Zmiana paradygmatu w energetyce- rolnik podmiotem i producentem energii

Grzegorz Wiśniewski

Jakakolwiek strategia, która koncentruje się na jednej części

splotu woda – żywność - energia, bez uwzględnienia połączeń,

grozi poważnymi niezamierzonymi konsekwencjami

Światowe Forum Ekonomiczne 2011, Bonn 2011 Nexus Conference

Posiedzenie Narodowej Rady Rozwoju„Wieś i rolnictwo. Problemy, zagrożenia, szanse”6 kwietnia 2016 r. Pałac Prezydencki

Zużycie energii w rolnictwie

• Polskie rolnictwo zużywa ok. 6% energii finalnej (średnio na świecie i w UE jest to 3%), w tym:– węgiel -ponad 40%

– gaz ziemny i płynny -poniżej 3%

– paliwa ciekłe i biomasa -ponad 50%

– energia elektryczna -poniżej 4%

wykorzystanie energii elektrycznej z OZE w polskim rolnictwie powinna być znacznie większe; jest znikome z uwagi na koszty i nieefektywne, niekorzystne dla rolników, regulacje prawne

Rolnictwo a rynek energii

• Uważany za niski udział rolnictwa w zużyciu energii w Polsce prowadzą do marginalizowania energetyki rolniczej i podporządkowania jej energetyce zawodowej, bez uwzględnienia, że :

– 6% energii zużywanej w rolnictwie służy 40% ludności wiejskiej,

– koszty i jakość energii w rolnictwie przekładają się na koszty wszystkich gospodarstw domowych w Polsce,

W energetyce rolnik to płatnik i tani dostawca biomasy, a nie klient/prosument

• Tymczasem w UE rolnik jest użytkownikiem i producentem energii z OZE:

– rolnictwo, bazując na areałach ziemi uprawnej i powierzchniach dachów produkuje wielokrotnie więcej energii z OZE niż samo zużywa

– DG AGRI mówi o potrzebie 5-krotnego wzrostu i produkcji energii z OZE w gospodarstwach rolnych w latach w 2008-2020

– rolnicy w UE wnoszą największy wkład w realizację unijnych celów związanych z OZE (początkowo dzięki energetyce wiatrowej, obecnie słonecznej)

– np. w Niemczech rolnicy to 24 % wszystkich inwestorów w fotowoltaice

Energia elektryczna barierą rozwoju w rolnictwie i poprawy warunków życia wsi?

W Polsce latach w 2012 roku roczne zużycie energii elektrycznej na osobę w gospodarstwie rolnym wynosiło 2750 kWh (w mieście 1700 kWh) i wzrosło o 50% w porównaniu z rokiem 2009 (w miastach nastąpił spadek)

-

50

100

150

200

250

300

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

MW

h/m

ln E

uro

Zużycie energii elektrycznej na jednostkę produkcji rolnej w UE, w Polsce i w Niemczech

EU-15 Niemcy Polska Liniowy (EU-15) Liniowy (Niemcy) Liniowy (Polska)

Koszt energii w produkcji rolnej obniżają konkurencyjność polskiego rolnictwa

Udział kosztów energii wtowarowej produkcji rolnej

2007

<=6

6- <=8

8-<=10

10-<=12

>12

Źródło Eurostat, oprac. IEO

Drogie taryfy „C” dla rolników

Różnice w kosztach energii elektrycznej gospodarstwa rolnego za okres 2 m-cy [PLN]w zależności od tego czy jeszcze może ono korzystać z taryfy „G” (dla gosp. domowych)

czy też rolnik musi korzystać z grupy taryfowej „C” (dla przedsiębiorców)

Źródło: IEO, OZERISE

Jak najlepiej wykorzystać (waloryzować) rolniczą przestrzeń produkcyjną w Polsce?

• Z 1 km kw. ziemi rolnej przeznaczonej na produkcję energii pierwotnej z OZE w Polsce można uzyskać odpowiednio: – 140 TJ ciepła z systemów kolektorów słonecznych

– 30 TJ z energii słonecznej fotowoltaicznej

– 50 TJ z energii wiatru (rolnik wydzierżawiającym, a nie producentem energii)

– 15 TJ z biomasy (kierunek preferowany w polityce energetycznej, nie uwzgledniający interesów rolnika)

• Umowna (ekwiwalent w wartości energii elektrycznej) dochodowość z hektara wykorzystanej energii słonecznej – w przypadku budowy systemu fotowoltaicznego przy produkcji energii

elektrycznej przez rolnika to max. ok. -500 tys. zł/ha

– w przypadku uprawy biomasy (pośrednie wykorzystanie energii słonecznej do produkcji energii elektrycznej) to max ok. -5 tys. zł/ha (100 razy mniej)

– dla porównania: średnia produktywność ziemi w polskich gospodarstwach rolnych w 2010 r. wg GUS -6 tys. zł/ha

Energia słoneczna-synergia rolnictwa z energetyką i innowacje

Przykłady synergicznego rozwiązywania praktycznych problemów w rolnictwie (energia-żywność-woda) dzięki wielofunkcyjnemu wykorzystaniu fotowoltaiki

i ziemi uprawnej (uprawa biomasy nie daje takich możliwości)

Zintegrowane gospodarowanie zasobami przestrzeni rolniczej to m.in. wielofunkcyjne użytkowanie gruntów zwiększające - ponad dopłaty obszarowe - dochodowość z hektara

Fot.: BRE National Solar CentreFot.: Stanford University

Od centralnej elektrowni do lokalnego wykorzystania OZE w rolnictwie – zmiana paradygmatu

• Zmiana paradygmatu w energetyce możliwa w efekcie:

– uwzględnienia potencjału i waloryzacji ziemi rolnej w wykorzystaniu OZE,

– dowartościowania rolnika jako aktywnego klienta (prosumenta) na rynku energii,

– nadania rolnikowi prawa do wytwarzania energii i swobodnego dysponowania (na potrzeby własne, na sprzedaż do sieci).

• W kształtowaniu modelu energetyki i rolnictwa trzeba uwzględnić możliwość odejścia UE od WPR na rzecz polityki rozwoju OZE i ekologicznej jako odpowiedzi na wyzwania klimatyczne, migracyjne, terrorystyczne…

Propozycja => sprawdzony instrument prawny do modernizacji energetyki i rozwijania OZE w oparciu o potencjał rodzinnych gospodarstw rolnych to „taryfy gwarantowane” na energię dostarczaną do sieci z małych instalacji

czy „taryfy” gwarantowane zostaną w ustawie OZE?

Synergia konkurencyjnego i innowacyjnego rolnictwa, nowoczesnych OZE i tracącej konkurencyjność krajowej energetyki to:

sposób na podniesienie dochodowości, wartości i konkurencyjności gospodarstw

szansa dla Polski (rozwój rolnictwa, modernizacja energetyki, poprawa spójności)