36
หหหหหหหห 1 หหหหหหหหหหห 1.1 หหหหหหหหหหหหหหห 1.1.1 หหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหห 1. หหหหหหหหหหหหหหหหหห คคคคคค "หหหหหหหห" คคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคค Bilogy คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคค Bios คคคคคคค คคคคคคคคคคค (Life)คคคค คคคคคคคคคคค (Organism) คคคคคค Logos คคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค (Reasoning, thought) คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค Science คคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค Scire คคคคคคคคคค คคคคคคคค (Knowing) คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคค (Believing) คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคคค คคคคคคคคคคคคคค (คคคคค คคคคคคคคคคค คคค คคคคคคคค คคคคคคคคคคค. 2536 : 1) หหหหหหหหหหหหหหหหหหห (Biotic component) หหหหหห หหหหห (Living thing) คคค คคค คคค คคคคคคคค คคคค คคค

Unit1 organism

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Unit1 organism

หน่�วยที่�� 1สิ่��งมี�ชี�ว�ต

1.1 พื้��น่ฐาน่ของชี�ว�ต 1.1.1 ขอบข�ายและความีสิ่�าค�ญของชี�วว�ที่ยา

1. ขอบข�ายของชี�วว�ที่ยา คำ��ว่�� "ชี�วว�ที่ยา" ตรงกับศัพท์�ภ�ษ�อังกัฤษว่�� Bilogy ซึ่��งม�

จ�กัศัพท์�เดิ�มในภ�ษ�กัร�กัว่�� Bios หม�ยถึ�ง คำว่�มม�ชี�ว่�ต (Life)หร#อัสิ่��งม�ชี�ว่�ต (Organism) รว่มกับ Logos หม�ยถึ�งกั�รม�เหต%ผลหร#อัคำว่�มคำ�ดิ (Reasoning, thought) ซึ่��งกั(คำ#อัเร#�อังร�ว่ขอังว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร� หร#อัตรงกับศัพท์�ภ�ษ�อังกัฤษว่�� Science ท์��ม�ศัพท์�เดิ�มเป็+นภ�ษ�ล�ต�นว่�� Scire หม�ยถึ�งกั�รเร�ยนร, - (Knowing) ซึ่��งแตกัต��งจ�กัคำว่�มเชี#�อัถึ#อั (Believing) ดิ/งเดิ�มซึ่��งไม�ม�เหต%ผล ว่�ชี�ชี�ว่ว่�ท์ย�จ�งเป็+นกั�รศั�กัษ�ว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�เกั��ยว่กับสิ่��งม�ชี�ว่�ต (ป็ร�ชี� สิ่%ว่รรณพ�น�จ และนงลกัษณ� สิ่%ว่รรณพ�น�จ. 2536 : 1)

องค�ประกอบที่างชี�วภาพื้

(Biotic component)

สิ่��งมี�ชี�ว�ต (Living thing)

สิ่สิ่าร พื้ล�งงาน่ ระบบน่�เวศ โลกของสิ่��งมี�ชี�ว�ต (Matter) (Energy) (Ecosystem) (Biosphere)

สิ่��งไมี�มี�ชี�ว�ต (Non-living thing)

องค�ประกอบที่างกายภาพื้

(Physical component)

ผ,-ผ,-ผ,-ย�อัย

สิ่�รท์��ม�จ�กัสิ่��งสิ่�รอัน�แสิ่ง

Page 2: Unit1 organism

ภาพื้ที่�� 1.1 แผนภ�พแสิ่ดิงคำว่�มสิ่มพนธ์�ระหว่��งสิ่��งม�ชี�ว่�ตและสิ่��งม�ชี�ว่�ต

(คำณะอัน%กัรรมกั�รป็รบป็ร%งหลกัสิ่,ตรว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร� สิ่�ข�ชี�ว่ว่�ท์ย� ท์บว่ง มห�ว่�ท์ย�ลย. 2530: 1)

เน#�อังจ�กัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�เป็+นกั�รศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังธ์รรมชี�ต� ท์��ท์��ให-เร�สิ่�ม�รถึตอับคำ��ถึ�ม อัย��งไร อัะไร ท์��ไหน และท์��ไม เกั��ยว่กับสิ่��งท์��ล-อัมรอับตว่เร�ไดิ- จ�งคำว่รท์��คำว่�มเข-�ใจ ธ์รรมชี�ต�เสิ่�ยกั�อันว่�� สิ่��งต��งๆ ท์��ป็ร�กัฎอัย,�บนโลกัเร�ซึ่��งเป็+นดิ�ว่เคำร�ะห�ดิว่งหน��งขอังระบบสิ่%ร�ยะจกัรว่�ลและเอักัภพอันกัว่-�งใหญ่�ไพศั�ลน�/ป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่��งท์��เป็+นฐ�นเพ�ยง 2 ชีน�ดิเท์��น/น คำ#อั สิ่สิ่�ร (Matters) และพลงง�น (Energy) สิ่สิ่�ร เป็+นสิ่��งท์��ม�ร,ป็ร��งและน�/�หนกั ไดิ-แกั�พว่กัอัน%ภ�คำและธ์�ต%ต��งๆ ซึ่��งอั�จม�ต/งแต�ขน�ดิเล(กัท์��สิ่%ดิ เชี�น ไฮโดิรเจนอัะตอัมไป็จนถึ�งมว่ลสิ่�รท์��ม�ขน�ดิใหญ่� เชี�น กัล%�มขอังดิว่งดิ�ว่พว่กักั�แล(กัซึ่�� สิ่�ว่นพลงง�นเป็+นสิ่��งท์��ไม�ม�น�/�หนกั และไม�ม�ร,ป็ร��งจ�งไม�สิ่�ม�รถึท์��จะมอังเห(นไดิ- แต�เป็+นสิ่��งท์��สิ่�ม�รถึท์��ง�นไดิ- และม�สิ่มบต�เป็ล��ยนจ�กัพลงง�นร,ป็หน��งไป็เป็+นอั�กัร,ป็หน��งไดิ- สิ่สิ่�รและพลงง�นเป็+นสิ่��งท์��ม�เกั��ยว่ข-อังกันอัย��งม�กั สิ่สิ่�รอั�จเป็ล��ยนสิ่ภ�พกัล�ยไป็เป็+นพลงง�น และในท์�งกัลบกันพลงง�นอั�จเป็ล��ยนสิ่ภ�พไป็เป็+นสิ่สิ่�รไดิ- กั�รจดิระเบ�ยบขอังสิ่สิ่�รและพลงง�นท์��เกั�ดิข�/นบนโลกัขอังเร�น�/เป็+นไป็ไดิ- 2 ป็ระเภท์ (คำณะอัน%กัรรมกั�รป็รบป็ร%งหลกัสิ่,ตรว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร� สิ่�ข� ชี�ว่ว่�ท์ย� ท์บว่งมห�ว่�ท์ย�ลย. 2530: 1) คำ#อั สิ่��งม�ชี�ว่�ตและสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ต ท์/ง 2 ป็ระเภท์ต��งกั(ม�คำว่�มสิ่มพนธ์�ซึ่��งกันและกัน อั�กัท์/งยงม�ว่�ว่ฒน�กั�รร�ว่มกันม�โดิยตลอัดิ นบต/งแต�เร��มกั��เน�ดิขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตเม#�อัป็ระม�ณ 3,000 ล-�นป็; เป็+นต-นม� และอั�จสิ่ร%ป็เป็+นแผนภ�พไดิ-ดิงภ�พท์�� 1-1

จ�กัแผนภ�พจะเห(นไดิ-ว่�� สิ่��งม�ชี�ว่�ตและสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ตซึ่��งเป็+นอังคำ�ป็ระกัอับท์�งชี�ว่ภ�พและอังคำ�ป็ระกัอับท์�งกั�ยภ�พในระบบน�เว่ศัต�มล��ดิบม�อังคำ�ป็ระกัอับพ#/นฐ�นเหม#อันกัน คำ#อั ป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่สิ่�รและพลงง�น ท์��ให-สิ่��งม�ชี�ว่�ตม�คำว่�มสิ่มพนธ์�กับสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ตจนไม�สิ่�ม�รถึแยกัอัอักัจ�กักันไดิ- ในกั�รศั�กัษ�สิ่��งม�ชี�ว่�ตจ�งมกัจะกัล��ว่ถึ�งสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ตคำว่บคำ,�กันไป็ดิ-ว่ยเสิ่มอั

เน#�อังจ�กัว่�ชี�ชี�ว่ว่�ท์ย�เป็+นว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ชี�ว่ภ�พ ท์��ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตซึ่��งม�ขอับเขตกัว่-�งขว่�งม�กั ดิงน/นเพ#�อัคำว่�มสิ่ะดิว่กัจ�ง

2

Page 3: Unit1 organism

ไดิ-จ��แนกัเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ โดิยใชี-หลกัเกัณฑ์�ในกั�รจดิจ��แนกั 2 หลกัเกัณฑ์�ใหญ่� คำ#อั 1. กั�รจ��แนกัต�มป็ระเภท์ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต 2.จ��แนกัต�มว่�ธ์�กั�รศั�กัษ� สิ่��งม�ชี�ว่�ต สิ่าขาของว�ที่ยาศาสิ่ตร�ชี�วภาพื้จำ�าแน่กตามีประเภที่หร�อชีน่�ดของสิ่��งมี�ชี�ว�ต แบ�งอัอักัไดิ-เป็+น 3 สิ่�ข�ใหญ่� คำ#อั

1. พฤกัษศั�สิ่ตร� หร#อั พฤกัษว่�ท์ย� (Botany) คำ��ว่�� Botany ม�จ�กัภ�ษ�กัร�กั ว่�� Botane แป็ลว่�� พ#ชี (Plant หร#อั herb) แต�บ�งคำร/งใชี-คำ��ว่�� Phytology (ม�จ�กัภ�ษ� กัร�กัว่�� Phyton แป็ลว่�� พ#ชี รว่มกับ Logos แป็ลว่�� กัล��ว่ถึ�ง หร#อั ว่�ชี�) ดิงน/นจ�งกัล��ว่ไดิ-ว่�� พฤกัษศั�สิ่ตร�เป็+นว่�ชี�ท์��ศั�กัษ�เกั��ยว่กับเร#�อังขอังพ#ชี ซึ่��งแบ�งเป็+นสิ่�ข�ย�อัยไดิ- 2 สิ่�ข� ดิงน�/ (ป็ร�ชี� สิ่%ว่รรณพ�น�จ และ นงลกัษณ� สิ่%ว่รรณพ�น�จ. 2536: 1-2)

1.1 พ#ชีชี/นต��� (Lower plant) เป็+นพ#ชีท์��ไม�ม�ท์�อัล��เล�ยง สิ่�ม�รถึแยกัเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ-อั�กั เชี�น

1.1.1 สิ่�หร��ยว่�ท์ย� (Phycology หร#อั Alology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่�หร��ย 1.1.2 เห(ดิร�ว่�ท์ย� (Mycology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังเห(ดิร�

1.1.3 ไบรโอัโลย� (Bryology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังมอัสิ่ (Moss) ล�เว่อัร�เว่�ร�ต

(Liverwort) และฮ อัร�นเว่�ร�ดิ (Hornwort) 1.2 พ#ชีชี/นสิ่,ง (Vascolar plant) เป็+นพ#ชีท์��ม�ท์�อัล��เล�ยง ซึ่��ง

แบ�งเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ-หล�ยสิ่�ข� เชี�น 1.2.1 เท์อัร�โดิโลย� (Pteridology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอัง

เฟิ?ร�น (Fern)

1.2.2 ร%กัขว่�ท์ย� (Dendrology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังไม-ย#นต-น

2. สิ่ตว่ศั�สิ่ตร� หร#อั สิ่ตว่ว่�ท์ย� (Zoology) คำ��ว่�� Zoology ม�จ�กัคำ��ในภ�ษ�กัร�กั 2 คำ�� คำ#อั Zoon แป็ลว่�� สิ่ตว่� รว่มกับคำ��ว่�� Logos แป็ลว่�� ว่�ชี� หร#อั กัล��ว่ถึ�ง ดิงน/น Zoology เป็+นว่�ชี�ท์��ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่ตว่�ต��งๆ แยกัเป็+นสิ่�ข�ย�อัยไดิ- 2 สิ่�ข� ดิงน�/

2.1 สิ่ตว่�ไม�ม�กัระดิ,กัสิ่นหลง (Invertebrate) ซึ่��งสิ่�ม�รถึแยกัเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ-อั�กั เชี�น

3

Page 4: Unit1 organism

2.1.1 ว่�ท์ย�สิ่ตว่�เซึ่ลล�เดิ�ยว่ (Protozoa) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่ตว่�เซึ่ลล�เดิ�ยว่

2.1.2 ว่�ท์ย�หนอันพย�ธ์� (Helminthology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังหนอันและพย�ธ์�

2.1.3 กั�ฏว่�ท์ย� (Entomology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังแมลงต��งๆ

2.1.4 อัะคำ�โรโลย� (Acarology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังเห(บ (Tick) และ ไร (Mite)

2.1.5 คำ�ซึ่�โนโลย� (Carcinology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังกั%-ง ป็, และกั/ง

2.1.6 สิ่งขว่�ท์ย� (Malacology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังหอัย

2.1.7 ม�นว่�ท์ย� (Ichthylogy) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังป็ล� 2.2 สิ่ตว่�ม�กัระดิ,กัสิ่นหลง (Vertebrate) แบ�งสิ่�ข�ย�อัยๆ

ไดิ-อั�กั เชี�น 2.2.1 ป็Aกัษ�ว่�ท์ย� (Ornithology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอัง

นกั 2.2.2 ว่�ท์ย�สิ่ตว่�เล#/อัยคำล�น (Herpetology) ศั�กัษ�

เร#�อังร�ว่ขอังสิ่ตว่�เล#/อัยคำล�น (Reptile)

2.2.3 ว่�ท์ย�สิ่ตว่�เล�/ยงล,กัดิ-ว่ยน�/�นม (Mammalogy) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่ตว่�

เล�/ยงล,กัดิ-ว่ยน�/�นม 3. จ%ลชี�ว่ว่�ท์ย� (Microbiology) คำ��ว่�� Microbiology ม�

จ�กัคำ�� 2 คำ�� คำ#อั Micro แป็ลว่�� เล(กั หร#อั จ%ล รว่มกับ Biology แป็ลว่�� ชี�ว่ว่�ท์ย� ดิงน/น Microbiology จ�งเป็+นว่�ชี�ท์��ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ม�ขน�ดิเล(กัม�กั ซึ่��งไม�สิ่�ม�รถึมอังเห(นไดิ-ดิ-ว่ยต�เป็ล��ต-อังใชี-กัล-อังจ%ลท์รรศัน�ในกั�รศั�กัษ�ร�ยละเอั�ยดิต��งๆ อั�จแบ�งเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ- เชี�น

1. ไว่รสิ่ว่�ท์ย� (Virology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังไว่รสิ่ (Virus)

2. แบคำท์�เร�ยว่�ท์ย� (Bacteriology) ศั�กัษ�เร#�อังร�ว่ขอังแบคำท์�เร�ย สิ่าขาของว�ที่ยาศาสิ่ตร�ชี�วภาพื้จำ�าแน่กตามีว�ธี�การศ+กษาหร�อล�กษณะสิ่��งมี�ชี�ว�ตเฉพื้าะอย�าง

4

Page 5: Unit1 organism

แบ�งเป็+นสิ่�ข�ย�อัยๆ ไดิ-ม�กัม�ยหล�ยสิ่�ข� เชี�น 1. สิ่ณฐ�นว่�ท์ย� (Morphology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับร,ป็ร��ง

และโคำรงสิ่ร-�งท์�ว่ๆ ไป็ ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต

2. กั�ยว่�ภ�คำศั�สิ่ตร� (Anatomy) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับโคำรงสิ่ร-�งขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต

3. อัว่ยว่ะว่�ท์ย� (Organology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับระบบอัว่ยว่ะต��งๆ ขอังร��งกั�ย

4. ว่�ท์ย�กัระดิ,กั (Osteology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกัระดิ,กั 5. ว่�ท์ย�กัล-�มเน#/อั (Myology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกัล-�ม

เน#/อั 6. ป็ระสิ่�ท์ว่�ท์ย� (Neurology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับระบบ

ป็ระสิ่�ท์ 7. โลห�ตว่�ท์ย� (Hematology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับเล#อัดิ 8. ไซึ่โท์โลย� (Cytology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับเซึ่ลล� 9. ฮ�สิ่โท์โลย� (Histology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับเน#/อัเย#�อั

(Tissue) ท์/งดิ-�นโคำรงสิ่ร-�งและ กั�รจดิระเบ�ยบขอังเน#/อัเย#�อั

10. สิ่ร�รศั�สิ่ตร� หร#อั สิ่ร�รว่�ท์ย� (Physiology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกัลไกัและหน-�ท์��กั�ร ท์��ง�นขอังอัว่ยว่ะต��งๆ ในร��งกั�ย

11. คำพภว่�ท์ย� (Embryology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รเจร�ญ่เต�บโตเป็ล��ยนแป็ลงท์/ง ร,ป็ร��งและหน-�ท์��ขอังตว่อั�อัน (Embryo) ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต

12. ป็รสิ่�ตว่�ท์ย� (Parasitology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับป็รสิ่�ตขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต

13. พย�ธ์�ว่�ท์ย� (Pathology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ท์��ให-ให-เกั�ดิโรคำต��งๆ

14. อัน%กัรมว่�ธ์�น (Taxonomy) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รจดิหมว่ดิหม,� กั�รต/งชี#�อั และ กั�รเร�ยกัชี#�อัสิ่��งม�ชี�ว่�ต

15. น�เว่ศัว่�ท์ย� (Ecology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับคำว่�มสิ่มพนธ์�ระหว่��งสิ่��งม�ชี�ว่�ตดิ-ว่ยกัน และสิ่��งม�ชี�ว่�ตกับสิ่��งแว่ดิล-อัม

16. ชี�ว่ภ,ม�ศั�สิ่ตร� (Biogeography) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รกัระจ�ยพนธ์%�ขอังพ#ชีและ

5

Page 6: Unit1 organism

สิ่ตว่�ไป็ต�มเขตภ,ม�ศั�สิ่ตร�ขอังโลกั 17. พนธ์%ศั�สิ่ตร� (Genetics) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รถึ��ยท์อัดิ

ลกัษณะกัรรมพนธ์%�ขอัง

สิ่��งม�ชี�ว่�ต

18. ว่�ว่ฒน�กั�ร (Evolution) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับกั�รเจร�ญ่เป็ล��ยนแป็ลงขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตจ�กั อัดิ�ตจนถึ�งป็Aจจ%บน

19. บรรพชี�ว่�นว่�ท์ย� (Paleontology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับซึ่�กัโบร�ณ (Fossil) ขอัง สิ่��งม�ชี�ว่�ต

20. ม�น%ษยว่�ท์ย� (Anthropology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับมน%ษย� 21. เท์คำโนโลย�ชี�ว่ภ�พ (Biotechnology) ศั�กัษ�เกั��ยว่กับ

กั�รผล�ตหร#อัสิ่งเคำร�ะห� สิ่�รชี�ว่ภ�พ

ฯลฯ2. ความีสิ่�าค�ญของชี�วว�ที่ยา คำว่�มร, -ท์�งชี�ว่ว่�ท์ย�ม�คำว่�มสิ่��คำญ่และม�ป็ระโยชีน�ต�อัมน%ษย�หล�ยดิ-�นดิงน�/ 1. ดิ-�นกั�รดิ��เน�นชี�ว่�ตป็ระจ��ว่น เหต%ท์��มน%ษย�ม�คำว่�มจ��เป็+นต-อังกั�นอั�ห�ร ต-อังป็Cอังกันตว่เอังให-พ-นจ�กัศัตร,และโรคำภยไข-เจ(บ กั�รป็รบตว่ให-เข-�กับสิ่��งแว่ดิล-อัม เพ#�อักั�รดิ��รงชี�ว่�ตตลอัดิจนถึ�งกั�รดิ��รงเผ��พนธ์%�ขอังตนเอัง ดิงน/นมน%ษย�เร�จ�งต-อังม�คำว่�มร, -เกั��ยว่กับสิ่��งเหล��น�/ กั�รศั�กัษ� ชี�ว่ว่�ท์ย�ท์��ให-สิ่�ม�รถึตอับคำ��ถึ�มต��งๆ ท์��ท์��ให-ไดิ-รบคำว่�มร, -ซึ่��งน��ไป็ป็ฏ�บต�ให-เกั�ดิป็ระโยชีน�ต�อักั�รดิ��รงชี�ว่�ต และกั�รดิ��รงเผ��พนธ์%�ดิงกัล��ว่ข-�งต-นไดิ- เชี�น - สิ่��งแว่ดิล-อัมม�ผลต�อักั�รดิ��รงชี�ว่�ตอัย��งไร - อัะไรเป็+นสิ่�เหต%ท์��ให-สิ่��งแว่ดิล-อัมเป็+นพ�ษ - เร�จะป็Cอังกันแกั-ไขสิ่��งแว่ดิล-อัมเป็+นพ�ษไดิ-อัย��งไร - เร�จะเล#อักักั�นอั�ห�รชีน�ดิใดิบ-�งจ�งจะท์��ให-สิ่%ขภ�พสิ่มบ,รณ�แข(งแรง - กั�รคำดิเล#อักัป็รบป็ร%งพนธ์%�สิ่��งม�ชี�ว่�ตจะท์��ไดิ-อัย��งไร - กั�รสิ่,บบ%หร��จะเป็+นอันตร�ยต�อัสิ่%ขภ�พอัย��งไร

6

Page 7: Unit1 organism

ฯลฯ2. ดิ-�นกั�รแพท์ย� คำว่�มร, -พ#/นฐ�นท์�งดิ-�นชี�ว่ว่�ท์ย�เกั��ยว่

กับอังคำ�ป็ระกัอับและกั�รท์��ง�นขอังชี�ว่�ตท์��เป็+นป็กัต� ท์��ให-แพท์ย�สิ่�ม�รถึห�ว่�ธ์�กั�รแกั-ไขสิ่��งท์��ผ�ดิป็กัต� ซึ่��งเป็+นสิ่�เหต%ขอังกั�รท์��ให-เกั�ดิโรคำ และรกัษ�โรคำต��งๆ ท์��ร -�ยแรงไดิ-หล�ยชีน�ดิ เชี�น โรคำมะเร(ง โรคำเบ�หว่�น โรคำภ,ม�ต-�นท์�นบกัพร�อัง กั�รเป็ล��ยนไตเพ#�อัรกัษ�ชี�ว่�ตผ,-ป็Dว่ยท์��เป็+นโรคำไต เป็+นต-น กั�รตรว่จ DNA

3. ดิ-�นกั�รเกัษตร กั�รท์��มน%ษย�สิ่�ม�รถึเพ��มผลผล�ตท์�งดิ-�นกั�รเกัษตร ซึ่��งเป็+นอั�ห�รท์��ใชี-สิ่��หรบกั�รดิ��รงชี�ว่�ต ให-เพ�ยงพอักับจ��นว่นป็ระชี�กัรท์��เพ��มข�/นอัย��งรว่ดิเร(ว่ กั�รแกั-ป็Aญ่ห�กั�รเสิ่#�อัมโท์รมขอังดิ�น กั�รกั��จดิศัตร,พ#ชี กั�รป็รบป็ร%งพนธ์%�พ#ชีและสิ่ตว่� เหล��น�/จ��เป็+นต-อังอั�ศัยคำว่�มร, -พ#/นฐ�นท์�งดิ-�นชี�ว่ว่�ท์ย�เกั��ยว่กับกั�รดิ��รงชี�ว่�ต กั�รเจร�ญ่เต�บโต ป็Aจจยต��งๆ ท์�� เกั��ยว่ข-อังกับกั�รเจร�ญ่เต�บโตท์/งพ#ชีและ สิ่ตว่� 4. ดิ-�นสิ่��งแว่ดิล-อัม ป็Aญ่ห�ข/นพ#/นฐ�นท์��มน%ษย�เกั#อับท์/งโลกักั��ลงป็ระสิ่บอัย,�และกั��ลงจะเกั�ดิข�/นในอัน�คำต คำ#อัป็Aญ่ห�เกั��ยว่กับสิ่��งแว่ดิล-อัมซึ่��งม�ผลต�อักั�รดิ��รงชี�ว่�ตขอังมน%ษย� ไดิ-แกั� ป็Aญ่ห�สิ่ภ�ว่ะแว่ดิล-อัมเป็+นพ�ษ กั�รเพ��มจ��นว่นป็ระชี�กัร ท์รพย�กัรธ์รรมชี�ต�ถึ,กัท์��ล�ย กั�รท์��ล�ยสิ่มดิ%ลขอังระบบน�เว่ศั สิ่��งเหล��น�/เกั�ดิจ�กักั�รกัระท์��ขอังมน%ษย�เร�ซึ่��งเป็+นสิ่�ว่นหน��งขอังระบบน�เว่ศั ดิงน/นกั�รแกั-ป็Aญ่ห�ท์��จ��เป็+นเร�งดิ�ว่นให-ไดิ-ถึ,กัต-อัง จะต-อังท์��ต�มกัฎเกัณฑ์�พ#/นฐ�นท์�งชี�ว่ว่�ท์ย� สิ่�ข�น�เว่ศัว่�ท์ย� ป็Aญ่ห�อัย,�ท์��ว่��จะม�ว่�ธ์�กั�รชี�ว่ยแกั-ไขป็Aญ่ห�ป็Aญ่ห�ร�ว่มกันอัย��งไรบ-�ง กั�รแกั-ป็Aญ่ห�ท์��น��จะม�ป็ระสิ่�ท์ธ์�ภ�พน/น ตว่นกัศั�กัษ�เอังและป็ระชี�ชีนท์%กัคำนคำว่รจะม�คำว่�มร, -คำว่�มเข-�ใจข/นพ#/นฐ�นท์��ถึ,กัต-อัง ท์��สิ่��คำญ่จะต-อังให-คำว่�มสิ่นใจและม�ท์ศันคำต�ท์��ดิ�ในกั�รท์��จะม�สิ่�ว่นชี�ว่ยแกั-ป็Aญ่ห�อัย��งจร�งจง คำว่�มร, -พ�/นฐ�นท์�งชี�ว่ว่�ท์ย�เกั��ยว่กับระบบน�เว่ศั และกั�รป็ฏ�บต�ให-สิ่อัดิคำล-อังกับหลกัว่�ชี�กั�รจะม�สิ่�ว่นชี�ว่ยลดิป็Aญ่ห�ต��งๆ ท์��เกั��ยว่กับสิ่��งแว่ดิล-อัมไดิ-อัย��งม�กั ในบ�งกัรณ�อั�จจะต-อังใชี-ระยะเว่ล�ท์��ย�ว่น�นพอัสิ่มคำว่ร คำว่�มร, -ท์�งว่�ชี�กั�รจะชี�ว่ยเป็+นแนว่ท์�งในกั�รแกั-ป็Aญ่ห�ท์��ต-นเหต% ซึ่��งจะสิ่�งผลดิ�ในระยะย�ว่ต�อัสิ่งคำมมน%ษย�อัย��งแท์-จร�ง ถึ-�ห�กัมน%ษย�ร, -จกัใชี-คำว่�มอัดิท์นและเสิ่�ยสิ่ละเพ#�อักั�รอัย,�รอัดิขอังมน%ษย�ชี�ต�ในอัน�คำต

1.1.2 ล�กษณะของสิ่��งมี�ชี�ว�ต

7

Page 8: Unit1 organism

กั�รท์��จะให-คำ��อัธ์�บ�ยหร#อัให-คำ��จ��กัดิคำว่�มว่�� สิ่��งม�ชี�ว่�ตคำ#อัอัะไรน/นเป็+นเร#�อังย�กั แต�ห�กัจะให-ยกัตว่อัย��งขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตกั(จะเป็+นกั�รง��ยกัว่�� เชี�น สิ่%นข ต-นไม- และคำน เป็+นสิ่��งม�ชี�ว่�ต สิ่�ว่นกั-อันห�น ดิ�น น�/� ลม เป็+นสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ต ดิงน/นเพ#�อัให-ง��ยต�อักั�รเข-�ใจเม#�อัจะอัธ์�บ�ยว่�� สิ่��งม�ชี�ว่�ตม�ชี�ว่�ตคำ#อัอัะไร เร�มกัจะกัล��ว่ถึ�งคำ%ณสิ่มบต�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตซึ่��งม�หล�ยป็ระกั�รดิงน�/

1. กั�รสิ่#บพนธ์%� (Reproduction) คำ#อักั�รท์��ท์��ให-จ��นว่นขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตเพ��มม�กัข�/นต�มว่�ถึ�ท์�งขอังกัฎธ์รรมชี�ต� จ��นว่นท์��เพ��มข�/นม�น/นแต�ละสิ่�ว่นยงคำงดิ��รงคำ%ณสิ่มบต�เชี�นเดิ�ยว่กับขอังเดิ�ม และเจร�ญ่รอัยต�มพนธ์%�เดิ�มว่นเว่�ยนแบบเดิ�ยว่กันตลอัดิไป็ กั�รสิ่#บพนธ์%�นบว่��เป็+นสิ่��งสิ่��คำญ่ม�กัเพร�ะถึ-�ป็ร�ศัจ�กัสิ่��งน�/สิ่��งม�ชี�ว่�ตกั(จะสิ่,ญ่พนธ์%�ไป็ในท์��สิ่%ดิ

2. กั�รเจร�ญ่เต�บโตและกั�รซึ่�อัมแซึ่มสิ่�ว่นท์��สิ่�กัหรอั (Growth and repair) กั�รเจร�ญ่เต�บโตจะเกั�ดิข�/นในระยะแรกัขอังชี�ว่�ต (ว่ยเดิ(กั) แต�เม#�อัเข-�สิ่,�ระยะหลงขอังชี�ว่�ต (ว่ยผ,-ใหญ่�) กั�รเจร�ญ่เต�บโตกั(จะคำ�อัยๆ ลดิน-อัยลง กัลบม�กั�รสิ่�กัหรอัขอังร��งกั�ยเข-�ม�แท์นท์�� ฉะน/นในระยะหลงขอังชี�ว่�ตจ�งม�กั�รซึ่�อัมแซึ่มร��งกั�ยท์��สิ่�กัหรอัม�กักัว่��ท์��จะเจร�ญ่เต�บโต

3. คำว่�มร, -สิ่�กัต�อัสิ่��งเร-� (IrritabiIity) หม�ยถึ�งสิ่�ม�รถึท์��จะรบร, -ต�อัสิ่��งท์��ม�รบกัว่นและน��คำว่�มร, -สิ่�กัรบร, -น /นกัระจ�ยไป็ท์�ว่ร��งกั�ย อั�กัท์/งยงสิ่�ม�รถึจะแสิ่ดิงกั�รตอับสิ่นอังต�อัสิ่��งท์��ม�รบกัว่นน/น สิ่��งท์��ม�รบกัว่นน�/แบ�งอัอักัไดิ-เป็+นหล�ยอัย��ง เชี�น จ�กักัระแสิ่ไฟิฟิC� จ�กัคำว่�มร-อันและแสิ่ง จ�กัสิ่�รเคำม� กั�รโต-ตอับกั(คำ#อักั�รเคำล#�อันไหว่ หร#อักั�รขบสิ่��งใดิสิ่��งหน��งอัอักัม�

4. กั�รป็รบตว่ (Adaptation) เม#�อัอัย,�ในสิ่��งแว่ดิล-อัมท์��ม�กั�รเป็ล��ยนแป็ลง สิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ป็รบตว่ไดิ-จะไม�สิ่,ญ่ห�ยไป็จ�กัโลกั ถึ-�สิ่��งม�ชี�ว่�ตใดิม�กั�รป็รบตว่เข-�กับสิ่��งแว่ดิล-อัมไดิ-ไม�ดิ�ในท์��สิ่%ดิกั(จะ สิ่,ญ่พนธ์%�ไป็

คำ%ณสิ่มบต�เหล��น�/จะเกั�ดิข�/นไดิ-กั(ต�อัเม#�อัท์%กัๆ สิ่�ว่นในร��งกั�ยจะต-อังท์��ง�นร�ว่มกัน เชี�น กัล-�มเน#/อัจะหดิตว่ไดิ-กั(ต�อัเม#�อัระบบป็ระสิ่�ท์ต-อังท์��ง�นดิ-ว่ย หว่ใจจะสิ่,บฉ�ดิโลห�ตไดิ-ดิ�กั(ต�อัเม#�อัไดิ-รบอัอักัซึ่�เจนเพ�ยงพอั แต�อัอักัซึ่�เจนจะถึ,กัน��เข-�ภ�ยในร��งกั�ยโดิยป็อัดิ ร��งกั�ยจะเจร�ญ่เต�บโตไดิ-ต-อังไดิ-รบอั�ห�รท์��ผ��นกั�รย�อัยในระบบย�อัยอั�ห�ร แล-ว่ไป็ท์��ป็ฏ�กั�ร�ย�กับอัอักัซึ่�เจน เหล��น�/เป็+นต-น

1.1.3 ที่ฤษฎี�ก�าเน่�ดของชี�ว�ต

8

Page 9: Unit1 organism

โลกัขอังเร�ม�กั��เน�ดิม�ไดิ-ป็ระม�ณ 4.5 - 6 พนล-�นป็;แล-ว่ แต�สิ่นน�ษฐ�นว่��สิ่��งม�ชี�ว่�ตเพ��งเกั�ดิข�/นเม#�อัป็ระม�ณ 3.3 พนล-�นป็;ม�น�/ เน#�อังจ�กัพบซึ่�กัดิ�กัดิ��บรรพ� (Fossil) ขอังแบคำท์�เร�ย ซึ่��งนบว่��ม�อั�ย%ม�กัท์��สิ่%ดิป็ระม�ณ 3 พนล-�นป็; ต/งแต�สิ่มยกั�อันคำร�สิ่ต�กั�ลป็ระม�ณ 300 - 400 ป็;เศัษชี�ว่กัร�กัชี#�อั เอมีเพื้โดคล�สิ่(Empedocles) เดโมีคร�ต1สิ่ (Democritus) และ อาร�สิ่โตเต�ล (Aristotle) ไดิ-ม�คำว่�มคำ�ดิเกั��ยว่กับกั�รเกั�ดิสิ่��งม�ชี�ว่�ตและว่�ว่ฒน�กั�ร แต�ข�ดิสิ่��งสิ่นบสิ่น%น กั�รเกั�ดิสิ่��งม�ชี�ว่�ตขอังโลกัไดิ-รบคำว่�มสิ่นใจจ�กันกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ในศัตว่รรษน�/อั�กั โดิยเฉพ�ะท์ฤษฎ�ท์��ว่��สิ่��งม�ชี�ว่�ตเกั�ดิข�/นไดิ-เอัง (Spontaneous generation) ซึ่��งบรรพบ%ร%ษขอังเร�เคำยกัล��ว่ไว่-เม#�อัป็ระม�ณสิ่อังศัตว่รรษม�แล-ว่ นบต/งแต�นกัป็ร�ชีญ่�ชี�ว่กัร�กัชี#�อั อั�ร�สิ่โตเต�ลเชี#�อัว่��สิ่��งม�ชี�ว่�ตเกั�ดิข�/นไดิ-เอังจ�กัสิ่��งไม�ม�ชี�ว่�ต เชี�น ย%ง หร#อัหมดิ เกั�ดิจ�กัสิ่��งเน��เป็F� อัย แมลงว่นเกั�ดิจ�กัสิ่��งป็ฏ�กั,ล ท์ฤษฎ�ดิงกัล��ว่น�/ยงคำงม�อั�ท์ธ์�พลต�อัม�อั�กัชี�ว่ระยะหน��ง ซึ่��งท์/ง น่�วต�น่ (Newton) ว�ลเล��ยมี ฮาร�ว�ย� (William Harvey) เดสิ่คาร�ตสิ่ (Descartes) แวน่ เฮลมีอน่ต� (Van Helmont) กั(ยงยอัมรบท์ฤษฎ�สิ่��งม�ชี�ว่�ตเกั�ดิข�/นเอังไดิ-

ป็ระม�ณคำร�สิ่ต�ศัตว่รรษท์�� 17 ฟราน่ซิ�สิ่โก เรด� (Francesco Redi) ซึ่��งเป็+นแพท์ย�ชี�ว่อั�ต�เล�ยน ไดิ-พ�สิ่,จน�ให-เห(นว่�� เม#�อัป็?ดิเน#/อัไม�ให-แมลงว่นเข-�ไป็ไดิ- ไม�ป็ร�กัฏว่��ม�หนอันเกั�ดิข�/นในเน#/อัท์��เน��น/น ในศัตว่รรษต�อัม� พระชี�ว่อั�ต�เล�ยนชี#�อั ลาซิซิาโร สิ่ปาลล�น่ซิาน่� (Lazzaro Spallanzani) ไดิ-แสิ่ดิงให-เห(นว่�� น�/�ต-มเน#/อัเม#�อัป็?ดิผน�กัให-ดิ�ไม�ให-อั�กั�ศัผ��นเข-�ไดิ-หลงจ�กัน��งต-มแล-ว่ ป็ร�กัฏว่��ไม�ม�จ%ล�นท์ร�ย�เลยและไม�เน��อั�กัดิ-ว่ย เม#�อัเป็?ดิให-อั�กั�ศัเข-�ไป็ น�/�ต-มเน#/อัน/นเกั�ดิเน��เสิ่�ย แต�เข�กั(ไม�สิ่�ม�รถึอัธ์�บ�ยไดิ-ว่��อัะไรเป็+นสิ่�เหต% ในป็; คำ.ศั. 1860 หล1ยสิ่� ปาสิ่เตอร� (Louis Pasteur) ชี�ว่ฝร�งเศัสิ่ ไดิ-ดิดิแป็ลงกั�รท์ดิลอังขอังสิ่ป็�ลลนซึ่�น� โดิยม�อั%ป็กัรณ�เป็+นร,ป็ตว่ S ป็ล�ยดิ-�นหน��งบรรจ%น�/�ต-มเน#/อั ป็ล�ยอั�กัดิ-�นหน��งเป็?ดิให-อั�กั�ศัผ��นเข-�ไดิ- เข�ไดิ-พ�สิ่,จน�ว่��เม#�อัอั�กั�ศัท์��ผ��นเข-�ไป็ในป็ล�ยอั�กัข-�งหน��งป็ร�ศัจ�กัเชี#/อั จ%ล�นท์ร�ย� โดิยท์��เชี�/อัจ%ล�นท์ร�ย�หร#อัเศัษผงจะถึ,กัดิกัอัย,�ตรงข-อังอัร,ป็ตว่ S น�/ อั�กั�ศัท์��เข-�ไป็ถึ�งน�/�ต-มเน#/อัจ�งบร�สิ่%ท์ธ์�H น�/�ต-มเน#/อักั(ไม�เน��เป็F� อัย ซึ่��งกั�รท์ดิลอังน�/ไดิ-คำดิคำ-�นท์ฤษฎ�กั�รเกั�ดิข�/นไดิ-เอังโดิยสิ่�/นเชี�ง

9

Page 10: Unit1 organism

ต�อัม�ป็; คำ.ศั. 1936 นกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ชี�ว่รสิ่เซึ่�ย ชี#�อั เอ. ไอ. โอปาร�น่ (A.I.Oparin) ไดิ-เข�ยน บท์คำว่�มเป็+นภ�ษ�รสิ่เซึ่�ยเร#�อัง "The Origin of Life" อั�กัห-�ป็;ต�อัม�นกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ชี�ว่อังกัฤษ ชี#�อั เจำ. บ�. เอสิ่. ฮ�ลเดน่ (J.B.S.Haldene) ไดิ-พ�มพ�บท์คำว่�มแสิ่ดิงคำว่�มคำ�ดิขอังเข�ในว่�รสิ่�ร The Rational Annaul ท์/งโอัป็�ร�นและฮลเดินไดิ-เสิ่นอัแนว่คำว่�มคำ�ดิคำล-�ยคำล�งกันกัล��ว่ว่�� หลงจ�กัเกั�ดิโลกัแล-ว่ บรรย�กั�ศั ม�ธ์�ต%อัอักัซึ่�เจนน-อัยหร#อัไม�ม�เลยสิ่�ว่นม�กัเป็+นไอัน�/� กัI�ซึ่คำ�ร�บอันไดิอัอักัไซึ่ดิ� และไนโตรเจน ม�กัI�ซึ่ไฮโดิรเจนซึ่ลไฟิดิ� ม�เท์น และแอัมโมเน�ยบ-�งเล(กัน-อัย ในมห�สิ่ม%ท์รอั�จม�กัI�ซึ่คำ�ร�บอันไดิอัอักัไซึ่ดิ� แอัมโมเน�ย ม�เท์น และไฮโดิรเจนไซึ่ย�ไนดิ� ซึ่��งต��งกั(ม�สิ่ถึ�นะเป็+นกัI�ซึ่ท์��อั%ณหภ,ม�ซึ่��งน�/�เป็+นขอังเหลว่ละล�ยอัย,� นอักัจ�กัน�/ในมห�สิ่ม%ท์รยงม�สิ่�รป็ระกัอับอั#�นๆ ขอังพว่กัโลหะคำลอัไรดิ� สิ่�รป็ระกัอับฟิอัสิ่ฟิอัรสิ่ เกัล#อัและแร�ธ์�ต%ต��งๆ สิ่ะสิ่มอัย,� แม-แต�เดิ�มจะไม�ม�กั(ต�ม แต�เน#�อังจ�กัแม�น�/�กัดิเซึ่�ะดิ-�นข-�งขอังภ,เข�อัอักัไป็ รว่มท์/งม�คำล#�นกัระท์บฝA� งดิ-ว่ยกั��ลงแรงท์��ให-ป็ร�ม�ณเกัล#อัและแร�ธ์�ต%ต��งๆ ในมห�สิ่ม%ท์รเพ��มข�/นเร#�อัยๆ นอักัจ�กัน�/ล�ว่�ใต-ท์ะเลท์��ระเบ�ดิอัอักัม� ยงอั�จชี�ว่ยเพ��มป็ร�ม�ณขอังเกัล#อัแร�ขอังน�/�ในมห�สิ่ม%ท์รไดิ- คำว่�มเคำ(มขอังเกัล#อัจ�งเพ��มข�/นเร#�อัยๆ ต�มล��ดิบ

กั�รเกั�ดิขอังน�/�ท์��เป็+นสิ่�ว่นขอังบรรย�กั�ศัแรกัเร��ม และเกัล#อัแร�หล�ยชีน�ดิในร,ป็ขอังสิ่�รละล�ย เป็+นกั%ญ่แจสิ่��คำญ่ท์��น��ไป็สิ่,�กั�รกั��เน�ดิขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ต เน#�อังจ�กัน�/�เป็+นสิ่��งท์��จ��เป็+นท์��สิ่%ดิขอัง สิ่��งม�ชี�ว่�ตท์/งในอัดิ�ตและป็Aจจ%บน เป็+นท์��ท์ร�บกันดิ�ว่��น�/�เป็+นตว่ท์��ละล�ยท์��ดิ�ท์��สิ่%ดิ ม�สิ่มบต�เป็+นตว่กัล�งขอังป็ฏ�กั�ร�ย�เคำม�ไดิ-อัย��งว่�เศัษ นอักัจ�กัน�/ยงเป็+นแหล�งสิ่��คำญ่ขอังไฮโดิรเจน และอัอักัซึ่�เจนอั�กัดิ-ว่ย

ดิ-ว่ยเหต%ผลดิงกัล��ว่น�/�ในมห�สิ่ม%ท์รจ�งน��จะกั�อัให-เกั�ดิสิ่��งม�ชี�ว่�ตไดิ- ถึ�งแม-ว่��ชี/นขอังเมฆท์��หน�จะป็Cอังกันไม�ให-แสิ่งอั�ท์�ตย�สิ่�อังถึ�งโลกัคำร/งแรกั เป็+นผลให-โลกัม#ดิม�กัเป็+นเว่ล�น�น แต�รงสิ่�อั%ลตร�ไว่โอัเลต รงสิ่�เอักัซึ่� และอั#�นๆ ท์��ม�พลงง�นสิ่,งขอังดิว่งอั�ท์�ตย� ยงสิ่�ม�รถึผ��นเมฆไดิ- และท์��ให-เกั�ดิพลงง�นท์��จ��เป็+นสิ่��หรบป็ฏ�กั�ร�ย�ระหว่��งม�เท์น แอัมโมเน�ย ไฮโดิรเจนไซึ่ย�ไนดิ� และน�/�

แหล�งพลงง�นท์��สิ่อัง ไดิ-แกั� ป็ระจ%ไฟิฟิC� ท์��เกั�ดิต�อัเน#�อังกันในบรรย�กั�ศัขอังเมฆและพ�ย%ฝน แสิ่งท์��ให-เกั�ดิป็ฏ�กั�ร�ย�เคำม�ไดิ-เชี�นเดิ�ยว่กับรงสิ่�จ�กัดิว่งอั�ท์�ตย� พลงง�นจ�กัแหล�งท์/งสิ่อัง จะท์��ให-โมเลกั%ลขอังกัI�ซึ่เกั�ดิป็ฏ�กั�ร�ย�เคำม�โดิยตรงเชี�นท์��ยงเกั�ดิอัย,�ในป็Aจจ%บน

10

Page 11: Unit1 organism

ผลผล�ตท์��เกั�ดิจ�กัป็ฏ�กั�ร�ย�เคำม�ในอั�กั�ศัจะถึ,กัฝนชีะล-�งลงในท์ะเล ป็ฏ�กั�ร�ย�เหล��น�/อั�จเกั�ดิในน�/�ท์��ม�ม�เท์น และสิ่�รอั#�นๆ ละล�ยอัย,� ท์ฤษฎ�ขอังโอัป็�ร�น เป็+นร�กัฐ�นท์��นกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�ท์/งหล�ยไดิ-ศั�กัษ�คำ-นคำว่-�ต�อัม� เชี�น ในป็; คำ.ศั.1953 สิ่แตน่เลย� แอล. มี�ลเลอร�(Stanley L. Miller) ล,กัศั�ษย�ขอังนกัเคำม�ผ,-ไดิ-รบร�งว่ลโนเบล ชี#�อั ฮาร�โอล ย5เรย� (Harold Urey) ไดิ-ป็ระสิ่บผลสิ่��เร(จในกั�รสิ่ร-�งสิ่�รป็ระกัอับอั�นท์ร�ย� โดิยกั�รท์ดิลอังให-สิ่�ว่นป็ระกัอับขอังกัI�ซึ่แอัมโมเน�ย ไฮโดิรเจน และไอัน�/� ไดิ-รบป็ระจ%ไฟิฟิC�เป็+นระยะๆ เป็+นเว่ล� 1 สิ่ป็ดิ�ห� ป็ร�กัฏว่��ไดิ-สิ่�รละล�ยสิ่�แดิง เม#�อัว่�เคำร�ะห�ดิ-ว่ยว่�ธ์�โคำรม�โตกัร�ฟิ;กัระดิ�ษแล-ว่พบว่�� ม� กัรดิอัะม�โนหล�ยชีน�ดิ คำ#อั ไกัลซึ่�น อัะล�น�น กัรดิแอัสิ่ป็�ต�กั และอั#�นๆ อั�กั 2 ชีน�ดิ กัรดิอัะม�โน 2 ชีน�ดิแรกัพบม�กัในโป็รต�น ผลขอังกั�รท์ดิลอังน�/ไดิ-ท์��ให-นกัว่�ท์ย�ศั�สิ่ตร�เชี#�อัว่��ม�ท์�งเกั�ดิกัรดิอัะม�โนไดิ-เอังในธ์รรมชี�ต�

เน#�อังจ�กักัรดิอัะม�โนเป็+นอังคำ�ป็ระกัอับหลกัขอังโป็รต�น ดิงน/นผลกั�รท์ดิลอังดิงกัล��ว่น�/จ�งเป็+นท์��น��สิ่นใจเกั��ยว่กับกั�รกั��เน�ดิขอังชี�ว่�ตในโลกั หลงจ�กัท์��ม�ลเลอัร�ป็ระสิ่บคำว่�มสิ่��เร(จดิงกัล��ว่ ต�อัม�กั(ไดิ-ม�กั�รสิ่งเคำร�ะห�กัรดิอัะม�โนหล�ยชีน�ดิข�/นอั�กั โดิยสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังกัI�ซึ่ต��งๆ ไดิ-รบป็ระจ% ไฟิฟิC�หร#อัรงสิ่�อั%ลตร�ไว่โอัเลต และคำว่�มร-อัน จ�งเป็+นกั�รย#นยนว่��กัรดิอัะม�โนสิ่�ม�รถึเกั�ดิข�/นไดิ-โดิยกัระบว่นกั�รต��งๆ ต/งแต�สิ่มยกั�อันท์��จะม�สิ่��งม�ชี�ว่�ตอั%บต�ข�/นในโลกั ในสิ่ภ�พท์��เหม�ะสิ่มกัรดิอัะม�โนกั(กั�อัตว่เป็+นเสิ่-นย�ว่ลกัษณะคำล-�ยโป็รต�น เร�ยกั โป็รต�นนอัยดิ� (Protieniod) เม#�อัโลกัคำ�อัยๆ เย(นลงสิ่�รโป็รต�นนอัยดิ�กั(เกั�ดิข�/นม�กัม�ยม�ร,ป็ร��งคำ�อันข-�งกัลมขน�ดิเล(กั ซึ่��งป็ร�กัฏกั�รณ�เชี�นน�/อั�จเกั�ดิข�/นในสิ่มยกั�อันป็ระว่ต�ศั�สิ่ตร�โลกั เพร�ะว่��ในบรรย�กั�ศัม�กัI�ซึ่ม�เท์น ไฮโดิรเจน และ ไอัน�/� เม#�อัถึ,กัรงสิ่�ต��งๆ หร#อัป็ระจ%ไฟิฟิC� จ�กัฟิC�แลบกั(จะท์��ให-เกั�ดิสิ่�รป็ระกัอับอั�นท์ร�ย�ต��งๆ รว่มท์/งกัรดิอัะม�โน

กั�รคำ-นพบกั�รสิ่งเคำร�ะห�กัรดิอัะม�โนนบเป็+นป็Aจจยสิ่��คำญ่ในกั�รเกั�ดิสิ่�รป็ระกัอับพว่กัโป็รต�น ซึ่��งเป็+นอังคำ�ป็ระกัอับท์��สิ่��คำญ่ในสิ่��งม�ชี�ว่�ตไดิ-กั��เน�ดิข�/นในโลกัคำร/งแรกัเม#�อัป็ระม�ณ 3,000 ล-�นป็;ม�แล-ว่

ต�อัม�ม�กั�รท์ดิลอังในท์��นอังเดิ�ยว่กันน�/ โดิยใชี-แหล�งพลงง�นต��งๆ กันไป็ ป็ร�กัฏว่�� ไดิ-ผลคำล-�ยคำล�งกัน ท์��ให-คำ�ดิว่��คำร/งหน��งน�นม�แล-ว่ในโลกัเร�น�/ม�สิ่�รเคำม�ท์��ม�โคำรงสิ่ร-�งซึ่บซึ่-อันขอัง สิ่��งม�ชี�ว่�ตเกั�ดิข�/นไดิ-เอังจ�กัสิ่�รเคำม�ท์��ม�อัย,�ในบรรย�กั�ศัขณะน/น ซึ่��งเหม#อันกับท์��นกัว่�ท์ย�ศั�ตร�ไดิ-ท์ดิลอังท์��ให-เกั�ดิข�/นในห-อังป็ฏ�บต�กั�ร แต�ใน

11

Page 12: Unit1 organism

สิ่ภ�พคำว่�มเป็+นจร�งในป็Aจจ%บนสิ่ภ�พบรรย�กั�ศัท์��เต(มไป็ดิ-ว่ยกัI�ซึ่อั�สิ่ระม�กัม�ยต��งไป็จ�กัอัดิ�ต สิ่�รอั�นท์ร�ย�สิ่�ม�รถึท์��ป็ฏ�กั�ร�ย�กับอัอักัซึ่�เจนเกั�ดิกั�รสิ่ล�ยตว่และสิ่ภ�พแว่ดิล-อัมเป็ล��ยนแป็ลงไป็ กั�รเกั�ดิสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ม�ลกัษณะคำล-�ยสิ่��งม�ชี�ว่�ตเร��มแรกัจ�งไม�สิ่�ม�รถึเกั�ดิข�/นไดิ-อั�กั สิ่��งม�ชี�ว่�ตร% �นต�อัม�จ�งกั��เน�ดิจ�กัสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��กั��เน�ดิม�กั�อัน หร#อักัล��ว่ไดิ-ว่�� สิ่��งม�ชี�ว่�ตต-อังเกั�ดิจ�กัสิ่��งม�ชี�ว่�ตดิ-ว่ยกัน “ ”

1.2 เซิลล� 1.2.1 องค�ประกอบที่างเคมี�ของเซิลล�

สิ่��งม�ชี�ว่�ตป็ระกัอับดิ-ว่ยหน�ว่ยพ#/นฐ�นท์��เร�ยกัว่�� เซึ่ลล� และม�อังคำ�ป็ระกัอับท์�งเคำม�ท์��ป็ระกัอับดิ-ว่ยธ์�ต%ต��งๆ ป็ระม�ณกัว่�� 30 % ในจ��นว่นน�/กัล%�มธ์�ต%ท์��ม�ป็ร�ม�ณม�กัและเป็+นธ์�ต%หลกัขอังสิ่�รป็ระกัอับอั�นท์ร�ย� ไดิ-แกั� อัอักัซึ่�เจน 65 % คำ�ร�บอัน 18 % ไฮโดิรเจน 10 % และไนโตรเจน 3 % สิ่��งม�ชี�ว่�ตม�คำว่�มสิ่�ม�รถึสิ่งเคำร�ะห�ธ์�ต%เหล��น�/ข�/นม�เป็+นสิ่�รป็ระกัอับโมเลกั%ลขน�ดิใหญ่� ท์��ให- สิ่��งม�ชี�ว่�ตสิ่�ม�รถึดิ��รงชี�ว่�ตอัย,�ไดิ- สิ่�ว่นท์��เหล#อั ไดิ-แกั� แคำลเซึ่�ยม 2 % ฟิอัสิ่ฟิอัรสิ่ 1.4 % โป็แตสิ่เซึ่�ยม 0.4 % และธ์�ต%อั#�นๆ อั�กั 0.2 % เชี�น กั��มะถึน โซึ่เดิ�ยม คำลอัร�น แมกัน�เซึ่�ยม เหล(กั ไอัโอัดิ�น ซึ่�ล�คำอัน ฟิล,อัอัร�น ท์อังแดิง และสิ่งกัะสิ่� เหล��น�/เป็+นธ์�ต%ท์��เป็+นอังคำ�ป็ระกัอับขอังสิ่�รอัน�นท์ร�ย�และเกัล#อัแร�ต��งๆ สิ่��หรบธ์�ต%ท์��ม�ป็ร�ม�ณเล(กัน-อัยในสิ่��งม�ชี�ว่�ตมกัจะพบอัย,�ในร,ป็ไอัอัอัน และไอัอัอันสิ่�ว่นใหญ่�จะเป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังเอันไซึ่ม�หร#อัสิ่�รป็ระกัอับอั#�น ถึ-�สิ่��งม�ชี�ว่�ตข�ดิเอันไซึ่ม�หร#อัสิ่�รป็ระกัอับน/นจะไม�สิ่�ม�รถึท์��ง�นไดิ-หร#อัท์��ง�นผ�ดิป็กัต�ไป็ เชี�น ถึ-�ร��งกั�ยข�ดิธ์�ต%ท์อังแดิงจะท์��ให-ระบบป็ระสิ่�ท์ท์��ง�นผ�ดิป็กัต�ท์��ให-เกั�ดิโรคำท์�งระบบป็ระสิ่�ท์ไดิ- เป็+นต-น

1.2.2 โครงสิ่ร6าง และหน่6าที่��สิ่�วน่ประกอบของเซิลล� เซึ่ลล�โดิยท์�ว่ไป็ป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่�ว่นสิ่��คำญ่ 2 สิ่�ว่น คำ#อั

1. เย#�อัห%-มเซึ่ลล� (Plasma membrane หร#อั Cell membrane) ท์��หน-�ท์��แบ�งขอับเขตขอัง สิ่ภ�พแว่ดิล-อัมภ�ยนอักักับสิ่ภ�พแว่ดิล-อัมภ�ยในเซึ่ลล� นอักัจ�กัน�/กั(ยงท์��หน-�ท์��คำว่บคำ%มกั�รผ��นเข-�อัอักัขอังสิ่�รหร#อัโมเลกั%ลต��งๆ เข-�สิ่,�เซึ่ลล�อั�กัดิ-ว่ย เร�ยกัสิ่มบต�น�/ว่�� ดิ�ฟิเฟิอัเรนเชี�ยล(Differential) หร#อัเซึ่ม�เพอัร�ม�เอัเบ�ล (Semipermeable) สิ่��หรบเซึ่ลล�พ#ชีท์%กัชีน�ดิยงม�โคำรงสิ่ร-�งท์��ห%-มอัย,�นอักัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�เร�ยกัว่�� ผนงเซึ่ลล� (Cell wall) ท์��หน-�ท์��ให-คำว่�มแข(งแรงแกั�เซึ่ลล� ท์��ให-เซึ่ลล�สิ่�ม�รถึรกัษ� ร,ป็ร��งไดิ- ผนง

12

Page 13: Unit1 organism

เซึ่ลล�ต��งจ�กัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ตรงท์��ยอัมให-โมเลกั%ลแท์บท์%กัชีน�ดิผ��นเข-�อัอักัอัย��งอั�สิ่ระ

2. โพรโท์พล�สิ่ซึ่�ม (Protoplasm) สิ่�รท์��พบภ�ยในเซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตเป็+น สิ่�รป็ระกัอับพว่กัโป็รต�นเชี�งซึ่-อัน ม�สิ่�ว่นป็ระกัอับท์��สิ่��คำญ่ 2 สิ่�ว่น คำ#อั ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม (Cytoplasm) และน�ว่เคำล�ยสิ่ (Nucleus) แต�กั(ม�สิ่��งม�ชี�ว่�ตบ�งชีน�ดิไม�ม�น�ว่เคำล�ยสิ่ซึ่��งเป็+นโคำรงสิ่ร-�งท์��สิ่��คำญ่ขอังเซึ่ลล� เน#�อังจ�กัไม�ม�เย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ ท์��ให-สิ่�รต��งๆ ในน�ว่เคำล�ยสิ่ป็นอัย,�ในโพรโท์พล�สิ่ซึ่�มสิ่��งม�ชี�ว่�ต พว่กัน�/ เร�ยกัว่�� โพื้รคาร�โอต (Prokaryote) เชี�น แบคำท์�เร�ย สิ่�หร��ยสิ่�เข�ยว่แกัมน�/�เง�น สิ่�ว่นสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��ม�น�ว่เคำล�ยสิ่ เร�ยกัว่�� ย5คาร�โอต (Eukaryote)

1. เซิลล�โพื้รคาร�โอต 1.1 เย��อห16มีเซิลล�

เย#�อัห%-มเซึ่ลล�ซึ่��งท์��หน-�ท์��ห�อัห%-มเซึ่ลล�ขอังโพรคำ�ร�โอัตม�ลกัษณะเชี�นเดิ�ยว่กับขอังย,คำ�ร�โอัต ในโพรคำ�ร�โอัตท์��ห�ยใจแบบใชี-อัอักัซึ่�เจนระบบกั�รถึ��ยท์อัดิอั�เล(กัตรอันจะเกั�ดิท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล�เชี�นเดิ�ยว่กับเกั�ดิท์��คำร�สิ่ต�/ (Cristae) ขอังไมโท์คำอันเดิร�ยในย,คำ�ร�โอัต ฉะน/นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ขอังโพรคำ�ร�โอัตจ�งมกัจะย#�นเข-�ไป็อัย,�ภ�ยใน ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มเป็+นชี�ว่งๆ

ในกัล%�มโพรคำ�ร�โอัตท์��สิ่งเคำร�ะห�แสิ่งน/น กั�รสิ่งเคำร�ะห�แสิ่งเกั�ดิท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล� เน#�อังจ�กั รงคำว่ตถึ%ท์��ใชี-ในกั�รสิ่งเคำร�ะห�แสิ่งอัย,�ดิ-�นนอักัขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล� รงคำว่ตถึ%ในกั�รสิ่งเคำร�ะห�แสิ่งขอังพว่กัโพรคำ�ร�โอัตม�หล�ยชีน�ดิ เชี�น แบคำท์�ร�โอัคำลอัโรฟิ?ลล� (Bacteriochlorophyll) คำลอัโรฟิ?ลล� เอั (Chlorophyll a) ไฟิโคำบ�ล�น (Phyobilin) แคำโรท์�นอัยดิ� (Carotenoid) เป็+นต-น รงคำว่ตถึ%เหล��น�/จะอัย,�ท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล�ดิ-�นนอักัท์��ต�ดิกับผนงเซึ่ลล� (Cell wall) 1.2 องค�ประกอบภายใน่เซิลล�โพื้รคาร�โอต

เซึ่ลล�โพรคำ�ร�โอัตม�อัอัร�แกัเนลล�ท์��ม�เย#�อัห%-มอัย,�ภ�ยในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม ซึ่��งม�ร,ป็ร��งเชี�นเดิ�ยว่กับท์��พบในย,คำ�ร�โอัตแต�ม�ขน�ดิเล(กักัว่�� ไรโบโซึ่มกัระจ�ยอัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มเป็+นจ��นว่นม�กั จนท์��ให-ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มม�ลกัษณะเป็+นเม(ดิเล(กัๆไม�เร�ยบ นอักัจ�กัน/นในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มยงม�เอันไซึ่ม� โคำเอันไซึ่ม� และโมเลกั%ลขอังสิ่�รอั�ห�ร

13

Page 14: Unit1 organism

ภาพื้ที่�� 1-2 ไดิอัะแกัรมแสิ่ดิงลกัษณะขอังเซึ่ลล�โพรคำ�ร�โอัต (Neil A. campbell 1993:121)

โพรคำ�ร�โอัตไม�ม�น�ว่เคำล�ยสิ่ แต�ม�โคำรโมโซึ่ม ซึ่��งม�เพ�ยง 1 เสิ่-นลกัษณะเป็+นว่ง (Circular DNA) ม�สิ่�ว่นหน��งย�ดิกับเย#�อัห%-มเซึ่ลล� ม�โป็รต�นเป็+นอังคำ�ป็ระกัอับดิ-ว่ยเล(กัน-อัย นอักัจ�กัน/นยงม� พล�สิ่ม�ดิ (Plasmid หร#อั Extrachromosomal DNA) เป็+น DNA โมเลกั%ลท์��ต�อักันเป็+นว่งขน�ดิเล(กั ใน 1 เซึ่ลล�มกัจะพบพล�สิ่ม�ดิป็ระม�ณ 2-3 อัน กัระจ�ยอัย,�อัย��งอั�สิ่ระ ในพล�สิ่ม�ดิม�ย�นท์��ต�อัต-�นสิ่�รป็ฏ�ชี�ว่นะต��งๆ ในเว่ล�ท์��เซึ่ลล�ไป็สิ่มผสิ่กับสิ่�รป็ฏ�ชี�ว่นะ จะม�กั�รสิ่ร-�งพล�สิ่ม�ดิเพ��มข�/นหล�ยอัน

มี�โซิโซิมี (Mesosome) เป็+นสิ่�ว่นขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ท์��ขดิตว่กันเป็+นกั-อันย#�นอัอักัจ�กับร�เว่ณขอับเซึ่ลล�เข-�ม�อัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม พบในพว่กัโพรคำ�ร�โอัตท์��ม�กั�จกัรรมม�กั และมกัจะพบว่��ม�โซึ่โซึ่มต�ดิอัย,�กับโคำรโมโซึ่มท์��ให-เข-�ใจกันว่��คำงจะม�บท์บ�ท์สิ่��คำญ่ในกั�รท์��ให-โคำรโมโซึ่มแยกัอัอักัจ�กักันเม#�อัม�กั�รแบ�งเซึ่ลล� และยงท์��หน-�ท์��เชี�นเดิ�ยว่กับไมโท์คำอันเดิร�ยขอังย,คำ�ร�โอัต

1.3 ผน่�งเซิลล�โพรคำ�ร�โอัตสิ่�ว่นใหญ่�ม�ผนงเซึ่ลล�ท์��ม�ลกัษณะแข(งแรง บ�งชีน�ดิ

ย#ดิหย%�นไดิ- สิ่�รท์��เป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังผนงเซึ่ลล�จะแตกัต��งกับผนงเซึ่ลล�ขอังย,คำ�ร�โอัต แม-แต�ในกัล%�มขอังโพรคำ�ร�โอัตดิ-ว่ยกันกั(ยงม�คำว่�มแตกัต��งกัน เชี�น ในบ�งพว่กัม�โมเลกั%ลขอังไลโพโพล�แซึ่คำคำ�ไรดิ� (Lipopolysaccharide) ท์��อัย,�ในผนงเซึ่ลล�

โพรคำ�ร�โอัตบ�งชีน�ดิสิ่ร-�งสิ่�รห%-มผนงเซึ่ลล�อั�กัชี/นหน��ง ม�ลกัษณะเป็+นป็ลอักั หน-�ท์��ยงไม�ท์ร�บชีดิเจน แต�มกัพบในกัล%�มขอังโพรคำ�ร�โอัตท์��ท์��ให-เกั�ดิโรคำต�ดิต�อัไดิ- ท์��ให-เข-�ใจว่��ป็ลอักัน�/อั�จท์��หน-�ท์��ป็Cอังกันตว่เอังจ�กักั�รถึ,กัเม(ดิเล#อัดิข�ว่กั�นกั(ไดิ-

1.4 แสิ่6และพื้�ล�สิ่ (Flagellum and pilus)

14

Page 15: Unit1 organism

โพรคำ�ร�โอัตบ�งชีน�ดิม�แสิ่- แต�ลกัษณะขอังแสิ่-จะแตกัต��งกับแสิ่-ในพว่กัย,คำ�ร�โอัต แสิ่-ใน โพรคำ�ร�โอัตม�ลกัษณะเป็+นท์�อัท์��ป็ระกัอับดิ-ว่ยโมเลกั%ลขอังโป็รต�นเร�ยงตว่ต�อักันเป็+นว่ง ภ�ยในกัลว่ง โคำนขอังแสิ่-ยงอัย,�ท์��ผนงเซึ่ลล�และเย#�อัห%-มเซึ่ลล� โป็รต�นท์��เป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังแสิ่- คำ#อั แฟิลกัเจลล�น (Flagellin) สิ่�ว่นพ�ลสิ่ป็ระกัอับดิ-ว่ยโมเลกั%ลขอังโป็รต�นพ�ล�น (Pillin) ม�ลกัษณะคำล-�ยแสิ่- แต�สิ่/นกัว่��และบ�งกัว่�� เป็+นแท์�งแข(งย#�นอัอักัม�นอักัเซึ่ลล�จ��นว่นม�กั ท์��หน-�ท์��ย�ดิเซึ่ลล�ขอังแบคำท์��เร�ยให-ต�ดิกับแหล�งอั�ห�ร หร#อักับขอังเหลว่ท์��ม�อัอักัซึ่�เจน หร#อัอั�จใชี-ย#ดิเว่ล�ท์��ท์��กั�รผสิ่มพนธ์%�กัน (Conjugation)

2. เซิลล�ย5คาร�โอตย,คำ�ร�โอัตม�ขน�ดิแตกัต��งกัน ร,ป็ร��งหล�ยแบบ อั�จเป็+นแผ�นกัลม ร,ป็กัลม ร,ป็ไข� ร,ป็เหล��ยมหร#อัย�ว่ บ�งชีน�ดิม�แขนงย�ว่ บ�งชีน�ดิเป็ล��ยนร,ป็ร��งไดิ- บ�งชีน�ดิม�ชี�ว่�ตอัย,�ไดิ-ต�มล��พง เซึ่ลล�เดิ�ยว่หร#อัอั�จอัย,�เป็+นโคำโลน� และบ�งชีน�ดิเป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังเน#/อัเย#�อัในสิ่��งม�ชี�ว่�ตหล�ยเซึ่ลล� แต�ท์%กัเซึ่ลล�ไม�ว่��จะเป็+นเซึ่ลล�ชีน�ดิใดิ กั(จะป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่�ว่นป็ระกัอับท์��สิ่��คำญ่ คำ#อั เย#�อัห%-มเซึ่ลล� น�ว่เคำล�ยสิ่ และไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม

2.1 เย��อห16มีเซิลล� (Plasma membrane หร#อั Cell membrane)

ไดิ-ม�กั�รศั�กัษ�เกั��ยว่กับเย#�อัห%-มเซึ่ลล� ท์/งในดิ-�นร,ป็ร��งและหน-�ท์��ม�ต/งแต�ต-นศัตว่รรษท์�� 19 แต�เน#�อังจ�กัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม�คำว่�มบ�งม�กั กั�รศั�กัษ�โดิยใชี-กัล-อังจ%ลท์รรศัน�แบบใชี-แสิ่งธ์รรมดิ�ไม�ชี�ว่ยให-ท์ร�บร�ยละเอั�ยดิม�กันกั ต-อังใชี-กัล-อังจ%ลท์รรศัน�อั�เล(กัตรอันและมกัต-อังใชี-กั�รศั�กัษ�ดิ-�นชี�ว่เคำม�ร�ว่มดิ-ว่ย (มห�ว่�ท์ย�ลยเกัษตรศั�สิ่ตร� 2540: 48)

เย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม�ลกัษณะเป็+นเย#�อับ�งๆ 2 ชี/น ห%-มเซึ่ลล�อัย,�ชี /นนอักั กั/นตว่เซึ่ลล�อัอักัจ�กั สิ่��งแว่ดิล-อัมภ�ยนอักั เป็+นสิ่�รป็ระกัอับจ��พว่กัโป็รต�นและ ล�พ�ดิ ม�คำ�ร�โบไฮเดิรตผสิ่มเล(กัน-อัย โดิยท์��โป็รต�นและล�พ�ดิย�ดิเกั�ะเป็+นหน�ว่ยเดิ�ยว่กันเร�ยกัว่�� ไลโพโป็รต�น (Lipoprotein) ในเซึ่ลล�สิ่ตว่�ชี/นขไขมนขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม�สิ่�รพว่กัเลซึ่�ท์�น (Lecithin) และคำอัเลสิ่เตอัรอัลเป็+นสิ่�ว่นใหญ่�หน-�ท์��ขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล� นอักัจ�กัท์��หน-�ท์��กั/นขอับเขตขอังเซึ่ลล�แล-ว่ ป็ฏ�กั�ร�ย�หล�ยป็ฏ�กั�ร�ย�กั(เกั�ดิข�/นท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล� แต�หน-�ท์��ท์��สิ่��คำญ่ท์��สิ่%ดิขอังเย#�อัห%-มเซึ่ลล�คำ#อั คำว่บคำ%มกั�รแลกัเป็ล��ยนสิ่�รระหว่��งไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มกับสิ่��งแว่ดิล-อัม รว่มท์/งป็Cอังกันสิ่�รบ�งอัย��งไม�ให-เข-�หร#อัอัอักั หร#อัจดิล��ดิบข/นตอันขอังสิ่�รท์��จะเข-�สิ่,�เซึ่ลล� เน#�อังจ�กัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม�คำ%ณสิ่มบต�เป็+นเย#�อักั��งซึ่�ม(Selective permeable membrane) กัล��ว่คำ#อั

15

Page 16: Unit1 organism

ยอัมให-สิ่�รบ�งชีน�ดิผ��นเข-�ไดิ-ท์/งสิ่อังดิ-�น (Permeable) สิ่�รบ�งอัย��งผ��นเข-�หร#อัอัอักัไดิ-ดิ-�นเดิ�ยว่ แต�สิ่�รบ�งชีน�ดิผ��นไม�ไดิ- (Impermeable) ดิงน/นอั�จกัล��ว่ไดิ-ว่�� เย#�อัห%-มเซึ่ลล�ท์��หน-�ท์��คำว่บคำ%มกั�รผ��นเข-�อัอักัขอังสิ่�รและขอังเสิ่�ยจ�กัเซึ่ลล�

ภาพื้ที่�� 1-3 ภ�พสิ่�ว่นตดิแสิ่ดิงโคำรงสิ่ร-�งขอังเซึ่ลล�ย,คำ�ร�โอัตโดิยท์�ว่ไป็

กั. เซึ่ลล�พ#ชี ข. เซึ่ลล�สิ่ตว่� (ท์��ม� Neil A. campbell 1993: 124-125)

สิ่��หรบเซึ่ลล�พ#ชียงม�ผนงเซึ่ลล� (Cell wall) ซึ่��งเป็+นสิ่��งไร-ชี�ว่�ตห%-มข-�งนอักัอั�กัชี/นหน��ง ผนงเซึ่ลล�ป็ระกัอับดิ-ว่ยสิ่�รจ��พว่กัเซึ่ลล,โลสิ่ (Cellulose) และเพคำโตสิ่ (Pectose) สิ่�ว่นผนงเซึ่ลล�ขอังพว่กัร� (Fungi) ม�สิ่�รพว่กัไคำต�น (Chitin) ผนงเซึ่ลล�ขอังไม-คำอัร�กัม�ซึ่,เบอัร�น (Suberin) ผนงเซึ่ลล�ผ�ว่ใบม�คำ�ว่ต�น (Cutin) เซึ่ลล�เน#/อัไม-ม�ล�กัน�น (Lignin) 2.2 ไซิโที่พื้ลาสิ่ซิ+มี (Cytoplasm)

16

กั.

ข.

Page 17: Unit1 organism

เป็+นสิ่�รกั��งเหลว่อัย,�ระหว่��งเย#�อัห%-มเซึ่ลล�กับเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ ป็ระกัอับดิ-ว่ยน�/�ป็ระม�ณร-อัยละ 70 นอักัจ�กัน/นเป็+นโมเลกั%ลหร#อัไอัอัอันขอังสิ่�รต��งๆ ม�กั�รไหลเว่�ยนท์��ให-เกั�ดิกั�รแลกัเป็ล��ยนสิ่�รลกัษณะคำล-�ยเยลล�� ภ�ยในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มจะม�โคำรงสิ่ร-�งท์��เร�ยกัว่�� อัอัร�แกัเนลล� (Organelle) อัย,�ม�กัม�ย อัอัร�แกัเนลล�เหล��น�/ม�เย#�อัห%-มลกัษณะเหม#อันเย#�อัห%-มเซึ่ลล� สิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��อัย,�ต�มล��พงเซึ่ลล�เดิ�ยว่ม�อัอัร�แกัเนลล�ท์��ท์��หน-�ท์��ต��งๆ เพ#�อัให-เซึ่ลล�ดิ��รงชี�ว่�ตอัย,�ไดิ-โดิยสิ่มบ,รณ� แต�เซึ่ลล�ท์��เป็+นอังคำ�ป็ระกัอับขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตหล�ยเซึ่ลล� ไม�ว่��จะเป็+นพ#ชีหร#อัสิ่ตว่� ท์��หน-�ท์��แตกัต��งกัน (Specialization) เป็+นเหต%ให-เซึ่ลล�ท์��เป็+นอังคำ�ป็ระกัอับขอังอัว่ยว่ะแต�ละสิ่�ว่นม�อัอัร�แกัเนลล�ภ�ยในเซึ่ลล�ม�กัน-อัยไม�เท์��กัน และม�ไม�คำรบท์%กัชีน�ดิ กั�รท์��แต�ละเซึ่ลล�ไม�ม�อัอัร�แกัเนลล�ท์%กัอัย��งม�ผลดิ�ในกั�รท์��จะดิ��รงชี�ว่�ตไดิ-ดิ�กัว่��เซึ่ลล�ท์��ท์��หน-�ท์��ท์%กัอัย��ง ย��งไป็กัว่��น/นอัอัร�แกัเนลล�ขอังแต�ละเซึ่ลล�กั(ม�จ��นว่นไม�คำงท์�� เป็ล��ยนไป็ต�ม กั�จกัรรมขอังเซึ่ลล�น/นๆ อัอัร�แกัเนลล�ท์��จะกัล��ว่ถึ�งต�อัไป็น�/ ไม�ใชี�อัอัร�แกัเนลล�ท์��ม�จ�กัเซึ่ลล�เดิ�ยว่ แต�เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��พบโดิยท์�ว่ๆ ไป็ บ�งชีน�ดิพบท์/งในเซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่� บ�งชีน�ดิพบเฉพ�ะในเซึ่ลล�พ#ชีหร#อัสิ่ตว่�อัย��งใดิอัย��งหน��งเท์��น/นดิงน�/ - ไมีโที่คอน่เดร�ย (Mitochondria) พบในเซึ่ลล�ท์%กัเซึ่ลล� ถึ-�ดิ,จ�กักัล-อังจ%ลท์รรศัน�ธ์รรมดิ�จะเห(นไมโท์คำอันเดิร�ยม�ขน�ดิเล(กัม�กั อั�จเป็+นจ%ดิกัลมหร#อัร� หร#อัเป็+นแท์�งท์��ร,ป็ร��งไม�แน�นอัน เพร�ะขน�ดิขอังไมโท์คำอันเดิร�ยจะม�ขน�ดิระหว่��ง 0.2-5 ไมคำรอัน (m) เม#�อัดิ,ดิ-ว่ยกัล-อังจ%ลท์รรศัน�อั�เล(กัตรอันจะเห(นร,ป็ร��งเป็+นแท์�งคำล-�ยไสิ่-กัรอักั ป็ระกัอับดิ-ว่ยผนงห%-ม 2 ชี/น ผนงชี/นในจะย#�นเข-�ไป็ข-�งในเป็+นแผ�น หร#อัท์�อัท์��เร�ยกัว่�� คำร�สิ่ต� (Cristae) ภ�ยในม�เอันไซึ่ม�หล�ยชีน�ดิซึ่��งม�หน-�ท์��เกั��ยว่ข-อังกับป็ฏ�กั�ร�ย�กั�รห�ยใจ ดิ-�นในขอังคำร�สิ่ต�จะเห(นลกัษณะท์��เป็+นเม(ดิกัลมเล(กัๆ ต�ดิอัย,�ตลอัดิ เม(ดิกัลมๆ น�/เร�ยกัว่�� ไมเซึ่ลล� (Micelle) ไมโท์คำอันเดิร�ยเป็+นศั,นย�กัล�งกั�จกัรรมขอังเซึ่ลล�เน#�อังจ�กัเป็+นแหล�งสิ่ร-�งพลงง�นซึ่��งอัย,�ในร,ป็ขอังสิ่�รเคำม�ท์��ม�ชี#�อัเร�ยกัว่�� อัะดิ�โนซึ่�นไท์รฟิอัสิ่เฟิท์ (Adenosine tri phosphate หร#อั ATP)ขอังเซึ่ลล� จ��นว่นไมโท์คำอันเดิร�ยจะม�กัหร#อัน-อัยข�/นอัย,�กับชีน�ดิและหน-�ท์��ขอังเซึ่ลล� คำว่�มต-อังกั�รพลงง�นขอังเซึ่ลล� - เอน่โดพื้ลาสิ่มี�ก เรที่�ค�วล�มี (Endoplasmic reticulum หร#อั เร�ยกัย�อัๆ ว่�� ER) สิ่�ม�รถึมอังเห(นไดิ-เม#�อัใชี-กัล-อังจ%ลท์รรศัน�ท์��ม�กั��ลงขย�ยสิ่,งๆ เท์��น/น ม�ร,ป็ร��งขดิพบไป็ม� ลกัษณะคำล-�ยท์�อัเล(กัๆ ม�แขนงม�กัม�ย บ�งบร�เว่ณจะพอังอัอักัเป็+นถึ%งแบนๆ ม�เย#�อัห%-มเชี#�อัมต�ดิต�อักับเย#�อัห%-มเซึ่ลล�และเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ดิ-ว่ย

17

Page 18: Unit1 organism

เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลมท์��พบในเซึ่ลล�แบ�งเป็+น 2 ชีน�ดิคำ#อั ชีน�ดิท์�� 1 เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลม ท์��ม�ไรโบโซึ่มเกั�ะต�ดิอัย,� เร�ยกัว่�� เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลม ชีน�ดิไม�เร�ยบ (Rough ER หร#อั RER) พบม�กัในเซึ่ลล�ท์��สิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นหร#อัน�/�ย�อัยต��งๆ เชี�น เซึ่ลล�ในตบอั�อัน ชีน�ดิท์�� 2 เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลม ท์��ไม�ม�ไรโบโซึ่มเกั�ะอัย,� เร�ยกัว่�� เอันโดิพล�สิ่ม�กั เรท์�คำ�ว่ลม ชีน�ดิเร�ยบ (Smooth ER หร#อั SER) SER มกัพบในเซึ่ลล�ซึ่��งท์��หน-�ท์��เกั��ยว่กับกั�รขบสิ่�รพว่กัสิ่เตอัรอัยดิ�ซึ่��ง สิ่�ว่นใหญ่�เป็+นฮอัร�โมน เชี�น พบในเซึ่ลล�บร�เว่ณคำอัร�เท์กัซึ่�ขอังต�อัมหมว่กัไตในเซึ่ลล�ขอังตบ SER ท์��หน-�ท์��เกั��ยว่กับกั�รขนสิ่�งไกัลโคำเจนและน�/�ต�ลกั,ลโคำสิ่

ผนงขอัง ER ยอัมให-โป็รต�น เอันไซึ่ม� ล�พ�ดิ และสิ่�รป็ระกัอับบ�งชีน�ดิซึ่�มผ��นไดิ- ER ยง ท์��หน-�ท์��ร �ว่มกับ โกัลจ� คำอัมเพลกัซึ่� ในกั�รสิ่งเคำร�ะห�และขบสิ่�รพว่กัไกัลโคำโป็รต�น หน-�ท์��อั�กั ป็ระกั�รหน��งขอัง ER คำ#อัรว่บรว่มขอังเสิ่�ยภ�ยในเซึ่ลล�สิ่�งอัอักันอักัตว่เซึ่ลล� โดิยว่�ธ์�ท์��เร�ยกัว่�� เอักัโซึ่ไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Exocytosis)

- ไรโบโซิมี (Ribosome) เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��ม�ร,ป็ท์รงกัลม หร#อัร,ป็ไข� ม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 150 - 250 ไมคำรอัน ไรโบโซึ่มอั�จพบอัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม ไดิ- 3 แบบ

แบบท์�� 1 กัระจ�ยอัย,�ท์�ว่ไป็ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม พว่กัน�/ไม�เกั��ยว่ข-อังกับกั�รสิ่งเคำร�ะห� โป็รต�น

แบบท์�� 2 อัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม เร�ยงแถึว่เป็+นกัระจ%กัหร#อัเป็+นว่งเร�ยกัว่�� โพล�โซึ่ม

แบบท์�� 3 พบบนเย#�อัเอันโดิพล�สิ่ม�คำ เรท์�คำ�ว่ลม บนเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่หร#อัอัอัร�แกัเนลล�อั#�น โพล�โซึ่มสิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นใชี-ในไซึ่โท์พล�ซึ่�ม สิ่�ว่นไรโบโซึ่มท์��เย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ท์��หน-�ท์�� สิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นใชี-ในน�ว่เคำล�ยสิ่ และท์��พบบนเอันโดิพล�สิ่ม�คำ เรท์�คำ�ว่ลม ชีน�ดิไม�เร�ยบมกัจะ สิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นท์��จะต-อังขบอัอักัจ�กัเซึ่ลล�ไป็ใชี-ท์��อั#�น

- โกลจำ� บอด�� หร#อั โกลจำ� คอมีเพื้ลกซิ� (Golgi bodies หร#อั Golgi complex) หร#อัด�กไที่โอโซิมี (Dictyosome) ต��แหน�งขอังโกัลจ� บอัดิ�ในเซึ่ลล�สิ่ตว่�มกัจะอัย,ใกัล-กับน�ว่เคำล#ยสิ่ สิ่�ว่นในเซึ่ลล�พ#ชี เซึ่ลล�สิ่ตว่�ท์��ไม�ม�กัระดิ,กัสิ่นหลง พว่กัโพรท์�สิ่ต� และพว่กัเห(ดิร� โกัลจ� บอัดิ�จะกัระจ�ยอัย,�ท์�ว่ไป็ใน ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม และม�จ��นว่นม�กั

โกัลจ� บอัดิ� ป็ระกัอับดิ-ว่ยถึ%งป็�กัป็?ดิแบนๆ ซึ่-อันกันหล�ยๆ ชี/นคำล-�ยจ�นซึ่-อันเร�ยงกันเป็+นต/งอั�จเห(นเป็+น 5 - 8 ชี/นไดิ- ภ�ยในม�ขอังเหลว่บรรจ%อัย,� เร�ยกัว่�� ซึ่�สิ่เท์อัร�น� (Cisterna)

18

Page 19: Unit1 organism

โกัลจ� บอัดิ� ท์��หน-�ท์��เกั��ยว่กับกั�รบรรจ%และขนสิ่�งสิ่�ร โดิยรบเอั�สิ่�รท์��สิ่ร-�งจ�กัไรโบโซึ่มผ��นม�ท์�ง ER แล-ว่น��ม�สิ่ร-�งเป็+นสิ่�รโมเลกั%ลใหญ่�ท์��จะสิ่�งไป็ยงสิ่�ว่นอั#�นๆ ภ�ยในเซึ่ลล�หร#อัสิ่�งอัอักันอักัเซึ่ลล� เชี�น รว่มไขมนกับโป็รต�น เป็+นไลโพโป็รต�นสิ่�งไป็ท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล� หร#อัรว่มคำ�ร�โบไฮเดิรตเข-�ดิ-ว่ยกันเป็+นพอัล�แซึ่คำคำ�ไรดิ� (Polysaccharide) เม#�อัจดิกั�รสิ่ร-�งโมเลกั%ลใหญ่�เสิ่ร(จเร�ยบร-อัยแล-ว่กั(จะบรรจ%เป็+นถึ%งเล(กัๆ เคำล#�อันท์��ไป็ยงเย#�อัห%-มเซึ่ลล�หร#อัไป็ยงสิ่�ว่นต��งๆ ขอังเซึ่ลล� สิ่�รเหล��น�/อั�จเป็+นฮอัร�โมน หร#อัเอันไซึ่ม� ในเซึ่ลล�พ#ชี โกัลจ�บอัดิ� เป็+นตว่น��สิ่�รต��งๆ ท์��ใชี-ในกั�รสิ่ร-�งผนงเซึ่ลล�ไป็ยงบร�เว่ณแนว่กัล�งเซึ่ลล�ขณะท์��ม�กั�รแบ�งเซึ่ลล� เพ#�อัสิ่ร-�งผนงเซึ่ลล�ข�/นใหม�

- ไลโซิโซิมี (Lysosome) เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��พบเฉพ�ะในเซึ่ลล�สิ่ตว่� ม�ร,ป็ท์รงกัลม ขน�ดิเล(กักัว่��ไมโท์คำอันเดิร�ยและม�เย#�อัห%-มโดิยรอับ ต��งจ�กัไมโท์คำอันเดิร�ยตรงท์��ม�เย#�อัห%-มชี/นเดิ�ยว่ ไลโซึ่โซึ่มท์��หน-�ท์��เป็+นถึ%งเกั(บสิ่ะสิ่มสิ่�รพว่กัไฮโดิรไลต�กัเอันไซึ่ม�ท์��เกั��ยว่ข-อังกับกั�รย�อัยสิ่�รอั�นท์ร�ย�ต��งๆ นอักัจ�กัน�/ไลโซึ่โซึ่มอั�จท์��หน-�ท์��ย�อัยสิ่�ว่นขอังเซึ่ลล�ท์��ไดิ-รบคำว่�มเสิ่�ยห�ย หร#อัพว่กัอัน%ภ�คำแป็ลกัป็ลอัมท์��เข-�ม�ภ�ยในเซึ่ลล� หร#อัท์��ล�ยเซึ่ลล�ท์��ม�อั�ย%ม�กั

- เพื้อรอกซิ�โซิมี (Peroxisome) เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��พบในสิ่ตว่� ม�ลกัษณะเป็+นถึ%งกัลม ม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 0.5 m ม�เย#�อัห%-มชี/นเดิ�ยว่ ภ�ยในม�เอันไซึ่ม�ท์��เร�งป็ฏ�กั�ร�ย�กั�รสิ่ล�ยตว่ขอังไฮโดิรเจนเป็อัร�อัอักัไซึ่ดิ� ซึ่��งม�ชี#�อัว่�� เพอัร�อัอักัซึ่�เดิสิ่ (Peroxidase)

- ไกลออกซิ�โซิมี (Glyoxisome) พบในเซึ่ลล�พ#ชีท์��ม�ไขมนม�กั ม�ลกัษณะเป็+นถึ%งกัลม เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 10m ภ�ยในม�เอันไซึ่ม�ท์��ใชี-ในกั�รสิ่งเคำร�ะห�ไกัลอัอักัซึ่�เลต (Glyoxalate) ซึ่��งเป็+นสิ่�รท์��จ��เป็+นในกั�รสิ่ล�ยตว่ขอังไขมน - แวค�วโอล (vacuole) พบท์/งในเซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่� แต�ม�ลกัษณะไม�เหม#อันกัน กัล��ว่คำ#อั ในเซึ่ลล�พ#ชีเม#�อัเซึ่ลล�ยงโตไม�เต(มท์�� แว่คำ�ว่โอัลจะม�หล�ยอันและแต�ละอันจะม�ขน�ดิเล(กั เม#�อัเซึ่ลล�โตเต(มท์��แว่คำ�ว่โอัลเล(กัๆ เหล��น�/จะม�รว่มเป็+นอันเดิ�ยว่ท์��ม�ขน�ดิใหญ่�อัย,�กัล�งเซึ่ลล� คำรอับคำล%มพ#/นท์��ป็ระม�ณร-อัยละ 90 ขอังเซึ่ลล� ม�เย#�อัห%-มชี/นเดิ�ยว่ ภ�ยในแว่คำ�ว่โอัลสิ่�ว่นใหญ่�เป็+นน�/� นอักัจ�กัน/นอั�จม�รงคำว่ตถึ%ละล�ยอัย,� ม�ผล�กัขอังเกัล#อัแร� เชี�น แคำลเซึ่�ยมอัอักัซึ่�เลต (Calcium oxalate) ท์��หน-�ท์��เกั(บอั�ห�ร เชี�น น�/�ต�ล หร#อัสิ่�รอั#�นท์��เซึ่ลล�ยงไม�ใชี- ขอังเหลว่ท์��อัย,�ภ�ยในแว่คำ�ว่โอัลขอังพ#ชี มกัจะเร�ยกักันว่�� เซึ่ลล� แซึ่(พ (Cell sap) เม#�อัเซึ่ลล�ต�ย เย#�อัท์��ห%-มแว่คำ�ว่โอัลมกัจะสิ่ล�ยตว่เร(ว่

ในสิ่ตว่�แว่คำ�ว่โอัลม�ขน�ดิเล(กัและมกัจะพบในสิ่ตว่�เซึ่ลล�เดิ�ยว่ พว่กัท์��ม�ชี�ว่�ตต�มล��พงท์��อั�ศัยอัย,�ในน�/�จ#ดิม�แว่คำ�ว่โอัล 2 ชีน�ดิ ชีน�ดิ

19

Page 20: Unit1 organism

หน��งท์��หน-�ท์��คำว่บคำ%มป็ร�ม�ณน�/�ภ�ยในเซึ่ลล� เร�ยกัว่�� คำอันแท์รคำไท์ล� แว่คำ�ว่โอัล (Contractile vacole) อั�กัชีน�ดิหน��งเกั�ดิจ�กักั�รกั�นอั�ห�รขอังเซึ่ลล� เร�ยกัว่�� ฟิ, Cดิ แว่คำ�ว่โอัล (Food vacule)

- ไมีโครที่�วบ5ล (Microtubule) เป็+นเสิ่-นใยโป็รต�นลกัษณะเป็+นท์�อักัลว่ง ม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 20-25 น�โนเมตร (nm) ม�คำว่�มย�ว่ต��งๆ กัน พบในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มท์/งในเซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่� ท์��หน-�ท์��เป็+นโคำรงร��งขอังเซึ่ลล� กั�รเคำล#�อันไหว่ขอังเซึ่ลล� เพร�ะเป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอัง ซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลม นอักัจ�กัน�/ยงเป็+นสิ่�ว่นป็ระกัอับขอังเซึ่นตร�โอัลและสิ่�ยใยสิ่ป็?นเดิ�ล ซึ่��งพบในเซึ่ลล�ท์�� กั��ลงแบ�งตว่เชี�นกัน

- ไมีโครฟ9ลาเมีน่ที่� (Microfilament) ม�โคำรงสิ่ร-�งเป็+นท์�อับ�งๆ ขน�ดิเล(กักัว่��ไมโคำรท์�ว่บ,ล เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 3-6 น�โนเมตร มกัจะเกั�ดิอัย,�รว่มกันเป็+นมดิๆ พบในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มขอังเซึ่ลล�โดิยท์�ว่ไป็ ม�หน-�ท์��เกั��ยว่กับกั�รไหลเว่�ยนขอังไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มภ�ยในเซึ่ลล� กั�รเคำล#�อันไหว่ขอังเซึ่ลล�แบบอัะม�บอัยดิ� และกั�รเป็ล��ยนแป็ลงร,ป็ร��งขอังเซึ่ลล�แบบท์��ใชี-กั�รหดิและย#ดิขอังเซึ่ลล�

- ซิ�เล�ยและแฟลกเจำลล�มี (Cilia and flagellum) ม�ร,ป็ร��งเป็+นแท์�งท์รงกัระบอักั ม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 0.2 ไมคำรอัน โคำรงสิ่ร-�งขอังซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลมไม�แตกัต��งกันคำ#อั ป็ระกัอับดิ-ว่ยชี%ดิขอังไมโคำรท์�ว่บ,ล 9 ชี%ดิ แต�ละชี%ดิป็ระกัอับดิ-ว่ย ไมโคำรท์�ว่บ,ล 2 เสิ่-น ท์/ง 9 ชี%ดิ เร�ยงตว่เป็+นว่งรอับนอักั สิ่�ว่นไมโคำรท์�ว่บ,ลท์��อัย,�เป็+นเสิ่-นเดิ��ยว่จะอัย,�ตรงกัล�งอั�กั 2 เสิ่-น (ลกัษณะ 9+2) ซึ่�เล�ยม�ขน�ดิสิ่/นป็ระม�ณ 10 ไมคำรอัน และม�จ��นว่นม�กั สิ่�ว่นแฟิลกัเจลลมม�ขน�ดิย�ว่กัว่�� คำ#อัอั�จย�ว่ไดิ-ถึ�ง 150 ไมคำรอัน และม�จ��นว่นน-อัย อั�จม�เพ�ยงเซึ่ลล�ละ 2 - 3 เสิ่-นเท์��น/น ในสิ่��งม�ชี�ว่�ตเซึ่ลล�เดิ�ยว่ซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลมจะท์��หน-�ท์��ชี�ว่ยในกั�รเคำล#�อันท์�� (ท์/งน�/รว่มท์/งแฟิลกัเจลลมและสิ่เป็?ร�มขอังพ#ชีและตว่อัสิ่%จ�ขอังสิ่ตว่�ดิ-ว่ย) ในสิ่��งม�ชี�ว่�ตหล�ยเซึ่ลล� เชี�น คำน ซึ่�เล�ยท์��พบในเซึ่ลล�บ%ผนงในหลอัดิลมจะท์��หน-�ท์��เหม#อันพดิโบกัในจงหว่ะและท์�ศัท์�งเดิ�ยว่กัน ท์��ให-เกั�ดิกั�รไหลขอังเม#อักัท์��ผ�ว่เซึ่ลล�และพดิพ�ขอังสิ่��งแป็ลกัป็ลอัมท์��หล%ดิเข-�ม�ในหลอัดิลมอัอักัไป็

กั�รเคำล#�อันไหว่ขอังซึ่�เล�ยเพ#�อัให-เกั�ดิกั�รเคำล#�อันท์��ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตเซึ่ลล�เดิ�ยว่จะเป็+นแบบแกัว่�งคำล-�ยไม-พ�ย แต�ท์��พบในสิ่��งม�ชี�ว่�ตหล�ยเซึ่ลล�น/นจะม�กั�รเคำล#�อันไหว่แบบเป็+นคำล#�นเสิ่มอั

- เซิน่ตร�โอล (Centriole) พบในเซึ่ลล�ขอังสิ่ตว่�และพ#ชีชี/นต��� ม�ลกัษณะเป็+นท์�อักัลว่งขน�ดิคำว่�มย�ว่ป็ระม�ณ 300 - 500 ม�ลล�ไมคำรอัน (mm) และม�เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 150 ไมคำรอัน ป็ล�ยท์�อัดิ-�นหน��งป็?ดิ ป็ล�ยอั�กัดิ-�นหน��งเป็?ดิ เซึ่นตร�โอัลท์/งสิ่อังมกัจะจดิ

20

Page 21: Unit1 organism

เร�ยงตว่ในสิ่ภ�พท์��ท์�อัหน��งต/งไดิ-ฉ�กักับอั�กัท์�อัหน��งเสิ่มอั เซึ่นตร�โอัลป็ระกัอับดิ-ว่ยไมโคำรท์�ว่บ,ล เร�ยง กันอัย,� 9 กัล%�มๆ ละ 3 ท์�อั ม�สิ่,ตรกั�รเร�ยงเป็+น 9 + 0 สิ่�ว่นท์��เป็+น 9 คำ#อัจ��นว่นกัล%�มท์��ม�ท์�อัเล(กัๆ และ 0 คำ#อัจ��นว่นขอังท์�อัท์��อัย,�ตรงกัล�ง ซึ่��งในกัรณ�น�/ไม�ม�ท์�อัตรงกัล�งเลย กั�อันท์��เซึ่ลล�จะแบ�งตว่เซึ่นตร�โอัลจะจ��ลอังตว่เอัง ท์/งน�/เพ#�อัให-เซึ่ลล�ท์��เกั�ดิใหม�ไดิ-รบเซึ่นตร�โอัลดิ-ว่ย

หน-�ท์��ขอังเซึ่นตร�โอัลม� 2 ป็ระกั�ร คำ#อั (1) สิ่ร-�งสิ่�ยใยสิ่ป็?นเดิ�ล ซึ่��งจะท์��หน-�ท์��เกั��ยว่ข-อังกับกั�รเคำล#�อันท์��ขอังโคำรโมโซึ่มในขณะท์��เซึ่ลล�กั��ลงแบ�งตว่ ในเซึ่ลล�พ#ชีจะม�บร�เว่ณใสิ่อัย,� 2 แห�ง เร�ยกัว่�� โพล�ร�แคำป็ (Polar cap) ท์��หน-�ท์��คำล-�ยเซึ่นตร�โอัล และ (2) ท์��หน-�ท์��เป็+นเบซึ่ลบอัดิ� (Basal body) ซึ่��งสิ่ร-�งและคำว่บคำ%มกั�รท์��ง�นขอังซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลม

เบซิ�ล บอด� (Basal body) สิ่ร-�งจ�กัเซึ่นตร�โอัล จ�งพบอัย,�ท์��ฐ�นขอังซึ่�เล�ยและแฟิลกัเจลลม ม�ลกัษณะเป็+นร,ป็ท์รงกัระบอักั ป็ระกัอับดิ-ว่ยไมโคำรท์�ว่บ,ล 9 ชี%ดิเร�ยงตว่เป็+นว่ง แต�ละชี%ดิป็ระกัอับดิ-ว่ยไมโคำรท์�ว่บ,ล 3 แท์�ง (กั�รเร�ยงตว่ขอังไมโคำรท์�ว่บ,ลในเบซึ่อัล บอัดิ� ม�ลกัษณะเป็+น 9+0)

พื้ลาสิ่ต�ด (Plastid) เป็+นอัอัร�แกัเนลล�ท์��พบในเซึ่ลล�พ#ชีและสิ่�หร��ย (ยกัเว่-นสิ่�หร��ยสิ่�เข�ยว่แกัมน�/�เง�น) พล�สิ่ต�ดิม�ขน�ดิและร,ป็ร��งต��งกัน เชี#�อักันว่��พล�สิ่ต�ดิต��งๆ เกั�ดิม�จ�กัโพรพล�สิ่ต�ดิ (Proplastid) โดิยท์�ว่ไป็ พล�สิ่ต�ดิแบ�งเป็+น 2 พว่กัใหญ่�ๆ คำ#อั 1. ล�ว่โคำพล�สิ่ต� เป็+นพล�สิ่ต�ดิไม�ม�สิ่� ท์��หน-�ท์��สิ่ะสิ่มเม(ดิแป็Cงท์��สิ่งเคำร�ะห�ข�/นม�เอัง อั�กัท์/งยงสิ่ะสิ่มน�/�มนและโป็รต�น พบในเน#/อัเย#�อัสิ่�ว่นท์��ไม�ถึ,กัแสิ่งหร#อับร�เว่ณใบพ#ชีท์��ม�สิ่�ดิ��ง

2. โคำรโมพล�สิ่ต� (Chromoplast) เป็+นพล�สิ่ต�ดิม�สิ่�ท์��ให-พ#ชีม�สิ่�ต��งๆ เพร�ะม�รงคำว่ตถึ%อัย,�ภ�ยใน อั�จแบ�งไดิ- 2 ชีน�ดิ ต�มรงคำว่ตถึ%ท์��ม�อัย,� พล�สิ่ต�ดิท์��ม�คำลอัโรฟิ?ลล� เร�ยกัว่�� คำลอัโรพล�สิ่ต� (Chloroplast) และพว่กัท์��ม�แคำโรท์�นอัยดิ� (Carotenoid) ซึ่��งให-สิ่�เหล#อัง สิ่-ม และ แดิง เร�ยกัว่�� โคำรโมพล�สิ่ต� (Choromoplast)

2.3 น่�วเคล�ยสิ่ (Nucleus) น�ว่เคำล�ยสิ่เป็+นศั,นย�กัล�งขอังกั�รคำว่บคำ%มกั�จกัรรมต��งๆ ขอังเซึ่ลล� ม�โคำรงสิ่ร-�งท์��สิ่��คำญ่ดิงน�/ - เย��อห16มีน่�วเคล�ยสิ่ (Nuclear membrane) เป็+นเย#�อัท์��ห%-มรอับน�ว่เคำล�ยสิ่ม�สิ่มบต�กั��งซึ่�มไดิ- เย#�อัห%-มน�/คำล-�ยกับเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ม� 2 ชี/น ชี/นนอักัจะม�ไรโบโซึ่มเกั�ะอัย,� ไรโบโซึ่มเหล��น�/ท์��หน-�ท์��สิ่งเคำร�ะห�โป็รต�นดิ-ว่ย พบว่��บ�งสิ่�ว่นขอังเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ม�กั�รต�ดิต�อักับ RER และบร�เว่ณผ�ว่ขอังเย#�อัห%-มม�ร,เล(กัๆ (Nuclear pore) กัระจ�ยอัย,�ท์�ว่ไป็ ร,

21

Page 22: Unit1 organism

เหล��น�/เร�ยกัว่�� แอันน,ไล(Annuli) ซึ่��งเป็+นชี�อังต�ดิต�อักันระหว่��งไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มกับขอังเหลว่ภ�ยในน�ว่เคำล�ยสิ่ กั�รผ��นเข-�อัอักัขอังสิ่�ร เชี�น RNA จะต-อังผ��นร,น�/ - น่�วคล�โอล�สิ่ (Nucleolus) เป็+นสิ่�ว่นท์��ม�ร,ป็ร��งกัลมไม�ม�เย#�อัห%-ม อั�จม�เพ�ยงหน��งหร#อัหล�ยอันกั(ไดิ- ถึ,กัสิ่ร-�งข�/นโดิยโคำรโมโซึ่มเห(นชีดิในขณะท์��เซึ่ลล�ไม�ไดิ-ท์��กั�รแบ�งเซึ่ลล� แต�ถึ-�ในระหว่��งกั�รแบ�งเซึ่ลล�น�ว่คำล�โอัลสิ่จะห�ยไป็ ดิงน/นโคำรโมโซึ่มขอังเซึ่ลล�ใหม�จะสิ่ร-�งน�ว่คำล�โอัลสิ่ข�/นม�เอัง น�ว่คำล�โอัลสิ่เป็+นท์��สิ่ะสิ่มขอัง RNA และเป็+นแหล�งสิ่งเคำร�ะห�ไรโบโซึ่ม

- โครโมีโซิมี (Chromosome) เม#�อัย-อัมสิ่�น�ว่เคำล�ยสิ่จะพบว่��ป็ระกัอับดิ-ว่ยเสิ่-นใยเล(กัๆ ซึ่��งเป็+นสิ่�รน�ว่คำล�โอัโป็รต�นท์��เร�ยกัว่�� โคำรม�ต�น (Chromatin) ขดิไป็ม�เหม#อันลว่ดิสิ่ป็ร�งและพนกันอัย,�เป็+นกัล%�ม เม#�อัน�ว่เคำล�ยสิ่จะแบ�งตว่โคำรม�ต�นจะเพ��มเป็+นสิ่อังเท์��และขดิแน�นม�กัข�/น เร�ยกัว่�� โคำรโมโซึ่ม (Chromosome) แต�ละโคำรโมโซึ่มป็ระกัอับดิ-ว่ยหน�ว่ยท์��เหม#อันกันสิ่อังสิ่�ว่น เร�ยกัว่�� โคำรม�ต�ดิ (Chromatid) ซึ่��งจะเชี#�อัมต�อักันตรงสิ่�ว่นท์��เร�ยกัว่�� เซึ่นโตรเม�ยร� (Centromere)

- น่�วคล�โอพื้ลาสิ่ซิ+มี (Nucleoplasm) เป็+นขอังเหลว่ท์��อัย,�ในน�ว่เคำล�ยสิ่

2.4 สิ่ารห16มีเซิลล� (Cell coat)ถึดิจ�กัเย#�อัห%-มเซึ่ลล�อัอักัม�ข-�งนอักั มกัจะม�สิ่�รซึ่��งสิ่ร-�งจ�กั

ภ�ยในเซึ่ลล� แล-ว่ถึ,กัขบม�ห%-มเซึ่ลล�อั�กัชี/นหน��ง สิ่�รท์��อัอักัม�ห%-มเซึ่ลล�น�/จะแตกัต��งกันระหว่��งเซึ่ลล�พ#ชีและสิ่ตว่� ในเซึ่ลล�สิ่ตว่� สิ่�รท์��ห%-มเซึ่ลล�สิ่�ว่นใหญ่�เป็+นโป็รต�นและพอัล�แซึ่คำคำ�ไรดิ� เป็+นชี/นบ�งๆ ไม�แข(งแรงนกั แต�จะท์��หน-�ท์��ย�ดิเซึ่ลล�ให-ต�ดิกันในเน#/อัเย#�อับ�งชีน�ดิ ระหว่��งเซึ่ลล�อั�จเห(นชี/นขอังสิ่�รห%-มเซึ่ลล�หน�ข�/น ซึ่��งเกั�ดิจ�กัม�เสิ่-นใยโป็รต�นคำอัลล�เจน (Collagen) รว่มอัย,�ดิ-ว่ย

ในเซึ่ลล�ขอังสิ่�หร��ยและเซึ่ลล�พ#ชี สิ่�รห%-มเซึ่ลล�จะแข(ง เพร�ะสิ่�ว่นใหญ่�เป็+นสิ่�รเซึ่ลล,โลสิ่ซึ่��งเป็+นพอัล�แซึ่คำคำ�ไรดิ� สิ่�ว่นผนงท์��ห%-มเซึ่ลล�พ#ชี เร�ยกัว่�� ผนงเซึ่ลล� (Cell wall) กั�รเกั�ดิผนงเซึ่ลล� เร��มจ�กัเซึ่ลล�ท์��ม�กั�รแบ�งตว่ โกัลจ� บอัดิ� จะน��สิ่�รเพกัต�นและพอัล�แซึ่คำคำ�ไรดิ�อั#�นๆ ม�สิ่ะสิ่มบร�เว่ณแนว่กัล�งเซึ่ลล� ท์��ให-ดิ,ท์�บท์��เร�ยกัว่�� แผ�นกั/นเซึ่ลล�(Cell plate) บร�เว่ณท์��สิ่�รเหล��น�/ม�สิ่ะสิ่ม จะขย�ยอัอักัไป็จนจรดิเย#�อัห%-มเซึ่ลล� ท์��หน-�ท์��ย�ดิระหว่��งเซึ่ลล�ท์��เกั�ดิใหม� เร�ยกัว่�� ม�ดิเดิ�ล ล�เมลล� (Middle lamella)

นอักัจ�กัโคำรงสิ่ร-�งท์��กัล��ว่ม�แล-ว่ เซึ่ลล�บ�งชีน�ดิอั�จม�โคำรงสิ่ร-�งพ�เศัษอั#�นๆ อั�กั ไดิ-แกั� อั�นคำล,ชีน (Inclusion) พบท์/งในเซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่� อั�นคำล,ชีนท์��พบในเซึ่ลล�สิ่ตว่�อัย,�ในร,ป็กัร�น,

22

Page 23: Unit1 organism

(Granule) ท์��สิ่ะสิ่มสิ่�รหร#อัโป็รต�นท์��จะขบอัอักั หร#อัอัย,�ในร,ป็ขอังหยดิน�/�มนเล(กัๆ หร#อัเป็+นผล�กัต��งๆ เชี�น ไซึ่โมเจนกัร�น, (Cymogengranule) ในเซึ่ลล�ขอังตบอั�อัน เม#อักัในเย#�อับ%ผนงล��ไสิ่- รงคำว่ตถึ%สิ่�ดิ�� (Melanin) ซึ่��งเป็+นสิ่�ขอังผ�ว่ผมและต�สิ่�ดิ��ในสิ่ตว่�เล�/ยงล,กัดิ-ว่ยน�/�นม หร#อัพบไกัลโคำเจนกัร�น,ลซึ่��งเป็+นอั�ห�รสิ่ะสิ่มขอังตบ ล�พ�ดิจะพบในเซึ่ลล�ไขมนและผล�กัขอังฮ�โมโกัลบ�นในเซึ่ลล�เม(ดิเล#อัดิแดิง สิ่�ว่นอั�นคำล,ชีนในเซึ่ลล�พ#ชีอั�จพบในร,ป็ขอังเม(ดิแป็Cง (Strach grain) ซึ่��งสิ่ะสิ่มไว่-ในพล�สิ่ต�ดิท์/งชีน�ดิไม�ม�สิ่�และชีน�ดิท์��ม�สิ่�เข�ยว่ หร#อั อั�จพบในร,ป็ผล�กัสิ่�รอัน�นท์ร�ย�ท์��พ#ชีสิ่ะสิ่มไว่-ในเซึ่ลล� สิ่�ว่นใหญ่�เป็+นผล�กัขอังแคำลเซึ่�ยม สิ่��หรบอั�นคำล,ชีนอั#�นๆ ท์��พบ ไดิ-แกั� กั,ลเต-น (Gluten) และอัะล�ว่โรน (Areurone) เป็+นเม(ดิโป็รต�นท์��สิ่ะสิ่มในเซึ่ลล�ขอังเมล(ดิพ#ชี แท์นน�น (Tannin) เรซึ่�น (Resin) กัม (Gum) และม�ว่ซึ่�เลจ (Mucilage) เชี#�อัว่��สิ่�รดิงกัล��ว่เป็+นขอังเสิ่�ยท์��เกั�ดิจ�กัป็ฏ�กั�ร�ย�ท์�งสิ่ร�รว่�ท์ย�ขอังเซึ่ลล�พ#ชี และอั�จท์��หน-�ท์��ป็Cอังกันไม�ให-เซึ่ลล�พ#ชีแห-ง หร#อัเน��เป็F� อัย หร#อัถึ,กัสิ่ตว่�ต��งๆ แม-กัระท์�งเชี#/อัร�ท์��ล�ย

1.2.3 ความีแตกต�างของเซิลล�พื้�ชี และเซิลล�สิ่�ตว�เซึ่ลล�พ#ชีและเซึ่ลล�สิ่ตว่�ม�คำว่�มแตกัต��งท์��พอัจะสิ่ร%ป็ไดิ-ดิงต�ร�งท์��1ตารางที่�� 1-1 คำว่�มแตกัต��งระหว่��งเซึ่ลล�พ#ชีกับเซึ่ลล�สิ่ตว่�

เซิลล�พื้�ชี เซิลล�สิ่�ตว�1. เซึ่ลล�พ#ชีท์�ว่ๆ ไป็ ม�ผนงเซึ่ลล� ซึ่��งสิ่�ว่นใหญ่� เป็+นสิ่�รพว่กัเซึ่ลล,โลสิ่และเป็คำต�น ไม�ม�ชี�ว่�ต และม�คำว่�มแข(ง อัย,�ล-อัมรอับเย#�อัห%-มเซึ่ลล�อั�กั ท์�หน��ง ท์��ให-เซึ่ลล�พ#ชีม�คำว่�มแข(งแรง ชี�ว่ย ป็Cอังกันสิ่��งต��งๆท์��อัย,�ภ�ยในเซึ่ลล� เซึ่ลล�มกัม� ร,ป็ร��งเป็+นเหล��ยม

1. เซึ่ลล�สิ่ตว่�ไม�ม�ผนงเซึ่ลล� จ�งไม�คำ�อัยม�คำว่�มแข(งแรงเท์��เซึ่ลล�พ#ชี เซึ่ลล�มกัม�ร,ป็ร��งกัลม

2. ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มขอังพ#ชีสิ่�ว่นใหญ่�ม�

พล�สิ่ต�ดิ โดิยเฉพ�ะคำลอัโรพล�สิ่ต� ซึ่��งเป็+น แหล�งท์��กั�รสิ่งเคำร�ะห�แสิ่ง

2. ในเซึ่ลล�สิ่ตว่�ไม�ม�พล�สิ่ต�ดิ

23

Page 24: Unit1 organism

3. ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มขอังพ#ชีสิ่�ว่นใหญ่�ม�

แว่คำ�ว่โอัลขน�ดิใหญ่�ม�กั

3. ในเซึ่ลล�สิ่ตว่�ถึ-�ม�แว่คำ�ว่โอัล กั(จะม�ขน�ดิ เล(กั

4. เซึ่ลล�ท์��ม�ขน�ดิเล(กัท์��สิ่%ดิขอังพ#ชีเซึ่ลล�เดิ�ยว่ม�ขน�ดิเล(กักัว่��เซึ่ลล�ท์��เล(กัท์��สิ่%ดิขอังสิ่ตว่�

เซึ่ลล�เดิ�ยว่

4. เซึ่ลล�ท์��ม�ขน�ดิใหญ่�ท์��สิ่%ดิขอังเซึ่ลล�สิ่ตว่�ม�ขน�ดิใหญ่�กัว่��ขน�ดิใหญ่�ท์��สิ่%ดิขอังเซึ่ลล�

พ#ชี5. เซึ่ลล�พ#ชีสิ่�ว่นใหญ่�ไม�ม�เซึ่นตร�

โอัล นอักัจ�กั พ#ชีชี/นต���บ�งชีน�ดิท์��ม�ซึ่�เล�ย หร#อัแฟิลกัเจลลม

5. เซึ่ลล�สิ่ตว่�ม�เซึ่นตร�โอัล

6. เซึ่ลล�พ#ชีสิ่�ม�รถึสิ่ร-�งสิ่�รอั�ห�รพว่กั

คำ�ร�โบไฮเดิรต ไขมน และโป็รต�นข�/นจ�กั

อัน�นท์ร�ย�สิ่�รง��ยๆ ไดิ-

6. เซึ่ลล�สิ่ตว่�ไม�สิ่�ม�รถึสิ่ร-�งสิ่�รอั�ห�รไดิ-

7. กั�รดิ,ดิน�/�ขอังเซึ่ลล�พ#ชีเข-�ไป็ในเซึ่ลล�เกั�ดิจ�กั

คำว่�มดินอัอัสิ่โมต�กั(Osmotic pressure) อัย��ง แรงขอังโพรโท์พล�สิ่ซึ่�ม ท์��ให-เซึ่ลล�พอังโต เต�งต�งแบบ Turgid

8. กั�รดิ,ดิน�/�เข-�เซึ่ลล�สิ่ตว่�เกั�ดิคำว่�มดิน

อัอัสิ่โมต�กัแบบธ์รรมดิ�

1.3 การล�าเล�ยงสิ่ารผ�าน่เซิลล�เซึ่ลล�จะดิ��รงชี�ว่�ตอัย,�ไดิ-กั(ต�อัเม#�อัไดิ-รบสิ่��งท์��เซึ่ลล�ต-อังกั�ร ไดิ-แกั�

น�/� อัอักัซึ่�เจน คำ�ร�บอันไดิอัอักัไซึ่ดิ� สิ่�รอั�ห�รและแร�ธ์�ต% น�นคำ#อั เซึ่ลล�จ��เป็+นต-อังอั�ศัยสิ่�รต��งๆ จ�กั สิ่��งแว่ดิล-อัมภ�ยนอักัเซึ่ลล� ซึ่��งเป็+นสิ่��งท์��แสิ่ดิงว่��ม�กั�รเคำล#�อันท์��ขอังสิ่�รเข-�และอัอักัจ�กัเซึ่ลล� กั�รเคำล#�อันท์��ขอังสิ่�รดิงกัล��ว่ต-อังผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ซึ่��งเป็+นเย#�อัเล#อักัผ��นหร#อัเย#�อักั��งซึ่�ม ถึ-�เป็+นเชี�นน/นสิ่�รต��งๆ เคำล#�อันท์��และผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ไดิ-อัย��งไร

1.3.1 ชีน่�ดและล�กษณะของการล�าเล�ยงสิ่ารผ�าน่เซิลล�แบบไมี�ใชี6พื้ล�งงาน่

1. การแพื้ร�

24

Page 25: Unit1 organism

กั�รแพร� (diffusion) หม�ยถึ�ง กั�รเคำล#�อันท์��ขอังโมเลกั%ลหร#อัไอัอัอันขอังสิ่�รโดิยอั�ศัย พลงง�นจลน�ในโมเลกั%ลหร#อัไอัอัอันขอังสิ่�รน/นเอัง จ�กับร�เว่ณท์��อัน%ภ�คำขอังสิ่�รม�คำว่�มหน�แน�นม�กั (คำว่�มเข-มข-นสิ่,ง) ไป็ยงบร�เว่ณท์��ม�คำว่�มหน�แน�นขอังอัน%ภ�คำขอังสิ่�รน-อัย (คำว่�มเข-มข-นต���)

สิ่�รท์��จะเกั�ดิกั�รแพร�ไดิ-จะต-อังเป็+นสิ่�รท์��อัย,�ในสิ่ภ�ว่ะท์��โมเลกั%ลหร#อัไอัอัอันสิ่�ม�รถึเคำล#�อันท์��ไดิ-ม�กั เชี�น สิ่�รในสิ่ภ�ว่ะท์��เป็+นกัI�ซึ่หร#อัขอังเหลว่ หร#อัอั�จเป็+นอัน%ภ�คำขอังขอังแข(งท์��แขว่นลอัยอัย,�ในตว่กัล�งท์��เป็+นขอังเหลว่ กั�รท์��อัน%ภ�คำขอังขอังแข(งท์��แขว่นลอัยอัย,�ในตว่กัล�งท์��เป็+นขอังเหลว่ไดิ-เน#�อังจ�กัอั�ศัยพลงง�นจลน�ขอังขอังเหลว่ท์��กัระแท์กัอัน%ภ�คำขอังแข(งอัย,�ตลอัดิเว่ล� ดิงน/นกั�รแพร�จ�งเกั�ดิจ�กักั�รท์��อัน%ภ�คำขอังสิ่�รไม�อัย,�น��ง จะม�กั�รเคำล#�อันท์��ตลอัดิเว่ล� โดิยอั�ศัยพลงง�นจลน�ในตว่เอังหร#อัพลงง�นจลน�ในตว่กัล�ง ท์��ให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รกัระท์บกัระท์�งกันโดิยบงเอั�ญ่ บร�เว่ณท์��อัน%ภ�คำขอังสิ่�รอัย,�กันหน�แน�นม�กั กั(จะม�กั�รกัระท์บกันม�กั ท์��ให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รน/นกัระจ�ยอัอักัไป็ในตว่กัล�งท์%กัท์�ศัท์%กัท์�ง โมเลกั%ลสิ่�ว่นใหญ่�ม�แนว่โน-มท์��จะแพร�เป็+นบร�เว่ณกัว่-�งอัอักัไป็

กั�รแพร�โดิยสิ่�ว่นรว่มจะม�ท์�ศัท์�งกั�รเคำล#�อันท์��จ�กับร�เว่ณท์��ม�สิ่�รน/นอัย,�หน�แน�นหร#อับร�เว่ณท์��สิ่�รน/นม�คำว่�มเข-มข-นสิ่,ง ไป็ยงบร�เว่ณท์��สิ่�รน/นอัย,�หน�แน�นน-อัยหร#อับร�เว่ณท์��สิ่�ร น/นม�คำว่�มเข-มข-นต��� จนท์%กับร�เว่ณม�คำว่�มหน�แน�นขอังสิ่�รเท์��กัน สิ่ภ�ว่ะน�/เร�ยกัว่�� สิ่มดิ%ลขอังกั�รแพร� ซึ่��งอัน%ภ�คำขอังสิ่�รยงม�กั�รเคำล#�อันท์��อัย,� แต�คำว่�มเข-มข-นหร#อัคำว่�มหน�แน�นโดิยเฉล��ยจะเท์��กันท์%กับร�เว่ณ เซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตกั(ไดิ-รบสิ่�รและขจดิสิ่�รอัอักัโดิยกัระบว่นกั�รแพร�น�/ 2. ออสิ่โมีซิ�สิ่ เย#�อับ�งๆ แบ�งเป็+น 3 ชีน�ดิ ดิงน�/ 1. เย#�อัไม�ซึ่�ม (Impermeable membrane) เป็+นเย#�อัท์��ม�คำ%ณสิ่มบต�ไม�ยอัมให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รท์%กัชีน�ดิซึ่�มผ��นไดิ-เลย ตว่อัย��ง เชี�น ย�งพ�ร�

2. เย#�อัซึ่�ม (Permeable membrane) เย#�อัท์��ยอัมให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รท์%กัชีน�ดิซึ่�มผ��นไดิ-ตว่อัย��งเชี�น กัระดิ�ษกัรอัง

3. เย#�อักั��งซึ่�ม (Selective หร#อั semipermeable membrane) เย#�อัชีน�ดิน�/ม�คำ%ณสิ่มบต�อัย,�ระหว่��งเย#�อัชีน�ดิท์�� 1 และชีน�ดิท์�� 2 คำ#อั ยอัมให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รบ�งชีน�ดิผ��นไดิ- แต�ไม�ยอัมให-อัน%ภ�คำขอังสิ่�รบ�งชีน�ดิผ��นไดิ- โมเลกั%ลขอังน�/�เป็+นสิ่�รชีน�ดิเดิ�ยว่ท์��ผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ซึ่��งม�คำ%ณสิ่มบต�เป็+นเย#�อักั��งซึ่�มไดิ-ตลอัดิเว่ล� แต�โมเลกั%ลขอังสิ่�รอั#�นท์��ละล�ย

25

Page 26: Unit1 organism

ป็นอัย,�กับน�/�จะไม�สิ่�ม�รถึผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ไดิ- หร#อัผ��นไดิ-ไม�สิ่ะดิว่กั กั�รแพร�ขอังน�/�ซึ่��งเป็+นตว่ท์��ละล�ยผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล� เร�ยกัว่�� อัอัสิ่โมซึ่�สิ่ (Osmosis)

กัระบว่นกั�รอัอัสิ่โมซึ่�สิ่ม�คำว่�มสิ่��คำญ่ต�อัเซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตม�กั เซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตท์��โมเลกั%ลขอังน�/�แพร�เข-�สิ่,�เซึ่ลล�ไดิ-จะท์��ให-เซึ่ลล�เต�งและคำงร,ป็ร��งอัย,�ไดิ- แต�ถึ-�โมเลกั%ลขอังน�/�แพร�อัอักัสิ่,�ภ�ยนอักัเซึ่ลล�กั(จะเห��ยว่

ถึ-�เซึ่ลล�อัย,�ในสิ่��งแว่ดิล-อัมท์��ม�คำว่�มเข-มข-นขอังโมเลกั%ลขอังน�/�ม�กั น�/�จ�กัภ�ยนอักักั(จะ แพร�เข-�สิ่,�เซึ่ลล� ในกัรณ�ขอังเซึ่ลล�พ#ชี แม-จะไดิ-รบน�/�ม�กัเกั�นไป็ กั(ไม�ท์��ให-เกั�ดิอันตร�ยเท์��กับเซึ่ลล�สิ่ตว่� เน#�อังจ�กัเซึ่ลล�พ#ชีม�ผนงเซึ่ลล� แรงดินเต�งภ�ยในเซึ่ลล�สิ่,งม�กัจนเท์��กับแรงดินอัอัสิ่โมต�กั ท์��ให-เกั�ดิสิ่ภ�ว่ะสิ่มดิ%ลขอังกั�รแพร� เซึ่ลล�จะไม�รบน�/�เข-�ไป็อั�กั แต�เซึ่ลล�สิ่ตว่�และเซึ่ลล�ขอังโพรท์�สิ่ต�บ�งชีน�ดิท์��อั�ศัยอัย,�ในน�/� เชี�น อัะม�บ� พ�ร�ม�เซึ่�ยม เซึ่ลล�ไม�ม�ผนงเซึ่ลล�น�/�จะแพร� ท์��ให-เซึ่ลล�ขย�ยตว่ไป็เร#�อัยๆ จนอั�จท์��ให-เซึ่ลล�แตกัไดิ- สิ่��งม�ชี�ว่�ตพว่กัน�/จะม�คำอันแท์รกัไท์ล�แว่คำ�ว่โอัล สิ่��หรบกั��จดิน�/�ท์��เกั�นคำว่�มต-อังกั�รอัอักัจ�กัเซึ่ลล� 3. การแพื้ร�แบบฟาซิ�ล�เที่ต (Facilitated diffusion) แม-ว่��เย#�อัห%-มเซึ่ลล�จะเป็+นเย#�อัเล#อักัผ��น หร#อัเย#�อักั��งซึ่�ม แต�โมเลกั%ลขอังสิ่�รบ�งชีน�ดิท์��ม�ขน�ดิใหญ่�กัว่��โมเลกั%ลขอังน�/� เชี�น กัล,โคำสิ่ ซึ่��งเป็+นสิ่�รท์��จ��เป็+นต�อักั�จกัรรมขอังเซึ่ลล� กั(สิ่�ม�รถึแพร�ผ��นเซึ่ลล�ไดิ-โดิยสิ่�รดิงกัล��ว่จะแพร�เข-�สิ่,�เซึ่ลล�ตรงบร�เว่ณเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ท์��ม�ตว่พ�ซึ่��งเป็+นสิ่�รพว่กัโป็รต�น ตว่พ�น�/ท์��หน-�ท์��คำล-�ยกับเป็+นป็ระต, เม#�อัรบโมเลกั%ลขอังสิ่�รตว่พ�จะเป็ล��ยนร,ป็ร��ง ท์��ให-สิ่�งสิ่�รเข-�ไป็ในเซึ่ลล�ไดิ- จ�กัน/นตว่พ�กั(จะคำ#นสิ่,�สิ่ภ�พเดิ�ม พร-อัมท์��จะล��เล�ยงสิ่�รโมเลกั%ลใหม�ต�อัไป็ เร�ยกักั�รแพร�แบบน�/ว่�� กั�รแพร�แบบ ฟิ�ซึ่�ล�เท์ต

กั�รแพร�แบบฟิ�ซึ่�ล�เท์ตม�หลกักั�ร ท์�ศัท์�งกั�รแพร�แบบธ์รรมดิ� แต�อัตร�กั�รแพร�เร(ว่กัว่��ม�กั พบไดิ-ในกั�รล��เล�ยงสิ่�รท์��เซึ่ลล�ตบ ท์��เซึ่ลล�บ%ผ�ว่ล��ไสิ่-เล(กั เป็+นต-น กั�รแพร�แบบน�/เป็+นป็ระโยชีน�ม�กั ท์��ให-เซึ่ลล�ไดิ-รบสิ่�รและขบสิ่�รบ�งอัย��งไดิ-อัย��งรว่ดิเร(ว่

4. เอน่โดไซิโที่ซิ�สิ่ ในบ�งกัรณ�เซึ่ลล�ม�คำว่�มจ��เป็+นต-อังใชี-สิ่�รท์��ม�ขน�ดิใหญ่�เกั�นกัว่��ท์��จะผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�ไดิ- โดิยกัระบว่นกั�รดิงท์��กัล��ว่ม�แล-ว่ข-�งต-น แต�เซึ่ลล�กั(ยงม�ว่�ธ์�กั�รอั#�นอั�กั ท์��จะน��สิ่�รขน�ดิใหญ่�เหล��น�/เข-�ไป็ใชี-ไดิ- โดิยใชี-ว่�ธ์�ท์��เร�ยกัว่�� เอันโดิไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Endocytosis) เป็+นว่�ธ์�กั�รท์��เกั�ดิในสิ่��งม�ชี�ว่�ตกัรณ�ท์��สิ่�รเข-�สิ่,�เซึ่ลล�เป็+นโมเลกั%ลใหญ่� หร#อัม�ขน�ดิใหญ่�กัว่�� 1 โมเลกั%ล เชี�น กัล%�มกั-อันขอังโมเลกั%ล เกั�ดิในเซึ่ลล�บ�งชีน�ดิ แยกัเป็+น

26

Page 27: Unit1 organism

2 ว่�ธ์�กั�รย�อัยต�มลกัษณะขอังสิ่�รท์��เข-�สิ่,�เซึ่ลล� ไดิ-แกั� พ�โนไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Pinocytosis) และฟิ�โกัไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Phagocytosis)

เซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตบ�งชีน�ดิ เชี�น เซึ่ลล�ท์��หน�ว่ยไต สิ่�ม�รถึน��สิ่�รเข-�สิ่,�เซึ่ลล�ไดิ- โดิยกั�รท์��ให-เย#�อัห%-มเซึ่ลล�เว่-�เข-�ไป็ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มท์�ละน-อัย จนกัล�ยเป็+นถึ%งเล(กัๆ สิ่�รต��งๆ ท์��ม�ขน�ดิใหญ่�ดิงกัล��ว่จะเข-�ม�อัย,�ในถึ%งน�/ ต�อัม�เย#�อัห%-มเซึ่ลล�จะป็?ดิสิ่น�ท์ และถึ%งน�/หล%ดิเข-�ม�อัย,�ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม กั�รน��สิ่�รเข-�เซึ่ลล�โดิยว่�ธ์�น�/เร�ยกัว่�� พ�โนไซึ่โท์ซึ่�สิ่(Pinocytosis) สิ่�รท์��เข-�สิ่,�เซึ่ลล�โดิยว่�ธ์�พ�โน- ไซึ่โท์ซึ่�สิ่จะอัย,�ในร,ป็ขอังเหลว่ เชี�น อั�จเป็+นสิ่�รละล�ยหร#อัหยดิไขมน โดิยท์��สิ่�รน/นจะไป็ถึ�ว่งหร#อัเกั�ะจบกับโป็รต�นตว่รบ (Protien receptor) ท์��เย#�อัห%-มเซึ่ลล�เป็+นร�อังล�กัลงไป็ในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม จนขอับดิ-�นบนม�ชีนกันกัล�ยเป็+นถึ%งเล(กัๆ หล%ดิเข-�สิ่,�ไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม ถึ%งดิงกัล��ว่เสิ่-นผ��ศั,นย�กัล�งป็ระม�ณ 1-2 ไมคำรอัน (m)

สิ่�รท์��เข-�สิ่,�เซึ่ลล�โดิยว่�ธ์�ฟิ�โกัไซึ่โท์ซึ่�สิ่น/นเป็+นขอังแข(งหร#อัเป็+นชี�/น เป็+นว่�ธ์�กั�รท์��เซึ่ลล�ย#�นเท์-�เท์�ยม (Pueudopodium)เข-�ม�โอับชี�/นอั�ห�รเข-�ไป็ กัล�ยเป็+น Food vacuole ลอัยในไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�ม เชี�น กั�รกั�นอั�ห�รขอังอัะม�บ� เซึ่ลล�บ�งชีน�ดิ เชี�น อัะม�บ� เซึ่ลล�เม(ดิเล#อัดิข�ว่ สิ่�ม�รถึย#�นสิ่�ว่นขอังไซึ่โท์พล�สิ่ซึ่�มอัอักัไป็ เร�ยกัว่�� ซึ่,โดิโพเดิ�ยม (Psuedopodium) แล-ว่ใชี-สิ่�ว่นน�/โอับล-อัมอัน%ภ�คำขอังสิ่�ร ซึ่��งอั�จเป็+นอั�ห�รหร#อัเชี#/อัโรคำ ท์��ให-ม�ลกัษณะเป็+นถึ%ง แล-ว่หล%ดิเข-�ไป็ภ�ยในเซึ่ลล� กั�รน��สิ่�รเข-�เซึ่ลล�โดิยว่�ธ์�น�/เร�ยกัว่�� ฟิ�โกัไซึ่โท์ซึ่�สิ่ (Phagocytosis)

5. เอกโซิไซิไที่ซิ�สิ่ (Exocytosis)เป็+นว่�ธ์�กั�รท์��เซึ่ลล�น��สิ่�รท์��ม�ขน�ดิใหญ่�ม�กักัว่��โมเลกั%ลหร#อั

โมเลกั%ลใหญ่� อัอักัจ�กัเซึ่ลล� เชี�น กั�รขบกั�กัอั�ห�รขอังอัะม�บ�1.3.2 ชีน่�ดและล�กษณะของการล�าเล�ยงสิ่ารผ�าน่

เซิลล�แบบใชี6 พื้ล�งงาน่แอกที่�ฟที่ราน่สิ่ปอร�ต (Active transport) กั�รเคำล#�อันท์��ขอังสิ่�รโดิยอั�ศัยพลงง�นจ�กัสิ่�รเคำม�ชีน�ดิหน��งในเซึ่ลล�ท์��เร�ยกัว่�� อัะดิ�โนซึ่�น ไท์รฟิอัสิ่เฟิต (Adenosine triphosphate) เร�ยกัย�อัว่�� ATP กั�รเคำล#�อันท์��ขอังอัน%ภ�คำขอังสิ่�ร จ�กับร�เว่ณท์��ม�สิ่�รอัย,�กันหน�แน�นน-อัย ไป็สิ่,�บร�เว่ณท์��สิ่�รน/นอัย,�กันหน�แน�นม�กักัว่�� โดิยอั�ศัยพลงง�นจ�กัเซึ่ลล�น�/ เร�ยกัว่�� แอักัท์�ฟิท์ร�นสิ่ป็อัร�ต เซึ่ลล�ขอังสิ่��งม�ชี�ว่�ตไดิ-รบอัน%ภ�คำขอังสิ่�รบ�งอัย��งต�มท์��ต-อังกั�ร ไดิ-จ�กักัระบว่นกั�รน�/เอัง ท์��ให-ม�กั�รรกัษ�สิ่�รต��งๆ ท์��เซึ่ลล�ต-อังกั�รไว่-ใน

27

Page 28: Unit1 organism

เซึ่ลล�ไดิ- ถึ�งแม-ว่��คำว่�มเข-มข-นขอังสิ่�รภ�ยในเซึ่ลล�สิ่,งกัว่��ภ�ยนอักัเซึ่ลล�กั(ต�ม

อัน%ภ�คำขอังสิ่�รนอักัจ�กัแพร�ผ��นเย#�อัห%-มเซึ่ลล�แล-ว่ ยงผ��นเย#�อัห%-มน�ว่เคำล�ยสิ่ เย#�อัห%-ม ไมโท์คำอันเดิร�ยและเย#�อัห%-มแว่คำ�ว่โอัลอั�กัดิ-ว่ย

28