Otvorimo vratajednakimmogućnostima

Studija o ulaganju u ranoobrazovanje djece u CrnojGori

Ivana Prica

Lazar Čolić

Hana Baronijan

Značaj predškolskog obrazovanja

Značaj predškolskog obrazovanja

3

Potvrda u mnogobrojnim empirijskim studijama

Predškolsko obrazovanje igra veoma važnu ulogu u dječjemrazvoju i ima značajne efekte na društvo

djece

Rezultata analiza na osnovu PISA testiranja u 34 zemlje (Pisa in Focus, 2010) pokazuju da veza između pohađanja PO i kasnijeg uspjeha postoji i da je značajnija:

─ kada PO obuhvata širi sloj djece

─ kada PO duže traje

─ kada je odnos između broja djece i broja vaspitača manji

─ kada se investira više sredstava po djetetu

Značaj predškolskog obrazovanja

4

397

411

423

393

408

425

403

422

440

Ne Da, jedna godina imanje

Da, više od jednegodine

Veza između postignuća i pohađanja vrtića, PISA 2012, Crna Gora

Matematika Nauka Jezik

Povraćaj investicija u ljudski kapital u zavisnosti od uzrasta

5

Školovanje

Predškolski program

Obuke za posao

4-5Pred-školski

Školski Nakon završetka školovanja

Uzrast

Inicijalno postavljene stope povraćaja ulaganja u ljudski kapital jednake po uzrastima

Sto

pe

po

vrać

aja

ula

gan

ja u

lju

dsk

i kap

ital

Programi usmjereni na najranije godine

0-3

Izvor:"The case for investing in young children."(Heckman, 2012)

ULAGANJE U UČENJE U RANIM GODINAMA DAJE ZNATNO VIŠI POVRAĆAJ NEGO INVESTICIJE KASNIJE U ŽIVOTU (HECKMAN, 2012)

Značaj predškolskog obrazovanja

Povraćaj investicija u ljudski kapital na različitim uzrastima u zavisnosti od socio-ekonomskog statusa

6

Nivo povraćaja Djeca iz niskog socio-

ekonomskog okruženja

Djeca iz višeg socio-ekonomskog okruženja

Rano detinjstvo

Osnovna i srednja škola

Visoko obrazovanje

Obrazovanje odraslih

Godine

Izvor:"Efficiency and equity of European education and training policies." (Woessmann, 2008)

Kvalitetni predškolski programi omogućavaju djeci izmarginalizovanih porodica ujednačen obrazovni početak

Značaj predškolskog obrazovanja

Značaj predškolskog obrazovanja

7

U mnogim zemljama došlo do promjene uloge PU od prevashodne funkcije čuvanja djece ka prevashodnojobrazovnoj ulozi

U Crnoj Gori prepoznat značaj predškolskog vaspitanja iobrazovanja i postoji programska osnova za njegovoširenje

„Do 2020. najmanje 95% djece između 4. godine i uzrasta kada počinje obavezno osnovno obrazovanje treba da učestvuju u programima za rano obrazovanje” (Evropa 2020)

Da za svu djecu u Crnoj Gori, od rođenja do polaska u osnovnuškolu, budu obezbijeđene kvalitetne usluge za rani razvoj iučenje kako bi ostvarili svoj puni potencijal i postali aktivni iproduktivni članovi društva”

Strategija ranog predškolskog obrazovanja i vaspitanja zaperiod od 2010. do 2015. godine

Cilj studije

Svrha projekta: kako se usluge predškolskog obrazovanja moguproširiti na što veći broj djece, naročito one iz ugroženih imarginalizovanih grupa

8

Cilj studije: analiza scenarija finansiranja predškolskogobrazovanja

Analizirani su scenariji finansiranja koji

– obezbjeđuju univerzalni obuhvat predškolskimobrazovanjem djece godinu dana prije polaska u školu,

– obezbjeđuju postepeni rast obuhvata predškolskimprogramom djece uzrasta 3-5 godina

Projekat su pokrenulikancelarija UNICEFa u Crnoj Gori i Ministarstvoprosvjete Crne Gore

Obuhvat djece predškolskim obrazovanjem nije visok.

Stanje predškolskog obrazovanja u Crnoj Gori

Obuhvat djece od od 0 do 6 godina: 33,2% ili 15.604 djece

Obuhvat djece od 3 do 6 godina: 52.4% ili 11.641 djece

Obuhvat varira u zavisnosti od uzrasta djece i u zavisnosti od teritorije

Odnos između stepenarazvijenosti opštine istepena obuhvata djecePO, Crna Gora, 2012

Sa druge strane, mnogi roditelji u Crnoj Gori nisuupoznati sa razvojnom ulogom predškolskih ustanova

Mnoge predškolske ustanove rade preko svojih kapaciteta.

Potrebno je sa jedne strane kroz kampanju upoznati roditelje sa dobrobitima predškolskog obrazovanja, a sa druge obezbijediti uslove da sva djeca mogu pohađati predškolsko obrazovanje

¼ roditelja smatra da je djetetu bolje kod kuće, ne sagledavajućipravu korist od pohađanja PO za razvoj djece„Procjena znanja, stavova i ponašanja vezanih za brigu o djeci”, UNICEF, 2009, Crna Gora

Stanje predškolskog obrazovanja u Crnoj Gori

3.377 ili 30% prekobrojne djece od 3-6 godina

Mnoge ustanove nude samo celodnevne programe

Procjena troškovauvođenja predškolskogpripremnog programa

sa univerzalnimobuhvatom

Uvođenje predškolskog pripremnog programa (PPP)

Prepoznat značaj predškolskog obrazovanja i dugoročnihdobrobiti od opšteg obuhvata

Predškolski pripremni program (PPP)

3 sata dnevno, 5 dana nedjeljno i 10 mjeseci godišnje, takoda svako dijete ima najmanje 600 sati PPP godišnje;

Obuhvatiti svu djecu koja su:

– Godinu dana prije polaska u školu 2015. godine,

– Dvije godine prije polaska u školu 2017. godine, i

– Tri godine prije polaska u školu 2019. godine;

PPP je besplatan

Ima jedan obrok (užinu)

Ukupni troškovi predškolskog obrazovanja (PO), 2015-20, EUR

Troškoviprimarnihprograma

Troškovi PPP zadjecu koja ne pohađaju PO

Ukupnitroškovi PO

Učešće PPP u uk.

troškovima

2015 16.963.657 989.243 17.952.900 6%

2016 16.876.707 1.034.122 17.910.829 6%

2017 16.719.488 2.033.033 18.752.521 11%

2018 16.679.920 1.955.438 18.635.358 10%

2019 16.814.183 3.461.938 20.276.121 17%

2020 16.870.884 3.433.725 20.304.610 17%

Troškovi PO i budžetski izdaci za PO, 2015-20, EUR

Troškovi POBudžetski izdaci

za PO (3,8% BDP)Troškovi –budž. izdaci

2015 17.952.900 13.209.506 4.743.394

2016 17.910.829 13.525.081 4.385.748

2017 18.752.521 13.879.032 4.873.489

2018 18.635.358 14.257.791 4.377.567

2019 20.276.121 14.646.886 5.629.235

2020 20.304.610 15.046.600 5.258.010

Scenariji finansiranja preostalih troškova iz naknadakoje plaćaju roditelji

Trenutno roditelji plaćaju 40 i 20 eura mjesečno, odnosno1,8 i 0,9 eura dnevno

Naknada za poludnevni je uvijek 1/2 naknade zacjelodnevni primarni program

Opcije:

Ista naknada za jaslice i vrtić ili viša naknada za jaslice u odnosu na vrtić

Naknada se ne mijenja tokom 2015-20 ili naknada raste2017 i 2019

Naknada se realizuje 100% ili se realizuje samo 80%

Naknada je ista ili različita po opštinama…

Model različitih naknada po opštinama:

20% viša u opštinama sa visokom stopom obuhvata:

Budva, Tivat, Kotor, Herceg Novi i Cetinje

Prosjek (medijana) za opštine sa prosječnom stopomobuhvata:

Podgorica, Kolašin, Danilovgrad, Bar, Pljevlja i Žabljak, Nikšić, Mojkovac, Ulcinj i Plav

20% niža u opštinama sa niskom stopom obuhvata:

Bijelo Polje, Berane, Šavnik, Andrijevica, Plužine iRožaje

Scenariji finansiranja preostalih troškova iz naknadakoje plaćaju roditelji

A. Ista cijena za jaslice i vrtić

B. Različita cijena za jaslice i vrtić

C. Naknada se plaća za stopu dolaznosti od 80%.

Scenariji A: Ista cijena za jaslice i vrtićPrihodi - troškovi, EUR

A1 A2 A3 A4

2015 741.464 164.110 360.688 60.447

2016 1.062.746 489.220 693.470 394.693

2017 526.600 242.385 164.738 164.738

2018 1.004.718 721.440 649.536 649.536

2019 -202.378 -202.378 -554.515 -256.003

2020 186.850 186.850 -160.244 139.624

A1: 38 eura mjesečno A2: 34, 36 i 38 eura mjesečno

A3: medijana 34 eura mjesečno

A4: medijana 32, 34 i 36 eura mjesečno u 2015, 2017. i 2019.

Scenariji B: Naknada za jaslice viša nego za vrtićPrihodi - troškovi, EUR

B1 B2 B3 B4

2015 366.778 587.899 572.726 272.486

2016 693.666 912.280 907.628 608.851

2017 163.519 379.284 380.075 344.185

2018 644.441 858.959 866.083 829.992

2019 -566.385 -349.841 -336.730 -110.812

2020 -178.108 39.069 58.763 285.629

B1: 40 cjelod. jaslice i 34 vrtić B2: 40 cjelod. jaslice i 36 vrtićB3: medijana 40 cjelod. jaslice i 34 vrtićB4: medijana za cjelod. jaslice 38, 39 i 40, a 32, 34 i 36 eura za vrtić

Scenariji C: Naplaćuje se 80% naknade od roditeljaPrihodi - troškovi, EUR

C1 C2 C3

2015 -124.567 568.258 587.899

2016 202.458 890.688 912.280

2017 -326.045 356.071 379.284

2018 154.883 834.751 858.959

2019 -1.059.250 -373.753 -349.841

2020 -672.865 14.907 39.069

C1: 40 eura mjesečno za cjelodnevni program C2: 46 eura mjesečno za cjelodnevni program C3: 50 eura za cjelodnevne jaslice i 45 eura za vrtić

Scenariji C: Naplaćuje se 80% naknade od roditeljaPrihodi - troškovi, EUR

C4 C5 C6

2015 106.375 540,832 60.447

2016 431.868 872,737 355.002

2017 128.699 342,557 105.464

2018 608.128 826,963 590.393

2019 -373.753 -375,408 -375.408

2020 19,677 19,677 16,534

C4: 42, 44 i 46 eura mjesečno za cjelodnevni porgramC5: medijana 44 eura mjesečno za cjelodnevni programC6: medijana iznosi 40, 42 i 46 eura mjesečno za cjelodnevne

programe u 2015, 2017. i 2019.

Glavni nalazi

Kod C scenarija stopa naplate od 80% uslovljava povećanjeiznosa naknade koju roditelji treba da plate za oko 20%

Generalno su efikasniji programi gdje se naknada mijenjatokom godina

Od svih A scenarija, scenarij A4 pokazuje najmanju razlikuizmeđu ukupnih prihoda i ukupnih troškova, a za njim slijediscenarij A2

Od svih scenarija B, scenarij B4 za rezultat ima najmanjurazliku između prihoda i troškova i time je superiorniji

Od svih scenarija C, scenarija C4 i C6 pokazuju najnižaodstupanja prihoda od troškova

Pored navedenog, izbor scenarija zavisi i od visine naknadekoja se plaća u tim scenarijima…

Opštine 2015 2017 2019

Naknade po scenariju A2 34 36 38

Naknade poscenariju A4

Visoki obuhvat djece 38 41 43Prosječni obuhvat djece 32 34 36Niski obuhvat djece 26 27 29

Naknade po scenariju C4 42 44 46

Naknade poscenariju C6

Visoki obuhvat djece 48 50 53Prosječni obuhvat djece 40 42 44Niski obuhvat djece 32 34 35

Mjesečne naknade za cjelodnevne programe, EUR

Mjesečne naknade za cjelodnevni program u scenarijuB4, EUR

Opštine savišim obuhv.

Opštine sa pros-ječnim obuhv.

Opštine sanižim obuhv.

2015 jaslice 46 38 30vrtić 38 32 26

2017 jaslice 47 39 31vrtić 41 34 27

2019 jaslice 48 40 32vrtić 43 36 29

24

Zaključci

Troškovi PPP čine 6%-17% ukupnih troškova PO

Budžet pokriva 75% ukupnih troškova PO za 2015-2020

Ostatak bi plaćali roditelji kroz naknadu, u skladu sapredloženim scenarijima

Visina naknade u različitim scenarijima varira u zavisnostiod:

godine implementacije programa;

toga da li su u pitanju jaslice ili vrtić;

toga da li je u pitanju opština sa prosječnom, nižom ili višomstopom obuhvata djece PO; i, ključno

stope naplate naknade od strane roditelja.

Zaključci

Scenariji koji najefikasnije pokrivaju troškove PO suscenariji A2, A4, B4, C4 i C6.

Izbor, idealno jednog od ovih 5 scenarija, će zavisiti od konkretnih okolnosti i potreba donosioca odluka:

Osnovno pitanje je pitanje stepena naplate naknade od roditelja

Jedan od faktora koji utiče na izbor scenarija jeste i visinanaknade koju plaćaju roditelji u različitim scenarijima

Pri tome treba imati u vidu da stepen realizacije naknada od roditelja ima suprotan efekat na opšti nivo naknada kojeplaćaju roditelji – što je niža stopa naplate to je viša ukupnanaknada koju plaćaju roditelji.

Hvala na pažnji!

27