoorbeeld!de!Europese!Commissie.!En!zet!de!juiste!mensen!op!een!dossier,!de!personen!die!iets!zeer!na!aan!het!hart!gaat!kunnen!het!beste!die!belangen!verdedigen!en!overbrengen!op!anderen.!!!Simone#Goedings,#beleidsmedewerker#Europese#Zaken#bij#de#VNG#en#coördinator#van#de#Nederlandse#delegatie#in#

het#Comité#van#de#Regio’s#

Volgens!Simone!Goedings!is!actief!zijn!in!Europa!soms!ingewikkeld.!!Ze!raadt!aan!het!vooral!niet!alleen,!sluit!coalities!en!schaak!op!meerdere!schaakborden.!Prioriteiten!stellen!is!essentieel,!choose$your$battles;!waar!wil!je!echt!voor!gaan!en!heb!je!voldoende!tijd!en!energie!voor?!Laat!alle!(antiN)wetgevingslobby!over!aan!specialisten!zoals!bijvoorbeeld!de!VNG.!Dit!is!een!ingewikkeld!en!langdurig!proces!waar!specialisten!voor!nodig!zijn.!Houd!er!rekening!mee!dat!lobby!en!profilering!tijd!kosten.!Afstemming!in!het!proces,!relaties!opbouwen,!je!standpunt!herhalen!etc.!Het!duurt!een!tijd!voordat!je!boodschap!bekend!is.!Een!reële!inschatting!door!Goedings!van!de!tijdsbesteding:!20%!van!de!tijd!voor!doelstelling!en!afstemming!en!80%!voor!inzet!op!het!lobbyproces!of!de!profilering.!

!Anjo#Reussink,#beleidsmedewerker#Bestuurlijke#ontwikkeling,#Strategie#en#Europa#bij#de#Provincie#NoordRHolland#

Anjo!Reussink!geeft!een!overzicht!van!de!veranderingen!rond!de!nieuwe!structuurfondsenperiode!die!begin!2015!zal!starten.!De!Provincie!NoordNHolland!heeft!met!succes!een!actieve!lobby!gevoerd!voor!het!behoud!van!EFRO!(Europees!Fonds!voor!Regionale!Ontwikkeling)!fondsen!en!het!opnemen!van!de!kusstrook!in!van!NoordNHolland!in!het!Interreg!2!Zeeënprogramma.!Er!is!minder!geld!beschikbaar!voor!onze!regio!dan!in!het!verleden!in!het!EFRO!fonds.!Er!wordt!tegelijkertijd!ook!meer!competitie!verwacht.!Voorstellen!worden!in!tegenstelling!tot!de!vorige!fondsenperiode!(2007N2014)!door!een!onafhankelijke!expertgroep!beoordeeld.!!De!Provincie!NoordNHolland!kan!meedenken!over!projectideeën!en!kan!ook!contacten!leggen!met!organisaties!die!soortgelijke!projectideeën!ontwikkelen.!Ook!de!Boardclusters!hebben!vaak!een!goed!overzicht!van!projecten!in!ontwikkeling.!!!! !

!

!! ! ! !!

11!!

!

4.#Metrex:#the#Future#of#Europe#is#designed#in#cities##!Deze$dag$werd$georganiseerd$door$Metrex$en$vond$plaats$in$het$gebouw$van$de!Representation+of+the+State+of+Baden1Württemberg)to)the)European)Union.)Hieronder$een$weergave$van$de$belangrijkste$onderwerpen$!Metrex!staat!voor!Metropolitan!Exchange,!en!is!een!netwerk!voor!uitwisseling!van!kennis!tussen!Europese!Metropoolregio’s!en!verschillende!bestuurslagen!(Europees,!nationaal,!regionaal!en!lokaal)!en!andere!stakeholders.!Zoals!hierboven!al!te!lezen!was!worden!stedelijke!regio’s!steeds!belangrijker!voor!Europa.!Ook!sluiten!de!uitdagingen!in!de!regio’s!sterk!aan!bij!de!EU2020!doelstellingen!voor!slimme,!duurzame!en!inclusieve!groei.!MetrexNpresident!Nicola!Schelling!benadrukte!het!belang!van!Metropoolregio’s!in!het!implementeren!van!Europese!acties.!De!meeste!regio’s!staan!voor!een!gelijke!verzameling!van!klimaatproblemen.!!Walter!Deffaa!(Europese!Commissie,!DG!Regio)!benadrukte!dat!veel!Europees!beleid!pas!succesvol!is!als!het!daadwerkelijk!in!de!stedelijke!regio’s!geïmplementeerd!wordt.!Met!de!komende!Europese!Urban!Agenda!stelt!de!Europese!Commissie!dat!dan!ook!als!prioriteit.!De!stedelijke!regio’s!zelf!moeten!fragmentatie!tegengaan,!en!samenhang!in!de!regio!creëren.!!Bewezen!is!dat!de!productiviteit!omhoog!gaat!zodra!steden!groter!worden!en!er!een!goede!organisatiestructuur!is,!aldus!Rüdiger!Ahrend!(OECD).!Als!de!buurgemeenten!aansluiten!en!er!goede!verbindingen!zijn,!dan!neemt!de!productiviteit!nog!verder!toe.!MacroNregio’s,!ofwel!metropoolregio’s,!bouwen!een!nieuwe!community.!Het!MetrexNnetwerk!vormt!op!zijn!beurt!dan!weer!de!Europese!community!van!metropoolregio’s.!!!De!aansturing!van!Metropoolregio’s!in!Europa!is!heel!divers:!grofweg!een!derde!heeft!een!officiële!(gekozen)!bestuurslaag,!een!derde!heeft!enige!vorm!van!bestuur!op!basis!van!samenwerking!tussen!gemeentelijke!en!provinciale!bestuurders!en!het!laatste!deel!heeft!geen!contact!in!de!regio.!Dat!terwijl!samenwerking,!minder!fragmentatie,!de!economie!bewezen!stimuleert.!Zo!kan!de!overgang!naar!een!duurzaam!en!smart!Europa!met!een!lage!CO2Nuitstoot!nog!verder!versterkt!worden.!Dit!is!al!waar!de!ministers!van!milieu!van!de!lidstaten!in!2007!voor!tekenden!in!de!Leipzig!Charter!for!Sustainable!Cities.!Tijdens!de!lunch!hebben!we!kort!kennisgemaakt!met!MetrexNvoorzitter!Nicola!Schelling!en!regionale!bestuurders!uit!BadenNWürttemberg.!Interessant!was!de!organisatie!van!de!metropoolregio!aldaar,!de!samenwerking!tussen!metropoolregio!en!achterland!(Amsterdam!is!in!deze!context!betrokken!bij!het!URMANproject),!er!worden!afspraken!gemaakt!om!hierover!in!2015!verder!te!praten!met!een!aantal!MetrexNregio’s.!!!Metrex!benadrukt!ook!bij!Eurostat!en!bij!haar!leden!om!meer!informatie!te!verzamelen!op!het!niveau!van!metropoolregio’s,!en!niet!uitsluitend!op!het!niveau!van!lidstaten.!De!Amsterdam!Economic!Board!verzamelt!al!cijfers!over!de!Metropoolregio!Amsterdam,!die!de!komende!maanden!in!het!Board!Dashboard!openbaar!zullen!worden.!De!Board!gaat!deze!gegevens!gebruiken!om!het!effect!van!activiteiten!te!bepalen!en!waar!nodig!bij!te!sturen.!Volgens!Eurostat!is!het!niet!eenvoudig!om!indicatoren!tot!metropoolniveau!uit!te!splitsen!maar!is!dit!wel!nodig!om!te!laten!zien!wat!de!impact!van!steden!is!op!de!EU20/20/20Ndoelstellingen.!Dit!soort!gegevens!vormen!dit!soort!gegevens!een!sterke!basis!voor!‘evidence!based!policy!making’.!Met!de!nieuwe!Europese!Commissie!zijn!de!doelen!rond!duurzaamheid!en!energie!gericht!rond!de!thema’s:!

1. Concurrentiekracht!van!de!EU!2. Duurzaamheid!3. Energiezekerheid!

Dit!vraagt!volgens!Akshay!PATKI!van!DG!Climate!Action!om!een!transformatie!van!het!energieN!en!transportsysteem!in!Europa.!Daarbij!hebben!steden!een!belangrijke!rol!en!Europa!zet!stappen!om!die!rol!van!steden!ook!te!benadrukken.!!!

“Innovaties!kristalliseren!in!de!Europese!

metropolen!uit!tot!concrete!oplossingen”$$

Walter$Deffaa,$DG$Regio!

Meer#weten?#Metrex!website:!www.eurometrex.org!Metrex!position!statement:!http://www.eurometrex.org/Docs/About/METREXNMetropolitanNDimensionNPositionNStatement.pdf!!Leipzig!Charter!for!Sustainable!Cities!http://ec.europa.eu/regional_policy/archive/themes/urban/leipzig_charter.pdf!!OECDNstudie!naar!stedelijke!regio’s:!http://www.oecdNilibrary.org/urbanNruralNandNregionalNdevelopment/theNoecdNmetropolitanNgovernanceNsurvey_5jz43zldh08pNen?crawler=true!URMANproject:!!http://www.urmaNproject.eu!!

!

!! ! ! !!

12!!

5.#WrapRup:#de#MRA#op#koers#voor#Europa#!De!MRA!bestuurdersreis!werd!afgesloten!met!een!wrapNup!in!het!Huis!van!de!Nederlandse!Provincies.!!Er!zijn!duidelijk!afspraken!gemaakt!en!er!is!een!opdracht!verstrekt!aan!!de!MRA!EU!werkgroep.!!De!bestuurders!onderschrijven!de!EuropaNaanpak!van!de!Board!en!hebben!drie!thema’s!vastgesteld!waarop!intensievere!MRANsamenwerking!richting!Europa!georganiseerd!zal!worden:!!!!

• Duurzaamheid#(CO2,#grondstoffen)#

• Smart#Cities#&#Communities##(renewables,#smart#grids,#smart#mobility)#

• Digitale#agenda#(ehealth,#multimedia,#gaming,#open#data)#

##

Eerste!stip!op!de!horizon!is!het!Nederlands!voorzitterschap!van!de!EU!in!de!eerste!helft!van!2016,!waarvan!alle!officiële!activiteiten!op!het!Marineterrein!in!Amsterdam!plaats!zullen!vinden.!Tijdens!het!Nederlands!voorzitterschap!2016!komen!alle!shakers,!makers!and!movers!!naar!de!Metropoolregio!Amsterdam,!het!moment!om!onze!regio!op!de!kaart!te!zetten,!aldus!de!bestuurders.!Activiteiten!omvatten!zowel!aansluiting!op!Europese!projecten,!alsook!deelname!in!relevante!netwerken!(waaronder!Metrex)!en!gezamenlijke!lobby!en!profilering!van!de!regio.!Ook!de!Stadsregio!zal!betrokken!worden.!Inspiratie!wordt!gehaald!uit!dit!bezoek!en!in!het!bijzonder!uit!de!ideeën!rond!de!regio!als!campus!voor!kennis!en!innovatie.!!Op!dit!moment!wordt!de!samenwerking!verder!uitgewerkt!binnen!PRES.!Volg!voor!de!laatste!ontwikkelingen!dit!platform!en!de!site!van!de!Amsterdam!Economic!Board.!$!!!!!!!!!!!

!! !

“We$leggen$hier$in$Brussel$in$het$fundament$van$onze$versterkte$samenwerking”$$

John$Nederstigt,$Wethouder$Duurzaamheid$Haarlemmermeer!

!

!! ! ! !!

13!!

Programma#MRARBestuurdersreis#Brussel#7R8#oktober#Dinsdag#7#oktober##

#

12.30#–#14.30#

#

Start!MRA!bestuurdersreis!met!gezamenlijke!lunch!!!!!

Welkom!door!delegatieleider!Jan!van!Run,!introductie!programma!toelichting!Europese!aanpak!Board!door!Ton!Jonker!toelichting!MRA!EU!werkgroep!door!Famke!Kweekel.!Toelichting!Metrex!netwerk!voor!Metropoolregio’s!door!Metrex!viceNpresident!Juliane!Kürschner!

# ! !15.00#R17.30##PVREU#(#

Workshop!Metropolitan!Regions:!How!to!become!very!innovative!as!a!region!in!Europe?!!

Workshop!olv!van!UvA!!Prof.!Zef!Hemel!met!uit!Brussel:!Eric!Dufeil!(DG!Regio)!Caroline!Wooning!(Kabinet!Eurocommissaris!Neelie!Kroes)!e!Paul!Verhoef!(DG!Research!&!Innovation).!!!

18.00##

HNP#

Trierstraat#59R61#

#

Randstadborrel!!!

Georganiseerd!door!Randstad!Brussels!Office!

19.30R#22.00#

Maison#du#Luxembourg#

#

Diner!met!themagasten!‘Profilering!in!Brussel’!

MRANdiner!met!gasten!rond:!lobby!en!positionering.!!Gasten:!!Pieter!de!Gooijer!(Permanent!Vertegenwoordiger!NL!bij!de!EU)!Victoria!Ruijs!(Advisor!European!Affairs,!Vattenfall)!Simone!Goedings!(VNG,!Coördinator!NL!delegatie!CoR)!Anjo!Reusink!(Provincie!NoordNHolland,!Beleid!EFRO)!

!!!#

Woensdag#8#oktober!10.30#

BadenRWürttemberg#

State#Representation#at#the#European#Union#

#

Sustainability!and!the!METROPOLITAN!Dimension!to!European!affairs!

Opening!Metrex!conferentie:!Introduction!to!the!METROPOLITAN!Position!Statement!President!of!METREX,!Dr.!Nicola!SCHELLING!

10.45# Importance!of!Metropolitan!Regions!and!areas!in!MacroNregion!Strategies!

Keynote!N!Walter!DEFFAA,!DG,!DG!Regio!!Keynote!N!Governance!–!Rüdiger!AHREND!OECD!!METREX!examples!–!URMA!Project,!AdriaticNIonian!Region!and!Danube!Strategy!!Discussion!moderated!by!Katrina!SICHEL!

12.30## Netwerklunch! Ontmoeting!met!MetrexNvoorzitter!Nicola!Schelling!en!andere!aanwezige!bestuurders!uit!o.a.!BadenNWürttemberg!

13.30# Transitioning!to!a!low!carbon,!climate!smart!and!sustainable!Metropolitan!Europe!

Keynote!N!Gunter!SCHAFER,!Eurostat!Keynote!–!Akshay!PATKI,!DG!Clima!!METREX!examples!–!Amsterdam,!Stockholm!Region!and!Region!of!Grand!Lyon!Discussion!moderated!by!Katrina!SICHEL!

15.30#–#17.00#

#

WrapNup!MRANbestuurdersreis! Evaluatie,!conclusies!en!vervolg!van!MRA!Europasamenwerking!(onder!leiding!van!Ton!Jonker!en!Jan!van!Run)#

# ! !!! !

!

!! ! ! !!

14!!

Deelnemers#!Bestuurders#

!Naam! Organisatie! Functie/portefeuille!

Jan#van#Run# Provincie!NH! Gedeputeerde!Jan#Appelman# Provincie!Flevoland! Gedeputeerde!Maaike#Veeningen# Amstelveen! Wethouder!EZ!Ton#Jonker## Amsterdam!Economic!

Board!Directeur!!

Zef#Hemel# UvA/Amsterdam!Economic!Board!

Hoogleraar!

Tim#de#Rudder# Beverwijk! Wethouder!EZ!Joyce#Langenacker# Haarlem! Wethouder!EZ!John#Nederstigt# Haarlemmermeer! Wethouder!Duurzaamheid,!

Werk,!Jeugd!en!Onderwijs!Marieke#van#Dijk# Heemskerk! Wethouder!EZ!Wimar#Jaeger# Hilversum! Wethouder!EZ!Tijmen#Smit# Laren! Wethouder!EZ!Elbert#Roest# Laren! Burgemeester!!Ed#Rentemaar# Lelystad! Wethouder!RO!en!MRA!Edwin#Voorbij# Purmerend! Wethouder!EZ!Marvin#Polak# Uithoorn! Wethouder!EZ!Franc#Weerwind# Velsen! Burgemeester!Arjen#Verkaik# Velsen! Wethouder!EZ!Herman#Tuning# Weesp! Wethouder!EZ!Peter#Tange# Wormerland! Burgemeester!Dennis#Straat# Zaanstad! Wethouder!EZ!Dick#Emmer# Zaanstad! Wethouder!Financiën!!Ambtenaren#

Naam# Organisatie# Functie/portefeuille#

Eva#Gijbels# House!of!the!Dutch!Provinces!

EU!representative!NoordNHolland!

Anjo#Reussink# Provincie!NH! Beleidsmedewerker!Bestuurlijke!ontwikkeling,!Strategie!en!Europa!!

Marc#Boekwijt# Amsterdam! EU!representative!

Simone#Eijssink# Almere! Adviseur!Europese!&!Internationale!Zaken#!

Audrie#van#Veen# Amsterdam!Economic!Board!

EU!R&D!manager!

Manon#Hassink# Amsterdam!Economic!Board!

MRA!trainee!

Anna#Kaiser# Amstelveen! Strategisch!adviseur!Marijn#den#Uijl# Regio!Gooi!en!Vechstreek! Adviseur!beleid!en!

ontwikkeling!Economische!Zaken!

Cathérine#

Konijnenbelt#

Haarlem! BestuurlijkNjuridisch!adviseur!

Marc#Frowijn# Haarlemmermeer! Strategisch!adviseur!Marcel#Mokveld# Hilversum! Senior!beleidsadviseur!

Creatieve!Industrie!Sjoerd#Vonk# Lelystad! Beleidsmedewerker!

B/specialist!Famke#Kweekel# Velsen! Strategisch!adviseur!Klaas#de#Regt# Velsen! Afdelingshoofd!Communicatie!Tessa#de#Boer## Zaanstad/!Amsterdam!

Economic!Board!Strategisch!adviseur/!European!Advisor!

!

!! ! ! !!

15!!

Gesprekspartners#!

Eric!Dufeil,!DG!Regio!!

Paul!Verhoef,!DG!Research!!

Caroline!Wooning,!voormalig!advisor!Cabinet!Commissioner!Kroes!!

Pieter!de!Gooijer,!Permanent!Vertegenwoordiger!van!Nederland!bij!de!Europese!Unie!!

Simone!Goedings,!coördinator!NL!Delegatie!CoR!bij!de!VNG!!

Anjo!Reussink,!Beleidsmedewerker!Bestuurlijke!ontwikkeling,!Strategie!en!Europa!!!

Victoria!Ruys,!advisor!European!Affairs!Vattenfall/Nuon!!

Juliane!Kürschner!ViceNPresident!Metrex/senior!Urban!Planner!Gemeente!Amsterdam!!

Eva!Gijbels,!EU!representative!province!of!NoordNHolland!!

Julian!Jansen,!Amsterdam,!verantwoordelijk!voor!het!URMA!project!

!

!

!

!!

!

!!!!!!! !

!

!! ! ! !!

16!!

!De!MRANBestuurdersreis!Brussel!werd!georganiseerd!door!het!Platform!RegionaalNEconomische!Structuurversterking!(PRES)!en!de!Amsterdam!Economic!Board.!!!

!!!!!

!!!Opgesteld!door!Cathérine!Konijnenbelt!ckonijnenbelt@haarlem.nl!,!Famke!Kweekel!FKweekel@Velsen.nl!,!Tessa!de!Boer!t.boer@zaanstad.nl!en!Audrie!van!Veen!a.vanveen@amecboard.com!met!medewerking!van!Manon!Hassink.!!

!!