1. TEMA 6GALICIA NA IDADE MEDIA2 ESO

2. INTRODUCIN No ano 714 os musulmns chegaron zona oriental de Galicia, onde permaneceron moipouco tempo. Desde finais do sculo VIII Galicia integrouse progresivamente no reino de Asturias eseguiu a sa mesma evolucin poltica, anda que sufriu as razzias dos musulmns ata osculo X. A partir daquela, Galicia viviu unha grande expansin da agricultura, da artesana e docomercio. Tamn se produciu un importante desenvolvemento das cidades, grazas chegadade grandes cantidades de peregrinos. Nesta poca construronse en Galicia numerosos edificios relixiosos de estilo romnico aolongo do Camio de Santiago, como a catedral de Santiago de Compostela. Pero no sculo XIV Galicia entrou nun perodo de crise econmica e poltica que conduciua unha serie de conflitos sociais durante o sculo XV, as chamadas guerras irmandias,consideradas as primeiras revoltas antiseoriais de Europa. 3. 1DA INVASIN MUSULM COROA DE CASTELA 4. A CHEGADA DOS MUSULMNS A GALICIA Os exrcitos musulmns non chegaron a ocupar a totalidade daPennsula Ibrica en ningn momento. A zona norte, por ser unha terra inhspita para os musulmns e de escasorendemento agrcola, foi abandonada rapidamente. As tropas musulms de Musa ibn Nusayr chegaron entre o ano 713 e o714 ata Lugo. A mediados do sculo VIII, o territorio galego quedou marxe dosenfrontamentos entre cristins e musulmns. 5. A INTEGRACIN NO REINO ASTUR-LEONS Durante o reinado de Alfonso I (739-757) Galicia quedou incorporada coroaasturiana. Iniciouse un longo perodo de enfrontamentos entre a nobreza galega e os reisda coroa stur-leonesa. Ademais, vivronse tempos de inseguridade provocada por varios ataquesvikingos nos sculos IX e X. No ano 997, o caudillo musulmn Al-Mansur ocupou e arrasou a cidade deSantiago.Torres de Catoira. ReconstrucinTorres de Catoira actualidadeAlmanzor en Santiago 6. GALICIA NOS SCULOS X E XI Ao final do sculo IX, ao morrer o reistur-leons Afonso III, repartiuse oreino entre os seus fillos. O seu fillo Ordoo II recibiu Galicia, quese estenda ata ao Norte de Portugal,constitundose por primeira vez comoreino independente (910) Ao longo dos sculos X e XI, Galiciamanterase en ocasins como reinoindependente ou unida ao reino deLen.Ordoo II 7. GALICIA, DA INDEPENDENCIA UNIN CON CASTELA Alfonso VI de Len e Castela (1071-1109) dividiu Galicia en dous condados: Galicia e Portugal(este ltimo convertirase nun reino independente). No ano 1109, un grupo da nobreza galega encabezado polo conde de Traba e apoiados poloarcebispo Diego Xelmrez proclamou rei de Galicia a Alfonso Raimndez (futuro Alfonso VII). A posterior coroacin de Alfonso Raimndez como Alfonso VII, rei de Castela e Len (1126),pxolle fin ao reino de Galicia que a partir daquela pasou a depender definitivamente da Coroade Castela. Impxose o poder real sobre o nobiliario Galicia perde peso poltico e sufre progresivamente unha poltica de castelanizacin. 8. 2SEORES E CAMPESIOS 9. SOCIEDADE FEUDAL GALEGA: SEORES (NOBRES, BISPOS E ABADES) E CAMPESIOS SOCIEDADE FEUDAL GALEGA: SEORES (NOBRES, BISPOS E ABADES) E CAMPESIOS Os monarcas stur-leoneses teman o poder da nobreza galega e pagaron a sa fidelidade coaconcesin de importantes extensins de terras e seoros (FEUDOS). Algunhas familias nobres recibiron o ttulo de conde, o cal lles permita desempear funcinsmilitares, administrar xustiza e cobrar impostos. E o mesmo aconteceu cos abades dos mosteirosmis importantes e cos bispos que recibiron grandes extensins de terra. En Galicia, coma no resto da Pennsula, a meirande parte da terra pertenca nobreza, aosbispados e aos mosteiros. Un dos trazos mis caractersticos da sociedade galega medieval foi a preponderancia dosbispos e abades, incluso mis poderosos que os nobres. O arcebispado de Santiago convertiuse nun dos seoros mis ricos e influentes dos reinoscristins. O mesmo lles sucedeu aos abades dos grandes mosteiros, como Sobrado, Samos ouCelanova. Outros: Oseira, Caaverio, Lourenz ou Meira. En Galicia existan campesios donos de pequenas propiedades. Debido inseguridade e omedo por mor das frecuentes incursins de musulmns e normandos a meirande parte destescampesios lles entregasen as sas terras aos grandes seores a cambio de proteccin(convertanse en servos), completndose as o proceso de FEUDALIZACIN. Os campesios seguiron a traballar a terra, pero estaban obrigados a lle entregar ao seor unhaparte importante dos seus froitos. Baixo a proteccin e a dependencia dun seor, os campesios vivan agrupados en vilas,pequenos ncleos rurais, moi semellantes s aldeas actuais . Segundo foi medrando a poboacin, cavronse novas terras de cultivo e naceron os vilares,pequenas vilas, e os casais, explotacins unifamiliares illadas. A agricultura era a principalactividade econmica das vilas (cultivo de cereais=pan), caracterizada por ser moi primitiva e debaixos rendementos. 10. O CAMIO DE SANTIAGO Alfonso II, rei de Asturias, mandou construr unha igrexa no lugar onde, segundo a lenda, seatopa a tumba do Apstolo Santiago. A partir do sculo XI, esta igrexa converteuse nun dosprincipais centros de peregrinacin da Cristiandade e deu orixe ao Camio de Santiago. Para atender as necesidades dos peregrinos construronse casas de hspedes, hospitais eigrexas. Tamn se crearon ncleos fixos de artesns e mercadores, que contriburon aoflorecemento das cidades do Camio (Jaca, Estella, Pamplona, Logroo, Burgos, Len,Santiago...). Por esta va expandronse na Pennsula os novos estilos arquitectnicos (Romnico e Gtico)que triunfaban en Europa, ideas, costumes, mercadoras,... 11. A CATEDRAL DE SANTIAGO De estilo romnico foi construda entre 1075 e 1128. As obras conclendefinitivamente en 1211. A planta de cruz latina organzase en tres naves lonxitudinais de bvedade cann, cruzadas por un transepto dividido tamn en tres naves. A cabeceira organzase a travs dun deambulatorio ou corredor conpequenas capelas radiais, que rodea o presbiterio. No seu exterior impresionaba a sa complexa cabeceira e as das torrescadradas que flanqueaban o Prtico da Gloria, xoia do Romnicohispnico. 12. Alzado da Catedral de Santiago Peregrino Nunha sociedade profundamente cristi, a peregrinacin converteuse nun medio para facerse perdoar os pecados e reconciliarse con Deus. 13. 3ACTIVIDADES ECONMICASNOSSCULOS XII E XIII 14. A AGRICULTURA. O FORO O desenvolvemento da agricultura e o aumento da poboacin provocaron aampliacin das terras de cultivo, o crecemento das antigas vilas e a aparicindoutras novas chamadas agora vilanovas. O progreso da agricultura afectou a todos os cultivos e en especial vide. TodaGalicia se poboou de viedos. No sculo XIII o nace o foro, un contrato agrario que perdurar ata o sculo XX. Mediante este contrato os grandes propietarios, nobres, bispos ou abades,cedanlle terras a unha familia de campesios a cambio dunha renda fixa ouproporcional, normalmente unha parte da colleita, e da prestacin dalgns servizos. 15. PESCA MARTIMA E SALGADURAS Os sculos XII e XIII foron os do despegue da pesca martima. As especies mis capturadas eran a pescada, o congro e a sardia. Na sa captura utilizbanse artes de pesca (trasmallo, xeito, sacada,cerco...) que anda se empregan na actualidade. A pesca martima, e en especial a da sardia, deu lugar a unha importanteindustria de salgaduras e explotacin de salinas na pennsula doSalns. 16. A ARTESANA. O COMERCIO Nesta poca xorden artesns especialistas que asentan nas cidades. Abundaban os toneleiros, os peleteiros, gornicioneiros, bolseiros ezapateiros. Nas vilas marieiras as actividades mis importantes xiraban ao redor dassalgaduras de peixe. O aumento da producin agrcola, artesanal e o trfico de peregrinos,reactivaron o comercio e mais a organizacin de feiras e mercados nasprincipais cidades galegas. 17. AS CIDADES O apoxeo das peregrinacins e odesenvolvemento da artesana emais do comercio deron lugar aonacemento denumerosascidades galegas. As vilas marieiras (Pontevedra,Muros, Noia, A Corua, Ribadeo,Viveiro...) medraron ao abeiro dasactividades pesqueiras. Ourense, Tui ou Mondoedodebanlle a sa importancia ao feitode seren ss episcopais. 18. 4CONFLITOS SOCIAISNABAIXA IDADE MEDIAEN GALICIA 19. UNHA POCA DE PENURIAS E DIFICULTADES Durante o transcurso dos sculos XIV e XV a xente de Galicia, o mesmo que a doresto da Pennsula e a de Europa, viviu tempos difciles. s continuas adversidades climatolxicas, s malas colleitas e fame seguiullesa peste (Peste Negra do ano 1348), que decimou a poboacin de Galicia. Iniciouse ademais a decadencia da peregrinacin a Santiago. Todo isto xerou unha serie de conflitos sociais que desembocaron, durante osculo XV, nas chamadas guerras irmandias, que foron unhas das primeiras emis importantes revoltas antiseoriais de Europa. 20. AS IRMANDADES O termo irmandias procede de irmandades, asociacins de xente dascidades, caractersticas do final da Idade Media. Defendan os intereses comns dos cidadns fronte aos abusos dosseores e aseguraban o exercicio da xustiza. Nas cidades galegas a sa actuacin dirixiuse, principalmente, contra osbispos, cuxos privilexios dificultaban o desenvolvemento do comercio e daartesana. Desde os comezos do sculo XV abundaron os conflitos nas principaiscidades galegas contra os bispos. Ex: Santiago ou Ourense 21. AS GUERRAS IRMANDIAS As irmandades estendronse ao campo onde os nobres, cunhas rendas quediminuran por mor da crise econmica, cometan toda clase de delitos, atropelos esaqueos sobre os campesios. No ano 1431 iniciouse a Primeira Guerra Irmandia.O conflito afectou aos dominios dos Andrade (Pontedeume, Betanzos, Ferrol eVilalba) que trataban os seus vasalos con extrema dureza, e estivo dirixida por RoiXordo.Torre dos Andrade - PontedeumeTorre dos Andrade - Vilalba 22. AS GUERRAS IRMANDIAS Entre os anos 1467 e 1469 desenvolveuse a Segunda ou Gran Guerra Irmandia. Esta revolta tivo un carcter de guerra civil, xa que se espallou por toda Galicia enela se viron envoltos a meirande parte de grupos sociais. Os lderes mis salientados foron Alonso de Lanzs, Pedro de Osorio e Diego deLemos. A ira dos irmandios dirixiuse contra as torres e fortalezas. A meirande parte dosnobres fuxiron de Galicia e mis de 130 fortalezas foron destrudas. Contando co apoio do rei, os nobres feudais reaccionaron e, baixo a direccin dePedro Madruga, conde de Caminha, e do mariscal Pardo de Cela, derrotaron astropas irmandias nas proximidades de Santiago. Mis tarde, a oposicin da nobreza galega ao novo Estado autoritario establecidopolos Reis Catlicos tivo como consecuencia a trxica morte domariscal Pardo de Cela. 23. 5A ARTE ROMNICA EN GALICIA 24. A ARTE ROMNICA EN GALICIA Existen gran cantidade de monumentos romnicos conservados en Galicia,debido ao Camio de Santiago. A Ribeira Sacra e tamn a Ribeira do Mio son as zonas que concentran un maiornmero de mosteiros, como os de Santo Estevo de Ribas de Sil, Carboeiro enSilleda ou San Clodio en Leiro. Iniciouse a construcin de importantes catedrais. Santiago de Compostela, SanMartio de Mondoedo, Lugo ou Ourense. En arquitectura civil salienta o Pazo arcebispal de Santiago de Compostela,levantado polo bispo Diego Xelmrez. A catedral de Santiago foi tamn en escultura o principal foco artstico do Romnicogalego. Destaca a Portada de Prateras e o Prtico da Gloria do Mestre Mateo. Consrvanse notables exemplos de ilustracin de cdices: Libro das Horas deFernando I e o Cdice Calixtino ou Liber Sancti Jacobi. 25. Santo Estevo de Ribas do SilPorta de PraterasPazo de Xelmrez 26. 6A ARTE GTICA EN GALICIA 27. ARQUITECTURA A arte gtica implantouse maiormente nas cidades da man das ordesmendicantes, concretamente a dos franciscanos e a dos dominicanos, quechegaron a Galicia no sculo XIII. A simbiose entre Romnico e Gtico tivo as sas primeiras manifestacins nosmosteiros do cster, como os da Armenteira, Acibeiro e Oia (Pontevedra), Monfero(A Corua), Meira (Lugo) e Oseira e Meln (Ourense). As construcins gticas en Galicia caracterzanse por renunciar s esveltastorres con pinculos, s vidreiras coloreadas e profusin de naturalistas esculturas,pero utilizaron amplamente os elementos gticos mis esenciais, como as bvedasde cruzara e o arco apuntado, como nas igrexas gticas de Betanzos (A Corua). 28. Catedral de Tui Igrexa do mosteiro de Meira Igrexa de San Francisco - BetanzosMosteiro de Oseira 29. ESCULTURA A decoracin dos tmpanos en igrexas e catedrais diminuu durante este perodoanda que existen importantes exemplos como a monumental portada da catedral deTui. A escultura funeraria popularzase a partir de 1280, e estndese de modoprogresivo entre a nobreza e o clero medio. Durante as primeiras dcadas do sculo XIV multiplicronse os monumentosfunerarios en igrexas, catedrais e conventos. Ex: sepulcro de Fernn Prez deAndrade (Betanzos) Outras manifestacins significativas de escultura gtica galega son os baldaquinos,os retablos e as imaxes en madeira policromada.Portada Catedral de Tui Sepulcro de Fernn Prez de Andrade 30. FIN